BABAESKİ DE ÖNEMLİ VE KORUNAN ALANLAR, HABİTATLAR, BİTKİ YAPISI VE DOĞAL HAYAT, BİYOÇEŞİTLİLİK, ZOOLOJİK YAPININ ARAŞTIRILMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ RAPORU DOĞA DERNEĞİ KASIM 2013
İÇİNDEKİLER Tablo Listesi: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 Şekil Listesi: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6 Harita Listesi: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 Fotoğraf Listesi: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 8 ÖZET ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 1. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI ------------------------------------------------------------------- 10 1.1. Giriş --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 1.2. Genel Bilgiler --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 1.2.1. Alanın Tanımı ve Sınırları ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 1.2.2. Tarihi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 12 1.2.3. Koruma Statüleri ve Önemli Doğa Alanları ------------------------------------------------------------------------------- 13 1.2.3.1. Önemli Doğa Alanı Kavramı -------------------------------------------------------------------------------------------- 14 1.2.3.2. Önemli Doğa Alanı Sürecinin Yararları ------------------------------------------------------------------------------ 14 1.2.3.3. Önemli Doğa Alanlarının Belirlenmesi ------------------------------------------------------------------------------ 15 1.2.3.4. Kırklareli İlindeki Önemli Doğa Alanlarına Bakış ------------------------------------------------------------------ 16 1.2.3.4.1. Istranca Dağları ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 16 Alanın Tanımı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 16 Habitatlar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 Türler ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 17 Alanın Tanımı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 17 Habitatlar ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 Türler ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 1.2.4. Ekonomik ve Demografik Yapı ----------------------------------------------------------------------------------------------- 18 Ekonomik Yapı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 18 Tarım ve Hayvancılık Sektörü --------------------------------------------------------------------------------------------- 20 Tarım ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 20 Hayvancılık --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 20 Demografi ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 1.3. Biyolojik Veriler ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 1.3.1. Yaşam Alanları (Habitatlar) --------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 Meşelikler ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 21 Dere yatakları ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 22 Çayırlar Meralar -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 22 Bataklıklar ve sulama kanalları ------------------------------------------------------------------------------------------- 23 Çam ormanı -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 24 Yol Kenarı ve Tarım Arazileri ---------------------------------------------------------------------------------------------- 25 Alan Kullanımı ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 25 1.3.2. Karasal Flora ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 28 1.3.3. Karasal Fauna -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 28 2
1.3.3.1. Gelengi varlığı -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 28 Gelengi (Spermophilus citellus) ------------------------------------------------------------------------------------------ 28 2.3.3.2. Kuş varlığı ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 29 2. ARAZİ ÇALIŞMALARI --------------------------------------------------------------------------- 32 2.1. Çalışma sahası ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 32 2.2. Bitki varlığı araştırması ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 33 2.2.1. Yöntem ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 34 2.2.2. Bulgular ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 35 2.2.3. Korumada öncelikli türler ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 35 2.2.3.1. Günlük otu (Ferulago confusa VELEN.) ----------------------------------------------------------------------------- 36 2.2.3.2. Püslü karanfil (Dianthus viscidus BORY ET CHAUB.) ------------------------------------------------------------- 36 2.2.3.3. Çizgili kekik (Thymus striatus var. İnterruptus JALAS) ----------------------------------------------------------- 37 2.2.3.4. Göl soğanı (Leucojum aestivum L.) ----------------------------------------------------------------------------------- 38 2.2.3.5. Kedikulağı Orkidesi (Ophrys leucophthalma DEVILLERS TERSCH. & DEVILLERS) ------------------------- 39 2.3. Karasal Fauna -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 40 2.3.1. Gelengi araştırması ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 2.3.1.1.Yöntem ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 2.3.1.2. Bulgular ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 2.3.2. Kuş araştırması ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 41 2.3.2.1. Kuş Atlas Çalışması ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 2.3.2.1.1. Yöntem ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 41 2.3.2.1.2. Bulgular --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 42 2.3.2.2. Leylek araştırması -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 45 2.3.2.2.1. Yöntem ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 45 2.3.2.2.2. Bulgular --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 45 2.3.2.3. Yırtıcı kuş araştırması: --------------------------------------------------------------------------------------------------- 