Bilgi Teknolojisinin Temel Kavramları
1. Günlük yaşantıda bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır? 2. Bilgisayarın farklı tip ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir? Tartışınız.
Donanım Yazılım Bilişim Teknolojisi Bilgisayar, kendisine verilen bilgiler üzerinde aritmetiksel, mantıksal ve karşılaştırma işlemleri yaparak sonuçları çıktı birimlerine gönderen bir elektronik alettir. Bilgisayarı oluşturan birimler temelde iki gruba ayrılır. Bunlar donanım ve yazılım birimleridir. Donanım: Bilgisayarı oluşturan parçaların her birine donanım denir. (Bilgisayarın elle tutulabilen tüm parçaları) Yazılım: Bilgisayar donanımının uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan ve programcılar tarafından yazılan kod parçalarıdır.
Bilgi ve İletişim Teknoloji Ürünlerinin Tanıtımı Bilişim teknolojisinde yaşanan gelişmeler sadece bilgisayar alanında değil, insan faktörünün olduğu her türlü iş kolunda kendini göstermektedir. Bu gelişmelere paralel olarak yeni iş kolları oluşmuş ve istihdam sayıları her geçen gün artmıştır. İnsanların hayatını kolaylaştıran bu gelişmelerin büyük bir bölümü 1980 li yılların sonrasında yaşanmıştır. Bilgisayar teknolojisiyle birlikte tıpta, eğitimde, mühendislikte, iletişimde, banka sektöründe ve daha birçok iş kolunda gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler günümüzde devam etmektedir.
Bilgisayar Çeşitleri Bilgisayarların kullanıldıkları alanlara ve iş ortamlarına göre boyut ve kapasiteleri farklılık göstermektedir. Bu farklılıklara göre bilgisayarları şöyle sıralayabiliriz:
a. Ana Bilgisayar: Genellikle diğer bilgisayarlara hizmet vermek amacıyla kullanılan çok güçlü bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar diğer bilgisayarlara hizmet vermelerinden dolayı kapasiteleri ve hızları çok büyük olan, diğer bir deyişle sunucu bilgisayarlardır
Mini Bilgisayar: PDA (Personel Dijital Assistant) olarak da adlandırılan mini bilgisayarlar, kullanıcının kendine ait işlemlerini yapabilecek kapasite ve hıza sahip olan bilgisayarlardır. Boyutları çok küçük olan bu mini bilgisayarlar normal bir bilgisayarın yaptığı işlemleri minimum seviyede yapabilmekte ve yapılan işlemleri kaydedebilmektedir
Ağ (Network) Bilgisayarı: Bir ağa bağlı olarak çalışan bilgisayarlara ağ bilgisayarı veya terminal bilgisayar denir. Ağa bağlı bütün bilgisayarlar kendi kaynaklarını ortak olarak kullanabildikleri gibi dosya paylaşımı da yapabilirler.
Kişisel Bilgisayar: Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan bilgisayar türüdür. PC (Personel Computer) olarak da ifade edilir. Genellikle evlerde kullanılmasının yanı sıra ofislerde ve iş ortamlarında da rahatlıkla kullanılmaktadır.
Dizüstü Bilgisayar: Bu tür bilgisayarlar boyutlarının küçüklüğü, taşınabilir olmaları ve belli bir süre itibarıyla enerjiye ihtiyaç duymamalarından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Kişisel bilgisayarların yapabildiği birçok işlemi yapabilmekte ve her geçen gün bu özellikleri artmaktadır
Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar a. Kapasite: Bu özellik bilgisayarın byte (bayt)olarak saklayabileceği veri miktarını gösterir. Bilgisayarlar kullanıldıkları alanlara göre kapasiteleri bakımından birbirinden farklılık göstermektedirler. Örneğin, bir şirketin ana bilgisayarının kapasitesi Tb (Terabyte) larla ifade edilirken evimizde kullandığımız kişisel bilgisayarımızın kapasitesi Gb (Gigabyte) lar seviyesindedir.
