Fiziksel Risk Etmenleri İşyeri bina ve eklentilerinde alınacak sağlık ve güvenlik önlemlerine ilişkin yönetmelik 17 Temmuz 2013
MADDE 5 İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için; Ek- 1 de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik şartlarını yerine getirir. İşyeri bina ve eklentileri ile ekipmanlarının, araç ve gereçlerinin, havalandırma sistemlerinin hijyen şartlarını sağlayacak şekilde temizliğini yapar ve kayıtları tutar. İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartlarını sağlar. Ek 1: İşyeri bina ve eklentilerinde uygulanacak asgari sağlık ve güvenlik şartları. 27 Başlık 67 madde
Ek 1 Binaların yapısı ve dayanıklılığı, Elektrik tesisatı, Acil çıkış yolları ve kapıları, Yangınla mücadele, Kapalı işyerlerinin havalandırılması, Ortam sıcaklığı, Aydınlatma, İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı, Pencereler, Kapılar ve girişler, Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar, Merdivenler, Yürüyen merdivenler ve bantlar için özel tedbirler, Yükleme yerleri ve rampalar, Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği, Dinlenme yerleri, Yemek yeme yeri, Gebe ve emziren kadınlar, Soyunma yeri ve elbise dolabı, Duşlar ve lavabolar, Tuvalet ve lavabolar, Atık sulara drenaj kanalı, İlkyardım odaları, Engelli çalışanlar, Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler, Barınma yerleri, Çalışan konutları
Kapalı işyerlerinin havalandırılması 15- Kapalı işyerlerinde çalışanların ihtiyaç duyacakları yeterli temiz havanın bulunması sağlanır. Yeterli hava hacminin tespitinde, çalışma yöntemi, çalışan sayısı ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınır. 16- Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek atıkların ve artıkların derhal dışarı atılması sağlanır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ile toz, buğu, duman ve fena kokuları ortam dışına atacak şekil ve nitelikte, genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik (cebri) havalandırma sistemi kurulur.
Kapalı işyerlerinin havalandırılması 17- Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanır. Havalandırma sisteminin çalışmaması, iş sağlığı ve güvenliği yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren kontrol sistemi tesis edilir. Mekanik ve genel havalandırma sistemlerinin bakım ve onarımları ile uygun filtre kullanım ve değişimleri yıllık olarak yetkili kişilere yaptırılır. 18- Pasif (suni) havalandırma sistemlerinde hava akımının, çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek, ani ve yüksek sıcaklık farkı oluşturmayacak şekilde olması sağlanır.
Ortam sıcaklığı 19- İşyerlerinde termal konfor şartlarının çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde olması esastır. Çalışılan ortamın sıcaklığının çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olması sağlanır. Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amaçlarına göre yeterli sıcaklıkta bulundurulur. Isıtma ve soğutma amacıyla kullanılan araçlar, çalışanı rahatsız etmeyecek ve kaza riski oluşturmayacak şekilde yerleştirilir, bakım ve kontrolleri yapılır.
Ortam sıcaklığı İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesinde TS EN 27243 standardından yararlanılabilir. 20- Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hallerde, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır. 21- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır.
AYDINLATMA 22- İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. Gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013; TS EN 12464-1.2011: 2012; standartları esas alınır. 24- Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
IŞIK (AYDINLANMA) Işık, maddenin fiziksel yapısındaki atomik etkileşim sonucu meydana gelen, ışıyan bir enerji türüdür. Kaynağından çıktıktan sonra bütün yönlere dağılır ve dalgalar şeklinde ilerler. Herhangi bir dalganın iki temel özelliği dalga boyu ve frekansıdır. Dalga boyu, birbirine komşu iki dalganın tepe noktaları arasındaki mesafedir. Frekans ise belli bir noktadan belli bir zaman birimi içinde geçen dalga adedidir. Dalga boyu ile frekansın çarpımı ışığın yayılma hızını verir.
