Enerji Verimliliği Fizibilite Çalışması: İzmir Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği

Sayı / Number 91 Mayıs - Haziran / May - June 2014 Bilimsel Sektör Dergisi 2 ayda bir yayımlanır. Hastanelerde Enerji Kullanımında Verimlilik İçin Örnek Bir Uygulama Sezonsal Verimlilik, Türkiye de Klimalar için Eko-Tasarım Kriterleri ve Yeni Enerji Etiketi Enerji Verimliliği Fizibilite Çalışması: İzmir Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği

YANGIN KORUNUM SİSTEMLERİ Sprinkler Sistemleri Köpüklü Söndürme Sistemleri Yangın Pompaları Yangın Dolapları Gazlı Söndürme Sistemleri ARGON (200-300 bar) DuPont FM-200 Novec 1230 CO 2 Kuru Kimyasal Söndürme Sistemleri Mutfak Davlumbaz Söndürme Sistemleri Yivli Boru Bağlantı Elemanları Su Sisi Sistemleri Yangın Algılama Sistemleri Hassas Duman Algılama Sistemleri Lineer Isı Dedektörleri Ex-Proof Isı Dedektörleri a brand Yangın Korunum Sistemleri NORM TEKNİK MALZEME TİC. İNŞAAT SAN. LTD. ŞTİ. Eyüp Sultan Mah. Ulubatlı Hasan Cad. Başkent Sok. No: 6 34885 Samandıra-Sancaktepe / İSTANBUL Tel: +90 216 311 40 41 pbx Fax: +90 216 311 90 91 e-mail: norm@normteknik.com.tr Ankara Ofis: A.Öveçler 2. Cadde (1065 Cadde) No: 29/1 06460 Çankaya / ANKARA Tel: +90 312 472 78 88 pbx Fax: +90 312 472 78 89 e-mail: ankara@normteknik.com.tr www.normteknik.com.tr

Başkan dan President s Overview Değerli Meslekdaşlarım; TTMD Adına Sahibi / Owner on Behalf of TTMD: Bahri Türkmen Dergi Yayın Yönetmeni / Editor in Chief: Dr. Murat Çakan Dergi Yayın Yönetmen Yrd. / Associate Editor: Dr. M. Zeki Yılmazoğlu Sorumlu Yazı İşleri Müdürü / Responsible Editorial Manager: B. Hakkı Buyruk Zeki Aksu Tuba Bingöl Altıok Yalım Atalay Suat Arzık Abdullah Bilgin Şaban Durmaz Göksel Duyum Artuğ Fenercioğlu Devrim Gürsel Hasan Heperkan Kahraman Albayrak Ahmet Arısoy İbrahim Atılgan Erdinç Boz Aytekin Çakır Celalettin Çelik İrfan Çelimli Kevork Çilingiroğlu Fatma Çölaşan Nilüfer Eğrican Hüseyin Erdem Serper Giray Gülden Gökçen Ersin Gürdal Serdar Gürel Murat Gürenli Hüseyin Günerhan Arif Hepbaşlı DERGİ YAYIN KURULU DANIŞMA KURULU İLETİŞİM Ender İren Atilla Kantarman Eren Kalafat Onur Koca Cafer Ünlü Nazif Özakıncı Züleyha Özcan Erdal Taştekin Birol Yavuz Hasan Heperkan Akdeniz Hiçsönmez Ömer Kantaroğlu Engin Kenber Abdurrahman Kılıç Birol Kılkış Olcay Kıncay Ömer Köseli Rüknettin Küçükçalı Celal Okutan Numan Şahin Macit Toksoy Haşmet Türkoğlu Gönül Utkutuğ Abdülvahap Yiğit Tuncay Yılmaz Zerrin Yılmaz TTMD Genel Merkezi Bestekar Sokak Çimen Apt. No:15/2 Kavaklıdere / Ankara Tel : 0 312 419 45 71-72 Faks :0 312 419 58 51 Web: www.ttmd.org.tr E-posta: ttmd@ttmd.org.tr Yapım / Production ASMEDYA Birlik Mah. 410. Sok. 5/2 Çankaya / ANKARA www.asmedya.com.tr Baskı/Printing: Rehber Ofset - 2015 Tüm Türkiye de dağıtılmaktadır. Basın Kanununa göre yerel süreli dağıtımdır. Dernek Yönetim Kurulu olarak bu dönemde özellikle enerjinin etkin ve verimli kullanımı konusunda sektörel ve toplumsal bilincin geliştirilmesine yönelik çalışmalara hız verdik. Gerek eğitim seminerlerimizde gerekse dergimizde bu konulara fazlasıyla yer vermeye çalışıyoruz. Ayrıca REHVA ve ASHRAE yayınlarından çevirerek sektörümüze kazandırmayı planladığımız kitaplarda da bu hususa öncelik tanıyoruz. Bilindiği gibi son yıllarda ısı pompaları büyük bir gelişme göstermiştir. Batı ülkelerinde özellikle su ve toprak kaynaklı ısı pompalarının teşvik edilmesi devlet politikaları haline gelmiştir. Çünkü bu cihazlar kısmi yükte 6.0 6.5 gibi yüksek C.O.P. değerlerine ulaşmıştır. Ülkemiz özelinde güncel elektrik ve doğalgaz fiyatları dikkate alındığında yaklaşık 4.0 C.O.P. değeri başabaş noktasını oluşturmaktadır. Bu nedenle verimliliği bu değeri aşan ısı pompalarının doğalgaz karşısında tercihinde sakınca bulunmamaktadır. Zaten Isı Pompalarına dikkat çekmek için bildiğiniz gibi BURSA çalıştayımız da bu konuyu çalıştık. Hepimizin de bildiği gibi ülkemizde elektrik enerjisi büyük ölçüde doğalgazlı santrallarda üretilmekte bugün itibariyle bu oran %50-60 mertebelerine ulaşmıştır. Hidroliğin payı %20 lere, kömürün payı %17 lere düşmüştür. Hiçbir Avrupa ülkesinde elektrik üretiminde doğalgazın payı %25 i geçmemektedir. Söz konusu tesislerin neredeyse tamamı kojenerasyon yada trijenarasyon niteliğinde olup sistem verimi %90 mertebesindedir. Son 20 yılda özellikle Danimarka 600 den fazla termik santrali şehir ısıtma sistemlerine entegre etmiş ve sistem verimini %40 lardan %90 lara çıkarmıştır. Bizdeki uygulamalarda ise şehir ısıtmasına entegre kojenerasyon sistemleri bulunmamakta, söz konusu termik santrallerde genel sistem verimleri %40-50 mertebelerinde kalmaktadır. Son dönemde Avrupa ülkeleri enerji üretiminde dışa bağımlı olmaktan kurtulmak amacıyla alternatif enerji kaynaklarına yönelmişler elektrik üretiminde rüzgarın payını %30 lara kadar yükseltmişler,2020 de %50 lere ulaşmayı planlamışlardır. Dolayısıyla Avrupa petrolden ve doğalgazdan büyük ölçüde uzaklaşarak kendi rüzgar hidrolik ve kömür kaynakları ile ürettiği ucuz ve güvenli elektrik enerjisi ile yüksek verimli ısı pompalarını teşvik etmeyi ve dışa bağımlılığı azaltmayı akılcı bir şekilde sürdürmektedir. Avrupa da su ve toprak kaynaklı ısı pompalarında gözlenen gelişme güneş destekli ısı pompaları olarak da kendisini göstermektedir. Nitekim uluslararası fuarlarda bu alanda pek çok yeni ürünün tanıtımı yapılmaktadır. Ülkemizde de çağdaş gelişmelerden geri kalmamak için 48 MW lık rüzgar potansiyelimizin planlı bir şekilde harekete geçirilmesi, hidrolik ve kömür kaynaklarımızın sonuna kadar kullanılması, elektrik üretiminde güvenli yerli kaynaklara dayanan ve dışa bağımlılığı azaltmayı hedefleyen bir enerji politikasının bir an önce tesis edilmesi, geleceğe hazırlık açısından su ve toprak kaynaklı ısı pompaları gibi mekanizmalarının geliştirilmesi gerekmektedir. En iyi dilek ve saygılarımla Bahri Türkmen TTMD Yönetim Kurulu Başkanı

Türk Tesisat Mühendisleri Derneği 1992 yılında ısıtma, soğutma, klima, havalandırma, sıhhi tesisat, yalıtım ve yangın alanlarında Mekanik Tesisat Mühendisliği nin ve sektörün topluma verdiği hizmetlerin geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk Tesisat Mühendisleri Derneği -TTMD bugün; tasarımcı, uygulayıcı, öğretim görevlisi, imalatçı, mümessil ve işletmeci gibi değişik disiplinlerden profesyonellerin ortak amaçlar için biraraya geldiği, sektörün en büyük sivil toplum kuruluşu olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. TTMD; öncelikle profesyonel hizmet veren meslekdaşlarıyla, yeni mezun mühendisler ve bu meslekte yetişmek isteyen öğrencilerin uygulama alanındaki eğitim ve araştırmaları için gerekli bilgi ve teknoloji transferinin gerçekleşmesine katkıda bulunmak, sektördeki bilgi birikimini ve bilgi alışverişini artırarak, daha iyi bina ve tesislerin yapılması ile ülkemizde güvenli, konforlu, sağlıklı, enerjiyi verimli kullanan ve çevreyi koruyan yaşam alanları yaratmayı amaçlamaktadır. TTMD bu doğrultuda; kamu kurum ve kuruluşları, sanayi, üniversite, araştırma kurumları ve diğer meslek ve uzmanlık grupları ile dayanışma ve eşgüdüm içinde pek çok çalışma gerçekleştirmektedir. TTMD, uluslararası platformlarda Türk tesisat mühendislerini temsil ederken, ayrıca yurtdışı meslek örgütleri ile temaslarını sürdürerek sektör ile ilgili bilgi ve teknolojik gelişmeleri izlemekte ve üyelerine iletmektedir. TTMD, sürekli olarak düzenlediği seminer ve kursların yanında sempozyum ve kongreler de organize etmekte, Tesisat sektörüyle ilgili doğru ve çağdaş bilgiler içeren dergi, kitap ve el kitapları yayınlamakta, Uygulama Kuralları nı koymakta, mesleği uygularken ülkenin gelişimine katkıda bulunmak yönünde, tüzüğünde yazılı hususlar çerçevesinde çalışmalar yaparak, kamuya yararlı sonuçlar alınmasına katkıda bulunmaktadır. Yönetim Kurulu Kurucu Onursal Başkan Celal Okutan Türk Tesisat Mühendisleri Derneği Bahri Türkmen (Başkan) Dr. Celalettin Çelik (Başkan Yardımcısı) Birol Eker (Başkan Yardımcısı) Hakan Bulgun (Başkan Yardımcısı) Züleyha Özcan (Genel Sekreter) Fuzuli Topal (Sayman Üye) Turgay Yay (Üye) Fatih Öner (Üye) S. Cevat Tanrıöver (Üye) Ali Rıza Dağlıoğlu (Üye) Ufuk Atamtürk (Üye) Metin Karabacak (Üye) Özcan Türkbay (Üye) Ankara Orhan Bağran Adana Seçkin Gençler Antalya Ayşen Hamamcıoğlu Bursa Cevdet Eşki Denizli Tefik Demirçalı Eskişehir Eray Önaşçı İstanbul Levent Acar Temsilcilikler Geçmiş Dönem Başkanları I. Dönem - Celal Okutan II. Dönem - Numan Şahin III. Dönem - M.Serdar Gürel IV. Dönem - Ömer Kantaroğlu V. Dönem - Engin Kenber VI. Dönem - B.Erdinç Boz VII. Dönem - Hüseyin Erdem VIII. Dönem - Abdullah Bilgin IX. Dönem - Cafer Ünlü X. Dönem - Gürkan Arı Uluslararası Üyelikler American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers Federation of European HVAC Associations Climamed İzmir Kayseri Kocaeli Konya Samsun Zonguldak Birol Yavuz Serkan Büyükyıldız Savaş Demirtaş Kağan Aydınbelge Orhan Cazgır Muzaffer Yılmaz TTMD Dergisi Makale Yazım Etik Kuralları 1. Makalelerin konusu, mekanik tesisat mühendisliği uygulamaları, projelendirme ve hedef kitlenin genel meslekî ilgisine yönelik konulardan seçilmelidir. 2. Makalelerde ciddi ve teknik bir dil kullanılmalı, genel ahlak kurallarına riayet edilmelidir. 3. Makalelerde geçerli dil Türkçe dir. Teknik bir zorunluluk olmadıkça kullanılan kelimelerin yabancı dilde olmamasına özen gösterilmelidir. 4. Makalelerde belirli bir zümre, sınıf, kişi, şirket veya şirketler topluluğunun menfaati öne çıkarılamaz veya hedef gösterilemez. Bu konuda reklam veya propaganda yapılamaz. 5. Özellikle sistem veya cihaz tanıtımı yapılan makalelerde, kesinlikle ürünün (veya sistemin) markası kesinlikle belirtilmediği gibi; imalatçı, uygulamacı vs. firmaların tanıtım ve reklamı da yapılamaz. 6. Makale başlıkları herhangi bir firmaya ait reklam sloganlarıyla aynı olamaz veya benzerlik göstermez. 7. Yayımlanması teklif edilen makaleler daha önce herhangi bir dergi veya kitapta yayımlanmamış olmalıdır. 8. Aynı makale, farklı tarihlerde de olsa, iki defa yayımlanamaz. 9. Makalelerde bilerek veya yönlendirme amacıyla yanlış bilgiler verilemez. 10. Makalede anlatılan konu yazarın sorumluluğundadır. TTMD Dergisi Makale Yazım Etik Kuralları 1. Yazar adları, 50 kelimeyi geçmeyecek, özgeçmişleri ile birlikte sunulmalıdır. 2. Makale ile birlikte 100 kelimeyi geçmeyecek şekilde, türkçe özet sunulmalıdır. 3. Makaleler ile birlikte 100 kelimeyi geçmeyecek şekilde, ingilizce özet sunulmalıdır. 4. Makaleler tercihen Microsoft Word formatında, 9 punto, tek ara yazılmalıdır. 5. Makaleler Times New Roman yazı karakteri kullanılarak iki yana yaslanmış olarak ve 1,5 aralıklı yazılmalıdır. 6. Makale bölümleri arasında bir satır aralığı boşluk bırakılmalıdır. 7. Tablo ve şekillere ait başlıkların ilk harfleri büyük harf diğerleri küçük harf olmalıdır. 8. Makaleler 6 sayfayı geçemez. 9. Metin içinde açıklama niteliğindeki dipnotlara yer verilmemelidir. Dipnot niteliği taşıyabilecek her türlü açıklama numaralandırılarak metnin sonundaki notlar başlığı altında sıralanmalıdır. 10. Metin veya notlar içinde yer alacak alıntılar yazar soyadı/soyadları ve yayın yılı olarak parantez içerisinde belirtilmelidir. 11. Kaynaklar bildirinin en son bölümünde sunulmalı ve yazar soyadlarına göre alfabetik olarak dizilmelidir. 12. Makaleler sırayla Başlık, Yazar İsimleri, Özet, İngilizce Başlık, Abstract, Giriş, Ana Metin, Referanslar / Kaynaklar, Ekler (eğer varsa), Özgeçmiş bölümlerinden oluşmalıdır. 13. Makaleler A4 ebadında yazıcı çıktısı halinde e-posta veya CD ile dernek merkezi adresine ulaştırılacaktır. 14. Makalelerle birlikte görsel dökümanlarla (dia, fotoğraf, resim, grafik, çizelge) orjinallerinin sunulmasına özen gösterilmelidir. 15. Makalelerin ingilizce ve türkçe anahtar kelimeleri yazılmalıdır. Makale Gönderim Adresi TTMD Genel Merkezi Bestekar Sk. Çimen Apt. No:15/2 Kavaklıdere/Ankara Tel : 0 312 419 45 71-72 Faks :0 312 419 58 51 Web: www.ttmd.org.tr E-posta: ttmd@ttmd.org.tr

13 8 1 15 10 6 2 11 14 16 3 7 5 4 9 TROX Technik İklimlendirme Dünyası 12 1 X-CUBE Klima Santrali 9 X-FANS Jet Havalandırma Sistemleri 2 Aktif Chilled Beam Cihazları 10 Yangın Damperleri 3 Jet Nozüller 11 X-FANS İmpuls Jet Fanları 4 Döşeme Difüzörleri 12 Tünel Damperleri 5 Tavan Difüzörleri 13 X-FANS Aksiyal Fanlar 6 7 8 Merkezi Sistemden Bağımsız Havalandırma Sistemleri Kontrol Üniteleri ve Sistemleri X-FANS EC Çatı Fanları 14 15 16 Duman Tahliye Damperleri X-FANS Duman Egzoz Çatı Fanları TROXNETCOM www.trox.com.tr

6 İçindekiler Contents TTMD Mayıs Haziran 2014 3 - Başkandan 8- Haberler Bütünleşik Tasarım Çalışmalarında Gelinen Nokta Semineri Yapıldı. Binalarda Enerji Verimliliği ve Konfor İçin Enerji Simülasyonu Semineri Yapıldı. İş Sağlığı ve Güvenliği Semineri Yapıldı. AB 7. Çerçeve Aquaconserver Projesi toplantısı Ankara'da yapıldı XI. Uluslararası Yapıda Tesisat Sempozyumu İstanbul Fuar Merkezi nde gerçekleştirildi.

