ARKA KAPAK ÖN KAPAK
ÖN KAPAK ÝÇÝ ARKA KAPAK ÝÇÝ
----En etkin arý zehiri toplama 3 gün aralýkla 15 dakikada yapýlýr ve 2-3 hafta sonra tekrarlanýr. --BALMUMU ----Balmumu 12-18 günlük yaþtaki iþçi arýlarýn 4-7. karýn halkalarýndan salgýlanýr. ----Petekler yaklaþýk 0.25 mm kalýnlýðýndadýr. ----Ýþçi arý gözleri 5.1-5.5, erkek arý gözleri 6.2-6.9 mm, ana arý gözü 9-10 mm çapýndadýr. BAL ARILARININ GÝZLÝ BÝLGÝLERÝ ----Bir çerçeve 2-4 kg bal alabilir. ----Bir petek için gereken mum miktarý 100 gramdýr. ----Tek bir bal mumu pulu sadece 1.1 mg aðýrlýðýndadýr. 1 kilo bal mumu için 910.000 tane pul gerekir. ----1 kg mum üretimi için 8-21 kg bal harcanýr. ----Balmumu 64 derecede erir. 16 Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Dr. Ali KORKMAZ 1
propolis elde edilebilir. ----Propolis tuzaðý plastikten olup 3 mm'lik açýklýklar bulunur. ----40 derecede yumuþamakta, 80 derece sýcaklýkta kýsmen erimektedir. --ARI ZEHÝRÝ ----Arý zehiri 16-19 günlük iþçi arýlarda en yüksek düzeyde üretilir. Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Bal Arýlarýnýn Gizli Bilgileri Broþürü PETEK DERGÝSÝ nin ekidir. Dizgi/Baský: Kardeþler Ofset Pazar Mh. Necatiefendi Sk. No.41 0362 432 06 88 Samsun ----Bir arýnýn iðne kesesinde 0.3 mg yaþ zehir bulunur ve bu zehirden 0.1 mg kuru arý zehiri üretilebilir. Ýnsan için LD50 = 2.8 mg/kg arý zehiridir. ----Her bir koloniye 5 dakika uygulama yapýlýr. 20 koloniden 1 g kristal halde arý zehiri elde edilir. 10-15.000 arýdan 1 g kristal halde arý zehiri elde edilir. 20.000 koloniden 1 kg kuru arý zehiri elde edilir. 2 15
salgýlanan, bir üründür. ----Yüksük baþýna arý sütü verimi 250 mg'dýr. ----Koloni baþýna 60-100'lük bir transferde elde edilen arý sütü verimi 13-27 g'dýr. ----Ýyi bir koloniden elde edilen arý sütü miktarý 5-7 kg/koloni/yýl'dýr. ----Ýnsanlar için önerilen arý sütü tüketim oraný canlý aðýrlýk baþýna 1 mg/kg'dýr. ----Arýsütünün yapýsýnda, %66 su, %12.34 protein, %5.46 yað, %12.49 þeker, %0.82 mineraller, %2.84 bilinmeyen maddeler bulunmaktadýr. --PROPOLÝS ----Propolisi 12-21 günlük iþçi arýlar toplarlar. ----Propolisçi arýlar her seferde 10 mg propolis taþýrlar. ----Bir sezonda çeþitli faktörlere baðlý olarak 50-250 g/koloni 14 Önsöz Arýcýlýk yýllar boyunca insanoðlunun dikkatini çekmiþ ve arýlarýn dünyasýnda yaþanan olaylar merak konusu olmuþtur. Onyedinci yüzyýlda baþlayan bilimsel geliþmeler sonucunda bu gizemli dünyanýn kapýsý aralanmýþtýr. Bugüne kadar yapýlan çalýþmalarla pek çok bilgi ortaya konulmakla birlikte her geçen gün bilgilerimize yenileri eklenmektedir. Bir zamanlar kovan içini merak düþüncesi ile baþlayan çalýþmalar günümüzde daha farklý ve derinlemesine yapýlan araþtýrmalara yerini býrakmýþtýr. Arý akvaryumlarý ile arýlarýn davranýþlarý ve kovan içi gözlenebilir duruma gelmiþtir. Yapýlan bu çalýþmalar sonucunda arýlara ait elimizde oldukça fazla bilgi birikimi bulunmaktadýr. Sayýsal olarak ifade edilebilen bu bilgiler arýcýlýk dünyasýnda çalýþan kiþilere bilgi desteði saðladýðý gibi meraklýlarýna da arýlarýn dünyasýný anlama noktasýnda katký saðlamaktadýr. Birliðimizin katkýlarý ile hazýrlanan bu broþür ile arýcýlýk dünyasýna ilgi saðlamak ve ilgisi olanlarýn da merakýný gidermek amacýyla bir derleme yapýlmýþtýr. Bazen küçük bir bilginin dünyanýn kaderini deðiþtirdiðine olan inancýmýzla bu kitapçýktan edineceðiniz bir bilginin de sizin dünyanýzý deðiþtirmeye olanak tanýyacaðýna inanýyoruz. Saygýlarýmýzla. Rasim Kaplan Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Baþkaný 3
