Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Elektrik tesisat projelerinde her bir alan için ayrı ayrı odanın kullanım şekline, alanına, geometrisine ve gerekli aydınlık düzeyine uygun şekilde Aydınlatma Hesabı yapılır. Hesaplamadan çıkan sonuca göre istenilen armatürden kaç tane kullanılacağı, gücünün ne olacağı ve oda içinde nasıl yerleştirileceği belirlenmiş olur. Elde edilen bütün sonuçlar ile Aydınlatma Hesabı Cetveli oluşturulur ve bu hesaplamalardan bir tanesi örnek olarak projede verilir. Aydınlatma tekniği, bir sistemde ekonomik ve kaliteli bir aydınlık sağlanması için gerekli hesap yöntemlerini kapsamaktadır. Aydınlatılacak bölgenin ortalama aydınlık şiddeti, aydınlatma amacına uygun olarak ilgili tablodan alınır ve diğer veriler yardımıyla en uygun armatür ve ampulün cins ve miktarı hesaplanır. 95
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Aydınlatma Hesabında kullanılacak olan tablolar aşağıdaki gibidir. Yansıtma katsayıları Oda aydınlatma verimi tablosu En az aydınlık düzeyleri tablosu Lamba gücüne göre ışık akısı tablosu Askı (tij) boyu tablosu Kirlenme (bakım) faktörü tablosu Armatür tipleri Önemli bazı maddelerin yansıma katsayıları 96
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması En az aydınlatma şiddetleri tablosu 97
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Oda aydınlatma verimi tablosu 98
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Kirlenme (bakım) faktörü (d) 99
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması 100 Aydınlatma armatür tipleri
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Aydınlatma Hesabı Aydınlatma hesabı için aşağıdaki değerlerin belirlenmesi gereklidir. Odanın eni (a): Mimari proje üzerinde yazılı olan değerdir. Odanın boyu (b): Mimari proje üzerinde yazılı olan değerdir. Oda yüksekliği (H): Mimari projede belirtilir. Oda duvarlarının yansıtma katsayıları: Tavan, Duvar ve Zemin renkleri Açık, Orta Koyu, Koyu vb. gibi. Armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe (h): Hesaplama ile bulunur. Çalışma yüzeyi yüksekliği: 0,85m olarak alınır. Aydınlık düzeyi (E): Odanın kullanım amacına göre tablodan belirlenir. Çalışma düzeyi Tij Boyu h Armatür ile çalışma yüzeyi arası mesafe H Oda yüksekliği 101
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Tij boyu: Tablodan odaya göre belirlenir. Aydınlatma projelerinde 0,40mt olarak alınabilir. Kirlenme faktörü (d): Kirlenme durumu ve temizlik süresine uygun olarak tablodan belirlenir. Tij Boyu Aydınlatma türü: Odanın kullanım amacına göre belirlenir. Direk, Yarı direk, Endirek, Yarı endirek, Serbest Dağıtılmış aydınlatma. Kullanılacak olan armatürün ışık akısı (Φ L ): Enerji verimi dikkate alınarak kullanılan aydınlatma aygıtın gücüne göre uygun tablodan belirlenir. Çalışma düzeyi h Armatür ile çalışma yüzeyi arası mesafe H Oda yüksekliği 102
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Bir aydınlatma hesabında genel olarak Yapılacak işlem sırası aşağıdaki gibidir. Armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafeyi hesaplayınız. h = H (0, 85 Tij boyu) Oda indeksini hesaplayınız. k = a.b a+b.h Aydınlatma verimini odanın yansıtma katsayılarına göre Oda Aydınlatma Verimi Tablosundan belirleyiniz. Gerekli toplam ışık akısını hesaplayınız. Φ T = 1,25.E.A μ AV (lümen) 103