47 2.3.2.3.1. Yöntem: --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 47 2.3.2.3.2. Bulgular --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 47 2.3.3 Hedef türler hakkında bilgi ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 48 2.3.3.1 Yaz Atmacası (Accipiter brevipes) ------------------------------------------------------------------------------------- 48 2.3.3.2. Leylek ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 49 2.3.3.3. Kirazkuşu (Emberiza hortulana) -------------------------------------------------------------------------------------- 50 2.3.3.4. Karabaşlı Çinte (Emberiza melanocephala) ------------------------------------------------------------------------ 51 2.3.3.5. Kızılbaşlı Örümcekkuşu (Lanius senator) --------------------------------------------------------------------------- 52 2.3.3.6. Tarla çintesi (Miliaria calandra) --------------------------------------------------------------------------------------- 53 2.3.3.7. Yeşil Ağaçkakan (Picus viridis) ----------------------------------------------------------------------------------------- 55 2.3.3.8. Şah kartal (Aquila heliaca) ---------------------------------------------------------------------------------------------- 56 3. BABAESKİ DOĞASINI KORUMA ÖNERİLERİ ---------------------------------------------- 56 3.1 KORUMADA ÖNCELİKLİ ALANLAR ------------------------------------------------------------------------------------------------ 56 3.1.1 Karahalil, Hazinedar ve Demirkapı köyleri -------------------------------------------------------------------------------- 56 3.1.2 Kumrular Köyü ve çevresi------------------------------------------------------------------------------------------------------ 57 3.1.3 Alpullu nun batısı ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 58 3
3.2. Doğa Koruma Önerileri ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 59 KAYNAKLAR ----------------------------------------------------------------------------------------- 61 4
Tablo Listesi: Tablo 1: ÖDA kriterleri ve eşik değerleri özeti Tablo 2: Toprak kullanımı (Kaynak: Kırklareli İl Çevre ve Orman Durum Raporu) Tablo 3: Ekilen ürün deseni ve çiftçi sayısı (Kaynak: www.babaeski.gov.tr ) Tablo 4: Babaeski ilçesi alan kullanım yüzdeleri Tablo 5: Babaeski de görülen kuş türleri Tablo 6: Babaeski ilçesinde yer alan nesli tehlike altındaki kuş türleri Tablo 7: Babaeski ilçesinde bulunan, nesli küresel ve Avrupa ölçeğinde korumada öncelikli türler 5
Şekil Listesi: Şekil 1: Babaeski ilçesi alan kullanım pasta grafiği 6
Harita Listesi: Harita 1: Babaeski İlçesi nin Konumu Harita 2: Trakya Bölgesi ndeki Önemli Doğa Alanları Harita 3: Habitat haritası Harita 4: Babaeski çalışma sahası karelaj Harita 5: Türlerin çeşitliliği Harita 6: Babaeski deki leylek yuva gözlem noktaları Harita 7: Babaeski ve civarındaki şah kartal üreme noktası Harita 8: Babaeski İlçesindeki Yaz atmacasının ürediği kareler Harita 9: Babaeski İlçesindeki Kirazkuşunun ürediği kareler Harita 10: Babaeski İlçesindeki Kara başlı çintenin ürediği kareler Harita 11: Babaeski İlçesindeki Kızıl başlı örümcekkuşunun ürediği kareler Harita 12: Babaeski İlçesindeki Tarla çintesinin ürediği kareler Harita 13: Babaeski İlçesindeki Yeşil ağaçkakanın ürediği kareler Harita 8: Korumada öncelikli 1.alan Harita 9: Korumada öncelikli 2.alan Harita 10: Korumada öncelikli 3.alan 7
Fotoğraf Listesi: Fotoğraf 1: Tarım arazileri / Fotoğraf Gürcan Hacıoğlu Fotoğraf 2: Babaeski Hükümet Binası / Kaynak: Babaeski Belediyesi İnternet Sitesi Fotoğraf 3: İsmet İnönü Heykeli / Kaynak: Babaeski Belediyesi İnternet Sitesi Fotoğraf 4: Meşelik / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 5: Yusufçuk / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 6: Küçükbaş Hayvan Yetiştiricileri / Fotoğraf Gürcan Hacıoğlu Fotoğraf 7: Juncus sp. / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 8: Çam ormanı / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 9: Tarım alanları / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 10: Avrupa yersincabı (Spermophilus citellus) / Fotoğraf Can Yeniyurt Fotoğraf 11: a) pres için hazırlanan bitkiler b) preslenen bitkiler c) teşhisi bitmiş herbaryum numarası verilmiş örnek d) koleksiyon e) herbaryum merkezi Fotoğraf 12: Günlük otu / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 13: Püslü karanfil / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 14: Çigili kekik / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 15: Göl soğanı / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 16: Kedikulağı orkidesi / Fotoğraf Volkan Eroğlu Fotoğraf 17: Leylek arazi çalışması / Fotoğraf Gürcan Hacıoğlu Fotoğraf 18: Kızılbaşlı Örümcekkuşu / Fotoğraf www.trakus.org Fotoğraf 19: Tarla çintesi / Fotoğraf www.trakus.org Fotoğraf 20: Yeşil Ağaçkakan / Fotoğraf www.trakus.org 8
ÖZET Babaeski Marmara Bölgesi'nin Trakya kesiminde, Kırklareli'ye bağlı bir ilçedir. İlçede ilçesinde şimdiye kadar ilan edilmiş herhangi bir korunan alan bulunmamaktadır. Bugüne kadar ilçenin bitki ve havyan varlığını belirleyen sistematik bir çalışma yapılmamıştır. Babaeski biyolojik çeşitlilik araştırma projesi sayesinde Babaeski ilindeki bitki be hayvan varlığı değerlendirilmiş. Proje, literatür çalışmasının ardından sahada yapılan direk gözlemlerle bitki araştırması, gelengi araştırması, üreyen kuş atlası çalışması, üreyen leylek ve yırtıcı kuş araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Önemli Doğa Alanı yaklaşımı kullanılarak ilçede korumada öncelikli nesli tehlike altındaki türlerin yaşadığı bölgeler tespit edilmesi hedeflenmiştir. Proje kapsamında Babaeski İlçesi sınırları içerisinde bitki uzmanı tarafından yapılan çalışmalar sonrasında 275 bitki türü, uzman biyologlar ve kuş gözlemciler eşliğinde yapılan gözlemler sonrasında ise 61 üreyen kuş türü tespit edilmiştir. Bu kuş türlerinden birçoğu ülkemizin uluslararası ve ulusal