Mustafa ŞİMŞEK Yeminli Mali Müşavir antalya@ankaymm.com Yeni Teşvik Sistemine Göre Vergisel Düzenlemeler Yeni Teşvik sisteminin yasal düzenlemeleri tamamlanarak 15.06.2012 tarihli ve 2012 / 3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 15.06.2012 tarihinden itibaren yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın uygulamasına ilişkin 2012 / 1 sıra numaralı tebliğ de 20 Haziran 2012 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Yeni teşvik sisteminin vergisel boyutları aşağıda alt başlıklar halinde detaylı olarak açıklanmıştır. Gümrük Vergisi Muafiyeti; Yardımları Hakkında Kararın 9. Maddesi ile teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı ve teçhizatın ithali ödenmesi gereken gümrük nden muaftır. Bu destek asgari yatırım tutarının üzerindeki bütün yatırımlar için (bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik) bölge ayrımı yapılmaksızın uygulanacaktır. Bakanlık, sektörel kısıtlamaları göz önüne alarak; kullanılmış veya yenileştirilmiş makine ve teçhizatın teşvik belgesi kapsamına alınmasını ve kullanılmış komple tesisin proje bazında değerlendirme sonucunda ithalini uygun görebilir. Ancak bu müracaatın direkt Bakanlığa yapılması gerekir. Baskı, basım, matbaa, tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarına yönelik teşvik belgeleri kapsamında kullanılmış veya yenileştirilmiş makine ve teçhizat ithal edilememektedir. Teşvik belgesi müracaatı yapılmış, ancak teşvik belgesine bağlanmamış yatırımlara ilişkin makine ve teçhizatın ithaline ise teminat karşılığı müsaade edilmektedir. Kararnamenin 9. Maddesinin 7. Bendi ile yapılan yeni düzenlemede; Otomobil üretimine yönelik asgari yüzbin adet/yıl kapasiteli yeni bir yatırım yapılması veya mevcut tesislerin kurulu kapasitelerinin en az yüzbin adet/yıl artırılması halinde, sabit yatırım tutarının yüzde yirmisinin gerçekleştirilmesini müteakip, yatırım süresi içerisinde olmak şartıyla gümrük ödemeden yatırımcılara A, B, ve C segmentlerinde otomobil ithaline izin verilebilir denilmektedir. Bu yeni düzenleme otomotiv sektörü için ciddi bir destek unsuru olmuştur. Kararnamenin 9. Maddesinin 5. Bendindeki düzenlemeye göre; Finansal kiralama şirketi adına ayrı bir teşvik belgesi düzenlenmeksizin yatırımcının teşvik belgesi ile ithalat işlemleri yapılabilmektedir. Ancak doğal olarak ithalat işlemlerinde yatırımcı ile finansal kiralama şirketi müteselsilen sorumlu olacaktır. Finansal Kiralamaya konu makine ve teçhizatın, yatırımcının mülkiyetine geçiş tarihine kadar Genel Müdürlüğün izni olmaksızın satışı veya kiralanması halinde her türlü sorumluluk finansal kiralama şirketine geçmektedir.