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Toplam ışık akısını kullanılacak olan lambanın ışık akısına bölerek gerekli lamba sayısını hesaplayınız. Z = φ T φ L Hesaplamaya göre gerçekleşecek aydınlık düzeyini hesaplayınız. E = N.Z.Φ L.μ AV 1,25.S Odanın uzunluğu B 2b b Armatürlerin tavana nasıl yerleştirileceğini belirleyiniz. Lambaların yerleşiminde, tek armatür odanın orta noktasına yerleştirilirken birden fazla armatür olması durumunda lambaların birbirine olan uzaklığı lambaların duvar ile arasındaki uzunluğun iki katıdır. 2a Odanın eni A a 104 Aydınlatma armatürlerinin yerleşimi
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Aydınlatma Hesabı- Salon Aydınlatma Hesabı Örnek Uygulama (Aydınlatma Hesaplamaları) Salonun Aydınlatma Hesabı Oda yüksekliği H: 2,70m Odanın eni a: 3,55m Odanın boyu b: 5,15m Tij boyu 0,40m Aydınlık düzeyi E: 100lüks (Tablodan) Armatür tipi N Tipi avize armatür (Armatürde 75W akkor flamanlı lamba kullanılacak) 75W akkor flamanlı lamba akısı Φ L : 960lümen (Tablodan) Yansıtma katsayıları Tavan: 0,80 Duvar: 0,50 Zemin: 0,30 Odanın Alanı A = a. b = 3, 55. 5, 15 = 18, 28m 2 Salon için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe h SALON = H 0, 85 Tij boyu = 2, 70 0, 85 + 0, 40 h SALON = 1, 45m 105
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Aydınlatma Hesabı- Salon Aydınlatma Hesabı Salon oda indeksi k SALON = a.b a+b.h = k SALON = 1, 45 3,55.5,15 3,55+5,15.1,45 Aydınlatma verimi, odanın yansıtma katsayılarına göre Oda Aydınlatma Verimi Tablosundan Tavan: 0,80 Duvar: 0,50 Zemin: 0,30 yansıtma katsayılarının oda indeksinden elde edilen değerin kesişim noktasından oda aydınlatma verimi bulunur. Tabloda k=1,45 değeri olmadığından 1,25 ile 1,50 değerleri arasından yaklaşık değer olarak alınır. 1,25 değerine karşılık 0,41 ve 1,50 değerine karşılık 0,45 olduğundan yaklaşık Salon için aydınlatma oda verimi; μ AV = 0, 44 olarak belirlenir. Tavan 0.80 0.50 0.30 Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30 Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 Oda endeksi k = a.b ODA VERİMİ ( ) a+b.h 0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15 0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17 1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20 1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24 1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26 2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30 2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34 3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36 4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39 5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40 106
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Aydınlatma Hesabı- Salon Aydınlatma Hesabı Salon için gerekli toplam ışık akısı Gerekli lamba sayısı Φ T = 1,25.E.A μ AV Φ T = 5193lümen = 1,25.100.18,28 0,44 Z = φ T = 5193 = 5, 409 φ L 960 Z 6 adet lamba Bulunan değere göre İki Adet N-3x75W lik Avize kullanılmalıdır. Hesaplamaya göre gerçekleşecek aydınlık düzeyi E hesap. = N.Z.Φ L.μ AV 1,25.S E = 110, 915lüks = 2.3.960.0,44 1,25.18,28 107
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Aydınlatma Hesabı- Mutfak Aydınlatma Hesabı Mutfak Aydınlatma Hesabı Oda yüksekliği H: 2,70m Odanın eni a: 3,55m Odanın boyu b: 4,15m Tij boyu 0,40m Aydınlık düzeyi Armatür tipi 32W simit flüoresan lamba akısı E: 100lüks (Tablodan) V Tipi armatür (Armatürde 32W simit flüoresan lamba kullanılacak) Φ L : 1400lümen (Tablodan) Yansıtma katsayıları Tavan: 0,80 Duvar: 0,50 Zemin: 0,30 Odanın Alanı A = a. b = 3, 55. 4, 15 = 14, 73m 2 Mutfak için armatürle aydınlatılacak yüzey arası mesafe h E.Y.O = H 0, 85 Tij boyu = 2, 70 0, 85 + 0, 40 h E.Y.O. = 1, 45m 108
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Aydınlatma Hesabı- Mutfak Aydınlatma Hesabı Mutfak oda indeksi k MUTFAK = a.b a+b.h = 3,55.4,15 3,55+4,15.1,45 k MUTFAK = 1, 32 Aydınlatma verimi, odanın yansıtma katsayılarına göre Oda Aydınlatma Verimi Tablosundan Tavan: 0,80 Duvar: 0,50 Zemin: 0,30 yansıtma katsayılarının oda indeksinden elde edilen değerin kesişim noktasından oda aydınlatma verimi bulunur. Tabloda k=1,32 değeri olmadığından 1,25 ile 1,50 değerleri arasından yaklaşık değer olarak alınır. 1,25 değerine karşılık 0,41 ve 1,50 değerine karşılık 0,45 olduğundan yaklaşık Mutfak için aydınlatma oda verimi; μ AV = 0, 42 olarak belirlenir. Tavan 0.80 0.50 0.30 Duvar 0.50 0.30 0.50 0.30 0.10 0.30 Zemin 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 0.30 0.10 Oda endeksi k = ODA VERİMİ ( ) a.b a+b.h 0.60 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15 0.80 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17 1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20 1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24 1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26 2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30 2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34 3.00 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36 4.00 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39 5.00 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40 109
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Mutfak için gerekli toplam ışık akısı Φ T = 1,25.E.A μ AV Φ T = 4383lümen = 1,25.100.14,73 0,42 Gerekli lamba sayısı Z = φ T = 4383 = 3, 13 φ L 960 Z 2 adet lamba Bulunan değere göre İki Adet V-32W lik simit flüoresanlı armatür kullanılmalıdır. Hesaplamaya göre gerçekleşecek aydınlık düzeyi E hesap. = N.Z.Φ L.μ AV 1,25.S E hesap. = 63, 87lüks = 2.1400.0,42 1,25.14,73 110
Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Örnek Uygulama (Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması ve Örnek Hesaplama) Örnek Uygulama için yukarıda yapılan aydınlatma hesaplamalarına uygun olarak müstakil evin Aydınlatma Cetveli aşağıdaki gibi oluşturulur. Örnek aydınlatma hesabı için Salonun hesaplamaları da aşama aşama aşağıdaki gibi oluşturulur. KAT ADI NORMAL KAT Oda Aydınlatma Verimi Hesabı İçin Tavan %80 Duvar %50 Zemin %30 GENÝÞLÝK UZUNLUK ALAN ADI SALON Y.ODASI MUTFAK HOL ANTRE BANYO YÜKSEKLÝK ARMATÜRLE ÇALIÞMA YÜZEYÝ ARASI MESAFE ODA İNDEKSİ ODA VERÝMÝ GEREKLÝAYDINLATMA ÞÝDDETÝ ARMATÜR TÝPÝ En (m) 3,50 2,80 2,60 1,50 2,00 1,5 LAMBANIN IÞIK AKISI ODA AYDINLATMA VERÝMÝ GEREKLÝIÞIK AKISI ALANIN Boy (m) 5,20 4,90 3,20 2,80 2,30 2,3 Alan m2 18,2 13,72 8,32 4,2 4,6 3,45 Yükseklik (m) 2,7 2,7 2,7 2,7 2,7 2,2 a (metre) b (metre) A = a x b (m2) H (metre) h = H - (0,85 + 0,4) k = Tavan - Duvar - Zemin E (Lüx) L Lümen AV GEREKLÝARMATÜR SAYISI n = AYDINLATMA CETVELİ T Askı Boyu (m) 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 - = a x b (a + b) x h N Tipi Armatür T / L h1 (m) 1,45 1,45 1,45 1,45 1,45 2,20 1,25 x E x A AV Oda İndeksi (k) 1,44 1,23 0,99 0,67 0,74 0,41 E (lüx) 100 50 125 50 50 50 SALON İÇİN ÖRNEK AYDINLATMA HESABI a = 5,20m b = 3,50m H = 2,70m Armatür Tipi N-60W J1-75W V-32W J1-75W J1-75W C-60W Armatür Işık Akısı (lm) 730 960 1400 960 960 730 A = 5,20 x 3,50 = 18,2m2 h = 2,7 - (0,85 + 0,4)=1,45m k = %80 - %50 - %30 E=100lüx 5,20 x 3,50 (5,20 + 3,50) x 1,45 N Tipi Armatür L 960lümen AV=0,44 T = 1,25 x 100 x 18,2 Aydın. Verimi ( AV) 0,44 0,39 0,38 0,42 0,29 0,24 n = T / L= 5170 960 =5,38 = 6 adet = 1,44 =5170 lm Gerekli Aydınlat. Seviyesi (lm) 5170 2198 3421 625 991 898,44 Lamba Sayısı 6 2 2 1 1 1 111
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Yükleme Cetvelinin Doldurulması ve Tablo Talep Gücünün Hesabı Yükleme cetveli, kolon şemasından yararlanılarak doldurulur. Yükleme cetvelinde; Tablo özellikleri (gücü, cinsi, sigortası, KAKR. vs.) Linyelerin özellikleri (gücü, kullanılan sigorta cinsi ve akımı, fazı vs.) Sorti özellikleri (aydınlatma yada priz sortilerinin sayısı) gösterilir. YÜKLEME CETVELİ TABLO ADI GÜÇ SİGORTA KAKR LİNYE NO SİGORTA SORTİ FAZ AKIM (A) CİNS IŞIK PRİZ R S T GÜÇ (W) AÇIKLAMA TABLO TALEP GÜCÜ VE BESLEME ŞEKLİ TABLO ADI TABLO GÜCÜ TABLO TALEP GÜCÜ BESLEME ŞEKLİ 112
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Yükleme Cetvelinin doldurulması sırasında dikkat edilecek hususlar Çizimi yapılmış olan Elektrik Tesisat Projesi üzerinde belirtilen Linye (Aydınlatma Linyesi A1 ve Priz Linyesi P1 şeklinde gösterilebilir) ve Kolon numaralarından (K1) yararlanılarak sırasıyla cetvele yerleştirilmelidir. Her bir linyede kullanılacak olan Sigorta Cinsi (W oto, K oto) ve Akımı(16A 3x25A) hesaplama ile belirlenmelidir. Sorti kısmında linyenin ışık yada priz linyesi oluşuna göre, Işık (Anahtar Sayıları) ve Priz Sorti (Priz Sayısı) sayıları belirlenerek cetvele yerleştirilmelidir. Elektrik abonelerine üç fazlı besleme yapılğından her bir linyenin hangi faza bağlanacağı da yükleme cetvelinde gösterilmelidir. Açıklama kısmında linye ile ilgili bilgiler verilmelidir. Örneğin Salon Priz linyesi, Mutfak Ortak Priz Linyesi gibi Tablo kısımda bütün linyelere ait güçlerin toplamı, Kurulu Güç kısmına yazılmalıdır. Kullanılacak olan Ana Kolon Sigortası, Kolon Sigortası, Hata Akımı Koruma Anahtarı (KAKR; kaçak akım koruma rölesi) akım değerleri de cetvelde gösterilmelidir. 113
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Bazı Önemli Tanımlar Kurulu Güç: Aydınlatma aygıtları ve prizlerin toplam gücüdür. Talep Güç: Eşzamanlı güç, bağlantı güç olarak da ifade edilen ve aynı zamanda şebekeden çekilen güçtür. İletken kesitlerinin belirlenmesi ve akım kontrolünde esas olan güçtür. Dairenin talep gücünün hesabı: Konutlarda bir dairenin talep gücünün (eş zamanlı yük) belirlenmesinde aşağıdaki eş zamanlılık katsayıları esas alınmalıdır. Kurulu gücün 8kW ye kadar olan bölümü için %60 ı Kurulu güçten geriye kalan güç için %40 ı alınıp toplanarak dairenin talep gücü bulunur. Binanın talep gücünün hesabı: Binanın eş zamanlı yükünü belirlenmesi için aşağıdaki eş zamanlılık katsayıları esas alınmalıdır. Daire Eş Zamanlı Eş Zamanlı Daire Sayısı Sayısı Katsayısı Katsayısı 3-5 45 36-40 29 5-10 43 41-45 28 11-15 41 46-50 26 16-20 39 51-55 25 21-25 36 56-61 24 26-30 34 62 ve üstü 23 31-35 31 Köy kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara uyulmayabilir. Bütün konutlarda eş zamanlı yük 3kW tan az olamaz. 114