TTMD Mayıs Haziran 2014 İçindekiler Contents 7 13 - Makaleler 13 - Hastanelerde Enerji Kullanımında Verimlilik İçin Örnek Bir Uygulama A sample application for energy efficiency in hospitals Reşat Selbaş, Arzu Şencan Şahin, Fatih Yılmaz, Cevdet Eşki 23 - Sezonsal Verimlilik, Türkiye de Klimalar için Eko-Tasarım Kriterleri ve Yeni Enerji Etiketi Seasonal efficiency, Eco-Design Criteria for air conditioners in Turkey and New Energy Label Dr. Andaç Yakut, DAIKIN Türkiye 31 - Enerji Verimliliği Fizibilite Çalışması: İzmir Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği An Energy Efficiency Case Study: Narlidere Nursing Home and Rehabilitation Centre Gülden Gökçen Akkurt, Cihan Turhan, Cem Doğan Şahin, Ebru Kuzgunkaya, Osman Aslan Canbaba, Altan Uluğ

8 Haberler News TTMD Mayıs Haziran 2014 Bütünleşik Tasarım Çalışmalarında Gelinen Nokta Semineri Yapıldı. Türk Tesisat Mühendisleri Derneği İzmir Temsilciliği tarafından düzenlenen, 2013-2014 Dönemi Eğitim Semineri 03 Mayıs 2014 tarihinde, BÜTÜNLEŞİK TASARIM ÇALIŞMALARINDA GELİNEN NOKTA konusunda gerçekleştirildi. İzmir Tepekule Kongre Merkezindeki etkinliğe, Konuşmacı olarak Mak. Müh. Süleyman AKIM, Mimar Burak ÜNDER ve Mimar Markus William LEHTO katılırken Seminer Oturum Başkanlığını MMO İzmir Şb. Başkanı Güniz GACANER ERMİN yaptı. Seminere, Bütünleşik Tasarım çalışmalarını anlatarak başlayan Süleyman AKIM, Burak ÜNDER in ve Markus William LEHTO nun verdiği örnekler dinleyiciler tarafından büyük bir ilgi ile karşılandı. Katılımcılardan gelen soruların yanıtlandığı son bölümün ardından seminer, Süleyman AKIM, Burak ÜNDER ve Markus William LEHTO teşekkür belgesi takdimiyle son buldu. Binalarda Enerji Verimliliği ve Konfor İçin Enerji Simülasyonu Semineri Yapıldı. Türk Tesisat Mühendisleri Derneği İzmir Temsilciliği tarafından düzenlenen, 2013-2014 Dönemi Eğitim Semineri 24 Mayıs 2014 tarihinde, BİNALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE KONFOR İÇİN ENERJİ SİMÜLASYONU konusunda gerçekleştirildi. İzmir Tepekule Kongre Merkezindeki etkinliğe, Konuşmacı olarak Mak. Yük. Müh. Dr. İbrahim ÇAKMANUS ve Mak. Müh. Parham POOYANFAR katılırken Seminer Oturum Başkanlığını TTMD İzmir İl Temsilcisi Birol YAVUZ yaptı. Seminere, Binalarda Enerji Verimliliğini anlatarak başlayan İbrahim ÇAKMANUS, Parham POOYANFAR ın verdiği örnekler le dinleyiciler tarafından büyük bir ilgi ile karşılandı. Katılımcılardan gelen soruların yanıtlandığı son bölümün ardından seminer, İbrahim ÇAKMANUS ve Parham POOYANFAR a teşekkür belgesi takdimiyle son buldu.

9 TTMD Mayıs Haziran 2014 Haberler News İş Sağlığı ve Güvenliği Semineri Yapıldı. 13 Mayıs 2014 tarihinde yaşanan ve hepimizi derin üzüntüye boğan 301 maden işçimizi kaybettiğimiz soma faciası ile birlikte gündeme gelen İş sağlığı ve güvenliği bilgilendirme toplantısı 24 MAYIS 2014 tarihinde Ankara Plaza Otel de gerçekleştirilmiştir. Oturum başkanı Gürkan ARI konunun öneminden bahsederek kendi tecrübelerini TTMD nin de ortaklarından biri olduğu AB 7. Çerçeve Projelerinden Aquaconserver Projesi, 8 ayrı ülkeden (Hırvatistan, İngiltere, İrlanda, İspanya, İtalya, Polonya, Portekiz ve Türkiye) katılımla yürütülmektedir. Söz konusu projenin son toplantısı, eğitim ve bilgilendirme faaliyetlerini de kapsayacak şekilde 2-3 Haziran 2014 tarihlerinde Ankara da gerçekleştirilmiştir. Düşük maliyetli ve kolay uygulanabilir Gri su arıtma ve kullanım suyu atık ısısının geri kazanımı sisteminin geliştirilmesi hedefi çerçevesinde ARGE ve imalat çalışmaları tamamlanan AquaConserver Projesi, konutların % 90 ında kolay bir tadilat sonucunda kullanılabilir evsel gri su ve ısı geri kazanım aktardıktan sonra seminere geçilmiş ve İş güvenliği uzmanı Alev ACAR tüm işyerlerinde iş güvenliği uzmanı bulundurmanın yasal olarak zorunlu olduğundan bahsederek konu hakkında bilgi ve tecrübelerini katılımcılar ile paylaşmıştır. Seminer sonunda dinleyicilerden gelen sorular yanıtlanmıştır. AB 7.FP Aquaconserver Projesi toplantısı Ankara'da yapıldı sistemi geliştirilmesini kapsamaktadır. Bu proje kapsamında geliştirilecek ürünün kullanılmasıyla; banyo sıcak suyu ile kişisel suyun yeniden kullanımı sayesinde, bu amaca yönelik ısıtma enerjisi kullanımında % 50 ye kadar tasarruf edilebilecek, banyo ve duşlardan kaynaklanan gri suyun şartlandırılarak tuvaletlerde yeniden kullanımı ile evlerin toplam su kullanımında % 35 e kadar tasarruf sağlanabilecektir. AquaConserver projesi hakkında detaylı bilgiye http://www.aquaconserver.eu/ adresinden ulaşılabilmektedir.

