İnsanı Diğer Canlılardan Ayıran Özellikler Hani, Rabbin meleklere, Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım demişti. Onlar, Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birini mi yaratacaksın? Oysa biz sana hamd ederek daima seni tesbih ve takdis ediyoruz. dediler. Allah da, Ben sizin bilmediğinizi bilirim buyurdu. (Bakara suresi, 30) Bu ayeti göz önüne alırsak insanın yaratılış sebebi sizce ne olabilir? İnsan Akıllı ve İnanan Bir Varlıktır. Yüce Allah evrende canlı ve cansız birçok varlık yaratmıştır. Allah ın yarattığı canlı varlıklardan biri olan insan da, diğer canlılar gibi doğar, beslenir ve büyür. Her canlı gibi insan da ölümlüdür. İnsanı diğer canlılarla karşılaştırdığınızda birçok farklı özelliğinin olduğunu anlarız. İnsan akıllı, düşünen, bilen, irade sahibi, özgür, sorumlu ve inanan bir varlıktır. Bütün bu özelliklerden dolayı insan diğer canlılardan farklı ve Allah ın yarattığı varlıklar arasında sahiptir. Akıllı oluşu İrade sahibi olması İnancı Sorumlu oluşu Öğrenebilmesi Özgür oluşu
Kur an-ı Kerim de geçen İnsana akıl Biz, gerçekten insan niçin verilmiş oğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. (İsra suresi, olabilir? ayet 70) ayeti insanın Mükafaat için üstün ve değerli bir mi yoksa? varlık olarak yaratıldığını belirtmektedir. Sözlükte düşünme, Bu dünya hayatı anlama ve kavrama açısından düşünülürse bir varlığa anlamına gelen akıl, iyiyi kötüden, doğruyu üstün özelliklerin yanlıştan ayırabilme, verilmesi beraberinde neyi arttırır? olayları gerekçelerine göre anlayabilme yeteneğidir. Allah ın insana verdiği en büyük nimetlerden biri olan akıl, insanı diğer canlılardan ayıran en temel özelliktir. İnsan, aklı doğruyu bulur, faydayı zarardan ayırt eder. Çevresinde olup bitenleri anlar ve değerlendirir. Olaylar arasında neden - sonuç ilişkisini kurar. Karşılaştığı güçlüklere çözümler üretir, böylece yeni şartlara uyum sağlayarak yaşamını kolaylaştırır. Tabiata egemen olmaya çalışır. Bilim aklın bir meyvesidir. İnsan aklı sayesinde diğer varlıklardan kolayca yararlanır, araç, gereçler üretir ve buluşlar yapar. En küçük şehirlerden dev sanayi ürünlerine, güzel sanatlardan mimariye kadar pek çok şeyi insan aklı sayesinde yapabilmiştir. Şüphesiz biz emaneti göklere, yere ve dağlara teklif ettik de onlar onu yüklenmek istemediler, ondan çekindiler. Onu insan yüklendi. Çünkü o çok zalimdir, çok cahildir. Ahzab suresi, 72.ayet Sizce yandaki ayeti kerimede belirtilen emanet ne olabilir? İnsan yaratılırken, onun özelliklerinin belirlenmesinde bu emanetin bir rolü olabilir mi? Nasıl?
İnsan akıllı, bununla birlikte düşünen, bilen, irade sahibi ve sorumlu bir varlıktır. Aklın temel işlevi düşünmektir. Bu nedenle insan aynı zamanda düşünen bir varlıktır. İnsan, bilen ve öğrendiklerini kavrayan bir varlıktır. O, öğrendiklerini konuşarak ve yazarak başkalarına aktaran bir varlıktır.? İnsanın diğer bir özelliği de hür irade sahibi oluşudur. İrade, seçmek, istemek, yönelmek, tercih etmek ve karar vermektir. İrade insanın özgür bir şekilde hareket etmesini sağlar. İnsan, özgür iradesiyle hangi davranışlarda bulunacağına karar verir. İnsan, sorumlu bir varlıktır. Onun sorumlu olmasının temel nedeni akıllı, irade sahibi ve özgür bir varlık olmasıdır. İnsanı diğer varlıklardan ayıran temel özelliklerinden birisi de inanan bir varlık olmasıdır. İnsanda yeme içme ve barınma gibi bedensel ihtiyaçları nasıl doğuştan geliyorsa, inanma duygusu da doğuştandır. Çünkü Allah insanı doğuştan inanma eğilimi olan bir varlık olarak yaratmıştır. Bu nedenle tarih boyunca insan yüce bir varlığa yönelme, ona inanma, sığınma ve ondan yardım dileme ihtiyacı hissetmiştir. Eski dönemlere ait sanat eserlerinde değişik şekilde yapılmış ibadet yerlerinin bulunması, inancın doğuştan geldiğinin en temel göstergelerinden biridir.
Kainat Yüce Yaratıcımızın bir kitabıdır, onu araştırıp düşünerek yani bir bakıma okuyarak Yaratıcımız hakkında bilgi sahibi olabiliriz. İnanmak için önce bilmek, tanımak gerekir. Dinimizde Allah a inanmanın bilgi ve düşünceye dayanması istenmiştir. Buna göre Allah ın varlığına ve birliğine körü körüne değil, araştırarak, düşünerek inanmalıdır. Bu nedenle bilgi, araştırma ve düşünme İslam da çok önemlidir. Hz. İbrahim (a.s.) aklını kullanarak Allah ın varlığını nasıl ispatlamıştır? İnsan inanma duygusunun gereği olarak, aklı ile etrafında meydana gelen olayları, gökte ve yerde bulunan varlıkların nasıl niçin meydana geldiğini merak eder. Bu nedenle kendi varlığını ve çevresinde olup bitenler hakkında bilgi sahibi olmak ister. Özellikle kendisinin mükemmel yapısı, evrendeki düzen ve ahenk ona bir yaratıcının varlığını düşündürür. Böylelikle kendisini, çevresini ve Rabbini tanır. Rabbini tanıdıkça onu sever ve bağlanır. Kur an, insanın aklını kullanarak, varlık ve olaylar üzerinde düşünmesini, bunlardan anlam ve sonuç çıkarmasını ister. Birçok ayette gökler, ay, güneş ve yıldızlar, dağ ve denizler hakkında düşünmemiz öğütler. Sonları akıllarını kullanmazlar mı? düşünmez misiniz, anlamaz mısınız? şeklinde biten birçok ayet vardır. İnanmada sevginin önemi: İnanmak bilgi ve düşüncenin yanında sevgiyle meydana gelir. Onun temelinde yürekten bir sevgi ve bağlanma vardır. Bu bağlanma, bize sayısız nimet ve yetenek veren Rabbimize olan sevgimizin bir ifadesidir. Dinin seçiminde zorlama yoktur.
Ey iman edenler! SİZE BİR FASIK BİR HABER GETİ- RİRSE, bilmeyerek bir topluluğa zarar verip yaptığınıza pişman olmamak için O HABERİN DOĞRULUĞU- NU ARAŞTIRIN. (Hucurat suresi, 6)
Sunuyu İzlediğiniz İçin Teşekkür Ederim. Hazırlayan ve Sunan: Sezai Dönmez Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmeni