Yrd.Doç.Dr.Ali EKİ a_eksi@yahoo.com Ege Üniversitesi
ÖNEMİ Sık karşılaşılır, Duyu organlarının bulunması, Üst havayolunu tehdit etmesi, Kan, kusmuk ve dişlerle havayolunun tıkanması, Kozmetik kaygısı, Kanama (epistaksiz) Genelde kafa ve servikal travma ile birlikte olması, Enfeksiyon (menenjit).
Yüzdeki Yumuşak Doku Yaralanmaları Yüzde çok sık karşılaşılır. Bazen künt travmalar sonucu cilt altında belirgin hematomlar oluşabilir. Lazerasyon ve küçük avülsiyonlar oluşabilir. İmplante objeler havayolunu tehdit etmediği sürece çıkarılmaz. Açık yaralanmalarda, kanlanma yönünden zengin bir bölge olduğu için masif kanama gelişir. Kanamayı durdurmak için direkt basınç uygulanır.
YÜZ KIRIKLARI (1) Araç içi trafik kazaları ve künt travmalar sonucu oluşur. Nasal, zigomatik,orbital, mandibular ve maksiller kemikte görülür. Burun ve ağızdaki kırıklar havayolu tıkanıklığına neden olabilir.
YÜZ KIRIKLARI (2) Bulguları Kanama Ödem Hareketli kemik parçası Diş kaybı Konuşma ve çiğneme bozukluğu Acil bakımında havayolu açıklığına dikkat edilmeli, kanama kontrol altına alınmalı, kırık kemiklere bası uygulanmamalıdır.
Burun Yaralanmaları (1) Yumuşak doku yaralanmalarında ve kırıklarda en önemli sorun kanamadır. Bazen burun deliklerine yabancı çisim kaçabilir, buda kanamaya neden olabilir. Hastane öncesi acil bakımda burna kaçan yabancı çisimler kesinlikle çıkarılmaya çalışılmamalıdır.
Burun Yaralanmaları (2) Kanamanın durdurulması Baş mutlaka fleksiyona getirilmelidir. Burun kanatları sıkılarak basınç uygulanabilir. Burun kemerine buz uygulanabilir. Üst dudağın altına basınç uygulanarak burna gelen kan dolaşımı engellenebilir.
Boğaz Yaralanamarı (1) Boyundaki yumuşak doku yaralanmaları, kanama ve ödeme neden olarak havayolunu tehdit eder. Vertebra yaralanması gözden kaçırılmamalıdır. Nadiren de olsa trakea ve larenks kırıkları karşımıza çıkabilir. En önemli bulgusu boyun bölgesinde subcutan anfizemin oluşmasıdır. Yine nadirde olsa implante obje ile karşılaşabiliriz.
Boğaz Yaralanamarı (2) Acil Bakım İmplante objeler kesinlikle çıkarılmamalı, stabilize edilmelidir. Hastanın yavaş ve sakin solutulması hayat kurtarıcı olabilir. Havayolunun devamlılığı sağlanmalı, Maske ile oksijen önemli, basınçlı oksijen verilmemelidir. Servikal immoblizasyon sağlanmalıdır.
GÖZ YARALANMALARI (1) İris: Göze rengini veren, sirküler kas yapıda olan ve ışık girişini kontrol eden bölümdür. Lens: Retinaya ışığı odaklayan bölüm. Retina: Gözün arka tabakasında bulunan retina, ışık görüntüsünü elektriksel impulslara dönüştürür. Bunlar optik nervus vasıtasıyla beyne iletilir.
GÖZ YARALANMALARI (2) Lacrimal Sistem a) Gözyaşı üretir. b) Gözü kurumaktan korur. c) Yabancı cisimleri yıkar d) Kayganlığı sağlar.
GÖZ YARALANMALARI (3) Göz yaralanmalarında mutlaka PERRLA değerlendirilmelidir. P-Pupils Pupiller E-Equal Eşit R-Round Yuvarlak R-Reactive Reaktif L-Light Işığa refleks A-Acommodation Uyum
GÖZ YARALANMALARI (4) Yapılacak olan müdahale büyük bir özveri ile yapılmalıdır. Küçük yanlışlar kalıcı körlüğe neden olabilir. Göz yaralanmaları ile birlikte, göz kapağı ve çevresinde ki laserasyon ve ödem önemlidir. Pupillalardaki değişiklikler ve anizokirinin kafa travmasının bir bulgusu olabileceği unutulmamalıdır.
GÖZ YARALANMALARI (5) Belirti ve Bulguları Şişme Laserasyon Konjunktivitis (konjenktivanın enflemasyonu) Ağrı Eşit olmayan ve düzensiz pupil Aşırı gözyaşı
GÖZ YARALANMALARI (6) Gözdeki Yabancı Cisimler Gözdeki yabancı cisimler şiddetli ağrıya yol açar. Yabancı cismi çıkarmak için gözyaşı üretimi maksimum düzeydedir. Acil Bakımı Yabancı cisim kaçmış olan gözü SF ile (500-1000 mlt) yıkayın. Göz kapağını dışa çevirdikten sonra pamukla lokalize edip çıkarın. Yabancı cisim korneaya yapışmışsa çıkarmaya çalışmayın.
ÜST GÖZ KAPAGININ ALTINDAN YABANCI CİSİM ÇIKARTILMASI
Göz Yanıkları Kimyasal Önemli bir göz acilidir. Asit veya alkali maddeler ile oluşabilir. Saf su ile asitte en az 5 alkalide 10 yıkanmalıdır. Kontak lens çıkarılmalıdır. Termal ve radyasyon SF ile ıslatılmış steril pedle kapatın. Bütün göz yanıklarında, gözün her ikisi birden kapatılmalıdır.
GÖZDE LASERASYON Göz kapağı kesin yaralanır, bunun yanında göz küresi de yaralanabilir. Şiddetli kanama gelişebilir. İnce steril pansuman yapılmalıdır. Göz basınçtan sakındırılmalı ve her iki göz de kapatılmalıdır. Göz küresinin yerinden çıkması durumunda her iki göz de kapatılır ve çıkan göz iyi tespit edilmelidir.
Gözde Künt Travma Genellikle kaşın da yaralanması ile sonuçlanır. Çift görme Görmede azalma, Ağrı ve ekimoz olur.
HİFEMA Künt travma sebebiyle kanın gözün alt kısmında birikmesidir. Acil Bakım: Koruyucu pedler konur. Yaralanmamış göz de kapatılmalıdır.
Kontak Lensler Kontak lensler kimyasal yanıklar dışında çıkarılmaz. Çıkarmak gerekirse; Seline solüsyonu ile ıslatılmış bir temizleme çubuğu kullanılabilir. Lens çıkarılmadan önce göze bir iki damla saline damlatılır. Lens baş ve işaret parmağı ile tutularak çıkarılır.
Göz Protezleri Pupillaların biri ışığa reaksiyon vermezse, Gözler uyumlu hareket etmezse, Gözler arasında azda olsa farklılık var ise göz protezinden şüpelenilmelidir. Protez olan gözede normal göz gibi bakım verilir.