10 Haberler News XI. Uluslararası Yapıda Tesisat Sempozyumu İstanbul Fuar Merkezi nde gerçekleştirildi. TTMD Mayıs Haziran 2014 Uluslararası Yapıda Tesisat Sempozyumunun 11. si Türkiye Tesisat Mühendisliği Derneği TTMD tarafından 8-10 Mayıs 2014 tarihlerinde İstanbul Fuar Merkezi nde düzenlendi. Yurtiçi ve yurtdışı üniversite ve firma temsilcilerinden oluşan 420 kayıtlı katılımcının izlediği Sempozyumda 64 bildiri 15 ayrı oturumda sunuldu. TTMD tarafından iki yılda bir düzenlenen ve bu seneki başlığı Yarını Bugünden Kurmak olan Uluslararası Yapıda Tesisat Sempozyumun na sektörel dernek yetkililerinin yanısıra CLIMAMED Yönetim Kurulu üyeleri ile çok sayıda yabancı bilim adamı ve uzman katıldı. Sempozyum Yürütme, Organizasyon ve Bilim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Nilüfer Eğrican ın hoşgeldiniz konuşmasıyla başlayan Açılış Töreni, TTMD adına Bahri Türkmen, Sektörel Dernekler adına İSKAV Cafer Ünlü, TMMOB MMO adına Ali Ekber Çakar, TMMOB adına Mehmet Soğancı, TOBB İklimlendirme Meclisi adına Zeki Poyraz, ASHRAE Sub-Region Chair- Europe dan Bassam Elassaad ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına Bakan Yardımcısı Murat Mercan ın konuşmalarıyla devam etti.

11 TTMD Mayıs Haziran 2014 Haberler News Sempozyum süresince gerçekleştirilen 4 panelde sırasıyla Devlet ve Sanayi Arasındaki Küresel İşbirliği Vasıtasıyla Yapılarda Enerji Verimliliği Yaklaşımlarının Uyumlaştırılması, Sağlık Yapılarında Kojenerasyon Trijenerasyon Uygulamaları, Yeşil ve Enerji Etkin Binalar ve Profesyonel Mühendislik Uzman Mühendislik, Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye de Uygulamasının Gelişimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri konuları geniş bir izleyici kitlesinin katılımıyla tartışıldı. İlk panelin moderatörlüğünü University of Florida, ABD öğretim üyelerinden Dr. S. A. Sheriff üstlendi. KKTC MMO dan Emir Taşçıoğlu, ETKB-YEGM den Erdal Çalıkoğlu, TTMD Genel Sekreteri Bülent Hakkı Buyruk ve İran Petrol Şirketi IFCO dan Omid Shakeri nin panelist olarak katıldığı toplantıda küresel dayanışma aracılığıyla devletler ve endüstrinin enerji etkin tasarımlar ortaya koyma becerisini geliştirmesinin sonuçları örnekler üzerinden irdelendi ve olası senaryolar ortaya konuldu. Moderatörlüğünü Ankara Başkent Üniversitesi nden Dr. Birol Kılkış ın yaptığı ve T.C. Sağlık Bakanlığı ndan Dr. Müh. Dündar Arif Ekinci, Özay Kas, Şahnur Agaik, Mehmet Bülbül, Hasan Akçay ve İzzet Nasi nin panelist olarak katıldığı ikinci panelde hastane binalarında kurulmakta olan bileşik ısı-güç ve trijenerasyon sistemlerinin tasarım şartnameleri masaya yatırıldı. Katılımcılardan Dr. Müh. Dündar Arif Ekinci Erzurum da yapılmakta olan Sağlık Kampüsü konusunda dinleyicileri bilgilendirdi. Yeşil ve Enerji Etkin Binalar başlıklı üçüncü panelde, TTMD Başkanı Bahri Türkmen in moderatörlüğünde panelistler ÇEDBİK kurucu başkan yardımcısı Dr. Duygu Erten, Orhan Turan, Tunç Korun, Dr. İbrahim Çakmanus ve Mehmet Okutan yeşil ve enerji etkin binaların sertifikalandırılma süreçlerinde sergilenen yaklaşımları ve yaşanılan sorunları irdelediler. Sempozyumun son panelinde ise profesyonel ve uzman mühendislik kavramları İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü nden Dr. Macit Toksoy un moderatörlüğünde tartışıldı. Panele konuşmacı olarak katılan Ersin Gerçek, Abdullah Eldelekli, Akdeniz Hiçsönmez, MMO dan Melih Yalçın ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan Murat Bayram mekanik tesisat sektöründeki hizmetlerin profesyonel ve uzman mühendisler tarafından verilmesi sonucunda oluşacak olan yeni ortamda potansiyel risklerin azalacağından bahsettiler. Söz konusu mühendislerin yetiştirilmesi, akredite edilmeleri ve denetlenmeleri de panelin konusu içinde yer aldı. 8 Mayıs akşamı düzenlenen tekne gezisinde İstanbul un doğal ve tarihi güzelliklerini denizden seyreden katılımcılar, Sempozyumun ikinci günü düzenlenen Gala Yemeği nde de biraraya gelme ve sohbet etme fırsatını yakaladılar.