mevzuatı kapsamında koruma altına alınmıştır. Çalışma sırasında doğal ve yapay leylek yuvaları da tespit edilerek haritalandırılmıştır. Bulgularımıza göre kırmızı listede göre VU (Duyarlı) olarak değerlendirilmiş 5 bitki türünün popülasyonları Günlük otu (Ferulago confusa), Püslü karanfil (Dianthus viscidus), Çizgili kekik (Thymus striatus var. Interruptus), Göl soğanı (Leucojum aestivum), Kedikulağı salepi (Ophrys leucophthalma) önceliklidir. Kuş türlerinden ise küresel ölçekte nesli tehlike altında olan Şah kartal (Aquila heliaca) ve Avrupa birliği ölçeğinde nesli tehlike altında bulunan yaz atmacası (Accipiter birevipes), Kızılbaşlı örümcekkuşu (Lanius senator), yeşil ağaçkakan (Picus viridis) gibi türler öncelikli olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak alanın korumada öncelikli biyolojik çeşitliliğini temsil eden 3 alan rapor sonunda koruma sahası olarak önerilmiştir. Bu alanlar toplam 11506 hektar alanı kaplamakta ve ilçe yüz ölçümünün yaklaşık %17 sine tekabül etmektedir. Alandaki diğer sahalar biyolojik çeşitlilik açısından görece zayıf olduğundan bu bölgeler sıcak nokta gibi düşünülmelidir. Koruma çalışmalarının bu bölgelere yoğunlaştırılmasın ile ilçenin biyolojik çeşitliliğinin nesli tehlike altında türlerin tamamına yakını korumak mümkün olacaktır. 9
1. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI 1.1. Giriş Günümüzden 1 milyon 800 bin yıl ile 10 bin yıl öncesi arasında yaşanmış olan buzul çağlarından bugünün Türkiye sinin biyolojik çeşitliliğinin şekillenmesinde Trakya önemli bir köprü olmuştur. Trakya da yer alan Babaeski İlçesi sahip olduğu canlı çeşitliliği açısından da bugün önemli bir yere sahiptir. Babaeski İlçesi, Akdeniz bitki coğrafyası içerisinde yer alan, bölgedeki Meriç Nehri nin önemli kollarından biri olan Ergene Havzası içerisinde yer almaktadır. İlçede, sahip olduğu bu coğrafik özelliklerin sonucu olarak, birçok yaşam alanı (habitat) bulunmaktadır. İlçede ilçesinde şimdiye kadar ilan edilmiş herhangi bir korunan alan bulunmamaktadır. Bugüne kadar ilçenin bitki ve havyan varlığını belirleyen sistematik bir çalışma yapılmamıştır. 1.2. Genel Bilgiler 1.2.1. Alanın Tanımı ve Sınırları Babaeski Marmara Bölgesi'nin Trakya kesiminde, Kırklareli'ye bağlı bir ilçedir. Kuzeyinde Kırklareli nin merkezi, doğusunda Lüleburgaz, güneybatısında Pehlivanköy, güneyinde Tekirdağ, batısında da Edirne bulunmaktadır (Harita1). 10
Harita 1: Babaeski İlçesi nin Konumu Tarım ve sanayi başlıca geçim kaynağıdır. İlçe toprakları Ergene Ovası'nda olup, yüksek alanlar ve dağlar yok denilecek kadar azdır. İlçenin kuzeyini yükseklikleri 150 metreyi geçmeyen Yıldız Dağları nın uzantıları engebelendirmektedir. Bunlar Babaeski'nin başlıca yükseltileridir. Ergene Ovası, Ergene Nehri'nin suladığı oldukça geniş bir düzlüktür. Ayrıca yükseklikleri 50 150 metre arasında değişen irili ufaklı ovalar bulunmaktadır. Bütün bu ovalar ilçenin tarım alanlarını oluşturmaktadır (Fotoğraf 1). 11
Fotoğraf 1: Tarım arazileri / Fotoğraf Gürcan Hacıoğlu İlçe topraklarını Ergene Nehri'nin bir bölümü sulamaktadır. Bunun dışında Kavak Deresi (Cürtlen Dere) ile Şeytan deresi de bulunmaktadır. Babaeski, 41 derece 25 dakika 30 saniye enlem ve 27 derece 05 dakika 30 saniye boylamındadır. 1.2.2. Tarihi Babaeski'nin, tarih önceki dönemlerle ilgili yapılan araştırmalar yetersizdir. 1936 yılında Arif Müfid Mansel tarafından Alpullu höyüğünde yapılan araştırmalar kerpiç kalıntılar, ilk tunç çağına ait tek renkli çanak ve çömlekler bulunmuştur. Bunların bir bölümü geometrik benekli olup, ayni dönemde Ege ve Balkan kültüründe de vardır. Macaristan'daki benzerleri "Toce" kültürü adıyla bilinmektedir. Babaeski nin M.Ö. 4000 yılında Trak Türkleri tarafından kurulduğu yapılan kazılardan anlaşılmıştır. Traklar, burada yaşadıkları sürece kente Burtizo demişlerdir. Roma Dönemi nde Bulgaraphygon adıyla anılan yöre, tarihsel Roma yollarından birinin üzerinde yer aldığı gibi, önemli bir merkez olmuştur. Bizans İmparatoru I. Anastasios un (491-518) yaptırdığı ve Marmara dan Karadeniz e dek uzanan büyük Limes Suru, kentin yanından geçmiştir. Babaeski, 1359 yılında I. Murat zamanında Bizanslılardan teslim alınmış ve Osmanlı topraklarına katılmıştır. 12
Babaeski, Osmanlı Döneminde Baba-yı Atik adıyla anılmıştır. Kırkkilise (Kırklareli) Kazası nın bir nahiyesi olan Babaeski, daha sonra Kırkkilise Sancağı na bağlı bir kaza durumuna getirilmiştir. 1854 yılında kurulan en eski belediyeye sahip olan Babaeski'yi, Evliya çelebi ünlü seyahatnamesinde geçmiştir. 1919 yılında Yunanlılar tarafından işgal edilen Babaeski, Milli Mücadele ile 9 Kasım 1922 tarihinde kurtarılmış ve 1924 yılında ilçe olmuştur (Fotoğraf 2-3). Fotoğraf 2: Babaeski Hükümet Binası / Kaynak: Babaeski Belediyesi İnternet Sitesi Fotoğraf 3: İsmet İnönü Heykeli / Kaynak: Babaeski Belediyesi İnternet Sitesi 1.2.3. Koruma Statüleri ve Önemli Doğa Alanları 13
Alanda herhangi bir korunan alan statüsü bulunmamaktadır (Eralp Tolga ile görüşme Babaeski Belediyesi) Babaeski Trakya daki Önemli Doğa Alanlarının ortasında yer alır. 1.2.3.1. Önemli Doğa Alanı Kavramı ÖDAlar, biyolojik çeşitliliğin korunması açısından küresel önem taşıyan alanlardır. Alan ölçeğinde korunmaya muhtaç biyolojik çeşitliliğin ihtiyaçlarına dayanan, dünya çapında standart kriterler ve eşikler kullanılarak belirlenirler. Bu kriterler, sistematik koruma planlamasında yaygın olarak kullanılan hassaslık ve benzersizlik ölçütleri çerçevesinde temellendirilmektedir. ÖDAlar, Önemli Kus Alanları nın belirlenmesi, korunması ve izlenmesi konusunda Dünya Kusları Koruma Kurumu ortaklığında 25 yıldır yürütülen çalısmaların birikimine dayanmaktadır. En az 50 ülkede ÖKA kılavuzları yayınlanmıs; Avrupa, Ortadogu, Asya ve Africa için bölgesel envanterler hazırlanmıstır. Baska bölgeler için de envanter çalısmaları halihazırda yürütülmektedir. ÖKA yaklasımı, sayısız projeyle diger taksonları kapsayacak sekilde genisletilmistir. Bunlar arasında Önemli Bitki Alanları (ÖBAlar), Öncelikli Kelebek Alanları, Önemli Memeli Alanları ve tatlısu yumusakçaları ve balıklar için gelistirilmis prototip kriterler içeren Tatlısu Biyolojik Çesitliligi için Önemli Alanlar bulunmaktadır. 2003 yılında, Kritik Ekosistemler Ortaklık Fonu, ÖDA ların belirlenmesini bes yıllık yatırım stratejilerinin ya da ekosistem profillerinin temelini olusturan bir ön kosul olarak benimsemistir. 1.2.3.2. Önemli Doğa Alanı Sürecinin Yararları ÖDA çerçevesi uygulama açısından birçok avantaj sunmaktadır: Daha önceki girişimler (örneğin ÖKAlar, ÖBAlar) temel almakta ve veri bulunan tüm taksonomik grupları dikkate almaktadır. Alan ölçekli korumadan fayda sağlayacağı bilinen biyolojik çeşitliliğin tamamını ele hedeflemektedir. Birçok ülkede hali hazırda belirlenmiş olan ÖDAlara dayanarak geliştirilebilmektedir. 14
