Elektrik Akımının Etkileri ve Kullanım Alanları

Elektrik Akımının Etkileri ve Kullanım Alanları Yazar Doç.Dr. Mustafa ŞENYEL ÜNİTE 8 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; elektrik akımının, magnetik, ışık, ısı, kimyasal etkisini gösteren deneylerin hazırlanış, yapılış ve yorumlanışlarını öğrenecek, ayrıca bu etkilerin uygulamaları olan; elektrolizle kaplama, akümülatör yapımı transformatörlerin işleyişi ile ilgili deneylerin yapılmasıyla elektrik akımının etkileri ve kullanım alanlarının öğrencileriniz tarafından daha iyi anlaşılmasına ne şekilde yardımcı olabileceğinizi göreceksiniz. İçindekiler Giriş 89 Elektrik Akımının Magnetik Etkisi 89 Elektrik Akımının Işık Etkisi 91 Elektrik Akımının Isı Etkisi 92

Elektrik Akımının Kimyasal Etkisi 93 Transformatörler 95 Özet 97 Değerlendirme Soruları 97 Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar 99 Çalışma Önerileri Bu üniteye başlamadan önce Ünite 7'yi birkez daha gözden geçiriniz. Bu üniteye başlamadan önce Ünite 16'yı gözden geçirerek, öğrencelerinizi elektrik deneyleri yaparken dikkatli olmaları hususunda uyarmayı unutmayınız. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 89 1. Giriş Bir önceki ünitede elektrik akımını ve bunun elektrik devrelerinde nasıl sağlanacağını ve iletkenler vasıtasıyla nasıl iletileceğini gösteren deneylerin hazırlanış, yapılış ve bunlardan öğrencilerinizin sağlayacağı yararların yorumlarını görmüştük. Bu ünitede ise elektrik akımının etkileri ve kullanım alanlarıyla ilgili deneyleri inceleyeceğiz. Bu deneylerin öğrenilmesi, günlük hayatımızda önemli yeri olan elektriğe öğrencilerinizin bakış açısının değişmesine neden olacaktır. Böylece öğrenciler günlük yaşantılarında hergün karşılaştıkları, fakat sorgulamadıkları bir çok olayın, derslerinde öğrendikleri bilgiler içerisinde bulunduğunun farkına varacaklardır. Bu durum öğrencilerin fen derslerine ilgilerinin artması ve bu derslerden daha başarılı olmaları sonuçlarını doğuracaktır. Elektrik akımının etkilerini magnetik etki, ışık etkisi, ısı etkisi ve kimyasal etki olmak üzere dört başlık altında toplayabiliriz. Ayrıca bu etkiler sonucu kullanım alanları da çok ve çeşitlidir. Örneğin magnetik etki elektrik zili, telefon ve telgrafın yapımında, ışık etkisi aydınlanmada, ısı etkisi elektrik ocaklarında, kimyasal etki ise elektroliz ile kaplama ve akümülatörlerde kullanılır. 2. Elektrik Akımının Magnetik Etkisi Deney 1: İçinden Akım Geçen Telin Oluşturduğu Magnetik Alan Deneyin Amacı: Bu deney içinden akım geçen bir iletkenin mıknatıslık özelliği kazanarak etrafında magnetik alan meydana getirdiğini gerçekleştirmek amacını gütmektedir. Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: İzoleli kablo (tek telli, 3 m boyunda, 1 mm kesitli) pusula, anahtar, pil ve pil kutusu, reosta, ampul, dik tutturucu, bağlantı parçası, döküm ayaklar. Deneyin Yapılışı: Şekil 8.1'deki deney düzeneğini kurunuz. A anahtarı açıkken pusula hangi yönü göstermektedir. Bu durumda pusula ibresinin kuzey-güney doğrultusunda yöneldiğine öğrencilerinizin dikkatini çekiniz. Bu yönlenmeden faydalanarak masa üzerinde Kuzey-Güney-Doğu ve Batı yönlerini işaretleyiniz. A anahtarını kapatınız. Bu durumda pusula ibresinin saptığını gözlersiniz. Bu sapma ibrenin doğu-batı doğrultusuna yaklaşması şeklinde gözlenir. Reosta yardımıyla telden geçen akımı arttırdığınzda pusula ibresindeki sapmanın arttığı görülür. Pusulayı tele doğru yaklaştırınca da aynı etkiyi gözlersiniz. Pusulayı telden uzaklaştırınca sapmanın azaldığı görülür. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