Hız: Bilgisayarın hızı denilince ilk akla gelen donanım elemanı işlemcinin hızıdır. Bir bilgisayarda hızı belirleyen faktör yalnızca işlemci değildir. Bununla beraber RAM in hızı, anakart veri yolunun hızı ve sabit diskin hızı da bilgisayarın hızını etkileyen faktörlerdendir. Hız birimi MHz (Megaherzt) olarak ifade edilir ve 1 saniyede yapılan işlem sayısını gösterir.
Maliyet: Bilgisayarın maliyeti; kapasitesi, hızı ve boyutlarına göre farklılık göstermektedir. Bir bilgisayar alırken öncelikle bilgisayarı nerede, hangi amaç doğrultusunda ve ne tür programlarla kullanacağımıza karar vermeliyiz. Yapacağımız işe ve kullanacağımız programlara göre bilgisayarların maliyetleri değişiklik gösterir.
Genel Kullanıcıları: Bilgisayar tasarımları ve kapasiteleri yapılırken insanların ihtiyaçları göz önüne alınmış ve bununla birlikte farklı alanlarda, farklı boyut ve kapasiteye sahip bilgisayarlar ortaya çıkmıştır. Piyasa her iş ve amaca uygun bilgisayar bulmak mümkündür. Örneğin, evde veya okulda kullanmak için masaüstü bilgisayar ideal iken sürekli seyahat hâlinde olan kişiler için dizüstü bilgisayar çözüm olmaktadır.
BİLGİ TEKNOLOJİSİ VE TOPLUM 1. Değişen Bir Dünya Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler her alanda kendini hissettirmekte ve hayatın vazgeçilmezleri arasındaki yerini pekiştirmektedir. İlk üretildiği yıllarda kimse bilgisayarın bu kadar yaygın olarak kullanılacağını tahmin edemezdi. Günümüzde aklınıza gelebilecek her alanda bilgisayar kullanılmaktadır ve insanların hayatlarını büyük oranda kolaylaştırmaktadır. Bilgisayar iletişim alanında da bir çığır açmıştır. İnternet üzerinden yapılan görüntülü ve sesli sohbetler, dosya transferleri ve elektronik ticaret sayesinde bulunduğumuz yerden tüm ortamlara ulaşabilmekteyiz.
a. Bilgi Toplumu Kavramı: Gelişen teknolojiye paralel olarak iletişimde yaşanan gelişmeler dünyayı küçük bir köy hâline getirmiştir. Günümüzde dünyanın değişik bir yerinde meydana gelen olaylar anında bizlere ulaştırılmakta, görüntülü ve sesli olarak izleyebilmekteyiz. Yine çok uzaklardaki sevdiklerimizle görüntülü ve sesli olarak anlık haberleşme imkânlarına sahibiz. Bu tür gelişmeler ve bunlarıntoplumun tamamına yayılmaya başlaması bilgi toplumunu meydana getirmiştir.
b. Bilgi Otoyolu Kavramı: Bu kavram ülke içerisindeki iletişim hatları üzerinden geçen bilginin yoğunluğunu ve hızını ifade eder. Bu bilgiler görüntülü, sesli ve dosya transferleri şeklinde olabilir.bir ülkenin bu iletim hatları ne kadar yoğun kullanılırsa ülke içerisindeki bilgi paylaşımı da o denli artmış olur.
c. Elektronik Ticaret Kavramı: Günümüzde bilgiye ulaşmak ve bilgiyi paylaşmak o kadar kolay hâle gelmiştir ki bu kolaylıklar elektronik ticaret (e-ticaret) kavramını meydana getirmiştir. Elektronik ticaret sayesinde birçok ürüne kolaylıkla ulaşabilir, bunlar arasında karşılaştırma yapabilir ve istediğiniz herhangi bir ürünü satın alabilirsiniz. Bu durum alıcılar için çok büyük kolaylıklar sağladığı gibi ürün satışı yapan şirketlerin de zaman, mekân ve insan gücünden tasarruf etmelerini sağlar. Aynı anda binlerce kişiye ulaşıp satış yaparlar. Bu da kazançlarının artmasını sağlar. Elektronik ticaretin yaygınlaşması birtakım sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu sorunların en önemlisi bilgi hırsızlığı yani kredi kartı bilgilerinin başka kişilerin eline geçmesidir.
