GÜMRÜK İŞLEMLERİNE TABİ TUTULMAKSIZIN SERBEST DOLAŞIMA SOKULAN İKİNCİL İŞLEM GÖRMÜŞ ÜRÜNE İLİŞKİN GÜMRÜK VERGİLERİ VE İDARİ PARA CEZALARINI ORTADAN KALDIRAN SÜRE (ZAMANAŞIMI) Bilindiği üzere Dahilde İşleme Rejimi, sanayicilerin ihraç edecekleri eşyanın üretiminde kullanacakları ve serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın gümrük vergileri teminata bağlanmak suretiyle geçici olarak ithaline imkan vermektedir. Bu şekilde gümrük vergileri teminata bağlanan eşyadan işleme faaliyeti sonucunda elde edilen ürünlerin bu rejim ile belirlenen usul ve esaslara göre düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/izninde belirtilen süre içinde ihraç edilmesi, halinde alınan teminat iade edilmektedir. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında süresi içinde ihracatı gerçekleştirilmeyen ithal eşyasının, işlem görmüş ürün veya ithal edildiği şekliyle belge/izin sahibi kişi veya yan sanayici firmanın stoklarında bulundurulması zorunludur. Dahilde İşleme rejimi kararında, İşlem Görmüş Ürün, İşleme faaliyeti sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş ürün şeklinde tanımlanmıştır. Aynı kararda, Asıl İşlem Görmüş Ürün dahilde İşleme Rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürün ve İkincil İşlem Görmüş Ürün ise İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürün olarak ifade edilmiştir. Bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere, ithal eşyasından işleme faaliyeti soncunda asıl işlem görmüş ürün dışında elde edilen ve ekonomik değeri olan her türlü eşya ikincil işlem görmüş ürün olarak kabul edilecektir. DAHİLDE İŞLEME REJİMİNE AYKIRI HAREKET VE SONUÇLARI Dahilde İşleme Rejimi Kararının 19. Maddesi uyarınca, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde, bu ürününün ihracatının gerçekleştirilmesi aranmayacaktır. Anılan rejimde ekonomik değeri olmayan atıklar ise fire olarak tanımlandığından bu atıklar dahilde işleme rejiminin konusunu oluşturmamaktadır. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Gümrük Müsteşarlığı veya Gelir İdaresi Başkanlığı veya Diş Ticaret Müsteşarlığınca belge/izin sahibi kişinin ithal ettiği eşyadan işleme faaliyeti sonucunda elde ettiği ikincil işlem görmüş ürünün; 1
Süresi içinde ihraç edilmediğinin, Gümrük idaresi gözetiminde imha edilmediğinin, Gümrüğe terk edilmediğinin, Çıkış hükmünde gümrüğe teslim edilmediğinin, Serbest dolaşıma sokulmadığının veya Stoklarda bulunmadığının Tespiti halinde bu eşyanın; 1 Gümrük vergileri ve 4458 sayılı Gümrük Kanunun 238. Maddesi hükmü uyarınca bu vergilerin iki katı para cezasının, 2 5607 sayılı kaçakçılıkla Mücadele Kanunun 3. Maddesinin 9 numaralı fıkrası uyarınca, gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezasının, Ödenmesi istenecektir. Nitekim Gümrük Müsteşarlığı merkezi denetim elamanlarınca sonradan kontrol kapsamında yapılan firma denetimleri sırasında bazı firmaların dahilde işleme rejimi kapsamında ithal ettikleri eşyadan işleme faaliyeti sonucu elde edilen işlem görmüş ürünü gümrük işlemine tabi tutulmaksızın serbest dolaşıma sokulduğu yönünde tespitte bulunmuşlardır. Bu firmalar hakkında 4458 sayılı Gümrük kanunun 238 maddesi uyarınca işlem yapılması konusunda gümrük idaresinden ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunun 3. Maddesinin 9 numaralı fıkrası uyarınca işlem yapılması konusunda da, Adi Yargıdan talepte bulunmuşlardır. Konu ile ilgili olarak Dış Ticaret Müsteşarlığına intikal eden olaylardan adı geçen müsteşarlıkça dahilde işleme belgesi/izni kapsamında ithalat yapan kişilerden çoğunluğun genelde mevzuatı yanlış yorumlamaları sonucunda ithalat yaptığı eşyadan işleme faaliyeti sonucunda elde edilen ikincil işlem görmüş ürünleri gümrük işlemine tabi tutmaksızın serbest dolaşıma soktuğu anlaşılmıştır. REJİME AYKIRI HAREKETLERİN SONUÇLARININ ORTADAN KALDIRILMASI İÇİN TANINAN HAK: Söz konusu kişilerin mağdur olmaması amacıyla adı geçen Müsteşarlık tarafından bir Bakanlar Kurulu Kararı hazırlanmış ve bu karar 13.11.2010 tarih ve 27758 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2