IŞIK (AYDINLANMA) Işığın şiddeti mum dur. (I ) Kandela da denir Işık kaynağının birim yüzey üzerinde yaptığı etkiye Aydınlanma (E) denir. Aydınlanma ışık şiddeti ile doğru orantılı ve uzaklığın karesiyle ters orantılıdır. Aydınlanma birimi Lüks dür. E = I / d². Cos α (Lüks = mum / m² ) Aydınlanmanın tüm yüzey üzerindeki etkisine ise Işık Akısı denir ve φ harfi ile gösterilir. Birimi Lümen dir. Φ = E (Aydınlanma). S (yüzey)
Buraya kadar anlatıldı
TERMAL KONFOR ŞARTLARININ ÖLÇÜLMESİ TS EN 27243
Havanın Sıcaklığı Havanın Nemi Hava Akım Hızı Radyant Isı ile belirlenen ortamın termal durumu, insan organizmasındaki ısı değişikliğini olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir ( vücut ısı verir veya alır).
Ortam sıcaklığı, Ortamın nem durumu, Ortamdaki hava akımı, Yapılan işin niteliği (hafif iş, orta iş, ağır iş), İşçinin giyim durumu, Termal Konfor Şartlarını Etkileyen Faktörler İşçinin yaşı ve cinsiyeti, İşçinin Beslenmesi, İşçinin fiziki durumu, İşçinin genel sağlık durumu.
Çiğlenme Noktası Belli bir çalışma basıncında, havadaki nemin yoğunlaşmaya başladığı sıcaklığı, TANIMLAR Mutlak Nem : Birim havadaki su buharı miktarını, higrometre ile ölçülür Sıcaklık : Ortamın termometre sıcaklığını gösterir İşletmelerde normal çalışma şartları altında, TS EN 27243 standardına uygun olarak ölçümler yapılmaktadır. Radyant ısı, ısı kaynaklarından ışıma yolu ile yayılan ısı olup, glop termometre ile ölçülür
Havanın nemi (psikrometre) veya higrometreler ile ölçülür. Psikrometre, kuru ve ıslak termometre içermesidir Bunalım bölgesi; insanların vücutlarından ısı atmalarının güçleşmesi sebebiyle, hava akımı olmayan bir ortamda bunalma hissettikleri sıcaklık ve bağıl nem kombinasyonları bölgesidir. Termal konfor bölgesi; insanların iş yapma ve faaliyetlerini sürdürme açısından en rahat durumda oldukları termal konfor koşullarının üst ve alt sınırları arasındaki bölgedir. Isı, nem direk etkiler, hava akımı direk etkilemez. Hava Akım Hızı : İş yerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlı olan gaz ve tozların ortamdan uzaklaştırılması için uygun hava hızı akımı oluşturulmalıdır. Uygun bir çevre ısısının seçilmesinde hava akımlarının da dikkate alınması gerekir. Çünkü vücut ile çevresindeki hava arasında hava akımın etkisi ile ısı transferi olur. Anemometre ile ölçülür. (m/s )
Bunalım bölgesi: İnsanların vücutlarından ısı atmalarının zorlaşması sebebiyle, bunalma hissettikleri sıcaklık ve bağıl nem kombinasyonları bölgesidir.
SICAKLIK Çalışılan yerlerde iç hava kalitesinin insanların sağlığı ve verimi ile doğrudan ilişkisi nedeniyle günümüzde önemi artmaktadır. Bu bakımdan çalışanların günün en az sekiz saatini geçirdiği ofislerdeki termal konforun sağlanması son derece önemlidir.