Gelir Vergisi Stopaj Uygulaması; Yardımları Hakkında Kararın 14. Maddesi ile 6. Bölgede gerçekleştirilecek teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için, belgede kayıtlı istihdam sayısını aşmamak üzere, işçilerin asgari ücrete tekabük eden ücret kısmı üzerinden hesaplanan gelir, yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği tarihten itibaren on yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir. Bu teşvik sadece 6. Bölgede gerçekleştirilecek bütün yatırımlar için geçerlidir. Yeni sistemde en az gelişmiş illerimizden; Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van da gerçekleştirilecek her türlü yatırımda sağlanan her bir istihdam için işveren, 10 yıl süresince asgari ücrete tekabül eden kısımda gelir stopajı ödemeyecek. Bu durumda işveren sadece ücret maliyetini üstlenecektir. Yani yaklaşık %45-50 işçi maliyetinden tasarruf etmiş olacaktır. En azından sadece 6. Bölge için bile olsa, bu destek çok isabetli olmuştur. Ancak yatırımın tamamlanamaması halinde, terkin edilen vergiler vergi zıyaı uygulamadan, gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir. Yatırım faaliyete geçmeden devri halinde devralan aynı koşulları yerine getirmek şartıyla destekten yararlanır. Ancak yatırımın faaliyete geçmesinden donra devri halinde, destek uygulamasından devir tarihine kadar eski sahibi, devir tarihinden sonra yeni sahibi 10 yıldan kalan süre kadar yararlanmaya devam edecektir. Katma Değer Vergisi İstisnası; Yardımları Hakkında Kararın 10/1. Maddesi ile teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı ve teçhizatın ithal ve yerli teslimleri KDV den istisna edilebilir denilmek suretiyle 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 13/d. maddesine atıfta bulunmuş olmaktadır. İlgili kanun maddesi hükmüne göre; Yatırım Teşvik Belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri KDV den istisnadır. Ancak teşvik belgesinde yer alsa dahi, katma değer mükellefiyeti bulunmayanlar ile makine-teçhizatı münhasıran hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak olanlara yapılacak teslimlerde istisna uygulanamayacağı tabidir. 87 Seri Nolu KDV Genel Tebliğine göre, İstisna kapsamında mal satın almak isteyen alıcıların, bağlı oldukları vergi dairesine başvurarak, KDV mükellefiyetlerinin bulunduğuna ve makine-teçhizatı hakkı tanınan işlemlerde kullanacaklarına dair bir yazı alarak, noter veya YMM onaylı örneklerini gümrük idarelerine veya yurt içindeki satıcılara ibraz etmeleri gerekmektedir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının vermiş olduğu 04/08/2010 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.17.01-KDV.13-2963 sayılı muktezasında belirtildiği üzere; İstisnanın başlangıç tarihi yatırım teşvik belgesinin alındığı tarih olup, bu tarihten sonra belge kapsamında yaptığınız makina ve teçhizat alımları KDV den istisna olacaktır. Dolayısıyla, vergi dairesinden aldığınız istisna yazısı tarihinin, teşvik belgesi kapsamında aldığınız makineye ait fatura tarihinden sonra olması istisna uygulanmasına engel değildir. Bu istisna teşvik belgesi kapsamında bütün yatırımlar için (bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik) bölge ayrımı yapılmaksızın uygulanmaktadır.
Katma Değer Vergisi İade Uygulaması; Yardımları Hakkında Kararın 10/2. Maddesi ile Sabit yatırım tutarı beş yüz milyon liranın üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında yapılacak bina inşaat harcamaları KDV iadesinden yararlandırılabilir denilmiştir. 6322 sayılı Kanunla Katma Değer Vergisi Kanununa eklenen ve 15.06.2012 tarihinden itibaren yürürlükte olan Büyük ve Stratejik Yatırımlarda İade başlıklı geçici 30. Madde ile; 31/12/2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, yatırım teşvik belgeleri kapsamında asgari 500 milyon Türk Lirası tutarında sabit yatırım öngörülen stratejik yatırımlara ilişkin inşaat işleri nedeniyle yüklenilen ve takvim yılı sonuna kadar yoluyla telafi edilemeyen katma değer, izleyen yıl talep edilmesi halinde belge sahibi mükellefe iade olunur. Teşvik belgesine konu yatırımın tamamlanmaması halinde, iade edilen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanarak iade tarihinden itibaren gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir. Bu vergiler ve cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun meydana geldiği tarihi takip eden takvim yılbaşında başlar. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. şeklinde düzenleme yapılmıştır. Bakanlık bu iadeye ilişkin bir düzenleme yapacaktır. Teşvik Kararnamesine göre iade; teşvik belgesine bağlanmış asgari 500 milyon lira tutarında sabit yatırım öngörülen stratejik yatırımlar için 2023 yılının sonuna kadar uygulanacaktır. Yatırımın stratejik olup olmadığına karar verecek merci ise yeni oluşturulacak Stratejik Yatırımları Değerlendirme Komisyonu olacaktır. Ancak KDV Kanununa eklenen geçici 30. Maddenin başlığının ise Büyük ve Stratejik Yatırımlarda İade olması kafaları karıştırmaktadır. Her ne kadar acaba Büyük Ölçekli yatırımlarda iadenin olup olmayacağı tereddüt oluştursa da, kanunda kastedilen 500 milyon lira ve üzeri olmak şartıyla sadece stratejik yatırımlar için iade mevcuttur. İndirimli Vergisi Uygulaması; İndirimli Vergisi uygulaması vergi sistemine 5838 sayılı Torba Kanunun 9. Maddesi ile Vergisi Kanununun 32 nci maddesinden sonra gelmek üzere 32/A maddesi eklenerek girmiştir.( 28 Şubat 2009 tarih ve 27155 mükerrer sayılı resmi gazete) Eski uygulamada, teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma tutarına ulaşıncaya kadar li oranlar üzerinden kurumlar ne tabi tutulmaktaydı. Ve sadece teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar li kurumlar ne tabi tutuluyordu. Yeni Uygulamada; başlama tarihinden itibaren yatırıma tutarına mahsuben, toplam yatırıma tutarının yüzde 50'sini ve gerçekleştirilen yatırım harcaması tutarını geçmemek üzere; yatırım döneminde yatırımcının diğer faaliyetlerinden elde edilen kazançlarına li kurumlar uygulatmak suretiyle devletin yatırıma tutarını kısmen kullandırmaya, bu oranı her bir il gurubu için yüzde 80'e kadar artırma veya yüzde sıfıra kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Vergisinin Kanununun 32 / A. Maddesinde yapılan değişikliğe göre yatırıma başlama tarihinden itibaren ve üstelik yatırımcının diğer faaliyetlerinden elde ettiği kazançlarına da İndirimli Vergisi uygulanabilecektir. Bu cesur karar yeni teşvik sisteminin amacına uygun ve isabetli olmuştur. Her ne kadar adı İndirimli Vergisi olsa bile Vergisi Kanunun 32/A maddesinin 8. Bendinde düzenlendiği üzere, Bu madde gelir mükellefleri hakkında da uygulanır. Denilmek suretiyle teşvik kapsamındaki gelir mükellefleri içinde aynı düzenlemeler zaten eskiden beri geçerlidir.
Bu Koşulların ihlaline Sebebiyet Veren Yatırımcılar Hakkında Uygulanacak Müeyyideler; Yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanmadan önce li kurumlar uygulanan hallerde, yatırımın tamamlanıp işletilmeye geçilmemesi durumunda, li kurumlar uygulanması hasebiyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın sadece gecikme faiziyle beraber tahsil edilecektir. Vergi i; Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarda ve stratejik yatırımlarda;5520 sayılı Kanunun 32/A maddesi çerçevesinde gelir veya kurumlar, öngörülen yatırıma tutarına ulaşıncaya kadar aşağıda belirtilen oranlarda li olarak uygulanır. Katkı Tutarı ve Katkı Oranı Hesabı; Katkı Tutarı, li gelir veya kurumlar uygulanmak suretiyle tahsilinden vazgeçilen vergi yoluyla yatırımların Devletçe karşılanacak tutarını ifade eder. tutarının toplam yatırıma bölünmesi suretiyle bulunacak oran ise Katkı Oranını ifade eder. Aşağıdaki tabloda, 31.12.2013 tarihinden sonra başlanan yatırımlar için geçerli yatırıma oranları ve yatırımlardan elde edilecek kazançlara uygulanacak li kurumlar oranları yer almaktadır. Bölgeler Bölgesel Teşvik Uygulamaları oranı veya gelir oranı Büyük Ölçekli Yatırımlar oranı oranı Stratejik Yatırımlar oranı oranı 1 10 30 20 30 50 90 2 15 40 25 40 50 90 3 20 50 30 50 50 90 4 25 60 35 60 50 90 5 30 70 40 70 50 90 6 35 90 45 90 50 90 Aşağıdaki tabloda, 31.12.2013 tarihine kadar başlanan yatırımlar için geçerli yatırıma oranları ve yatırımlardan elde edilecek kazançlara uygulanacak li kurumlar oranları yer almaktadır. Bölgeler Bölgesel Teşvik Uygulamaları oranı veya gelir oranı Büyük Ölçekli Yatırımlar oranı oranı Stratejik Yatırımlar oranı oranı 1 15 50 25 50 50 90 2 20 55 30 55 50 90 3 25 60 35 60 50 90 4 30 70 40 70 50 90 5 40 80 50 80 50 90 6 50 90 60 90 50 90