TTMD Mayıs Haziran 2014 13 Hastanelerde Enerji Kullanımında Verimlilik İçin Örnek Bir Uygulama A sample application for energy efficiency in hospitals Reşat Selbaş 1, Arzu Şencan Şahin 1, Fatih Yılmaz 2, Cevdet Eşki 3 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği 2 Aksaray Üniversitesi Teknik Bilimler MYO, 3 AVD Enerji Özet Hastaneler enerji kullanımının en yoğun olduğu bina gruplarıdır. Isıtma, soğutma, aydınlatma gibi birçok alanda elektrik tüketimi söz konusudur. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde enerji verimliliği çalışmalarının hızla arttığı bir ortamda hastanelerde enerji verimliliği çalışmaları önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı, enerjinin etkin kullanılması sağlamak, ortamda bulunan ve dikkatsizce tüketilen enerjinin minimize edilmesini sağlamak için gerekli sistem iyileştirmelerini yapmaktır. Ayrıca sera gazı emisyonunun azaltılması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin arttırılmasına yönelik enerji etüdünün yapılması ve tasarruf potansiyellerinin belirlenmesidir. Bu çalışmada; bir hastanenin enerji etüdü yapılmış ve enerji tasarruf noktaları belirlenmiş, öneriler sunulmuş, tasarruf potansiyeli, yatırım maliyeti ve geri ödeme süreleri bulunmuştur. Ayrıca hastanede yapılan iyileştirme sonrasında CO 2 emisyonundaki azalma da belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Enerji, verimlilik, hastane. Abstract Hospitals are groups of buildings where energy use is most intense. Heating, cooling, lighting, electricity consumption in many areas is concerned. In recent years energy efficiency efforts in the world and in our country increased rapidly in an environment where energy efficiency initiatives in hospitals has a special place. The purpose of this study, ensure efficient use of energy, in the current environment and the minimization of the energy consumed by our careless necessary to ensure the system is to make improvements. In addition to the reduction of greenhouse gas emissions, energy resources and energy in order to increase efficiency in the use of Energy Studies done and is to determine the potential savings. In this study we conducted an energy audit and energy saving point of the hospital were identified, recommendations are presented, and potential savings, investment costs and payback period have been found. In addition, improvements to the hospital after it was identified that the reduction in CO 2 emissions. Keywords: Energy, efficiency, hospitals. 1. Giriş Önemli enerji kaynakları olan petrol ve kömür gibi fosil kaynaklı yakıtların hızla tükeniyor olması, enerji üretim ve tüketim süreçlerinde ortaya çıkan sera gazı emisyonlarının küresel ısınma ve iklim değişikliğine neden olması ve ülkemizin enerji kaynakları kullanımında %70 oranında ihracata bağımlı olması enerji verimliliğinin önemini artırmıştır. Fosil yakıtların her geçen gün azalması ve taleplerin artmasına bağlı olarak fiyatlarda da artış meydana gelmektedir. Fiyatlardaki bu artış sebebi ile enerjinin daha uygun kullanımı önem kazanmaktadır. Enerjinin daha uygun kullanımı içinde enerji verimliliği önem kazanmaktadır. Enerji verimliliği, tüketilen enerji miktarının, üretimdeki miktar ve kaliteyi düşürmeden, ekonomik kalkınmayı ve sosyal refahı engellemeden en aza indirilmesidir. Daha geniş bir biçimde enerji verimliliği; gaz, buhar, ısı, hava ve elektrikteki enerji kayıplarını önlemek, çeşitli atıkların geri kazanımı ve değerlendirilmesi veya ileri teknoloji ile üretimi düşürmeden enerji talebini azaltılması, daha verimli enerji kaynakları, enerji geri kazanımları gibi etkinliği artırıcı önlemler bütünüdür. Enerji verimliliğinde en önemli faktör enerji tasarrufudur. Genellikle enerjinin az

14 TTMD Mayıs Haziran 2014 kullanılması, iki ampulden birinin söndürülmesi şeklinde algılanmakta olan enerji tasarrufu, aslında enerji atıklarının değerlendirilmesi ve mevcut enerji kayıplarının önlenmesi yoluyla tüketilen enerji miktarının, kalite ve performansı düşürmeden en aza indirilmesidir. Hastaneler, hem tam gün çalışan hem de enerji tüketimi en fazla olan kurumlardır. Hastanelerdeki enerji tüketimi, bir ticari işletmenin enerji tüketiminin 2,5 katından daha fazladır [1]. Bu yüksek enerji tüketimi, artan maliyetleri de beraberinde getirmektedir. Bu maliyetler, hem kar amacı güden hem de kar amacı gütmeyen sağlık kurumlarını etkilemektedir[2]. Bu hastaneler, enerji yönetimi ile maliyetleri kontrol altına alarak; hasta bakım düzeyini yükseltmek ve pahalı tıbbi ve teknolojik gelişmeleri sağlamak için tasarruf elde edebilirler [3]. Binalarda enerji performansının belirlenmesinde aşağıdaki yöntemler kullanılarak yapılır; Binanın m 2 başına düşen yıllık enerji tüketiminin belirlenmesi, Bu değere göre CO 2 salınımının hesaplanması, Bu değerlerin referans bir binanınki ile kıyaslanması, Kıyaslama sonucuna göre binanın A-G arasında bir enerji sınıfına yerleştirilmesi ile yapılır. Hastanelerin enerji verimlilik hesabında binanın yıllık ısıtma, soğutma, aydınlatma, havalandırma, sıcak su tüketimleri birincil enerji olarak belirlenir. Bu tüketim değerlerine bağlı olarak CO 2 salımı hesaplanır [4]. Hastaneler, gerek yüksek miktarlardaki enerji tüketimi ile gerek kullandıkları kimyasallarla, gerek anestezik gazlarla ve gerekse tıbbi atıkların imhası sonucunda oluşan toksik gazlar ile hava kirliliğine neden olabilmektedirler. Hava emisyonu, havaya bırakılan ve çeşitli kaynaklardan yayılan bu gazları tanımlamak üzerine kullanılan bir terimdir ve hem yerel çevreye hem de küresel çevreye negatif etkilerde bulunmaktadır. Hava emisyonuna yol açan en önemli sebeplerden birisi olan karbondioksit (CO 2 ) salınımı, özellikle enerji tüketimi çok olan hastanelerde yoğun olarak görülmektedir. Almanya da hastaneler, sadece ısı tüketimi sonucunda her yıl 4 milyon ton kwh CO 2 üretmişlerdir [5]. Bu yüksek bir miktardır. Bu çalışmada; Bursa ilindeki devlet hastanesinin enerji etüdü yapılmış ve enerji tasarruf noktaları belirlenmiş, öneriler sunulmuş, tasarruf potansiyeli, yatırım maliyeti ve geri ödeme süreleri bulunmuştur. Ayrıca hastanede yapılan iyileştirme sonrasında CO 2 emisyonundaki azalma da belirlenmiştir. 2. Bina Durumu Ve Enerji Performansı Binamız Bursa da olup 2. derece-gün bölgesindedir. Bina betonarme karkas yapıda olup brüt kullanım hacmi 100.047 m 3 dür. Brüt kullanım alanı ise; 33.349 m 2 dir. Binanın mevcut durumunda çatı hariç ısı yalıtımı yoktur. Binanın yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı 2.997.408 kwh olup, birim hacim başına düşen ısıtma ihtiyacı 29,96 kwh/m 3 tür. Bina mevcut haliyle enerji tüketimi açısından C sınıfı, SEG (Sera gazı emisyonu) emisyonu bakımından ise C sınıfıdır. Bina bilgileri Tablo 1 de verilmiştir. Bursa Memleket Hastanesi, her katı 1.970 m 2 den oluşan 5 katlı ana bina, her katı 612 m 2 den 5 katlı idari bina, her katı 1.682 m 2 den 2 kat ve 996 m 2 bodrum kattan oluşan poliklinik binası bulunmaktadır. Binanın aynı zamanda her katı 390 m 2 den 7 katlı acil binası, her katı 855 m 2 den 5 katlı kolej binası ile her katı 495 m 2 den 5 kat ve 689 m 2 bodrum kattan oluşan ameliyathane binalarından oluşmaktadır. Tablo 1. Bursa memleket hastanesi bina bilgileri 1. Binanın Adı : BURSA MEMLEKET HASTANESİ 2. İnşaa Yılı : 1952 3. Kullanım Amacı : Sağlık Kurumu 4. Kapalı Hacim : 100047 m 3 5. İnşaat Alanı : 6. Kullanım Alanı : 33.349 m 2