İç ortam sıcaklığı, ısıl konfor şartlarından en önemli parametredir. İç ortam sıcaklığı kış ve yaz durumuna göre insanların kendilerini rahat hissedecekleri bir düzeyde olmalıdır. Sıcaklık ne çok düşük ne de çok yüksek derecelerde olmalıdır. Yaz şartlarında iç hava sıcaklığı daha çok dış sıcaklığa göre seçilmesine rağmen, kış aylarında iç ortam tasarım sıcaklığı ortamın kullanım amacı ve tipine göre belirlenmektedir. Birçok insanın rahat olarak çalıştıkları ortam sıcaklığı 20-26 C dir.
İnsanların bulundukları ortamlardaki hissettikleri sıcaklık, fizyolojik olarak hissettikleri sıcaklıktır. Bu sıcaklık ise; içinde bulunulan ortamdaki kuru termometre ile ölçülen sıcaklık, ortamdaki hava akım hızı ve havanın nemine bağlı olarak oluşan sıcaklıktır. Bu üç faktörün etkisi altında duyulan sıcaklığa efektif sıcaklık denir. Efektif sıcaklığın ölçülmesi için, kuru termometre sıcaklığı, ortamdaki hava akım hızı, yaş termometre sıcaklığı ve ayrıca bu iş için hazırlanmış nomografa ihtiyaç vardır.
Çin de yapılan bir araştırmaya göre termal konforun sağlanması için ofis ısısının en az 26 C olması gerektiği saptanmıştır. Başka bir çalışmada az enerjili serinletme sisteminin çalıştığı bir ortamda ofis içi sıcaklık değerinin ortalama 23 C ve nem oranının %55 olması gerektiği belirlenmiştir. ABD ASHRAE standartlarına göre ideal şartlar için sıcaklığın 20-25,5 C, nemin ise %30-60 arasında olması gerekmektedir. Oturur durumda ve ayaktayken vücut ısısı değişmektedir..örneğin vücut ısısı ayağa kalkma halinde 0,85 C, odada sakince dolaşma durumunda ise 3,4 C artmaktadır.
Uygun ısı (Hava sıcaklığı) belirlemede de çeşitli faktörler göz önünde bulundurulmalı Bu faktörler; - Yapılan işin niteliği(ağır veya Hafif iş olması) - Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı(zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, v.s.) - Kişinin sağlık durumu(hasta veya sağlıklı olması) - Çalışanın giyim durumu(kalın veya ince giymiş olması) - Çalışanın beslenme durumu(yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme) şeklinde sıralanabilir.
Sıcaklık yönünden işyerleri; NEMLİ VE KURU SICAKLIK olmak üzere iki grupta incelenir Nemli sıcaklık; Kağıt, Kumaş, Konserve ve yeraltı maden işletmeleri gibi yerlerde, Kuru sıcaklık ise, Demir-çelik, cam ve çimento sanayiinde, rastlanmaktadır.
o Vücut sıcaklık regülasyonunun bozulması, vücut sıcaklığının 41 º kadar ulaşması sonucu, ısı çarpması olur o Aşırı terleme nedeni ile kaslarda ani kasılmalar şeklinde ısı krampları olur, o Aşırı yükleme sonucu tansiyon düşüklüğüne, baş dönmesine yol açan ısı yorgunlukları olur, o Ayrıca, yüksek sıcaklık kaşıntılı kırmızı lekeler şeklinde deri bozukluklarına, moral bozukluklarına, konsantrasyon bozukluklarına ve aşırı duyarlılık ile endişeye sebep olabilir. o Vücut ısısını düşüren H₂O değil max O₂ dir.
Bedensel ve zihinsel verimin düşmesi Dikkat dağılması Kan iç organlara doğru çekilir Vücut iç ısısı yükselir Hafif ürperme ve titreme Deri soğur Beslenme ve enerji gereksini mi artar Soğuk ORTAM
Çalışanların, çalıştıranların, ve ilgili kurum ve kuruluşların görevi İşi; tamamen vücudun savunma ve uyum mekanizmalarına bırakmadan, insan vücuduna, insan yaradılışına, ruhuna ve sosyal yapısına, özetle insana uygun şartların hazırlanmasıdır.