90 ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI Şekil 8.1: İçinden Akım Geçen Bir Telin Oluşturduğu Magnetik Alan Deney Düzeneği Pusula ibresinin bu şekilde sapması, bulunduğunuz ortamda yerin magnetik alanında başka bir magnetik alanın oluştuğunu gösterir. Bu magnetik alanın oluşmasına sebep, telden geçen akımdır. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Telden geçen akım arttıkça pusula ibresindeki sapmanın artması, akımın etkisiyle oluşan magnetik alanın şiddetinin (B), akım şiddetiyle (I) doğru orantılı olduğunu gösterir. Keza pusula tele yaklaştırıldığında pusula ibresindeki sapmanın artması, uzaklaştırıldığında ise azalması oluşan magnetik alan şiddetinin uzaklıkla (r) ters orantılı olduğunu gösterir. Bu ilişki Ampere yasası olarak bilinir ve; B = m 0I 2p r (8.1) eşitliğiyle verilir. Bu eşitlikteki m 0 = boşluğun magnetik geçirgenlik katsayısı olarak bilinir ve SI birim sisteminde 4p. 10-7 T.m/A sabit değerine eşittir. Deney 2: Elektromıknatıs Yapımı Deneyin Amacı: Bu deneyin amacı elektrik akımının etkisiyle cisimlerin mıknatıslık özelliği kazanabileceklerini göstermektir. Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: 10 cm uzunluğunda demir çivi, yalıtılmış bakır tel, pil, pil kutusu, toplu iğneler ve anahtar. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 91 Şekil 8.2: Eletromıknatıs Yapımı Deney Düzeneği Deneyin Yapılışı: Üzerine yalıtılmış bakır tel sarılmış çivi kullanarak Şekil 8.2'deki düzeneği kurunuz. Anahtarı kapattığınzda devreden akım geçmeye başlar. Bu durumda toplu iğneleri çiviye doğru yaklaştırınız. Toplu iğnelerin çivi tarafından çekildiğini öğrencilerinizin görmelerini sağlayınız. Anahtarı açınız toplu iğnelere ne oldu? Akım kesilince çivinin mıknatıslık özelliği kayboluyor mu? Bu kezde pil sayısını azaltınız. Akım azalınca çivinin toplu iğneleri çekebilmesi için toplu iğnelerin çivinin daha yakınına getirilmeleri gerektiğini öğrencilerinize gösteriniz. Çivinin üzerindeki sarım sayısını arttırınız. Çivinin daha çok toplu iğne çekebilecek duruma geldiğine öğrencilerinizin dikkatini çekiniz. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Bu deneyde görüldüğü gibi içinden elektrik akımı geçen telin sarıldığı çivi, mıknatıslık özelliği kazanır. Elektrik akımı ile oluşturulan bu mıknatısa elektromıknatıs denir. Devredeki pil sayısının artması yani telden geçen elektrik akımının artması ve çivi üzerindeki sarım sayısının artması daha kuvvetli bir elektromıknatıs elde edilmesine neden olur. Elektromıknatıslar elektrik zili, telefon, telgraf, elektrik motoru gibi araçların yapımında kullanırlar. 3. Elektrik Akımının Işık Etkisi Deney 1: Ampullerin Gücünü Belirleyen Watt Değeri İle Aydınlatma Arasındaki İlişki Deneyin Amacı: Bu deney elektrik akımının ışık etkisini görmek amacını gütmektedir. Elektrik akımı ışık etkisini ampuller yardımıyla gösterir. Ampullerin watt değeri ile aydınlanma şiddeti arasındaki ilişki, bu deney yardımıyla gözlenebilir. Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: Fişli ve prizli uzatma kablosu, 45 watt'lık, 60 watt'lık ve 100 watt'lık 3 ampul, duy. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