TTMD Mayıs Haziran 2014 15 7. Yıllık Isıtma Derece Gün Sayısı : 2010-1438 saat 2009 1646 saat 2008-1674 saat : 2010-337 saat 8.Yıllık Soğutma Derece Gün Sayısı 2009-253 saat 2008 335 saat Isıtma/Soğutma Sistemi : Merkezi ısıtma +Soğutma ve Split klima Yalıtım Durumu : Yalıtımsız Çalışan Sayısı : 700 İli : BURSA Toplam Yıllık Ortalama Enerji Tüketimi (TEP) 639,486 TEP Yıllar Tüketimler (TEP) 2008 658,25 TEP 2009 658,90 TEP 2010 601,31 TEP Tablo 2 de hastana neye ait mevcut durumdaki enerji kimlik belgesi verilmiştir. Bu enerji kimlik belgesi hastanede iyileştirme yapılmadan önceki halidir. Enerji tipine göre yıllık tüketim değerleri görülmektedir. Isıtma, sıhhi sıcak su üretimi, soğutma ve aydınlatma için enerji tüketimleri (birincil enerji olarak) 525,67 kwh/ m 2 yıl ve buna bağlı olarak da emisyon salınımı değeri 96,3 kg eşd.co 2 / m 2 yıl olarak bulunmuştur. Ve bu değerlere karşılık gelen hastane enerji tüketim ve emisyon değerlerine bağlı olarak hangi sınıfa girdiği görülmektedir. Tablo 2. Bursa memleket hastanesi binasına ait mevcut durumdaki enerji kimlik belgesi ENERJİ KİMLİK BELGESİ Belge No : 0001 Bina tipi : Betonarme Karkas İnşaat yılı : 1952 Kapalı Kullanma alanı : 33.349 m² Ada / Parsel : Adres : Hasta Yurdu cad. No:31 Tophane/Osmangazi/BURSA Tarih : 09.04.2011 Belgeyi Düzenleyen: Oda Sicil No : Belgenin Son Geçerlilik Tarihi : 09.04.2021 İmza Mülk sahibi: Bursa Devlet Hastanesi Başhekimliği Müşterek tesisatların sahibi (gerekliyse): İsim: Adres: Enerji tipine göre yıllık tüketimler Nihai Enerji tüketimleri Birincil Enerji tüketimleri Enerji Kullanım Alanı kwsaat kwsaat Isıtma : 2.879.296 3.915.842 Elektrik : 4.113.263 13.614.900 Soğutma : - - Aydınlatma : TOPLAM : 6.992.559 17.530.742 Isıtma, sıhhi sıcak su üretimi, soğutma ve aydınlatma için enerji tüketimleri (birincil enerji olarak) Nihai tüketim: 525,67 kwsaat/ m².yıl Isıtma, sıhhi sıcak su üretimi, soğutma ve aydınlatma için sera etkisi gazı (SEG) emisyonları Emisyon salımı: 96,3 kg eşd.co 2 / m².yıl

16 TTMD Mayıs Haziran 2014 Binanın mevcut durumundaki ısı ihtiyacı 2.997.408 kwh olup, birim hacim başına düşen ısıtma ihtiyacı 29,96 kwh/m 3 olarak hesaplanmıştır. Oysa bu bina için birim hacim başına ihtiyaç duyulan maksimum ısı ihtiyacı TS 825 e göre 14,97 kwh/m 3 tür. Bu değerin sağlanması için bina dış kabuğuna yalıtım uygulaması, pencere ve kapılarda da bir takım değişiklikler yapılması uygun görülmüştür. Binada birim hacim başına ihtiyaç duyulan Tablo 3. Enerji tasarruf potansiyeli ve yatırım maksimum ısı ihtiyacını (14,97 kwh/m 3 ) sağlamak için yapılması öngörülenler: Dışa bakan taban, kolon ve kirişlere 6 cm. izolasyon kaplanması, Pencerelerde, 16 mm. hava boşluklu Solar Low-e kaplamalı çift camlı, üç odacıklı plastik doğramalı pencere kullanılması, Isıtılmayan iç hacimlere bakan iç döşe melerde 5 cm yalıtım uygulanması Aydınlatma Tesisat yalıtımı Baca gazı analizi halinde birim hacim başına ihtiyaç duyulan enerji 14,96 kwh/m3 e indirgenecektir. Birim hacim başına ihtiyaç duyulan enerjiyi istenen değerlerde tutabilmek için enerji tasarruf potansiyel ve yatırım seçenekleri aşağıda Tablo 3 de sunulmuştur. Enerji Tasarruf Noktaları ve Öneriler Tasarruf Potansiyeli Yatırım Maliyeti (TL) Birim/yıl TEP/yıl YTL/yıl Baca gazı iyileştirilmesi 33.009 m³ 27,23 TEP 28.331,00 0,00 0 Tesisat yalıtımı 23.864,72 m³ 19,69 TEP 20.475,93 8.387,12 Kazan otomasyonu 45.012 m³ 37,31 TEP 38.620,00 60.000,00 Aydınlatma armatür değişimi 89.724 kwh 16,31 TEP 21.982,00 29.577,00 Aydınlatma elektronik balast kullanımı 6.486,3 kwh 0,557 TEP 1.621,57 57.375,00 Elektrik tarife değişimi 411.326 kwh 35,37 TEP 102.831,00 0,00 0 Geri Ödeme Süresi (Yıl) 4 ay 27 gün 11 saat 1 yıl 5 ay 15 gün 13 saat 1 yıl 2 ay 7 gün 16 saat Geri ödeme süresi uzun olduğundan düşünülmedi. TOPLAM 114 TEP 190.544,50 131.239,12 Yapılan hesaplamalarda mevcut durumdaki bina enerji sınıfı C, SEG emisyon sınıfı da C olarak tespit edilmiştir. Binadaki enerji kullanımı ve buna bağlı CO 2 emisyonları aşağıda incelenmiştir. Binanın toplam birincil enerji tüketimi 525,67 kwh/m 2 -yıl olarak hesaplanmış olup, Tablo 4 de verilmiştir. Toplam Birincil Enerji Tüketimi = (86,34 kwh/ m 2 -yılx1,36) + (123,34 kwh/m 2 -yılx3,31) = 525,67 kwh/m 2 -yıl