Mevcut verilere dayanarak geliştirilebilmektedir. Dolayısıyla türlere ait veriler tamamlanmış olmasa da ÖDA süreci derhal başlatılabilir ve tekrarlanarak güncellenebilir. ÖDA metodolojisi, düşük maliyetli ve kolay uygulanabilir niteliktedir. Genellikle kısa sürede tamamlanabilmektedir. 1.2.3.3. Önemli Doğa Alanlarının Belirlenmesi Önemli Doğa Alanları benzersizlik ve hassaslık kriterlerine göre belirlenen küresel ölçekte öneme sahip canlı çeşitliliğine ev sahipliği yapan alanlardır. Önemli doğa alanları Türkiye nin Avrupa birliğine girdiğinde korunması gerekecek potansiyel Natura 2000 alanlarıdır. Tablo 1: ÖDA kriterleri ve eşik değerleri özeti ÖDA aynı anda hem benzersizlik hem de hassaslık kriterleri altında tanımlanabilir (Tablo 1). Bir çok tür hem benzersizlik hem de hassaslık kriterlerini saglamaktadır. Hassaslık veya benzersizlik kriterini karsılayan türün varlıgına göre tanımlanan bir ÖDA agının, bu türlerin küresel popülasyonunun devamının saglanmasında hayati bir rol oynayan bütün alanları içermesi beklenir. 15
1.2.3.4. Kırklareli İlindeki Önemli Doğa Alanlarına Bakış Kırklareli nde bulunan önemli doğa alanları daha çok ilin doğusunda yer alır. Bunlar Istıranca Dağları, İğneada Ormanları dır. Bu iki ÖDA aynı zamanda Bulgaristan a komşudur. Harita 2: Trakya Bölgesi ndeki Önemli Doğa Alanları 1.2.3.4.1. Istranca Dağları Alanın Tanımı Kırklareli sınırları içinde kalan ve Yıldız Dağları da olarak bilinen Istranca Dağları, kuzey Trakya da denize paralel uzanan dağ sırasıdır. ÖDA nın kuzey yarısında Karadeniz iklimi özellikleri hakimdir ve bu nedenle dağın bu yüzü yaprak döken ormanlarla kaplıdır. Alanın kuzey kesimi insan yerleşimlerinden nispeten uzaktır ve bu bölge Bulgaristan sınırına komşudur. Nispeten daha kurak olan güneydeki orman dokusu dağın Karadeniz e bakan yamaçlarına göre çok daha seyrektir. Istranca Dağları nın zengin su kaynaklarının İstanbul a taşınması amacıyla planlanan barajlar ÖDA için ciddi tehdit oluşturmaktadır. 16
Habitatlar ÖDA; ağırlıklı olarak ormanlarla kaplıdır. İklimsel açıdan farklar gösteren dağın kuzey ve güney yamaçları orman dokusu açısından da farklıdır. Dağın güney yamaçları büyük çoğunlukla kuru orman bitki örtüsüyle kaplıdır ve bu ormanlar saçlı meşe (Quercus cerris) ve Istranca meşesi (Q.hartwissiana) gibi pek çok meşe türüne ev sahipliği yapar. ÖDA sınırları içinde çok sayıda mağara rastlanır ve bunlardan bazıları yarasa türleri için kritik öneme sahiptir. Türler Nesli küresel ölçekte tehlike altında olan ülkemize endemik Boğaziçi kafesotu (Symphytum pseudobulbosum) alandaki önemli bitki türlerinden biridir. ÖDA, özellikle orman kuşları için önemli bir üreme alanıdır. Alandaki önemli kuş türlerinin arasında yılan kartalı (Circaetus gallicus) ve alaca sinekkapan (Ficedula semitorquata) bulunur. Memeli türleri açısından önem taşıyan ÖDA daki mağaralar büyük sayılarda ve çok fazla türden yarasayı barındırır. Basık burunlu yarasa (Barbastella barbastellus), büyükkulaklı yarasa (Myotis bechsteini), uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii), kirpikli yarasa (Myotis emarginatus), Akdeniz nalburunlu yarasası (Rhinolophus euryale) ve Mehely in nalburunlu yarasası (Rhinolophus mehelyi) alanda yaşayan ve nesli küresel ölçekte tehlike altında olan türlerdir. ÖDA, bunlar dışında yedi başka yarasa türü için bölgesel ölçekte önem taşır. Dar yayılışlı bir kızböceği türü olan Somatochlora borisi ÖDA daki küresel önem sahip canlı türlerinden biridir. 1.2.3.4.1. İğneada Ormanları Alanın Tanımı ÖDA, Batı Karadeniz kıyılarının en ucunda yer alır ve bir kıyı yerleşimi olan İğneada beldesi alanın içinde bulunmaktadır. Alandaki en büyük göl 266 hektar alan kaplayan Mert Gölü dür. ÖDA da bunun yanında Erikli Gölü, Hamam Gölü, Saka Gölü ve Pedina Gölü adlı küçük sulak alanlar bulunmaktadır. Göller sisteminin en küçüğü Saka Gölü dür. Deniz kıyısındaki Mert ve Hamam göllerinin suyu az tuzluyken diğer göller tatlıdır. Çavuş Deresi ve Kocadere ÖDA daki ana akarsulardır. İğneada dan güneye doğru yaklaşık 10 kilometre uzunluğunda bir kumsal uzanır. 17
Habitatlar ÖDA, lagünler, tatlı ve tuzlu su gölleri, alüvyal subasar ormanlar, mevsimsel bataklıklar, çayırlar, kıyı kumulları ve sığ deniz kıyılarından oluşan farklı habitatları içerir. Türkiye de az sayıda bulunan su basar ormanlarının (longoz ormanları) en iyi korunmuş örneklerinden örnekleri bu alanda yer almaktadır. Longoz ormanlarının suya yakın bölümlerinde kızılağaç (Alnus glutinosa) ve dişbudak (Fraxinus angustifolia ssp. angustifolia), daha kuru bölümlerde ise başta saplı meşe (Quercus robur) olmak üzere farklı meşe türleri bulunur. Dağlardan gelen su miktarına göre seviyeleri değişen tatlı ya da az tuzlu göllerin yanı sıra turbalık ve bataklıklar özellikle su bitkileri ve su kuşları için önemlidir. ÖDA daki geniş kumul alanı aralarında endemiklerin de bulunduğu birçok kumul bitkisini barındırır. Türler ÖDA, nesli küresel ölçekte tehlike altında ve dar yayılışlı Silene sangaria ve Verbascum degenii adlı bitki türleri için önem taşır. ÖDA daki sulakalanlar, göç ve kış döneminde su kuşları için önem taşır. Alanda üreyen önemli türler arasında ak kuyruklu kartal (Haliaeetus albicilla), küçük orman kartalı (Aquila pomarania), balaban (Botaurus stellaris), karaleylek (Ciconia nigra), kara ağaçkakan (Dryocopus martius), ortanca ağaçkakan (Dendrocopos medius), ak sırtlı ağaçkakan (Dendrocopos leucutus) ve çizgili ötleğen (Sylvia nisoria) bulunur. Karaleylek (Ciconia nigra) ve leylek (Ciconia ciconia) göç, kara gerdanlı dalgıç (Gavia arctica) ise kış döneminde alanda önemli sayılarda gözlenmektedir. İğneada Ormanları, Karadeniz köstebeğinin (Talpa levantis) Trakya popülasyonu nedeniyle bölgesel ölçekte öneme sahiptir. 