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Aydınlatma projelerinde Tablo talep gücü Ana Tablo Talep Gücü, apartmanın daire sayısına göre belirlenmiş eşzamanlılık (diversite) katsayılarına göre belirlenir. Eş zamanlı güç (aynı zamanda çekilen güç), kurulu güç değeri eş zamanlılık katsayısı ile çarpılarak bulunur. Konutlarda kurulu güç genel olarak aydınlatma gücü, priz gücü ve biliniyorsa elektrikli ev aletlerinin gücünden oluşur. Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W ının %60 ı ile kurulu güçten geri kalan gücün %40 ı alınarak toplanarak bulunur. Daire Eş Zamanlı Eş Zamanlı Daire Sayısı Sayısı Katsayısı Katsayısı 3-5 45 36-40 29 5-10 43 41-45 28 11-15 41 46-50 26 16-20 39 51-55 25 21-25 36 56-61 24 26-30 34 62 ve üstü 23 31-35 31 115
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Örnek Tablo Talep Gücü ve Tali Talep Gücü Hesabı Örnek: Kurulu gücü 112300W olan 8 daireli bir apartmanın talep gücünü bulunuz. 8 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10 daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu gücün %43 binanın talep gücünü verir. Apartmanın talep gücü = Apartmanın kurulu gücü. 0, 43 Apartmanın talep gücü = 112300. 0, 43 Apartmanın talep gücü = 48289W Örnek: Kurulu gücü 13234W olan bir dairenin tablo talep gücünü bulunuz. Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W ının %60 ı ile kurulu güçten geri kalan güç 5234W ın %40 ı alınarak toplanarak bulunur. Tali tablo talep gücü = İlk 8kW ın %60 ı + Kurulu güçten geriye kalan gücün %40 ı Tali tablo talep gücü = 8000. 0, 60 + 5234. 0, 40 Tali tablo talep gücü = 6893, 6W 116
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Örnek Uygulama (Yükleme Cetvelinin Oluşturulması) Örnek Uygulama 1 için verilen müstakil evin Yükleme Cetveli aşağıdaki gibidir. YÜKLEME CETVELİ TABLO LİNYE SİGORTA SORTİ FAZ NO ADI GÜÇ SİGOR. KAKR CİNS A IŞIK PRİZ R S T AT 16240 3x40A 3x40A 30mA GÜÇ (W) AÇIKLAMA P1 W oto 16-1 1000 - - 1000 Jakuzi P2 W oto 16-2 600 600 Banyo ve Hol Priz P3 W oto 20 1 2500 2500 Çamaşır Makinesi A1 W oto 6 5 342 342 Aydınlatma Linyesi1 P4 W oto 16 4 1200 1200 Yatak Odas.Priz P5 W oto 20 1 2000 2000 Fırın P6 W oto 20 1 2500 2500 Bulaşık Makinesi P7 W oto 16 3 900 900 Mutfak Priz1 P8 W oto 3 1 150 150 Kombi P9 W oto 16 4 1200 1200 Mutfak Priz2 P10 W oto 16 5 1500 1500 Salon Priz A2 W oto 6 4 348 348 Aydınlatma Linyesi2 P11 W oto 20 1 2000 2000 Klima K1 K oto 3x25A 9 24 5042 6200 4998 16240 TABLO GÜCÜ TABLO TALEP GÜCÜ VE BESLEME ŞEKLİ TABLO ADI TABLO GÜCÜ TABLO TALEP GÜCÜ BESLEME ŞEKLİ AT 16240W 8000x0,6+8240x0,4=8096W 3 FAZ Örnek Uygulama1 e ait Yükleme Cetveli ve Tablo Talep Gücü Hesabı 117
Elektrik Tesisat Projesi Yükleme Cetvelinin Oluşturulması Tablo Talep Gücü Hesabı AT tablosunun kurulu gücü Yükleme Cetvelinden 16240W olan bir dairenin tablo talep gücünü bulunuz. Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W ının %60 ı ile kurulu güçten geri kalan güç 7940W ın %40 ı alınarak toplanarak bulunur. Tali tablo talep gücü = 8000. 0, 60 + 8240. 0, 40 Tali tablo talep gücü = 8096W 118
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Elektrik Tesisat Projelerinin çiziminde, Gerilim düşümü hesabı iletkenler üzerinde gerçekleşecek gerilim düşümünün yönetmeliklerce belirlenmiş olan değerlere uygunluğunun değerlendirilmesi ve uygun iletken kesitinin tespiti için yapılır. Akım kontrolü hesabı, iletkenler üzerinden geçecek olan akımın iletkeninin üzerinden taşıyabileceği yönetmeliklerce belirlenmiş olan akım değerlerine uygunluğunun kontrolü için yapılır. NOT: Gerilim düşümü ve akım kontrolü hesaplamalarında güç olarak Talep Güç kullanılmalıdır. Devrenin güç katsayısı daire için cosϕ=0,8, ana kolon hattı için kompanzasyon sonrası güç katsayısı değeri alınmalıdır. Sayaç Dolabı NT Linye No Ana Kolon Hattı Kolon Hattı Linye Hattı En az 6mm2 Cu İletken En az 4mm2 Cu İletken En az 2,5mm2 Cu İletken Ana Tablo Kurulu Güç Ana Tablo Talep Gücü Tablo Kurulu Güç Tablo Talep Gücü 119 %ea %ek %el
