4. Depolar ve Bakım Atölyeleri

Raylı Sistemlerin Temelleri 4. Depolar ve Bakım Atölyeleri Hasan Hüseyin Erkaya Kaynak: C.F. Bonnett, Practical Railway Engineering, 2nd Ed., London: Imperial College Press, 2005 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 2016

4.1 Çeken ve Çekilen Araçların Düzenli Bakımları 4.2 Raylı Sistem Araç Bakımıyla ilgili Hususlar 4.3 Bakım Programının Oluşturulması 4.4 Bakım Yönetimi 4.5 Atölye ve Depolar arasında bir Denge 4.6 Depo Yeri Seçimi 4.7 Bakımcı Gereksinimi 4.8 Depoların Temel Gereksinimleri 4.9 Performans Göstergeleri ve Denetim

Soru: Gece olup herkes uyuyunca trenler nereye giderler? Cevap: Depolara veya bakım atölyelerine giderler.

4.1 Çeken ve Çekilen Araçların Düzenli Bakımları Düzenli ve uygun bakım Verimli ve güvenli işletme Bakım konusu ilk planlamada ele alınmalı, ihtiyaçların karşılanıp karşılanmadığı aralıklarla değerlendirilmeli Diğer işletmelerin deneyimlerinden faydalanmalı Tekrarlayan arızalarla ilgili gözlemler yapılmalı, sorunlar kaynağında çözülmeli

4.1 Çeken ve Çekilen Araçların Düzenli Bakımları Yetersiz/aksayan bakımın olumsuz etkileri: Ekonomik kayıplar Güvenlik sorunları Müşteri memnuniyeti ve işbirliği Güvenilirlik konusunda müşteri algısı Kullanılabilirlik belirli bir hizmet düzeyi için gerekli filodaki toplam tren sayısını etkiler Çalışanların moral ve özgüvenleri

4.2 Raylı Sistem Araç Bakımıyla ilgili Hususlar Planlı (rutin) veya plansız (hasarlı) bakım Planlı bakım kapsamı: Servise hazırlama Rutin inceleme Temizleme Tükenir malzemenin yenilenmesi (fren pabuçları, ampuller, koltuk süngerleri ve benzerleri) Birim değişimi Büyük ölçüde mekanik bakım/yenileme İşletmeci ve mühendisler bakım programını birlikte belirlerler

4.3 Bakım Programının Oluşturulması Gözetilecek hususlar: Başka yerlerdeki benzer araçlarla ilgili deneyimler Araç yapımcısının önerileri Değiştirilebilir parçaların (fren aksamı gibi) teorik aşınma ve yorulması Aşırı sıcaklık, soğuk ve yağış gibi iklim şartları Ağır kullanım şartları (yolcu sayısının aşırı fazla olması, ağır ve aşındırıcı yüklerin taşınması gibi) Yolcular için gerekli görünen konfor ve temizlik standartları (Birinci Mevki gece yolcularının beklentileri banliyö yolcularının beklentilerinden daha yüksektir.)

4.3 Bakım Programının Oluşturulması Bakım personeli Güvenilir ve güncel bilgilerle donatılmış Yeterince eğitilmiş Gerekli bakım el kitaplarına sahip Araç bakım kayıtları Tam ve düzgün olarak tutulmalı Her aracın bakım geçmişi belgelenebilmeli Geçmişte çok zaman alan ama gerekli bir faaliyet Günümüzde bilgisayarların kullanılması ile böyle bir kayıt tutma sistemi çok kolay bir durumda

4.4 Bakım Yönetimi Bakım programının düzenli bir şekilde yönetilmesi ve denetlenmesi gerekir. Geleneksel olarak bakım işleri işletmenin kendi tesislerinde Böyle bir yapılanma geniş kapsamlı atölyeler Çok sayıda vasıflı çalışan Tesis ihtiyaca uygun olmalı ne çok küçük olup yetersiz, ne de çok büyük olup atıl kalması arzu edilmez. İhtiyaca göre insan gücü ayarlanabilir, ama kurulmuş bir fiziksel tesisi değiştirmek her zaman mümkün olmaz. Son yıllarda bazı bakım işleri işletme harici firmalara yaptırılıyor Değişen ihtiyaca göre esneklik Kontrol ve denetim işlerinde artış Modüler bileşenlerin kullanımı Bazı bakım atölyelerinin kapanması veya küçülmesi