2. İyi Bir Çalışma Ortamı a. İyi Bir Çalışma Ortamının Faydaları: İyi bir çalışma ortamı, yapılan işin verimini artırır, çalışanı yormaz ve zaman açısından da tasarruf sağlar. Bu nedenle çalışma ortamı kişinin istekleri doğrultusunda hazırlanmalı, onu rahatsız edecek ve çalışmasını aksatacak yerleşim düzeninden kaçınılmalıdır.
b. Bilgisayarda Çalışırken Çalışmaya Ara Vermenin Önemi: Sürekli çalışmak insanın dikkatini olumsuz etkiler. Bunu önlemek için belli zaman aralıklarında çalışmaya ara vererek insanın bedenini dinlendirmesi gerekir. Bu süre bilgisayar başında yapılan çalışmalar için saatlik bir sürede 5-15 dakikalık dinlenmeler şeklinde olabilir. Bu sayede beden ve ruh dinlenerek yeni bir çalışmaya hazırlanmış olur.
c. Ekran: Çalışma ortamında insanı en çok rahatsız eden faktörlerden birisidir. Çünkü ekrandan yayılan ışınlar insanı olumsuz etkiler. Uzun süre ekran başında kalmak baş ve göz ağrısı yapar. Bunu önlemek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir: Ekran ışığı çok fazla veya çok az olmamalıdır. Ekranla göz arasındaki uzaklık 50-60 cm olmalıdır. Ekran yüzeyinin temizliğine dikkat edilmelidir. Bir saatlik kullanımdan sonra 5-15 dakikalık dinlenme süreleri verilmelidir. Ekrana ışığın direkt olarak gelmemesine dikkat edilmelidir. Ekranın çözünürlüğü gözü yormayacak düzeyde olmalıdır.
ç. Koltuk: Bilgisayar başında çalışırken insanı rahatsız eden en önemli konulardan biri de bel ve boyun ağrılarıdır. Uygun şekilde oturmama veya uygun koltuğu kullanmamadan kaynaklanan bu tür sağlık sorunları ilerde ciddi rahatsızlıklara sebep olabilir. Bunu önlemek için yükseklik ve sırt ayarı yapılabilir bir koltuk kullanılmalı, koltuğun kol ve ayak desteği bulunmalı, kendi etrafında dönebilmelidir.
d. Klavyeyi Yerleştirme: Klavye yerleşimi yapılırken de kol ve bileklerin rahatsız olmamasına dikkat edilmeli, mümkünse klavye altlığı kullanılarak bu tür rahatsızlıklar giderilmelidir. Uzun süre klavye kullanımı sonucu bilek, kol ve parmaklarda rahatsızlıklar meydana gelebilir. Belli aralıklarla dinlenme sağlanarak bu rahatsızlıklar giderilebilir.
e. Yeterli Işık: Çalışma ortamında ışık miktarı çok fazla veya çok az olmamalıdır. Kişiyi rahatsız edecek ışık düzeyinden kaçınılmalı, ışığın direkt olarak göze temas etmesi engellenmelidir. Işığın ekrana yansımasını önleyici tedbirler alınmalı, gerektiğinde uygun perdeler kullanılmalıdır. f. Havalandırma: Çalışma ortamındaki havalandırma yeterli miktarda yapılmazsa ortamda oluşan karbon dioksit oranı artar. Bu da dikkatin azalmasına ve verimin düşmesine sebep olur. Bu yüzden çalışılan ortam belli dönemlerde havalandırılmalı, içerdeki oksijen oranının artması sağlanmalıdır. Ayrıca çalışma ortamı uygun sıcaklıkta olmalıdır. Ortamın çok soğuk olması üşümeyi artırıp verimi düşürebileceği gibi çok sıcak olması da terlemeyi artırarak aynı şekilde verimi düşürür.