1.2.4. Ekonomik ve Demografik Yapı Ekonomik Yapı İkinci dünya savaşından sonra soğuk savaş neticesinde Bulgaristan, siyasi ilişkiler nedeni ile Yunanistan ile ilişkilerin durma noktasına gelmesi, Trakya'nın ekonomik gelişmesini de olumsuz etkilemiştir. 1950'lerden itibaren tarıma önem verilmesi ve tarımsal mekanizasyondaki gelişmeler bölgeye ve Babaeski ye tarım ve hayvancılığın önemli olduğu bir yapı yaratmıştır. Bu dönemde buğday, ayçiçeği, sebze ve meyvecilik, kavak yetiştiriciliği ve besicilik önemli gelir kaynakları olmuştur. İlçedeki 18
askeri ve memur varlığı da hizmet sektörüne katkı sağlamıştır. Esnaf ve zanaatkârlık ise daha çok küçük işletmeler tarzında olmuştur. 1960'lı yıllarda ise Türkiye nin planlı ekonomiyi benimsemesi, Avrupa'ya işçi göçü sonrasında Babaeski nin ekonomisi yukarı yönde gelişmeye başlamıştır. Sanayinin teşvik alması neticesinde ilçede özel sektöre ait tarıma dayalı sanayi gelişmeye başlamıştır. Un, yem, çeltik ve ayçiçek yağı fabrikaları ve tarımsal alet imalat sanayi kurularak bölgesel ve ülke pazarına hizmet vermeye başlamıştır. Bunun neticesinde tarımsal kooperatifçilik gelişmiştir. Atatürk döneminde 1925'te yapılan ve 1950'Ierde kapasitesi arttırılan Alpullu Şeker Fabrikasına ek olarak en büyük özel sektör yatırımları 1960-1970 döneminde yapılmıştır. Daha sonra pazarda rekabet, artan üretim ve finans maliyetleri gibi nedenlerle bu işletmelerin çoğu 1980'lerden itibaren kapanmıştır. 1960-1970'lerin ekonomik tercihlerinden olan elektrik, sulama, köy hizmetleri, köy yollarının yapımı, asfaltlama, sanayi sitesi gibi altyapı hizmetleri de bu dönemde gerçekleşmiştir. İşçi göçü özellikle 1960'ların başından 1990'lara kadar Babaeski için önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Yaz aylarındaki işçi turizmi potansiyeli ilçemize önemli ölçüde bir gelir ve turist getirmiştir. Daha sonra TEM yolunun yapımı ve Yugoslavya'daki iç savaş Babaeski İlçesine gelen işçi turizmini olumsuz etkilemiştir. 1980'lerden itibaren Türkiye'nin dışa açık bir politika izlemesi neticesinde Trakya'da özellikle ihracata yönelik Çorlu ve Lüleburgaz'da yatırımlar yapılırken, Babaeski bu gelişmelerin dışında kalmıştır. Babaeski deki son yıllarda yapılan bazı tekstil ve imalat sanayi yatırımları ise ekonomik ve sosyal yapıyı değiştirmemiştir. 1990'Iı yıllarda eğitim yatırımları artmış ve Meslek Yüksekokulu yapılmış, yeni ilk ve orta öğretim okulları da açılmıştır. 1990 yılında başlayan ekonomik kriz Babaeski ekonomisini olumsuz etkilerken, Yunanistan ile ilişkilerin gelişmesi, Bulgaristan'ın sınırlarını açması ve 2007 yılında AB'ye üyeliği Babaeski de bazı fırsatları da beraberinde getirmektedir. Babaeskililer Balkan ülkelerinde ticaret yaparken, ilçedeki turizm faaliyetleri payını artıracaktır. İki ülke arasındaki AB fonlarının kullanımı, ortak projeler ve yatırımlar sınırların kalktığı bir ortamda Babaeski için yeni gelişmeleri de beraberinde getirecektir. Bu gelişmeler yaşanırken ilçenin ekolojik değerleri dikkate alınarak planlanmalı ve yönetilmelidir. 19
Tarım ve Hayvancılık Sektörü Tarım Babaeski ilçesinin yüzölçümü 65.200 hektar olup, 52.051 hektar işlenen arazi, 4.333,4 hektar mera arazisi, 3.706 hektar orman arazisi, 5.109,6 hektar kültür dışı arazi mevcuttur. 10.888,2 hektar arazi sulanabilir nitelikte olup, halkın % 68 ini oluşturan 5.810 aile, başta buğday ve ayçiçeği olmak üzere, tarım ürünleri ile geçimlerini sağlamaktadır. (Tablo 2-3). Tablo 2: Toprak kullanımı (Kaynak: Kırklareli İl Çevre ve Orman Durum Raporu) Tablo 3: Ekilen ürün deseni ve çiftçi sayısı (Kaynak: www.babaeski.gov.tr ) ÜRÜN ADI: ALANI/DEKAR YILLIK ÜRETİM(TON) ÇİFTÇİ SAYISI Buğday 243.000 60.750 4200 Mısır 7.374 36.870 402 Ayçiçeği 196.000 49.000 3150 Çeltik 11.955 11.955 232 Şeker Pancarı 159 954 20 Sarımsak 163 160 16 Ceviz 316 70 7 Elma 292 12 35 Hayvancılık Babaeski ilçesi büyük baş hayvan sayısı 20.101, küçükbaş hayvan sayısı 16.886 dır. Günlük süt üretimi kış aylarında 98 ton, yaz aylarında 125 ton olmak üzere ortalama 20
111 tondur. Günlük olarak bunun 12 tonu Babaeski deki mandıralarda işlenmekte kalanı ilçe dışına satılmaktadır (http://www.babaeski.gov.tr/). Demografi Oldukça düz bir arazide yer alan ve yüzölçümü 65.200 hektar olan Babaeski nin 2000 yılı sayım sonuçlarına göre, toplam nüfusu 53.665 olup, bu nüfusun 25.559'u ilçe merkezinde, 28.106' sı ise belde ve köylerde yaşamaktadır. İlçe'de 31 köy, birisi ilçe merkezi olmak üzere 5 belediye ve toplam 36 yerleşim merkezi bulunmaktadır. İlçe, Kırklareli ilçeleri içinde, nüfus bakımından üçüncü, yüzölçümü bakımından beşinci, tarım ve sanayi ürünleri üretimi bakımından ikinci sıradadır. 1.3. Biyolojik Veriler 1.3.1. Yaşam Alanları (Habitatlar) Babaeski ilçesinin büyük bölümü tarım arazisi olduğundan doğal bitki örtüsünü yitirmiştir. Alanda doğal olarak kalan bölgeler yoğunlukla Erikleryurdu, Karabayır, Nacak, Yeniköy, Kumrular, Çavuşköy, Karamesutlu ve Kumrular civarındaki meşelikler, Babaeski Deresi ve Hazinedar Deresi dir. Alanda bulunan başlıca habitatlar aşağıda belirtilmiştir. Meşelikler Meşelikler altında birçok tek yıllık otsul bitkiler geofitler ve Cistus creticus, Genista carinalis ve Juniperus oxcedrus subsp. oxycedrus gibi çalılıkların yanısıra Ulmus glabra gibi yaprak döken ağaçların bölgede barınabilmesi için habitat oluşturmaktadır. 21