Bu Bakanlar Kurulu Kararı ( 25.10.2010 tarih ve 2025 sayılı ) ekinde yer alan Dahilde İşleme Rejimi Kararında Değişiklik Yapılması Hakkında Karar ile bu kararın yürürlüğe girdiği 13.11.2010 tarihinden önce düzenlenmiş ve ihracat taahhüdü kapatılmış dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edildiği anlaşılan ikincil işlem gömüş ürünün anılan kararın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içerisinde ilgili belgede revize işlemi yapılmak suretiyle ihracat taahhüdüne ilave edilmesi ve bu ürüne ilişkin ithalat vergilerinin ödenmesi halinde bu belgelerin müeyyide uygulanmaksızın kapatılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu itibarla, 13.11.2010 tarihinde önce düzenlenmiş ve ihracat taahhüdü kapatılmış belge/izin kapsamı ithal edilen eşyadan elde edilen ve gümrük işlemine tabi tutulmadan serbest dolaşıma sokulan ikincil işlem görmüş ürünün 13.5.2011 tarihine kadar gümrük idaresine beyan edilmesi ve varsa gümrük vergilerinin ödenmesi gerekmektedir. Bu süre içinde söz konusu ikincil işlem görmüş ürün gümrük idaresine beyan edilmez ve gümrük vergileri ödenmezse gümrük idaresince tespit edilen ikincil işlem görmüş ürünün 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümleri uyarınca gümrük vergileri ve bu vergilerin iki katı tutarında idari para cezası ve 5607 sayılı kanunun hükümleri uyarınca da gümrüklenmiş değerinin iki katı tutarında idari para cezası istenecektir. GÜMRÜK VERGİLERİNDE VE İDARİ PARA CEZALARINDA ZAMANAŞIMI Hukuk kurallarının kişilere tanıdığı haklar getirdiği yaptırımlar yine hukuk kuralları belirli sürelere tabi tutulmaktadır. Bir başka deyişle bir hak, hukuk kuralında öngörülen sürede kullanılmadığında hukuk düzeninde bir takım sonuçlar doğurmaktadır. Zamanaşımı, hak düşürücü süre, bu sürelerdendir. Zamanaşımı, hem vergi hukukunda hem de ceza hukukunda karşılaşılan bir hukuk terimdir. Zamanaşımı kanunda belirlenmiş bir sürenin geçmesi ile bir hakkın kazanılması ya da kaybedilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Bu sürenin geçmesi ile alacaklının söz konusu alacağı isteme veya dava açma hakkı sona ermektedir. Dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ve gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın serbest dolaşıma sokulan ikincil işlem görmüş ürüne ilişkin gümrük vergileri ve idari para cezası da zamanaşımı süresinin geçmesinden sonra ortadan kalkmaktadır. 3
Vergi ve ceza hukukunda zamanaşımı vergi alacağını ve idari para cezasını vergi isteme hakkını sona erdiren nedenler arasında sayılmaktadır. Alacaklı idarenin vergiyi ve idari para cezası kararını belli bir zaman içinde (tebliğ) etmemesi halinde tebliğ edilmeyen vergiler ve idari para cezaları tahakkuk zamanaşımına ve tebliğ edilip de belli bir süre içinde tahsil edilmezlerse tahsil zamanaşımına uğramaktadır. A GÜMRÜK VERGİLERİNDE TAHAKKUK ZAMANAŞIMI Gümrük vergilerinde tahakkuk zamanaşımı 4458 sayılı Gümrük Kanunun 197. Maddesinde düzenlemiştir. Bu düzenlemeye göre, yapılan denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı belirlenen gümrük vergileri gümrük yükümlülüğünü doğuran olayın meydana gelmesinden itibaren üç yıl içinde yükümlüye tebliğ edilmemesi halinde zamanaşımına uğramaktadır. Ancak gümrük vergileri, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin ve bu fiil nedeniyle dava açılmışsa bu vergilerin tahakkuk zamanaşımı Türk Ceza Kanununda öngörülen dava ve ceza zamanaşımı süresi kadar uzamaktadır. B 4458 SAYILI GÜMRÜK KANUNU VE 5607 SAYILI KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN İDARİ PARA CEZALARINDA SORUŞTURMA (TAHAKKUK) ZAMANAŞIMI 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 3. Maddesinin 2. Fıkrasında kanunun yargı yolu dışındaki genel hükümlerinin idari yaptırım kararını gerektiren bütün fiillerde uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunun 3. Maddesinde de, kaçakçılık fiilleri kabahat ve suç şeklinde tanımlanmış ve kabahat fiilinin gerçekleşmesi halinde yaptırım olarak idari para cezası uygulanacağı yönünde düzenleme yapılmıştır. Buna göre, idari para cezasını gerektiren kaçakçılık fiillerinde Kabahatler Kanunun zamanaşımı hükümleri diğer fiillerinde ise Türk Ceza Kanununda yer alan zamanaşımı hükümleri uygulanacaktır. İdari Para Cezalarının hangi sürenin/sürelerin geçmesi halinde ortadan kalkacağı başka bir ifadeyle zamanaşımı süresi 5326 sayılı Kabahatler Kanunun 20. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, soruşturma zamanaşımının dolması halinde kabahatten dolayı kişi hakkında idari para cezasına karar verilemez. Soruşturma zamanaşımı süresi; 4