92 ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI Deneyin Yapılışı: Duy içine 45 watt'lık ampulü takınız. Uzatma kablonuzun fişini laboratuvarın prizine taktıktan sonra laboratuvarı karartarak lambanın parlaklığını gözleyiniz. Aynı işlemleri 60 watt'lık ve 100 watt'lık ampullerle de tekrarlayınız. Hangi ampul daha parlak ışık vermektedir. ampul üzerinde yazılı watt değeri arttıkça, ampulün parlaklığının arttığına öğrencilerinizin dikkatini çekiniz. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Ampul üzerindeki watt değeri büyüdükçe, ampülün parlaklığının artması, ampülün gücü ile aydınlanma şiddeti arasında doğrusal bir ilişki olduğunu gösterir. Güç birim zamanda harcanan enerjidir. Bir iletkenin gücü (P), onun iki ucu arasındaki potansiyel farkı (V) ile içinden geçen akım şiddetinin (I) çarpımıyla bulunur. Bu ilişki P = VI (8.2) eşitliğiyle ifade edilir. Evlerinizde kullandığınız ampul ve flüoresan lambalar elektrik akımının ışık etsini gösterir. 4. Elektrik Akımının Isı Etkisi Deney 4: Telden Geçen Akım Şiddeti İle Verdiği Isı Arasındaki İlişki Deneyin Amacı: Bu deney içinden akım geçen telin ısındığını ve bu ısınmanın akım şiddetiyle ilişkisini görmek amacıyla hazırlanmıştır. Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: 20 cm uzunluğunda çıplak bakır tel yuvarlak kurşun kalem, 3 adet krokodil kablo, 4 pil, pil kutusu, anahtar. Deneyin Yapılışı: Çıplak bakır teli kurşun kalemin etrafına sararak, krokodil kabloları kullanmak suretiyle Şekil 8.3'teki devreyi kurunuz. Şekil 8.3: Elektrik Akımının Isı Etkisi Deney Düzeneği ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 93 A anahtarını kapatarak 10 dakika bekleyiniz. Öğrencilerinizden ellerini tele yaklaştırmalarını isteyiniz. Ne hissettiklerini sorunuz. Öğrencileriniz telin ısınmakta olduğunu hissedeceklerdir. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: İçinden akım geçen tel ısınır, akım şiddeti arttıkça ısınma fazla olur. Farklı cins, uzunluk ve kesitteki tellerin ısınması da farklıdır. Çünkü Ünite 7 de belirtildiği gibi bir iletkenin direnci (R) iletkenin cinsine (r ), uzunluğuna (L) ve kesitine (S); R = r L S (8.3) eşitliğinde verildiği gibi bağlıdır. İçinden akım geçen telin ısınma özelliğinden yararlanarak, su ısıtıcısı, ütü, saç kurutma makinesi, elektrik sobası, elekrik fırını, tost makinası gibi birçok ev aleti üretilmiştir. 5. Elektrik Akımının Kimyasal Etkisi Deney 5: Demir Kaşığın Bakır İle Kaplanması (Bakınız Ünite 14.5) Deneyin Amacı: Bu deney elektrik akımının kimyasal etkisinin görüldüğü elektroliz olayından faydalanarak metal yüzeylerin bir başka metal ile kaplanabileceğini göstermek amacıyla düzenlenmiştir. Şekil 8.4: Demir Kaşığın Bakır İle Kaplanması Deney Düzeneği Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: Elektroliz için cam kap, saf su, bakır sülfat veya bakır klorür, sülfürik asit, demir kaşık, bakır levha, 4 pil, pil kutusu, zımpara kağıdı, 2 krokodilli bağlantı kablosu, anahtar. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