Fotoğraf 4: Meşelik / Fotoğraf Volkan Eroğlu Dere yatakları Dere yataklıkları kenarlarında Typha latifolia, Phragmites australis, Tamarix smyrenensis ve Sparganium erectum subsp. neglectum gibi birçok türü barındırmakla birlikte dere içinde de Potamogeton crispus, P. natans ve Ceratophyllum demersum gibi su içi bitki topluluklarına habitat oluşturmaktadır. Çayırlar Meralar Fotoğraf 5: Yusufçuk / Fotoğraf Volkan Eroğlu Çayırlar ve meralar otlatma baskısının altında olan alanlar olduğundan biyoçeşitlilik bakımından fakir alanlardır. Babaeski de büyük ve küçükbaş hayvan yetiştiricilerinin 22
kullandığı bu alanların vejetasyonunu genellikle tek ve çok yıllık otsul bitki toplulukları oluşturmaktadır. Fotoğraf 6: Küçükbaş Hayvan Yetiştiricileri / Fotoğraf Gürcan Hacıoğlu Bataklıklar ve sulama kanalları Babaeski bol yağış alan ve zaman zaman dere yataklarının taşması sonucu oluşan su baskınları nedeniyle bataklık alanları bol olan bir bölgedir. Ayrıca yoğun tarım faaliyetleri nedeniyle kullanılan sulama kanalları bazı bitki türlerine habitat oluşturmaktadır. Bu alanlarda bulunan vejetasyonu genellikle Juncus inflexsus, Eleocharis palustris toplulukları oluşturmaktadır. 23
Fotoğraf 7: Juncus sp. / Fotoğraf Volkan Eroğlu Çam ormanı Bölgede doğal bir çam ormanı popülasyonuna rastlanmamıştır. Fakat Alpullu tarafında plantasyon yapılan Pinus nigra ormanı altında yetişen Melissa officinalis subsp. altissima,creategus monogyna ve Rubia tinctorum gibi bazı türler bölge florasına çeşitlilik katmaktadır. Fotoğraf 8: Çam ormanı / Fotoğraf Volkan Eroğlu 24
Yol Kenarı ve Tarım Arazileri Babaeski nin büyük bir kısmını tarım arazileri oluşturmaktadır. Tarım alanlarının kenarlarında ve yol kenarlarında benzer türler gözlemlenmektedir. Bu alanlarda bulunan vejetasyonu yayılım alanı geniş olan bitki toplulukları ve Convolvulus arvensis gibi istilacı türler oluşturmaktadır. Fotoğraf 9: Tarım alanları / Fotoğraf Volkan Eroğlu Alan Kullanımı Güncel corine uydu verisinden alınan veriler bölgede farklı yaşam alanlarının (habitat) farklı amaçlar için kullanıldığını göstermiştir (Tablo 4, Şekil 1 ve Harita 3). Buna göre ilçede en geniş yüzey alanını sulanamayan ekilebilir araziler kaplamaktadır (%64,11), bu arazi kullanımı tipini sulanan alanlar (%9,5) takip etmektedir. İlçe genelinde doğal bitki örtüsü çok nadirdir, baltalık çalılık ve meralar % 5 ve çayırlar %5, yaprak döken ormanlarsa %1 ile temsil edilmektedir. Tablo 4: Babaeski ilçesi alan kullanım yüzdeleri YAŞAM ALANLARI YÜZDE ( %) Geniş yapraklı orman 1,02 Karışık kültür deseni 2,57 Yapı alanları 0,07 Aralıklı şehir yapısı 3,09 Endüstri ve ticari birimler 0,49 25
Başlıca tarım alanı bir kısım doğal bitki örtüsü 5,14 Maden çıkarma 0,15 Sulanamayan ekilebilir arazi 64,11 Çayır 5,38 Daimi sulanabilir alan 9,56 Pirinç tarlası 2,61 Yol ve tren ağı 0,55 Geçici ağaçlık ve çayırlık alan 4,97 Sulak alan 0,29 Şekil 1: Babaeski ilçesi alan kullanım pasta grafiği 26
Harita 3: Habitat haritası 27
1.3.2. Karasal Flora Bölge Akdeniz bitki coğrafya bölgesinde yer almaktadır. Trakya da ilk botanik çalışmalar Tournefourt un 18. yüzyıllardaki çalışmalarıyla başlamıştır. 19. Yüzyılda İsveçli botanikçi Boissier Kırklareli ilini çalışmıştır. Ardından 1986 yılında Alpınar Arum cinsi üstüne çalışmıştı. Sonuç olarak 200 yıllık botanik tarihinde Babaeski ilçesinde 144 bitki türü tespit edilmiştir. 1.3.3. Karasal Fauna Proje kapsamında küçük kerkenez, şah kartal ve gelengi gibi nesli tehlike altındaki türler başta olmak üzere hayvan varlığının araştırılması arzu edilmiştir. Çalışma öncesinde Babaeski ve çevresine dair mevcut ulusal literatüre incelenmiştir. 1.3.3.1. Gelengi varlığı Memeliler ile ilgili nesli küresel ölçekte hassas seviyede tehlike altında olan (VU) ayrıca Bern Sözleşmesi nde kesin koruma altına alınması gereken türler ekinde yer almış (Ek-II) Avrupa yersincabının (Spermophilus citellus), Kuleli Köyü çevresinde yaşadığı yapılan makalelerden belirlenmiştir (Gündüz ve ark. 2007). Gelengi (Spermophilus citellus) Gelengi (Fotoğraf 5), sincapgiller (Sciuridae) familyasının yer sincapları (Marmotini) oymağından Kuzey yarıkürede yayılım gösteren 38 türü olan kemirgen cinsidir. 14-40 cm (ve kuyruk 4-25 cm) boyundadırlar. Koloni hâlinde yaşarlar. İki ayağı üzerine dikilip etrafı kol açan etmeleriyle bilinirler. En gözde yiyecekleri ekin taneleridir ve o yüzden Latince cins adı Spermophilus "tohum sever" anlamına gelir. 28
Fotoğraf 10: Avrupa yersincabı (Spermophilus citellus) / Fotoğraf Can Yeniyurt 2.3.3.2. Kuş varlığı İlçedeki kuş türlerinin literatür çalışması yapılmış alandaki kuş varlığıyla ilgili bir çalışma bulunamamıştır. Babaeski ilçesi kuşbank veri bankasından sorgulanmış (www.kusbank.org) ve kuş gözlemcilerinin çok sık ziyaret etmediği bu bölgede şimdiye kadar 43 kuş türü kayıt edildiği görülmüştür. Tablo 5: Babaeski de görülen kuş türleri No Türkçe adı İngilizce adı Latince adı 1 Büyük Ak Balıkçıl Great Egret Casmerodius albus 2 Kara Leylek Black Stork Ciconia nigra 3 Leylek White Stork Ciconia ciconia 4 Yaz Atmacası Levant Sparrowhawk Accipiter brevipes 5 Şahin Common Buzzard Buteo buteo 6 Kerkenez Common Kestrel Falco tinnunculus 7 Delice Doğan Eurasian Hobby Falco subbuteo 8 Bıldırcın Common Quail Coturnix coturnix 9 Sutavuğu Common Moorhen Gallinula chloropus 29
10 Kumru Eurasian Collareddove Streptopelia decaocto 11 Üveyik European Turtle-dove Streptopelia turtur 12 Guguk Common Cuckoo Cuculus canorus 13 Arıkuşu European Bee-eater Merops apiaster 14 Gökkuzgun European Roller Coracias garrulus 15 Alaca Ağaçkakan Syrian Woodpecker 16 Boğmaklı Toygar Calandra Lark Dendrocopos syriacus Melanocorypha calandra 17 Bozkır Toygarı Greater Short-toed Lark Calandrella brachydactyla 18 Tepeli Toygar Crested Lark Galerida cristata 19 Tarlakuşu Eurasian Skylark Alauda arvensis 20 Kır Kırlangıcı Barn Swallow Hirundo rustica 21 Kır İncirkuşu Tawny Pipit Anthus campestris 22 Sarı Kuyruksallayan Yellow Wagtail Motacilla flava 23 Saz Kamışçını Reed Warbler Acrocephalus scirpaceus 24 Ak Mukallit Olivaceous Warbler Hippolais pallida 25 Bülbül Common Nightingale Luscinia megarhynchos 26 Çayır Taşkuşu Whinchat Saxicola rubetra 27 Boz Kuyrukkakan Isabelline Wheatear Oenanthe isabellina 28 Büyük Baştankara Great Tit Parus major 29 Sarıasma Eurasian Golden-oriole Oriolus oriolus 30 31 Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu Red-backed Shrike Lanius collurio Kara Alınlı Örümcekkuşu Lesser Grey Shrike Lanius minor 32 Kızıl Başlı Woodchat Shrike Lanius senator 30