a Yüz bin Türk Lirası veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde beş, b Elli bin Türk Lirası veya daha fazla idari para cezasını gerektiren kabahatlerde dört, c Elli bin Türk Lirasından az idari para cezasını gerektiren kabahatlerde üç, Yıldır. Nispi idari para cezasını gerektiren kabahatlerde zamanaşımı süresi 8 yıldır. Zamanaşımı süresi kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesiyle veya neticenin gerçekleşmesiyle işlemeye başlar. Kabahati oluşturan aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı hükümleri uygulanır. 4458 sayılı Gümrük Kanunu veya 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda öngörülen nispi idari para cezalarında zamanaşımı süresi para cezası kesilmesini gerektiren fiilin (kabahatin) işlenmesinden veya neticesinin gerçekleşmesinden itibaren 8 (sekiz ) yıldır. Kabahati oluşturan fiil aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı süresi 8 yıldan fazla ise bu süre zamanaşımı süresi olarak esas alınacaktır. 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümlerine aykırı olarak işlenen kabahat fiilinden dolayı istenmesi gereken nispi idari para cezaları yukarıda belirtilen süre içinde yükümlüsüne tebliğ edilmediği takdirde zamanaşımına uğrayacağından bu sürenin sonunda ortadan kalkacaktır. SONUÇ Dahilde İşleme Rejimi hükümlerine göre ithal edilen eşyadan elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün bu rejim hükümlerine uygun olarak, ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce; a. Gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası veya b. Gümrüğe terk edilmesi veya c. Çıkış hükmünde gümrüğe teslim edilmesi veya d. Serbest dolaşıma giriş hükümlerine göre ithali Gerçekleştirilmediği takdirde, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238. ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunun 3. Maddesinin 9 numaralı fıkrası hükümlerine aykırı hareket edilmesi nedeniyle kabahat fiili işlendiğinden, anılan maddelerde öngörülen nispi idari para cezasının istenmesi 5
gerekmektedir. Ayrıca dahilde işleme rejimi kararına aykırı hareket edildiğinden bu ikincil işlem ürünün Gümrük vergileri de istenecektir. Gümrük idaresi bu vergi ve cezaları zamanaşımı süresi içinde isteme hakkına sahiptir. Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren üç yıl, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda öngörülen nispi idari para cezaları cezaya neden olan kabahat fiilinin işlenmesi veya neticesinin gerçekleşmesi tarihinden itibaren sekiz yıl geçtikten sonra zaman aşımına uğradığından ortadan kalkacaktır. Başka bir ifadeyle üç yıl içinde tebliğ edilmeyen gümrük vergileri ve sekiz yıl içinde tebliğ edilmeyen nispi idari para cezaları istenemeyecektir. Bu nedenle 13.11.2010 tarihinden önce düzenlenmiş ve ihracat taahhüt hesabı kapatılmış belge/izin kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen ve dahilde işleme rejimi hükümlerine aykırı olarak 13.11.2010 tarihinden geriye doğru sekiz yıl içinde gümrük işlemleri gerçekleştirilmeksizin serbest dolaşıma sokulan ikincil iş görmüş eşyaların 13.5.2011 tarihine kadar gümrük idaresine beyan edilmesi gerekmektedir. Bu süre içinde beyan edilen eşyaların serbest dolaşıma sokulmasına ilişkin gümrük işlemleri herhangi bir müeyyide uygulanmaksızın gerçekleştirilecektir. Bu süre içinde beyan yapılmadığı takdirde gümrük idaresi yukarıda belirtilen zamanaşımı süresi içinde serbest dolaşıma sokulmayan ikincil işlem görmüş ürünü tespit ederek bunların varsa vergilerini ve idari para cezalarını isteyecek ve tahsili cihetine gidecektir. Bu nedenle, zamanaşımı süresi içinde gümrük işlemlerine tabi tutmaksızın serbest dolaşıma sokulan ikincil işlem görmüş ürünlerin 13.5.2011 tarihine kadar anılan kararnamede belirlenen usul ve esaslara göre gümrük idaresine beyan edilerek serbest dolaşıma sokulmasında yarar görülmektedir. Saygılarımla Nail İNAL 6