Hayvan Yetiştirme ve Besleme Dersi Arıcılığın Tanımı Arı Yetiştirme Arıcılık; bitkisel kaynakları, arıyı ve emeği bir arada kullanarak, bal, polen, arısütü, balmumu, propolis, arı zehiri gibi ürünler ile günümüzde arıcılığın önemli gelir unsurlarından olan ana arı, oğul, paket arı gibi canlı materyal üretme faaliyeti ya da sanatıdır. Prof. Dr. H. Vasfi GENÇER Ar. Gör. Yasin KAHYA Bal Polen Propolis Balmumu 1
Arı sütü Arı zehiri Arıcılıktan elde edilen ürünler çeşitlidir (bal, polen, arısütü, balmumu, propolis, arı zehiri). Arıcılık ürünlerinin muhafazası kolaydır. Tümüyle floraya bağlı bir faaliyettir. Bir arıcılık işletmesinin ilk kurulum maliyeti düşüktür. Bal arıları hızlı üreme özelliğine sahiptir. Bu nedenle işletme kapasitesini artırmak kolaydır. Arazi olsun ya da olmasın herkes için gelir getirici bir faaliyettir. Arıcılık çevre dostu bir tarımsal faaliyettir. Diğer tarımsal faaliyetlerin çevreye olumsuz etkileri açıktır (gübreleme, ilaçlama vb.). Entansif tarım uygulamaları yararlı böceklere zarar verebilmektedir. Bal arıları çevre kirliliğine duyarlı oldukları için biyoindikatör olarak değerlendirilir. Tozlaşma-Polinasyon 20 000 kadar arı türü vardır. Dünya üzerinde çiçekli bitkilerin (angiosperm) %60 ı böcekler tarafından tozlanır. Entansif tarımda bal arıları bitkisel üretim girdisidir(koloni kiralama). Bal arılarının bitkisel üretime katkıları ürünleri ile yaptıkları katkının çok üzerindedir. Bal arısı kolonilerinin yönetilebilmesi ve üründen ürüne taşınabilmesi bal arılarını önemli tozlaştırıcılar haline getirmektedir. Bombus-tozlaşma (Kapalı alanlarda-seralarda) 2
Bal Arısı Türleri Dünyada yaygın yetiştirilen 2 böcek türü vardır. Bunlardan biri bal arısı (Apis mellifera) diğeri ise ipek böceğidir (Bombyx mori) Apis mellifera Açıkta yuva yapan türler; Apis florea Apis dorsata Kapalı ortamda yuva yapan türler Apis mellifera Apis cerana Bombyx mori Bal Arısı Türleri-Apis florea Bal Arısı Türleri-Apis dorsata Bal Arısı Türleri-Apis cerana Bal Arısı Türleri-Apis mellifera 3
Coğrafi ırk kavramı Coğrafi ırkların dağıldığı gruplar; I. Tropikal Afrika (A), II. Batı Akdeniz ve Kuzeybatı Avrupa (M), III. Orta Akdeniz ve Güneydoğu Avrupa (C) IV. Yakın Doğu (O) dur. Coğrafi ırklar arasından ekonomik ırk olarak bilinenleri, Avrupa Esmer, Karniyol, İtalyan ve Kafkas arısıdır. Dil Ön kanat H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara Arka bacak Üçüncü ve dördüncü tergit H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara 20 Abdomen kıl örtüsü 4 ekonomik bal arısı ırkı Apis mellifera mellifera - Avrupa esmer arısı Apis mellifera ligustica - İtalyan arısı Apis mellifera carnica - Karniol arısı Apis mellifera caucasica - Kafkas arısı H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara Ön kanatta damar açıları 21 Apis mellifera mellifera - Avrupa esmer arısı Apis mellifera ligustica - İtalyan arısı 4
Apis mellifera carnica - Karniol arısı Apis mellifera caucasica - Kafkas arısı Ekonomik bal arısı ırkları (soldan sağa): Avrupa Esmer arısı (A. m. mellifera), İtalyan arısı (A. m. ligustica) ve Karniyol arısı (A. m. carnica) H. Vasfi GENÇER, A. Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ankara Bal Arısı Kolonisi-süperorganizma Sosyal yaşam Bal arısı kolonisi; tek ana arı, (mevsime bağlı) birkaç bin den 60 bin e kadar işçi arı, (sadece ilkbahar ve yaz) birkaç yüzden birkaç bine kadar değişen sayıda erkek arı Bal Arısı Kolonisi - Petekler Bal Arısı Kolonisi Petek Gözleri Arı uzayı; 0,95 cm Çerçeveli kovan 5
Bal Arısı Kolonisi Bireyler, Cinsiyet oluşumu Ana arı Erkek arı Bal Arısı Kolonisi Kast farklılaşması İşçi arı Bal Arısı Kolonisi Gelişim evreleri Bal Arısı Kolonisi Ana arı Gelişim süresi; 3 gün yumurta, 5 gün larva, 8 gün pupa (toplam 16 gün) Yaşam süresi; ortalama 2-3 yıl İşlevleri; Yumurtlama Feromon salgılama Bal Arısı Kolonisi - İşçi arı Gelişim süresi; 3 gün yumurta, 5 gün larva, 13 gün pupa (toplam 21 gün) Yaşam süresi; mevsime bağlı İşlevleri; kovan içi faaliyetler kovan dışı faaliyetler Bal Arısı Kolonisi - Erkek arı Gelişim süresi; 3 gün yumurta, 7 gün larva, 14 gün pupa (toplam 24 gün) Yaşam süresi; mevsime bağlı (40-60 gün) İşlevleri; Çiftleşme 6
Birey sayısı 7.11.2016 Bal arısı kolonisinin genetik yapısı Alt aile 2 İşçi arılar Arıcılık malzemeleri Koloni Yönetimi Alt aile 1 İşçi arılar Alt aile 3 İşçi arılar Yarım kız kardeş (%25) Alt aile 4 İşçi arılar Süper kız kardeş (%75) Koloni populasyonunun mevsimlik değişimi Erken ilkbahar dönemi İlkbahar yönetimi (bal akımı öncesi dönem) Yaz yönetimi (bal akımı dönemi) Sonbahar bakımı ve kışlatma Kış İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Mevsimler Erken ilkbahar dönemi; Sönmüş (ölmüş) kolonilerin arılıktan uzaklaştırılması Erken ilkbahar dönemi; Açlık tehlikesi Yiyecek stoklarının lokasyon ve düzeninin denetlenmesi 7
Erken ilkbahar dönemi; Kek ile besleme Yiyecek stokunun kontrolü Teşvik beslemesi (şurupla besleme) 1:1 /şeker:su Ana arının durumunun denetlenmesi ve Ana arı yenileme Hastalık denetimi ve ilaçlama Varroa destructor Hastalık denetimi ve ilaçlama (yavru çürüklüğü) Zayıf kolonileri birleştirme Oğul kontrolü 8
Bal Arısı Kolonisi - Oğul Oğul verme Yaz dönemi (bal akımı dönemi); petek verme ballık ilave etme Oğul salkımı Bal hasadı Sonbahar bakımı; Ana arı kontrolü Hastalık kontrolü ve ilaçlama Sonbahar bakımı; Petek alma ve kovan içini daraltma Kışlatma 9