Dijital Kültürel Miras Ürünlerinde Entelektüel Mülkiyet Hakları: Europeana Çerçevesinde Türkiye deki Durumun Değerlendirilmesi Arş. Gör. Şahika Eroğlu Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü sahikaeroglu@hacettepe.edu.tr ÜNAK 2014 : Uluslararası Kültürel Mirasın ve Kültürel Bellek Kurumlarının Yönetimi Kongresi 17-20 Eylül 2014, İstanbul, Türkiye
İçerik Giriş Dijital Kültür Miras Ürünleri ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Entelektüel Mülkiyet Hakları ile İlgili Uluslararası Koşullar Türkiye'de Kültürel Mirasın Entelektüel Mülkiyet Hakları ile İlgili Koşullar Europeana Entelektüel Mülkiyet Hakları Stratejisi Sonuç ve Değerlendirme
Giriş Yaratıcı insan faaliyetleri ile ortaya çıkan kültürel miras ürünleri Teknolojik gelişmeler ve kültürel miras ürünlerinin korunması Entelektüel mülkiyet haklarının ihlali ve yasal gereklilikler Entelektüel mülkiyet haklarının korunması gerekliliği
Dijital Kültürel Miras Ürünleri ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Kültürel Miras... Geçmişten miras alınan ve değişik gerekçelerle geleceğe miras bırakılmak istenen, fiziksel olarak varlığı olan ve insanlar tarafından yapılmış her türlü eserler ile bir topluma ait değerler bütünü (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009, s.3) Kapsam; Somut kültür varlıkları, Somut olmayan kültür miras öğeleri
Dijital Kültürel Miras Ürünleri ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Dijital kütüphaneler: Farklı coğrafyalardan çok sayıda insana gelişmiş teknolojiler aracılığıyla verimli bir şekilde hizmet veren iyi organize edilmiş bilgi kaynağı bankaları (Zhang, 2002). Dijital kütüphane ve arşivlerin gelişimi doğrudan fikri mülkiyet hukuku hükümlerinden etkilenmekte ve düzenlemelerle yapılan yeniliklere maruz kalmaktadır.
Dijital Kültürel Miras Ürünleri ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Kapsam; Kültürel miras ürünlerinin dijitalleştirilmesi iyi planlama gereksinimi Dijital kaynaklara yönelik kullanım koşullarının önceden belirlenmesi Eser sahiplerinin haklarının korunması Amaç; Toplumsal faydaya yönelik ifadeler ve uygulamalar, Telif hakkı ile ilgili yasal düzenlemeler
Dijital Kültürel Miras Ürünleri ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Kültürel Miras Kurumları Dijitalleştirme Projeleri Entelektüel Mülkiyet Hakları Hak sahiplerinden telif hakkı bildirimlerinin alınması Eserlere yönelik entelektüel mülkiyet haklarının korunmasına yönelik gerekli önlemlerin alınması
Entelektüel Mülkiyet Hakları ile ilgili Uluslararası Koşullar 23 Anlaşma Kapsam ve Amaç; Uluslararası boyut, Yasal altyapıya yönelik teknik çerçeveyi de ele alarak eserlere ilişkin mülkiyet haklarının korunması
Entelektüel Mülkiyet Hakları ile ilgili Uluslararası Koşullar TRIPS anlaşması; Trade Related Intellectual Property Rights Ticaretle ilgili entelektüel mülkiyet hakları Oluşturulma Nedeni; Uluslararası ticarete yönelik sahtecilik ile ilgili kapsamlı bir çalışmanın olmaması
Türkiye deki Entelektüel Mülkiyet Haklarına Yönelik Koşullar 14 anlaşma üyeliği. WIPO (World Intellectual Property Organization), Berne Birliği Edebiyat ve Sanat eserlerinin korunması, Patent Cooperation Treaty (PCT), Paris Anlaşması Endüstriyal hakların korunması TRIPS Anlaşması 5846 sayılı Sanat Eserleri Entelektüel Mülkiyet Hakları Kanunu.