3. Sağlık ve Güvenlik Monitörün üst kenarı göz seviyesinin hafifçe altında olmalı. Bel ve sırt desteği olmalı. Dirsek 90 derece olmalı. Uyluklar yere paralel olmalı. Ayak yere düz basmalı. Bilgisayar başında düzgün bir oturuş biçimi
a. Elektrik Kablolarının Güvenilirliği: Bütün elektrikli aletler güç ihtiyaçlarını prizler vasıtasıyla kablo üzerinden temin ederler. Kablo üzerinden geçen akım insan için çok tehlikeli olmakla birlikte bazen ölümcül olaylara sebep olmaktadır. Bu sebeple kablo güvenliği birinci derecede önemlidir. Kablo güvenliği açısından önemli olan hususlar: Elektrik kablolarının hasarlı, yırtılmış veya delik olmamasına dikkat edilmelidir. Elektrik kablolarının ve prizlerin topraklı olmasına dikkat edilmelidir. Genelde TSE standardı olan kablolar kullanılmalıdır. Mümkünse nemin olmadığı bir ortam tercih edilmelidir.
b. Güç Noktalarının (prizlerin) Fazla Yüklenmesini Önleme: Evimizde kullandığımız prizler belli bir güce kadar dayanma kapasitesine sahiptir. Dayanma gücünü aşacak şekilde prizlere fazla aygıt bağlanırsa prizlerde erimeler ve tesisat kablolarında yanmalar meydana gelebilir. Bu da çok büyük yangınların çıkmasına sebep olabilir. Bu nedenle evdeki prizlere çok fazla aygıtın bağlanmamasına dikkat edilmelidir.
c. Hatalı Kullanıma Bağlı Ağrılar: Bilgisayar kullanımına bağlı olarak birtakım bedensel ağrılar oluşabilir. Bu ağrılar genellikle bel, boyun, ayak ve eklem ağrılarıdır. Bu ağrıları azaltmak için kullandığımız masa yüksekliğinin uygun seviyede olmasına dikkat etmeliyiz. Ayrıca sandalyemiz ortopedik olmalı, sırt ve kol desteği bulunmalıdır. Klavye düzeninin bilekleri yormayacak şekilde olmasına ve ekranın gözümüzle uygun açıda bulunmasına özen gösterilmelidir.
ç. Hatalı Kullanıma Bağlı Göz Problemleri: Bilgisayar ekranı uzun kullanımlar sonucunda gözlerde ciddi sorunlar meydana getirmektedir. Bu sorunlar genelde gözde yanmalar, kaşıntı, bulanık görme, sulanma, kızarıklık şeklinde olmaktadır. Bu sorunları önlemek için uygun ekran ışığı ayarlanmalı ve ekran ile göz arasındaki mesafenin korunmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca belli aralıklarla gözler dinlendirilmelidir.
d. Duruş Bozuklukları: İyi bir duruşta bel ve sırt bölgeleri koltuk tarafından tam olarak desteklenmeli, dirsekler bedene 90 lik bir açıda olmalı, ayaklar yere düz basmalı ve ekran göz seviyesinin altında bulunmalıdır.
Değerlendirme Soruları 1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi iyi bir çalışma ortamı için gerekli olmayan bir özelliktir? A) Klavye yerleşimi B) Yeterli ışık C) Havalandırma D) Geniş alan E) Kullanılan ekran 2. Bilgisayar kullanımı sırasında oluşabilecek sağlık sorunları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A) Göz problemi B) Duruş bozukluğu C) İşitme problemi D) Bel ağrıları E) Boyun ağrıları 3. Bilgisayar başında bir saatlik çalışma sonrası ne kadar zamanlık dinlenme yeterli olur? A) 5-15 dk B) 15-25 dk C) 25-35 dk D) 35-45 dk E) 45-55 dk