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Gerilim Düşümü Hesabı İç tesis hatları üzerinde yüzde gerilim düşümü, yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında, Aydınlatma ve priz devrelerinde %1,5 i Motor devrelerinde %3 ü geçmemelidir. Yapının yada yapı kümesinin beslemesinde transformatör kullanılmışsa transformatör ile yapı bağlantı kutusu arasındaki gerilim düşümü %5 i geçmemelidir. Yüzde gerilim düşümü hesabı; ana kolon hattı (%e A ), kolon hattı(%e K ) ve en uzun ve en güçlü linye hattı (%e L ) için ayrı ayrı yapılır. Sayaç Dolabı NT Linye No Ana Kolon Hattı Kolon Hattı Linye Hattı En az 6mm2 Cu İletken En az 4mm2 Cu İletken En az 2,5mm2 Cu İletken Ana Tablo Kurulu Güç Ana Tablo Talep Gücü Tablo Kurulu Güç Tablo Talep Gücü %ea %ek %el 120
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Toplam yüzde gerilim düşümü, ana kolon, kolon ve en güçlü en uzun linyenin yüzde gerilim düşümü toplamıdır. %e T = %e A + %e K + %e L Bir fazlı alternatif akım tesisleri için Üç fazlı alternatif akım tesisleri için P: Aydınlatma projelerinde Tablo talep gücü %e = 200.L.P k.s.u 2 %e = 100.L.P k.s.u 2 Ana Tablo Talep Gücü, apartmanın daire sayısına göre belirlenmiş eşzamanlılık (diversite) katsayılarına göre belirlenir. Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W ının %60 ı ile kurulu güçten geri kalan gücün %40 ı alınarak toplanarak bulunur. L: Hattın uzunluğu: Elektrik tesisat proje üzerinden proje ölçeği dikkate alınarak bulunur. k: Kullanılan iletkenin iletkenlik katsayısı Bakır iletken için: 56 ve alüminyum iletken için 35 alınır. S: Elektrik sistemlerinde kullanılan standart kablo kesiti U: Gerilim: Bir fazlı sistemler için 220V ve üç fazlı sistemler için 380V olarak alınır. 121
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Akım Kontrolü Hesabı Akım kontrolü hesabı için bir faz ve üç fazlı sistemler için aşağıdaki formüller uygulanır. Bir fazlı alternatif akım tesisleri için I = P U.cosφ Üç fazlı alternatif akım tesisleri için I = P 3.U.cosφ Sayaç Dolabı NT Linye No Ana Kolon Hattı Kolon Hattı Linye Hattı En az 6mm2 Cu İletken En az 4mm2 Cu İletken En az 2,5mm2 Cu İletken Ana Tablo Kurulu Güç Ana Tablo Talep Gücü Tablo Kurulu Güç Tablo Talep Gücü %ea %ek %el 122
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Kabloların Akım Taşıma Kapasiteleri 123
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek Örnek: Aşağıdaki gibi verilmiş olan 10 daireli apartmana ait olan gerilim düşümü ve akım kontrolü hesaplarını yapınız. Ana kolon hattı için 3x25+16mm 2 yer altı kablo, en uzun ve en güçlü kolon hattı için 4x10mm 2 lik NVV antigron kablo ve en uzun ve en güçlü linye hattında 2,5mm 2 lik bakır iletken kablo kullanımına göre gerilim düşümü ve akım kontrolü hesabı aşağıdaki gibi olur. Sayaç Dolabı NT8 Linye P4 3x25+16mm2 YVV 15,5 m 4x10mm2+10mm2 NV 16,9 m 3x2,5mm2 9,5 m Kurulu Güç: 113112W Talep Güç: 48638 W %ea %ek Kurulu Güç: 13234 W Talep Güç: 6894 W %el 2500W Ana Kolon, En Uzun ve En Güçlü Kolon ve En Uzun ve En Güçlü Linye Tek Hat Şeması 124