NEM İç ortamdaki nem miktarı ısıl konforu belirleyen diğer faktördür. -Normalin üzerindeki nemli ve sıcak hava, sıkıntı veren havadır. -Düşük nemde ise burun, göz ve ağızda kuruluk olur ve vücut hızla su kaybettiğinden, sık sık su içme ihtiyacı hissedilir. İç ortam bağıl nem degerinin%30-70 aralığında olması önerilmektedir. Esasen iç ortamın sıcaklık ve bagıl nem değerleri birlikte düşünülmesi gerekir. Bundan dolayı, sıcaklık ve bagıl neme göre konfor bölgeleri, yaz ve kıs durumu için belirlenir.
Nemin çalışan üzerindeki etkileri, ortam ısısına bağlı olarak değişmektedir - Nemin yüksek olması, çalışanın fiziki ve ruhi bakımdan bitkin hale gelmesine, terlemesine, solunumun sıklaşmasına, kalp atışlarının hızlanmasına,yüzde kızarma ve bas dönmesine sebep olmaktadır. - Çalışılan yerin nem oranı fazla ve ortam ısısı da yüksekse ter buharlaşması önemli ölçüde azalmakta ve sıcaklığa dayanma zorlaşmaktadır. - Nem oranının düşük olması ise solunum yollarında tahriplere, kronik öksürüklere ve solunum yollarının kurumasına bağlı olarak da konuşma güçlüklerine sebep olmaktadır.
Sıcaklık- nem
Verimli ve saglıklı bir isyeri ortamında ideal hava akımı 0,15 m/s civarında olmalıdır. Bu akım 0,51 m/sn düzeyine çıktığında ortam esintili, 0,1m/sn düzeyine düştüğünde ise ortam havasız olarak nitelendirilir.
Çalışma Yerlerinde Sağlanması Gereken Hava Koşulları
Radyant ısı Absorblanacağı bir yüzeye çarpmadıkça, sıcaklık meydana getirmeyen elektromanyetik bir enerjidir. Hava akımları radyant ısıyı etkileyememektedir. Ancak, ortamdaki hava akımı çalışana rahatlık verebilir. Glop termometre, ince ve dış yüzü, mat siyah boya ile boyanmış, 15 cm. çapında, bakır bir küre ve bu kürenin merkezine yerleştirilmiş bir kuru termometreden oluşur.
Radyant ısıdan korunmanın iki yolu vardır Radyasyon siperi kullanmak Sıcak cisimlerin yüzeylerini; ışıma özelliği zayıf maddelerle boyamak veya kaplamak. Radyasyon siperleri olarak doğrudan kontrol edilmeyen, erimiş maden veya cam külçeleri gibi maddeler kullanılır. Bu siperler (koruyucular) madeni levha (alüminyum folyo, alüminyum levha gibi) paravana gibi radyant ısı kaynağı ile işçilerin arasına yerleştirilen koruyuculardır. Siperler, gelen radyant ısının büyük bir kısmını yansıtarak işçiye gelmesini önler ve absorbladığı radyant ısının ancak bir kısmını işçiye doğru yeniden yayar. Prensib; radyasyonu işçiden uzaklaştırmak Weather Wizard III istasyonu ile kullanılmaktadır.