Türkiye deki Entelektüel Mülkiyet Haklarına Yönelik Koşullar 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 2011 Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserleri Derleme Kanunu, 2012 Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzük (16.10.1986-19253-Resmi Gazete) Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzükte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tüzük (03.03.2006-26097 Resmi Gazete) Kültür Bakanlığı Yazma Eser Kütüphaneleri Çalışma, Yazma ve Eski Harfli Basma Eserlerden Yararlanma Yönetmeliği (09.04.2003-25074 Resmi Gazete)
Türkiye deki Entelektüel Mülkiyet Haklarına Yönelik Koşullar Kültür Bakanlığı Yazma Eser Kütüphaneleri Çalışma, Yazma ve Eski Harfli Basma Eserlerden Yararlanma Yönetmeliği'nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Türkiye'de İlmi Araştırma,İnceleme Yapmak ve Film Çekmek İsteyen Yabancılar veya Yabancılar Adına Müracaat Edenler ile Yabancı Basın-Yayın Mensuplarının Tabi Olacakları Esaslar Türkiye'de İlmi Araştırma,İnceleme Yapmak ve Film Çekmek İsteyen Yabancılar veya Yabancılar Adına Müracaat Edenler ile Yabancı Basın-Yayın Mensuplarının Tabi Olacakları Esaslarda Değişiklik Yapılmasına Dair Esaslar Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü'ne Bağlı Kütüphanelerde İlmi Araştırma, İnceleme Yapmak ve Film Çekmek İsteyen Yabancılar veya Yabancılar adına Müracaat Edenler ile Yabancı Basın Yayın Mensuplarının Tabi Olacakları Esaslara İlişkin Yönerge" Kütüphanelerde Yazma ve Eski Basma Eserlere Yönelik Tüzük
Europeana Entelektüel Mülkiyet Hakları Stratejisi Stratejilerin yasal dayanaklarla çözümlenmesi; Dayanaklar; Veri Değişim Anlaşmaları / Data Exchange Agreements İçerik ve Metadata / Content and Metadata Kamu malı niteliği taşıyan içerik / Public Domain Content Kullanılabilir haklara yönelik açıklamalar / Available Rights Statements EDM Hak Belirleme Araçları / EDM Rights Selection Tools
Data Exchange Agreements, - Veri Değişim Anlaşmaları
İçerik ve Metadata/ Content and Metadata
Kamu Malı İçerik/ Public Domain Content
Kullanılabilir Haklara Yönelik Açıklamalar/ Public Domain Content
EDM Hak Belirleme Araçları /Rights Selection Tools
Sonuç Europeana: Çok kültürlü yapıyı tek bir yasal gereklilikler paketi ile sağlayan bir platform Yasal gereklilikler paketinin yapılandırılmasında Creative Commons Lisans esaslarına dayalı bir yapı Teknik ve yasal gerekliliklerine yönelik veri modellemeleri ile süreçlerin yönetimini kolaylaştırma özelliği
Sonuç Türkiye de kültürel miras ürünlerinin entelektüel mülkiyet haklarına yönelik yasal zemin çeşitliliği Europeana gibi dijital kütüphanelere kayıt aktarım süreçlerindeki yasal ve teknik sorunlar Süreçlerde koruma zihniyetinin ön planda olması Yasal zeminde kültürel miras ürünleri ile ilgili hakları belirleyen otorite bir kurumun olmaması
Sonuç ve Öneriler Entelektüel mülkiyet hakları açısından kültürel miras ile ilgili yasal ve teknik koşulların materyallerin özelliklerine göre net olarak belirlendiği Europeana gibi oluşumlarda çok kültürlü yapılar rahatlıkla temsil edilebilmektedir. Standart bir yapı üzerinden iletişimin sağlanması ve eş zamanlı çalışabilecek güncel, karşılıklı işlerlik sağlayan yasal zeminlerin oluşturulması
Dijital Kültürel Miras Ürünlerinde Entelektüel Mülkiyet Hakları: Europeana Çerçevesinde Türkiye deki Durumun Değerlendirilmesi Arş. Gör. Şahika Eroğlu Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü sahikaeroglu@hacettepe.edu.tr ÜNAK 2014 : Uluslararası Kültürel Mirasın ve Kültürel Bellek Kurumlarının Yönetimi Kongresi 17-20 Eylül 2014, İstanbul, Türkiye