4.5 Atölye ve Depolar arasında bir Denge Başlangıçta hem bakım atölyeleri hem de tren depoları vardı Tüm mühendislik çalışmaları kuruluş içinde yapılırdı Depolar ve bakım atölyelerinde farklı işlevler gerçekleştirilirdi. Bakım atölyesi: çeken ve çekilen araç üretimi, yenileme çalışmaları, ağır bakım işleri Depo: trenlerin günlük bakım ve birim değişimi işleri Güncel yaklaşım: üretim, yenileme ve ağır bakım işlerinin başka firmalar yaptırılması Kuruluşta işletme hangi mühendislik çalışmalarının kuruluş içinde kendi elemanlarınca yapılacağına dikkatli karar vermek durumundadır. Depolarda bulunması gereken en az donanım belirlenir.

4.6 Depo Yeri Seçimi Depo yerlerinin seçilmesi planlama aşamasında Ana hat işletmeciliğinde; Depolar yolcu terminallerine veya çıkış/varış noktalarına yakın olmalı Yer bulunmaması veya arsa fiyatlarının çok yüksek olması gibi zorlayıcı nedenler varsa, depo yerleşim noktaları ideal depo yerlerinden çok uzak olmamalıdır Boş işletme maliyet ve zamanı küçük tutulmalı Depoya alternatif: başlangıç noktasına yakın yan yollar veya istasyon Toplam maliyetlerde bir miktar azalma Araçlar için temizlik, gecelik bakım veya hafif tamir imkanları yok

4.6 Depo Yeri Seçimi Yer seçiminde uzak noktalara geç vakitte sefer sayısının azaltılabileceği dikkate alınabilir. Metrolar için en pratik depo yerleşimi, şehir merkezinden dışa doğru yolun yarısında veya dörtte üçünde Arsa bulmak daha kolay Mühendislik ve işletme hizmetleri için depoya erişim kolay Yer darlığı, gürültü, kirletme sorunları az Depo iki uçlu yapılabilir girişinde tıkanma yok

4.7 Bakımcı Gereksinimi Tasarımda eksik yapılan bir husus: bakım için neler yapılacak, nasıl yapılacak 1) Bileşenlere iyi ve kolay erişim 2) Toz ve kir toplayabilecek kısımların olmaması 3) Basit hata bulma sistemleri 4) Gereksiz donanım bileşen olmaması 5) Yüksek güvenilirlikli denenmiş donanım 6) En az sayıda çabuk sökülebilir bağlantı elemanı 7) Kolay çıkarılabilir alt modüller 8) Az sayıda araç takım gereksinimi 9) Basit izolasyon sistemi 10) Tüm cıvataların tork anahtarıyla sıkılabilmesi 11) Ekipman kutularının su geçirmez olması 12) Bileşenlerin aralarında en yüksek uyumla değiştirilebilmeleri

4.8 Depoların Temel Gereksinimleri Depoda yapılacak her bir işlevin ne olacağı ve nasıl yapılacağı dikkatle ele alınmalıdır. Filonun büyüklüğü, araçların çeşitliliği ve öngörülen bakım süresi de kurulacak tesis üzerinde belirleyici olacaktır. Depolar için 12 husus: 1) Depoda bulunması öngörülen maksimum sayıda tren veya birimler için yeterli sayıda paralel yol ve yollar arası yeterince geniş yürüme ve servis erişim yolu. 2) Bakım ve manevra için trenlerin kolayca hareket ettirilebileceği ve paralel yollara rahatlıkla geçişi sağlayacak miktar ve uzunlukta makas ve geçiş düzenleri. Yerleşimin iki uçlu olması tercih edilir. Trenlerin depo içindeki hareketlerinin de denetimli makaslar aracılığıyla olması gerekir.