akþam birer çay kaþýðý, erginler için birer tatlý kaþýðýdýr. ÝÇÝNDEKÝLER Önsöz...3 Ýçindekiler...4 Bal Arýsý...5 Bal...10 Polen...12 Arý Sütü...13 Propolis...14 Arý Zehiri...15 Balmumu...16 4 ----Bir arý gözden çýkýþtan, ergin hale gelinceye kadar 145 mg polenle beslenmektedir. ----Polen, %29 karbonhidrat, %21 protein, %11 su, %5 lipid, %3 niþasta, %3 kül ve %28 diðer maddeler içerir. ----Bir yemek kaþýðý kuru polen yaklaþýk 10 g'dýr. ----Yaþ polen 30-35 derce sýcaklýða ayarlanmýþ havalandýrmalý bir fýrýnda 5-6 saat tutularak yapýlýr. ----Kurutulan polendeki su düzeyi %5 düzeyine indirilir. --ARI SÜTÜ ----Arý sütü 5-15 günlük yaþtaki iþçi arýlarýn baþ kýsmýnda bulunan alt çene ve boðaz bezleri tarafýndan 13
ham protein, %0.17 ham kül ve %2.21 iz elementleri bulunur. ----Bir kovan yýlda 80 kg bal tüketir. ----Bir kolonideki arýlarýn 1/3'ü tarlacýdýr. --POLEN ----Bir bal arýsý bir seferlik polen toplama gezisinde 50-100 çiçeði ziyaret eder. ----Ýþçi arýlar günde 5-20 kez polen seferi yaparlar ve her seferinde 10-30 mg polen taþýrlar. ----Bir koloniden günde 100 g polen toplanabilir. ----Bir koloninin kovanýna taþýdýðý çiçek tozu miktarý yýlda 35-40 kg civarýndadýr. ----Ýþçi arýlar sabah 06:00-10:00 saatleri arasýnda yoðun olarak polen toplarlar. ----Günlük polen tüketimi çocuklar için sabah ve 12 --BAL ARISI ----Her bir petek gözünün 6 yüzü vardýr. ----Kovan içi sýcaklýðý 34 derece, nemi %40-65 arasýndadýr. ----Bir bal arýsýnýn 4 kanadý, 6 ayaðý ve 5 gözü vardýr. ----Bal arýlarý dakikada 11.400 kez kanat çýrpar. ----Bir bal arýsý yaklaþýk olarak saatte 24 km hýzla uçabilir. ----Ana arý her gün 2.000 adet yumurta atar ve attýðý yumurtalarýn toplam aðýrlýðý kendi aðýrlýðý olan (178-292) 200 mg kadardýr. Bal arýsýnda 2 bileþik göz bulunur. Bileþik gözler ana arýda 3.000, iþçi arýda 4.000 ve erkek arýda 8.000'den fazla gözden oluþur. 5
----Erkek arýlarda anten 12 bölümlü iken iþçi ve ana arýlarda 11 bölümlüdür. ----Ana arýlar 16, iþçi arýlar 21 ve erkek arýlar 24 günde ergin hale gelirler. ----Ana arýlar 8-10 günde cinsel olgunluða eriþirler. Çiftleþmeden 2-3 gün sonra yumurtlamaya baþlarlar. ----Ana arýnýn 2 yumurtalýðý bulunur. Her bir yumurtalýkta 160-180 yumurtalýk kanalý bulunur. ----Ana arý havada 5-20 erkek arý ile çiftleþir. ----Analý ve normal bir kolonide mart ayýnda kuluçkadan çýkan iþçi arýlar 35 gün ve haziranda çýkanlar 28 gün yaþarlarken, eylül-ekim aylarýnda yetiþtirilen iþçi arýlar 304 gün kadar yaþayabilmektedirler. ----Erkek arýlar 54 gün yaþarlar. ----10.000 adet iþçi arý 1 kg aðýrlýðýndadýr. ----Tek katlý bir kovanda 2.5 kg arý vardýr. ----1.5 kilogramlýk paket arý 90 dolardýr. 