TTMD Mayıs Haziran 2014 17 Tablo 4. Binanın toplam birincil enerji tüketim tablosu (kwh/m 2 -yıl) Enerji Türü Enerji Tüketim Değerleri (kwh/yıl) Kullanım Alanı (m²) Enerji Tüketim Değerleri (kwh/m²-yıl) Doğalgaz 2.879.296 33.349 86,34 Elektrik 4.113.263 33.349 123,34 Toplam Birincil Enerji Tüketimi (EP) (kwh/m²-yıl) 525,67 Tablo 5. Bina tiplerine göre birincil enerji cinsinden referans göstergesi ( kwh/m 2 -yıl ) BİNA TİPLERİ Konutlar : Hizmet Binaları : Ticari Binalar : KULANIM AMAÇLARI 1.ısıtma bölgesi(rg) 2.ısıtma bölgesi(rg) 3.ısıtma bölgesi(rg) 4.ısıtma bölgesi(rg) Tek ve ikiz aile evleri 165 240 285 420 Apartman blokları 180 255 300 435 Ofis ve Büro Binaları 240 300 360 495 Eğitim Binaları (Okullar, Yurtlar, Spor Tesisleri vb.) Sağlık Binaları (Hastaneler, huzurevleri, yetiştirme yurtları, sağlık ocakları vb.) Otel, Motel, Restoran vb. 180 255 300 450 600 540 750 RG: Birincil Enerji cinsinden referans göstergesi (kwh/m 2 -yıl) BEP yönetmeliğinde verilen ve Tablo 5 de gösterilen, birincil enerjiye göre referans göstergesi (RG) değeri 2. Isıtma bölgesinde bulunan sağlık binaları için 600 kwh/m 2 -yıl olarak alınmıştır. EP/RG Oranı: 526,67 /600 = 0,877 olarak hesaplanmıştır. Bu değer Tablo 6 daki enerji sınıfı endeksinde C bina enerji sınıfına karşılık gelmektedir. Tablo 6. Enerji sınıfı ve sera gazı emisyon sınıfı endeksi

18 TTMD Mayıs Haziran 2014 BEP yönetmeliğinde verilen ve Tablo 8 de gösterilen, nihai enerjiye göre sera gazı referans göstergesi (SRG) değeri 2. ısıtma bölgesinde bulunan hastane binaları için 120 kg eşd.co 2 / m 2 -yıl olarak alınmıştır. SEG/SRG Oranı: 96,3 /120 = 0,8025 olarak hesaplanmıştır. Bu değer Tablo 6 daki sera gazı emisyon sınıfı endeksinde C bina emisyon sınıfına karşılık gelmektedir. Tablo 7. Binanın toplam sera gazı emisyonu (kg CO 2 /m 2 -yıl) ENERJİ TÜRLERİ Enerji Tüketim Değerleri (kwh/yıl) SEG Dönüşüm Katsayısı (kg eşd. CO 2 /m 2 -yıl) Kullanım Alanı (m²) Toplam Sera Gazı Emisyonu (kg CO 2 /m 2 -yıl) Doğalgaz 2.879.296 0,234 33.349 20,2 Elektrik 4.113.263 0,617 33.349 76,1 96,3 Tablo 8. Bina tiplerine göre sera gazı referans göstergesi ( kg.eşd.co 2 /m 2 -yıl ) BİNA TİPLERİ Konutlar Hizmet Binaları : Ticari Binalar KULANIM AMAÇLARI 1.ısıtma bölgesi (SRG) 2.ısıtma bölgesi (SRG) 3.ısıtma bölgesi (SRG) 4.ısıtma bölgesi (SRG) Tek ve ikiz aile evleri 28 40 47 70 Apartman blokları 30 43 50 73 Ofis ve Büro Binaları 40 50 60 80 Eğitim Binaları (Okullar, Yurtlar, 30 45 50 75 Spor Tesisleri vb.) Sağlık Binaları (Hastaneler, huzurevleri, 120 yetiştirme yurtları, sağlık ocakları vb.) Otel, Motel, Restoran vb. 100 Alışveriş Ve Ticaret Merkezleri 150 SRG: Nihai Enerji cinsinden referans göstergesi (kg eşd.co 2 / m 2 yıl) Binadaki enerji verimliliği için yapılan hesaplamalar ısıtma sistemine göre yapılmıştır. Doğal gaz ve elektrik ile ısıtılması sonucunda meydana gelen sera gazı emisyonu (CO 2 ) hesaplanmıştır. Toplam enerji tüketime göre de binamızın hangi gurubu girdiğinin hesabı yapılarak hangi gruba girdiği belirlenmiştir. Bu hesaplamalar sonucunda binamız enerji tüketimi E sınıfı ve sera gazı emisyon değerine C sınıfı bina durumuna girmektedir. Bu hesaplamalarımız binamıza enerji verimliliği uygulanmadan önce yapılan hesaplamalara karşılık gelen değerdir. 3. SONUÇLAR Mevcut binamıza enerji iyileştirilmesi yapılmadan önce binamız enerji tüketimi değerlerine göre E sınıfına, sera gazı emisyonu değerlerine göre de C sınıfı gurubuna girdiği belirlenmiştir. Hesaplamaların yapılması soncunda binamızın mevcut iyileştirmeden sonraki değerler ve bu değerlere karşılık gelen enerji kimlik belgesi Tablo 9 da verilmiştir.