Örümcekkuşu 33 Alakarga Eurasian Jay Garrulus glandarius 34 Saksağan Black-billed Magpie Pica pica 35 Küçük Karga Eurasian Jackdaw Corvus monedula 36 Ekin Kargası Rook Corvus frugilegus 37 Leş Kargası Hooded Crow Corvus cornix 38 Serçe House Sparrow Passer domesticus 39 Söğüt Serçesi Spanish Sparrow Passer hispaniolensis 40 İspinoz Chaffinch Fringilla coelebs 41 Bahçe Çintesi Cirl Bunting Emberiza cirlus 42 Kara Başlı Çinte Black-headed Bunting Emberiza melanocephala 43 Tarla Çintesi Corn Bunting Miliaria calandra Saha öncesi yapılan literatür araştırması sonucunda alanda üreyen yırtıcı kuşların araştırması için bir ekip kurulmuş. Buna ek olarak yaygın türlerin üreme atlasının yapılmasına ve bölgede üreyen leylek popülasyonunun belirlenmesine karar verilmiştir. Alanda bulunması muhtemel SPEC 1 ve 2 türlerinin listesi aşağıdaki gibidir. Tablo 6: Babaeski ilçesinde yer alan nesli tehlike altındaki kuş türleri Tehdit durumu Latince adı İngilizce adı Türkçe adı SPEC 1 Aquila heliaca Imperial Eagle Şah kartal 31
SPEC 1 Falco naumanni Lesser Kestrel Küçük kerkenez SPEC 2 Accipiter brevipes Levant Sparrowhawk Yaz atmacası SPEC 2 Caprimulgus europaeus Eurasian Nightjar Çoban aldatan SPEC 2 Carduelis cannabina Eurasian Linnet Keten kuşu SPEC 2 Ciconia ciconia White Stork Leylek SPEC 2 Ciconia nigra Black Stork Kara leylek SPEC 2 Coracias garrulus European Roller Gök kuzgun SPEC 2 Emberiza hortulana Ortolan Bunting Kirazkuşu SPEC 2 Emberiza melanocephala Black-headed Bunting Karabaşlı çinte SPEC 2 Lanius minor Lesser Grey Shrike Karaalınlı Örümcekkuşu SPEC 2 Lanius nubicus Masked Shrike Maskeli Örümcekkuşu SPEC 2 Lanius senator Woodchat Shrike Kızılbaşılı Örümcekkuşu SPEC 2 Lullula arborea Wood Lark Orman Toygarı SPEC 2 Miliaria calandra Corn Bunting Tarla çintesi SPEC 2 Oenanthe hispanica Black-eared Wheatear Karakulaklı Kuyrukkakan SPEC 2 Otus scops Common Scops-owl İshakkuşu SPEC 2 Picus viridis Green Woodpecker Yeşil Ağaçkakan 2. ARAZİ ÇALIŞMALARI 2.1. Çalışma sahası 32
Araziye çıkılmadan önce Babaeski İlçesi 5X5 km lik kareler halinde çalışılması tasarlanmıştır. Yapılan karelaj sonucunda Babaeski nin 37 farklı karede yer aldığı düştüğü görülmüştür. Bu karelerdeki alan oranlarına bakılarak bunlardan kare yüzeyinin %50 den fazlasının ilçe sınırlarına düşmesi halinde sistematik araştırma yöntemi içerisine alınmasına karar verilmiştir. Yapılan analiz sonucunda %50 den fazlası Babaeski sınırlarında kalan 24 karede botanik araştırması ve üreyen kuş atlası gerçekleştirilmiştir. 2.2. Bitki varlığı araştırması Harita 4: Babaeski çalışma sahası karelaj Mayıs ayı ile başlayıp Haziran sonuna kadar geçen süreçte, vejetasyonun büyük kısmı tamamlanmaktadır. Bu sebepten; 15, 16, 17 Mayıs ta 3 günlük arazi ve 18, 19, 33
20 Haziran da 3 günlük arazi olmak üzere toplamda 6 gün yoğun arazi çalışması yapılmıştır. Yaz ve sonbahar döneminde ise tür sayısının azalması sebebi ile 3 günlük arazi çalışması daha gerçekleştirilip yıllık gözlem tamamlanmıştır. 2.2.1. Yöntem Proje boyunca kuş araştırma ekibine paralel ve/veya kuş ekibinden bağımsız yürütülen gözlemlerde kareler tek tek ziyaret edilerek farklı habitat tipleri örneklenmiştir. Bu yaşam alanlarındaki bitki çeşitliliği, fotoğraf, örnek toplama ve arazide tespit edilen türlerin not edilmesi sonucu karelaj usulü kayıt altına alınmıştır. Küresel, Avrupa ve yerel ölçekte nadir ve tehdit altında olan türlerin tespiti ve bölge florasının belirlenmesi amacıyla; ağırlıklı olarak bitkilerin vejetasyon döneminde, bitki örnekleri uygun olarak toplanmış ve toplanan bitki örnekleri preslenerek herbaryum materyali haline getirilmiştir. Toplanan örnekler preslenerek Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezine getirilmiştir. Örneklerin teşhisleri stereo mikroskop yardımıyla laboratuar ortamında 11 ciltlik Flora of Turkey and The East Aegean Islands kitabı kullanılarak gerçekleştirilmiştir (Davıs, P. H. 1965-1988). Teşhisi biten örnekler ana koleksiyona girmesi için hazırlanıp daha sonra da demirbaş numaraları verilerek bilgisayara kayıtları yapılmıştır (Fotoğraf 11). a b 34
c d e Fotoğraf 11: a) pres için hazırlanan bitkiler b) preslenen bitkiler c) teşhisi bitmiş herbaryum numarası verilmiş örnek d) koleksiyon e) herbaryum merkezi / Fotoğraf Volkan Eroğlu 2.2.2. Bulgular Yapılan arazi çalışmaları süresince bölgede 65 familyaya ait 275 tür tespit edilmiştir. Babaeski florasının büyük bölümünü Asteraceae (40 tür), Poaceae (28 tür), Fabaceae (23 tür), Brassicaceae (13 tür) ve Ranunculaceae (13tür) ye ait türler oluşturmaktadır. Bu familyalardaki toplam tür sayısı bölge florasının %43,27 sini oluşturmaktadır. Alanda herhangi bir endemik tür bulunamamıştır. Bölge florasına ait türlerin çoğunu yaygın türlerdir. Yapılan çalışma sonucunda belirlen türlerin listesi aşağıda belirtilmiştir. (Ek 1) Tespit edilen 275 bitki türünden 144 tanesi Kırklareli il sınırlarında daha önceki çalışmalarda belirtilmesine rağmen Babaeski Biyoçeşitliliği Projesinde 131 tane bitki türü Kırklareli için yeni kayıt olarak tespit edilmiştir. 2.2.3. Korumada öncelikli türler Tespit edilen türlerden 5 tanesi Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabında Dünya Doğa Koruma Birliğinin (IUCN) tehdit kategorisine göre VU (Duyarlı) kategorisinde yer almaktadır. Bunlar Günlük otu (Ferulago confusa), Püslü karanfil (Dianthus viscidus), Çizgili kekik (Thymus striatus var. İnterruptus), Göl soğanı( Leucojum aestivum), Kedikulağı salepi (Ophrys leucophthalma)dir. 35