İşyeri bina ve eklentilerinde; termal şartların sağlanması önemlidir. Dinlenme, Bekleme, Soyunma yerleri, Duş ve tuvaletler, duş kabinleri, mevsime göre yeteri kadar ısıtılacak, bu sıcaklık 25 C den aşağı olmayacak Yemekhaneler, Kantinler İlk yardım odaları Barınma yerleri
Kişiye, işe ve ortama bağlı klima faktörleri
Lab(Akredite lab ) Ölçümlerin temel olarak Yasal gereklilikleri karşılaması, Raporların anlaşılır ve bilimsel bir rapor niteliği taşıması CSGB iş Sağlığı Genel Müdürlüğü ne bağlı iş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi (isgüm) tarafından yapılır. İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ne göre; ortam havasının sıcaklık ve nem ölçümünün kapalı tüm alanlarda en az iki kere (yaz/kış) yapılması
D B
D C
C C
C
BASINÇ Birim yüzey üzerine uygulanan kuvvete basınç denir. Birimi paskal (N/m²), bar (kg/cm²) veya 1 atm (760 mm Hg = 1,013 kg/cm²) dir. Normal şartlar altında hava basıncı 760 mm civa basıncına eşittir. Atmosfer basıncından daha yüksek ya da daha düşük basınç altında çalışan işçilerde, kalp, dolaşım ya da solunum rahatsızlıkları görülebilir.
BASINÇ AZALMASI VE ARTMASI Dalgıçlarda, gemi kurtarıcılarında deniz dibine (derinlere) inildikçe basınç artar. Normal şartlarda hava basıncı (atmosfer basıncı) 76 cmhg basınçtır. Balon ve uçak gibi araçlarla yükseklere çıkıldıkça basınç azalır. >80 cmhg 76 cmhg <72 cmhg Dokularda erimiş olan gazlar serbest hale gelir. >4 Bar basınç değişiklikleri sorun oluşturur. Solunum ile fazla azot alındığından azot narkozu olur. Normalde 4 Newton/cm² lik basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında herhangi bir sağlık sorunu oluşturmaz.
YASAL MEVZUAT BASINÇ Düşük ve yüksek basıncın işçiler üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkiler bir meslek hastalığıdır. Basınç değişikliği nedeni ile görülen; Akut hadiselerde yükümlülük süresi 3 gündür, Diğer hadiselerde yükümlülük süresi 10 yıldır. Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü'ne ekli meslek hastalığı listesinde "E-4 Hava basıncındaki ani değişmelerden olan hastalıklar" başlığı ile verilmiştir.
YASAL MEVZUAT İSG Tüzüğü Madde: 82 Dalgıç odalarında, şahıs başına saatte en az 40 m³ hava sağlanacak ve bu havadaki CO₂ miktarı %0,1 i geçmeyecek, Bir dalgıç 22m den fazla derinliğe bir günde 2 defadan fazla dalmayacak ve bu 2 dalış arasında en az 5 saat geçecek,
YASAL MEVZUAT İSG Tüzüğü Madde: 82 Bu gibi işlerde çalışacak işçiler, işe alınırken, klinik ve laboratuvar usulleri ile genel sağlık muayeneleri yapılacak ve özellikle; EKG Akciğer fonksiyon testleri Kalp-dolaşım, Kemik sistemi. incelenecektir. İşe girdikten 15 gün sonra adaptasyon muayeneleri yapılacak,
YASAL MEVZUAT Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkındaki Yönetmelik (Madde: 5) «Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dahil)» Derinlikler Derinlik Saat 20-25 (20 hariç) metre derinlik veya 2-2,5 (2 hariç) kg/cm² basınçta 20-25 7 25-30 (25 hariç) metre derinlik veya 2,5-3 (2,5 hariç) kg/cm² basınçta 25-30 6 30-35 (30 hariç) metre derinlik veya 3-3,5 (3 hariç) kg/cm² basınçta 30-35 5 35-40 (40 hariç) metre derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm² basınçta 35-40 4 Dalgıçlar için bu süreler; 18 metre derinliğe kadar 18 3 Dalgıçlar için bu süreler; 40 metre derinliğe kadar 40 0,5
ELEKTROMAGNETİK SPEKTRUM Dalga Boyları Artar Enerjileri (Zararları) Artar Kozmik Işınlar
SORULAR FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ
C A A
A B B
C B B
B A B A
C A B A
A B A C
A D C C
C C B C
D
D D C C
B C B D
D C D
A D
C D
C A D
D A C B
A
D
A
A
D
C
C
D
B
C
D
D
A