Teşvik Sisteminde Özellik Arz Eden Diğer Hususlar; -Büyük ölçekli yatırımlar veya bölgesel teşvik uygulamaları kapsamındaki yatırımlar; eğer yatırımın organize sanayi bölgesinde (OSB) gerçekleştirilmesi veya yatırımın, aynı sektörde faaliyet gösteren en az beş gerçek veya tüzel kişinin ortağı olduğu yatırımcı tarafından gerçekleştirilmesi ve ortak faaliyet gösterilen alanda entegrasyonu sağlayacak bir yatırım olması durumunda vergi i ve sigorta primi işveren hissesi desteği açısından bulundukları bir alt bölgesinde (örneğin yatırım 3. Bölgede gerçekleştirilmiş ise 4. Bölgenin bu sayılan oranlardaki desteklerinden yararlanacaktır.) oran ve sürelerde bu destekten yararlanacaktır. Ancak yukarıdaki yatırım koşulları 6. Bölgede gerçekleşirse eğer yani 6. Bölgedeki organize sanayinde, sigorta primi işveren hissesi desteği, 6. Bölgede geçerli olan süreye iki yıl ilave edilmek, vergi i desteği ise bölgede geçerli olan yatırıma oranına beş puan ilave edilerek uygulanacaktır. -AR-GE ve çevre yatırımları; KDV istisnası, gümrük muafiyeti ve faiz desteğinden yararlanmasına rağmen eğer bu yatırımlar 6. Bölgede gerçekleştirilirse gelir stopajı ve sigorta primi desteğinden de yararlanacaktır. -Bakanlıkça teşvik belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli, stratejik ve bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için yatırım yeri tahsis edilebilir. Ancak zaten vergi inden de yararlandırılmayan; Finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar, İş ortaklıkları, Taahhüt işleri, Yap-İşlet ve Yap-İşlet- Devret modeli çerçevesinde yapılan yatırımlar ve Rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatırımlara yatırım yeri tahsis edilmesi yasaktır. -Bakanlıkça, yatırımların tamamlama vizesi işlemleri için Kalkınma Ajansları, ticaret ve sanayi odaları, bankalar ve il valilikleri görevlendirilecektir. Ayrıca daha önceki kararlara istinaden düzenlenen teşvik belgeleri de dahil olmak üzere tamamlama vizesi işlemleri Yeminli Mali Müşavirlerce düzenlenecek Tamamlama Ekspertiz Raporu na istinaden de yapılabilecektir. Sonuç olarak bölgesel kalkınma farklarını gidermek ve en temel hak olması gereken kişi başı milli gelir payı adaletine yaklaşmak açısından pozitif ayrımcılık uygulaması sosyal devlet anlayışının en temel ilkelerindendir. Tabiki, Yeni Teşvik Sisteminin ekonomide Tam İstihdam sağlayacak hali yoktur. Ancak ekonomik refahı etkileyen önemli bir unsur olacağı ise aşikârdır. 1 inci Bölgedeki Yatırımcının Diğer Faaliyetlerinden Elde Edilen Kazançlarına Vergi İndirimi Yoktur. Birinci bölgede yapılan; bölgesel teşvik kapsamındaki yatırımlarda, büyük ölçekli yatırımlarda ve stratejik yatırımlarda, diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlara vergi i yoktur. Vergi İndirimi Desteğinden Faydalanamayan Harcamalar Nelerdir? Yasal düzenlemeler uyarınca; Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar li vergi uygulamasından yararlanamayacaktır. Hangi Sektörler ve İşler Vergi İndirim Desteğinden Yararlanamayacak? Finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar, İş ortaklıkları, Taahhüt işleri, Yap-İşlet ve Yap- İşlet-Devret modeli çerçevesinde yapılan yatırımlar ve Rödovans sözleşmelerine bağlı olarak yapılan yatımınlar li vergi uygulamasının kapsamı dışındadır. Ancak yeni teşvik sisteminde li vergi uygulamasının diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlara da uygulanıyor olması özellikle 2013 yılı sonuna kadar başlayacak yatırımlar için çok özendirici olmuştur. YMM Mustafa ŞİMŞEK