2.2.3.1. Günlük otu (Ferulago confusa VELEN.) Babaeski de yaygın olarak tespit edilmiştir bir türdür. Sarı renkli birleşik çiçek kurulları vardır. Maydanozgiller (Apiaceae) famiyasına mensup çok yıllık bir bitkidir. Yol kenarları ve açık alanlarda yaşar, çiçeklenme zamanı Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarıdır. Deniz seviyesinden 400 m.ye kadar görülür. Fotoğraf 12: Günlük otu / Fotoğraf Volkan Eroğlu 2.2.3.2. Püslü karanfil (Dianthus viscidus BORY ET CHAUB.) Babaeski nin kuzeybatısında yayılan bir türdür. Tespit edilmiştir bir türdür. Çiçeği eflatun renklidir. Karanfilgiller (Caryophyllaceae) familyasına mensup çok yıllık bir bitkidir. Yol kenarları ve açık alanlarda yaşar, çiçeklenme zamanı Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarıdır. 36
Fotoğraf 13: Püslü karanfil / Fotoğraf Volkan Eroğlu 2.2.3.3. Çizgili kekik (Thymus striatus var. İnterruptus JALAS) Babaeski nin kuzeybatısında yayılan bir türdür Çiçeği eflatun renkli çiçeklerinin erkek organları belirgindir. Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasına mensup çok yıllık bir bitkidir. Meralar ve seyrek çalılıklarda yaşar, Mayıs ve Haziran aylarında çiçeklenir. Daha çok 200 m.den 400 m.ye kadar olan yükseltilerde bulunur. 37
Fotoğraf 14: Çigili kekik / Fotoğraf Volkan Eroğlu 2.2.3.4. Göl soğanı (Leucojum aestivum L.) Babaeski nin güneyinde tek noktada tespit edilmiş bir türdür. Mayıs-Haziran aylarında çiçek açan göl soğanının çan şeklindeki çiçeklerinin sayısı genellikle bir ile beş arasında değişir. 38
Ülkemizde ise Trakya, Kuzey Anadolu Bölgesi ve Beyşehir civarında doğal olarak yetişir. Deniz seviyesi ile 1100 m yükseklikler arasındaki nemli, bataklık ve sulak alanlarda yarı gölge yerlerde yetişir. Göl soğanının içerdiği amarylldaceae alkoloidleri (galanthamine, tazettin, likorein) tıpta Alzheimer ve çocuk felci gibi sinir sistemini etkileyen hastalıkların tedavisinde kullanılır. Fotoğraf 15: Göl soğanı / Fotoğraf Volkan Eroğlu 2.2.3.5. Kedikulağı Orkidesi (Ophrys leucophthalma DEVILLERS TERSCH. & DEVILLERS) Babaeski nin kuzeydoğusunda tek noktada tespit edilmiş bir türdür. Soğanlı bir bitki olan orkidenin çiçeği arıyı andırır. Çiçekleri sayesinde arıları cezp ederek kendine çeken bu orkide tozlaşmasını bu yolla sağlar. Sahlepgiller (Orchidaceae) familyasına 39
mensup çok yıllık bir bitkidir. Çayırlarda yaşar. Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında çiçeklenir. 100 m.den 1500 m.ye kadar olan yükseltilerde tespit edilmiştir. 2.3. Karasal Fauna Fotoğraf 16: Kedikulağı orkidesi / Fotoğraf Volkan Eroğlu Babaeski ve köylerinde karasal fauna (hayvanlar) hakkındaki detaylı bir literatür bilgisine rastlanmamıştır. Bu bölgeyle ilgili bir bilgi açığı bulunduğu görülmektedir. 40
2.3.1. Gelengi araştırması Bölgedeki Avrupa gelengisinin varlığının tespit edilmesi için başta meralar ve tarım arazilerinde türün varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. 2.3.1.1.Yöntem Türün uyanma, üreme ve yavru büyütme döneminde Babaeski sınırındaki mera ve tarım alanları ziyaret edilmiştir. Gündüz aktif olarak beslenen bir memeli türü olan gelenginin arazisi sırasında türün varlığını kanıtlayacak yuva ve bireyler tespit edilmeye çalışılmıştır. 2.3.1.2. Bulgular Yapılan incelemeler sonucu türe ait delik ve ya birey tespit edilememiştir. Literatür çalışması sonucu eskiden Babaeski de yaşadığı bilinen ve yöre halkı tarafından kazıksıçan veya yerköpeği olarak adlandırılan Avrupa gelengisinin arazide tespit edilememesi alandan yakın zamanda yok olmuş olabileceği ihtimalini ortaya koymaktadır. 2.3.2. Kuş araştırması Biyolojisi gereği tür grubuna özel araştırmaya ihtiyaç duyan yırtıcılar ve alanda üreyen leyleklerle ilgili türlerin özel çalışmalar tasarlanarak uygulanmıştır. Çalışma periyodunun kısalığından dolayı gececil kuşlar için ayrı bir çalışma tasarlanmamıştır. 2.3.2.1. Kuş Atlas Çalışması Üreyen kuş türlerinin tespitini hedefleyen bu çalışma, mayıs, haziran ve temmuz aylarında gerçekleştirilmiştir. Her bir çalışma periyodu en az dört gün sürmüştür. 15-18 Mayıs 2013 tarihleri arasında biyolog Evrim Tabur ve Maria Perez, 18-21 Haziran 2013 tarihinde kuş uzmanı Süreyya İsfendiyaroğlu ve biyolog Maria Perez, 23-26 Temmuz 2013 tarihleri arasında uzman biyolog Can Yeniyurt ve kuş gözlemcisi Arif Anıl Özdil tarafından arazi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2.3.2.1.1. Yöntem Araştırma, transekt sayım yöntemi uygulanmıştır. Kuşların aktif olduğu gün doğumunu takip eden sabah saatleri 05.30-10.00 ve akşam serinliğinin başladığı 41
16.00 - akşam güneşin batışı ( 19.00) arasında araba ile önceden Coğrafi Bilgi Sistemlerinde belirlenen her bir kare çalışma boyunca en az iki kez ziyaret edilmiş. GPS ve habitat haritaları kullanılarak mümkün olduğunca karede tespit edilen habitatları en iyi tarayacak şekilde 15 dk lık iki transekt yürünmüştür. Çifte sayımı engellemek amacıyla transektler arasındaki 5 dk lık mesafe kayıt altına alınmadan yürünmüştür. Kuşların üreme durumlarını tespit etmek üzere Avrupa Kuş Sayım Konseyince yayımlanan standart üreyen kuş kodları kullanılarak ilçede üreyen kuşlar ve üreme durumları tespit edilmiştir. Çalışma bulguları sonucunda her bir tür için üreme haritası hazırlanmıştır. 2.3.2.1.2. Bulgular Babaeski sınırları içerisinde gerçekleştirilen kuş atlası çalışması sonucunda 61 kuş türünün muhtemel ya da yüksek olasılıkla ürediği tepsi edilmiştir. (EK 2) Bu türlerden küresel ve Avrupa ölçeğinde korunmada öncelikli olanlar aşağıdaki listedeki gibidir. Tablo 7: Babaeski ilçesinde bulunan, nesli küresel ve Avrupa ölçeğinde korumada öncelikli türler Durumu İngilizce Adı Türkçe Adı Latince Adı SPEC 2 Levant sparrowhawk Yaz atmacası Accipiter brevipes SPEC 2 White Stork Leylek Ciconia ciconia SPEC 2 Ortolan bunting Kirazkuşu Emberiza hortulana SPEC 2 Blackheaded bunting Karabaşlı Çinte Emberiza melanocephala SPEC 2 Woodchat Shrike Kızılbaşlı Örümcekkuşu Lanius senator 42