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek Tablo Talep Gücü Hesabı 10 daireli bir apartmanın eşzamanlılık katsayısı 5-10daire için %43 olarak alınır. Buna göre kurulu gücün %43 binanın talep gücünü verir. Kurulu gücü 113112W olan 10daireli bir apartmanın talep gücü aşağıdaki gibi hesaplanır. Apartmanın talep gücü = Apartmanın kurulu gücü. 0, 43 Apartmanın talep gücü = 113112. 0, 43 Apartmanın talep gücü = 48638W Kurulu gücü 13234W olan Tali Tablo Talep Gücü, kurulu gücün ilk 8000W ının %60 ı ile kurulu güçten geri kalan güç 5234W ın %40 ı alınarak toplanarak bulunur. Tali tablo talep gücü = 8000. 0, 60 + 5234. 0, 40 Tali tablo talep gücü = 6893, 6W 125
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek Gerilim Düşümü Hesabı Gerilim Düşümü Hesabı Ana kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü %e A = 100.L A.P A k.s A.U 2 = 100.15,5.48638 56.25.380 2 %e A = 0, 373 En uzun ve en güçlü 8 nolu Kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü %e K = 100.L K.P K k.s K.U 2 = 100.16,9.6894 56.10.380 2 %e K = 0, 144 En uzun ve en güçlü P4 nolu priz linyesi için yüzde gerilimi düşümü %e L = 200.L L.P L k.s L.U 2 Toplam yüzde gerilim düşümü = 200.9,5.2500 56.2,5.220 2 %e L = 0, 701 %e T = %e A + %e K + %e L = 0, 373 + 0, 144 + 0, 701 %e T = 1, 218 < %1, 5 olduğundan kesitler gerilim düşüm bakımından uygundur. Elde edilen yüzde gerilim düşümü %1,5 değerinden küçük olduğundan kesitlerin gerilim düşümü yönünden uygun olduğu söylenebilir. Eğer sonuç %1,5 ten büyük olsaydı iletken kesitlerinin arttırılması 126 gerekecekti.
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek Akım Kontrolü Hesabı Akım Kontrolü Hesabı Ana kolon hattı için akım kontrolü I A = P A 3.U.cosφ = 48638 3.380.0,8 = 92, 372A Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x25+16mm 2 lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum akım 130A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 130A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur. En uzun ve en güçlü 8 nolu kolon hattı için I A = P K 3.U.cosφ = 6894 3.380.0,8 = 13, 093A Kolon hattında kullanılacak olan 4x6mm 2 lik kablodan taşınabilecek maksimum akım 58A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 58A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur. En uzun ve en güçlü P4 linye hattı için akım kontrolü I L = P L = 2500 U.cosφ 220.0,8 = 14, 204A Linye hattında kullanılacak olan 2,5mm 2 lik NV tipi kablo üzerinden taşınabilecek maksimum akım 127 21A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 21A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur.
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek Çok Daireli Apartman Örnek Uygulama (Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı) Ana kolon hattı için 4x10mm 2 yer altı kablo kesiti, kolon hattı için 4x6mm 2 lik NVV antigron kablo ve linye hattında 2,5mm 2 lik bakır iletken kablo kullanımına göre gerilim düşümü ve akım kontrolü hesabı aşağıdaki gibi olur. Sayaç Dolabı NT P6 Nolu Linye 4x10mm2 YVV 4x6mm2+6mm2 NVV 3x2,5mm2 25m 15m 12,5m Kurulu Güç: 7976W Talep Güç: 7976W Kurulu Güç: 7976W Talep Güç: 7976W %ea %ek %el 2500W Örnek Uygulama1 e ait Ana Kolon, Kolon ve En Uzun ve En Güçlü Linye Tek Hat Şeması 128