4.8 Depoların Temel Gereksinimleri Depolar için 12 husus: 3) Üstü kapalı, bakım işleri için vinç, kriko, denetleme kanalı, yürüyüş yolu, tüm gerekli donanım ve deneme ve ölçme sistemleriyle donatılmış atölyeler. Tamir bakım veya yenileme gerektirecek büyük parçaların değiştirilmesinde gerekli olabilecek karayolu taşıtlarının atölyelere erişimi için yol sağlanmalıdır. 4) Yeterli aydınlatma ve kış şartlarında uygun ısıtma sistemi. 5) Çalışanlar için ofis, dinlenme, yemek ve eğitim mekanları. 6) Kara ve demiryolu erişimli malzeme depoları. 7) Tekerlek döndürme tesisi. 8) Yükseltilmiş boji yolları ve boji yıkama tesisi. 9) Boyalı yüzeyler için tamir tesisi. 10) İç, dış ve alt yüzeyler için tren yıkama tesisi. Kullanılmış suyu toplayıp filtreleyecek ve çevreye zarar vermeyecek şekilde atacak kanal sistemleri olmalıdır.

4.8 Depoların Temel Gereksinimleri Depolar için 12 husus: 11) Buz çözme tesisi. 12) Yangın alarmları ve koruma sistemleri. Sistemde mutlaka öngörülmeyen arızalar, kazalar, acil durumlar için yedek kapasite düşünülmelidir; aksi halde normal bakım hizmetleri önemli ölçüde aksayabilir Elektrikli raylı sistemlerde elektrikle ilgili özel gereksinimler olacaktır. Akım sağlayan parçaların incelenmesi ve bakımı Akü şarj sistemleri Akü depolama yerleri

4.9 Performans Göstergeleri ve Denetim Kötüye gitmeyi gösterebilecek performans göstergeleri: Tüm çeken ve çekilen raylı sistem araçları için Mühendislik hizmetleri için İşletme hizmetleri için En ekonomik olacak en iyi bakım programını belirlemek Bağımsız kuruluşlarca denetim Kalite ve standartların sağlanması Kalite ve standartların korunması

Dizel-Elektrik Bakım Deposu

Tipik bir Metro Deposu

Hafif raylı tren deposu

Tren yıkama makinesi

Kuzey-Güney Demiryolu kapsamında, Suudi Arabistan ın doğu kısmında inşa edilen Al Nariah Atölyesi, Yapı Merkezi tarafından anahtar teslim olarak yapılmaktadır. Proje kapsamında lokomotif ve vagon bakım atölyeleri, depo alanı, yakıt sistemi, 4 adet jeneratör odası, boya atölyesi, vagon yıkama tesisi, idari binalar ile hat&sinyal bakım tesisi inşa edilmektedir.

Bunun yanında ayrıca iki adet su arıtma tesisini, yangın söndürme ve iklimlendirme ağlarını, temiz su şebekesini, atık su toplama şebekelerini, pompa istasyonlarını, su kuyularını, yağmur suyu drenaj sistemini, yol çalışmalarını, toprak hendekleri ve yeraltı enerji dağıtım ağını, paket tipi trafoları ve dış mekan aydınlatmasını içine alacak şekilde tüm elektromekanik işler de Yapı Merkezi tarafından gerçekleştirilmektedir.

Al Nariah

Al Nariah Depo

Samsun Tramvay Depo ve Bakım Atölyesi

Samulaş tren yıkama makinesi

Samsun Tramvay Depo ve Bakım Atölyesi

Gaziantep Tramvay Depo ve Bakım Atölyesi

TCDD Denizli Deposu

TCDD Halkalı Dizel Deposu

TCDD Haydarpaşa

TCDD Adana Deposu

TCDD Kayseri Deposu

İzmir Alsancak 1976

Ankara YHT Depo

Ankara YHT Bakım Atölyesi

İstanbul Ulaşım Maltepe

Almanya dan bir bakım atölyesi

Almanya dan bir depo

İzban bakım atölyesi

İzmir metrosu bakım atölyesi

Londra, Piccadilly hattı deposu

Paris ten bir depo

Delhi Metrosu

Bronx, New York

New York

Wuhan, Hubei, Çin

Norfolk, Virginia, ABD

Sacramento, California, ABD

İlginiz için teşekkür ederim. Hasan Hüseyin Erkaya Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Ekim 2016 74