94 ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI Deneyin Yapılışı: Elekroliz kabında 1 litre (4 su bardağı) suda 200 gr. bakır sülfat veya bakır klorürü çözünüz. Bu çözeltiye 35 gr. sülfürik asit ekleyiniz. Sülfürik asit eklenirken öğrencilerinizi dikkatli olmaları konusunda uyarınız. Kaplanacak kaşığı zımpara kağıdı ile zımparalayarak Şekil 8.4'teki devreyi kurunuz. Öğrencilerinizi kaşığı pilin negatif kutbuna, bakır levhayı ise pozitif kutbuna bağlamaları konusunda uyarınız. A anahtarını kapatarak 20 dakika bekleyiniz. Öğrencilerinizi metal kaşık üzerinde bakır birikimini gözlemeleri konusunda uyarınız. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Elektrik akımı yardımıyla bir metal yüzeyin başka bir metalle kaplanmasına elektroliz denir. Elekrolizde kaplama yapılacak metalin bir çözeltisi (örneğin bakır klorür) kullanılır. Bu çözeltiye ise elektrolit adı verilir. Elekrolit içine batırılan ve biri kaplayacak metal diğeri ise kaplama yapılacak metal olan ve üreticin sırasıyla (+) ve (-) kutuplarına bağlanan bu uçlara elektrot denilir. Pilin (+) kutbuna bağlanan elektrot anot, (-) kutbuna bağlanan elektrot ise katot olarak adlandırılır. Devreden elektrik akımı geçmeye başladığında elektrolit içinde bulunan bakır klorür bakır ve klor iyonlarına ayrışır. Bakır (+) yüklü iyon olduğundan (-) kutba yani katota gider. Buradan elektron alarak nötr hale gelir ve kaplanacak metal üzerinde birikir. Elektrolitte eksilen bakır iyonları yerine ise (+) kutup anotta bulunan bakır levhadan sökülen bakır atomları iyon halinde çözeltiye karışır. Klor ise (-) yüklü iyon olduğundan (+) kutba yani anoda gider. Burada bakır levhadaki bakır ile etkileşerek bakır klorür oluşturup tekrar elektrolite karışır. Bu olay anottaki bakır atomları bitene dek sürer. Eğer bakır elektrot bittiği halde, kaplanacak madde henüz kaplanmamışsa yerine yeni bir bakır elektrot asılır. Kaplama için tüm metaller kullanılabilir. Paslanmayı önlemek için nikel, krom gibi metaller, ziynet eşyası için ise altın, gümüş gibi metaller tercih edilir. Deney 6: Akümülatör Yapımı Deneyin Amacı: Bu deney elektrik akımının kimyasal etkisinin kullanım alanlarından biri olan ve uzun süreli elektrik akımı elde etmek için kullanılan akümülatörlerin, temel çalışma prensibi olan, depo edilen enerjinin, kimyasal enerji yoluyla elektrik akımına çevrilmesini anlamak amacını gütmektedir. Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: Cam kap, saf su, 2 adet bakır çubuk, 1 ampul ve duy, anahtar, pil, pil kutusu, bakır tel, 2 adet kurşun levha, bir miktar sülfürik asit, 4 adet bağlantı kablosu. Deneyin Yapılışı: Cam kabın 3/4'ünü saf su ile doldurunuz. İki bakır çubuğa takılı iki kurşun levhayı bu su içine batırınız. Saf su elektriği iletmediği için içine bir miktar sülfürik asit döküp karıştırınız. Sülfürik asidi su içine dökerken öğrencilerinizi dikkatli olmaları hususunda uyarınız. Şekil 8.5'teki deney düzeneğini kurunuz. A anahtarını kapatarak 15 dakika bekleyiniz. Bu esnada elektrotlarda oluşan renk değişikliğine ve gaz baloncuklarının çıkışına öğrencilerinizin dikkatini çe- ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 95 Şekil 8.5: Akümülatör Yapımı Deney Düzeneği kiniz. Anahtarı açarak devreden geçen akımı kesiniz. Bakır çubuklara bağlı kabloların uçlarını pilleri devreden çıkararak birleştiriniz. Bu durumda ampulün yandığına öğrencilerinizin dikkatini çekiniz. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Piller devreden çıkarıldığında ampulün yanması devreden elektrik akımının geçtiğini göstermektedir. Bunun nedeni bakır çubuğa takılı kurşun levhalar ve sülfürik asit ilave edilmiş saf su çözeltisinin bulunduğu cam kapın önce piller vasıtasıyla devreye sağlanan elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depolaması ve piller devreden çıkarılınca depolanan bu enerjiyi tekrar elektrik enerjisine çevirerek devreye vermesidir. Bu deneyde görüldüğü gibi elektrik enerjisini önce kimyasal enerji olarak depolayıp sonra tekrar elektrik enerjisi şeklinde kullanmaya yarayan düzeneklere akümülatör adı verilir. Akümülatörler bilhassa motorlu taşıtların elektrik enerjisi gereksinimlerini sağlamada kullanılırlar. Akümülatörlerin önemli avantajlarından biri de, bunlardan akım çekildiğinde oluşan kimyasal reaksiyonlar nedeniyle kurşun plâkalarda kurşun sülfat kaplanması sonucu oluşan boşalmanın, tekrar kullanım için yeniden doldurulabilmesidir. Akümülatörün boş olmasına deşarj, doldurulmasına ise şarj adı verilir. 6. Transformatörler Deney 7: Basit Transformatör Yapımı Deneyin Amacı: Bu deney potansiyel farkını yükselten veya düşüren transformatörlerin yapısını ve ne şekilde kullanıldıklarını gözlemek amacıyla düzenlenmiştir. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

96 ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI Deneyde Kullanılan Araç ve Gereçler: 2 parçalı demir çerçeve, 300 ve 600 sarımlı iki bobin, 2 ampermetre, 2 voltmetre, güç kaynağı, 10 tane bağlantı kablosu. Şekil 8.6: Basit Transformatör Devresi Deney Düzeneği Deneyin Yapılışı: Demir çerçevenin U şeklindeki parçasının bir koluna 300 sarımlı, diğer koluna ise 600 sarımlı bobini yerleştiriniz. Demir çerçevenin düz parçasıyla U şeklindeki parçanın uçlarını kapattığınızda basit bir transformatör yapmış olursunuz. Güç kaynağınızın alternatif akım uçlarını, transformatörün 300 sarımlı bobinin uçlarıyla birleştiriniz. 300 sarımlı bobinin uçlarına voltmetre ve ampermetreyi bağlayınız. Voltmetrenin paralel, ampermetrenin ise seri bağlanması gerektiği hususunda öğrencilerinizi uyarınız. İkinci voltmetre ve ampermetreyi de 600 sarımlı bobinin uçlarına bağlayınız. Böylece Şekil 8.6'daki devreyi elde etmiş olursunuz. Güç kaynağının anahtarını 0 konumuna getirerek fişini prize takınız. Güç kaynağını 1. voltmetrede 2V görene kadar çeviriniz. 2. voltmetrede hangi değeri okuyursunuz? İkinci voltmetrede 4V değeri okunur. Bu transformatörün voltajı iki katına çıkardığını gösterir. Transformatördeki bobinlerin sargı sayıları arasındaki orana öğrencilerinizin dikkatini çekiniz. Güç kaynağını 1. voltmetrede 3V değeri görene kadar çevirdiğinizde 2. voltmetrede ise 6V değeri okunur. Transformatör voltajı yine iki katına çıkarmıştır. Deneyde Elde Edilen Sonuçlar ve Yorum: Bu deneyde görüldüğü gibi ikincil bobindeki sarım sayısı, birincil bobindeki sarım sayısından fazla ise transformatör yükseltici olarak çalışır. Deneydeki birincil bobinde 300, ikincil bobinde 600 sarım vardır. Bobinler yer değiştirirse bu kezde transformatörün voltaj düşürücü olarak çalıştığı görülür. Deneyden de görüldüğü gibi transformatörün voltajı yükseltme veya düşürme oranı, ikincil bobindeki sarım sayısının, birincil bobindeki sarım sayısına oranı kadardır. Bu ilişki N 2 = V 2 N 1 V 1 ifadesiyle verilir. 