6 ----Bir arýnýn dünyanýn etrafýnda dolaþabilmesi için 2 yemek kaþýðý ya da 25 g bala ihtiyacý vardýr. ----Bal arýlarý bir peteði doldurabilmek için 100.000.000 çiçekten nektar alýyor ve 100.000 km kanat çýrpýyorlar. ----Oðul verilirken kolonideki arýlarýn %30-70'i gider. ----Bir koloni 1 kilo bal üretmesi ve yaþamýný sürdürebilmesi için 8 kilo bal tüketmektedir. Bunu yapabilmesi için kat ettiði yol yaklaþýk olarak 6 kez dünya çevresinin dönülmesine eþittir. ----Ýþçi arýlar günde 10-24 kez nektar seferi yaparlar ve her seferinde 40-50 mg nektar taþýrlar. ----Bal arýlarý 260 gram nektardan 100 gram bal yaparlar. Toplanan nektarýn %35'i bala dönüþür. ----Balda %18 su, %38 fruktoz, %31 glikoz, %1 sakkaroz, %7 diðer þekerler, %0.5 asitler, %0.26 11
----Her 100 yumurtanýn 85 adedi ergin hale gelir. ----Ülkemizde kýþlatma kaybý %15-20'dir. ----Bir yöredeki ana nektar akýmý 13-15 gündür. ----Esas nektar akýmý döneminde 1,5-3 kg, diðer dönemlerde 150-500 g kovan artýþý saðlanýr. ----Ana arý öldükten 5-6 saat sonra iþçi arýlar tarafýndan anlaþýlýr. ----Langstroth kovan ölçüleri 505x435x260, çerçeve ölçüleri 472x250 mm'dir. --BAL ----Bal arýlarýnýn, 1 kg bal üretebilmek için 40.000 arýnýn 6 milyon çiçeðe konmasý gerekiyor. ----Bir kovan arý yarým kiloluk bal için 88 km kadar uçar. ----Bir iþçi arý hayatý boyunca 1/12 çay kaþýðý bal yapabiliyor. ----Bir arýlýktaki kolonilerin %13'ü oðul verebilir. ----Bir iþçi arý 100 mg (81-151) iken bir erkek arý 220 (196-225) mg'dýr. ----Bir petekte arkalý önlü toplam 7.000 göz vardýr. ----Bir petek üzerinde toplam 3.500 ergin arý bulunur. ----Tabiattaki tozlaþmanýn %85'i bal arýlarý sayesinde yapýlmakta ve bu hizmeti ile arýcýlýk bal deðerinin 15 katý fazla deðer üretmektedir. ----Bitkilerin nektar içeriði %3-70 (30-50) arasýndadýr. ----Arýlar 1-2 km yarýçaplý alanda tarlacýlýk yapmakla birlikte, 13 km kadar uzaða gidebilirler. ----Dünya'da 20.000 arý türü bulunmaktadýr. ----Arýlar 40.000.000 yýldýr dünyada bulunmaktadýr. ----Ýþçi arýlarýn boyu 14-15 mm'dir. ----Ýþçi arýlar 3 gün arý sütü, 3 gün bal+polen ile 10 7
beslenirler. ----Erkek arýlar 14 günde cinsel olgunluða eriþirler ve 2 ay yaþarlar. ----Ana arý ýzgarasý 4.3-4.7 mm aralýklýdýr. ----Ýþçi ve ana arýlarýn abdomeninde 7 segment var iken erkek arýlarda 6 segment vardýr. ----Ýþçi arýlarda 3-6. karýn halkalarýnda 4 çift balmumu salgý bezi vardýr. ----Arýlarda trake sisteminde 10 çift stigma vardýr. ----Yumurtalarýn boyu 1.5 mm'dir. ----5 günlük larvalar baþlangýç aðýrlýðýna göre 1500 kat aðýrlýk kazanýr. ----Petek gözleri 12 mm derinliðindedir. Petek gözleri yatay düzlemle 9-13 derece eðimlidir. ----10 cm'lik petekte 20 iþçi arý gözü, 16 erkek arý gözü vardýr. Kovan yeri 50 cm deðiþtirilirse arýlar yerlerini bulmakta güçlük çekerler. Bir koloninin günlük su ihtiyacý 200 g'dýr. Su taþýyan iþçi arýlar günde 50-100 sefer yaparlar ve her seferde 50 mg su taþýrlar. Bir bal arýsý dolu mide ile 15 dakika ve 6-7 km uçabilir. Ülkemizde 1.5 milyon koloni göçer arýcýlýk yapmaktadýr. Bal arýsý yumurtalarý 0.12-0.22 mg aðýrlýðýnda, 1.5-1.8 mm uzunluðundadýr. ----Ana arý 18-22, iþçi arý 12-15 ve erkek arý 15-17 mm uzunluðundadýr. ----Bir larva tüm geliþme süresince iþçi arýlar tarafýndan 110.000 kez ziyaret edilir. ----Ýki petek arasýnda 8-10 mm boþluk olur. ----Temel petek 42x22 ebadýndadýr. ----1 kg balmumundan 13 petek yapýlýr. 8 9