8-4 ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 97 Transformatörler yüksek gerilim hatlarında voltajı alçaltmak veya yükseltmek amacıyla kullanılır. Transformatörler olmasaydı elektrik enerjisinin nakli çok zor olurdu. Çünkü elektrik enerjisi nakledilirken yüksek voltaj kullanılır. Böylece elektrik nakil tellerinden küçük değerde akım geçer ve bu teller mümkün olduğu kadar ince olur. Bu durum ise nakil hatlarının ucuza mal olmasına sebep olur. Özet İçinden akım geçen telin etrafında oluşan magnetik alan Ampere yasasıyla verilir. Bu alan akım şiddetiyle doğru, uzaklıkla ters orantılıdır. Elektrik akımının ışık etkisi ampullerin çalışmasının temelini oluşturur. Bir ampulün watt değeri ile aydınlanma şiddeti doğru orantılıdır. Elektrik akımının ısı etkisi ise iletkenden geçen akıma ve iletkenin direncine bağlıdır. Elektrik akımının kimyasal etkisini elektroliz deneyinde görebiliriz. Elekttroliz kabındaki elektrolit elektrik akımı geçerken iyonlarına ayrışır. Böylece elektrolit tarafından elektrik akımı iyonlar vasıtasıyla taşınmış olur. Akümülatörler elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depolayan ve daha sonra da tekrar elektrik enerjisi olarak kullanabilmemize olanak sağlayan düzeneklerdir. Transformatörler ise voltajı alçaltma veya yükseltmeye yarıyan aygıtlardır. Değerlendirme Soruları Aşağıdaki soruların yanıtlarını seçenekler arasından bulunuz. 1. Şekildeki gibi aynı akımı taşıyan üç telin M noktasında oluşturdukları bileşke magnetik alanın, N noktasındaki bileşke magnetik alana oranı nedir? I I d M d d d N d I A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5 AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

98 ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 2. Şekil I'deki özdeş ampuller, Şekil II'deki gibi bağlanırsa ampullerin parlaklığı nasıl değişir? Y Y Z X Z X V Şekil I V Şekil II A. Üçününde parlaklığı azalır. B. Üçününde parlaklığı artar. C. Z'nin parlaklığı artar, X ve Y ninki azalır. D. Z'nin parlaklığı azalır, X ve Y ninki değişmez. E. Z'nin parlaklığı artar, X ve Y ninki değişmez. 3. Şekilde görülen elektroliz kapları özdeştir. L kabında 24 cm 3 gaz toplandığına göre K ve M kaplarında toplanan gazlar için ne söylenebilir? K M L + - A. K'da 8 cm 3 hidrojen; M'de 32 cm 3 oksijen B. K'da 16 cm 3 hidrojen; M'de 16 cm 3 oksijen C. K'da 16 cm 3 oksijen; M'de 64 cm 3 hidrojen D. K'da 8 cm 3 oksijen; M'de 32 cm 3 hidrojen E. K'da 16 cm 3 oksijen; M'de 24 cm 3 hidrojen ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

ELEKTRİ K AKIMININ ETKİ LERİ VE KULLANIM ALANLARI 99 4. Verimi %100 olan bir transformatörün ikincil devresinde 50 sargı bulunmaktadır. Birincil devreye uygulanan voltaj 220 volt, ikincil devreden alınan voltaj 11 volt ise birincil devredeki sargı sayısı kaçtır? A. 1000 B. 500 C. 250 D. 100 E. 2,5 5. Şekildeki A anahtarı kapatıldığında özdeş K, L, M ampullerinin parlaklıkları nasıl değişir? L K M A A. M yanar, K azalır, L artar. B. K artar, L azalır, M yanar. C. K artar, L artar, M yanar. D. Üçü de azalır. E. Üçü de artar. Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Serway, R., Fen ve Mühendislik İçin Fizik Cilt II, (Çev. Ed.: K. Çolakoğlu), Palme Yayıncılık, Ankara, 1996. Resnick R., Halliday D., Fiziğin Temelleri Cilt II, (Çev. Prof.Dr. Cengiz Yalçın), Arkadaş Yayınevi, Ankara, 1991. Değerlendirme Sorularının Yanıtları 1. C 2. E 3. D 4. A 5. B AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