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek - Gerilim Düşümü Hesabı Gerilim Düşümü Hesabı Ana kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü %e A = 100.L A.P A k.s A.U 2 = 100.25.7076 56.10.380 2 %e A = 0, 246 Kolon hattı için yüzde gerilimi düşümü %e K = 100.L K.P K k.s K.U 2 = 100.15.7976 56.6.380 2 %e K = 0, 247 En uzun ve en güçlü P5 nolu çamaşır makinesi linyesi için yüzde gerilimi düşümü %e L = 200.L L.P L k.s L.U 2 Toplam yüzde gerilim düşümü = 200.12,5.2500 56.2,5.220 2 %e L = 0, 922 %e T = %e A + %e K + %e L = 0, 246 + 0, 247 + 0, 922 %e T = 1, 415 < %1, 5 olduğundan kesitler gerilim düşüm bakımından uygundur. Elde edilen yüzde gerilim düşümü %1,5 değerinden küçük olduğundan kesitlerin gerilim düşümü yönünden uygun olduğu söylenebilir. Eğer sonuç %1,5 ten büyük olsaydı iletken kesitlerinin arttırılması gerekecekti. 129
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek - Akım Kontrolü Hesabı Akım Kontrolü Hesabı Ana kolon hattı için akım kontrolü I A = P A 3.U.cosφ = 7976 3.380.0,8 = 15, 148A Ana kolon hattında kullanılacak olan 4x10mm 2 lik yer altı kablosundan taşınabilecek maksimum akım 77A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 77A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur. En uzun ve en güçlü kolon hattı için I K = P K 3.U.cosφ = 7976 3.380.0,8 = 15, 148A Kolon hattında kullanılacak olan 4x6mm 2 lik kablodan taşınabilecek maksimum akım 58A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 58A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur. En uzun ve en güçlü linye hattı için akım kontrolü I L = P L = 2500 U.cosφ 220.0,8 = 14, 204A Linye hattında kullanılacak olan 2,5mm 2 lik NV tipi kablo üzerinden taşınabilecek maksimum 130 akım 21A dir. Hesaplamaya göre çekilecek akım 21A lik değerden küçük olduğundan iletken kesiti akım yönünden uygundur.
Elektrik Tesisat Projesi Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Örnek GERİLİM DÜŞÜMÜ HESABI Ana Kolon Hattı 100 x L x PA %ea= = k x S x U² Kolon Hattı 100 x L x PK %ek= = k x S x U² 100 x 25 x 7976 56 x 10 x 380² = 0,246 100 x 15 x 7976 56 x 6 x 380² = 0,247 Linye Hattı 200 x L x PL %el= = k x S x U² 200 x 12,5 x 2500 56 x 2,5 x 220² = 0,922 %et = %ea + %ek + %el = 0,246+0,247+0,922 %et = 1,415 < % 1,5 olduğundan kesitler gerilim düşümü bakımından uygundur. AKIM KONTROLÜ HESABI Örnek Uygulama1 e ait Gerilim Düşümü ve Akım Kontrolü Hesabı Ana Kolon Hattı IA = PA = 3.U.cos Kolon Hattı 7976 3.380.0,8 U = 380V cos =0,8 = 15,148 A < 77 A olduğundan 4x10mm2'lik kablo akım yönünden uygundur. IK= PK 3.U.I.cos 7976 3.380.0,8 = 15,148 A < 44 A olduğundan 4x6mm2'lik kablo akım yönünden uygundur. Linye Hattı 131 IL= PL U.cos 2500 220.0,8 = 14,205 A < 21 A olduğundan 2,5mm2'lik kablo akım yönünden uygundur.
Elektrik Tesisat Projesi Kolon Şeması Çizimi Kolon Şeması Çizimi Kolon şemaları binaların kat sayıları esas alınarak tek hat şeması olarak çizilir. Kolon şemalarında; Ana kolon hattı kablo kesiti ve uzunluğu (En az 6mm2 bakır veya 10mm lik alüminyum iletken kesiti), Kolon hattı kablo kesiti ve uzunluğu (En az 4mm2 bakır iletken kesiti), Ana tablo adı, kurulu gücü ve talep güçleri, Tali tablo adı, kurulu gücü ve talep güçleri, Ana kolon ve kolon sigortalarının akım değerleri, Kaçak akım koruma akım değerleri, Sayaç akım değerleri, Topraklama çubuğu özellikleri ve iletken kesiti, Kullanılacak olan PVC boru çapları gösterilir. 132
Elektrik Tesisat Projesi Kolon Şeması Çizimi Örnek Uygulama (Kolon Şeması Çizimi) Örnek Uygulama 1 için verilen müstakil evin Kolon Şeması aşağıdaki gibidir. KOLON ŞEMASI Dijital Sayaç 3x5(80A) 3x25A(30mA) K.A.K.R. 5mt Kurulu Güç: 15940W TalepGüç: 7976 W ZEMİN KAT 3x25A kwh 4x6mm2 NV 26mm PVC TREDAŞ GİRİŞİ 4x10mm2 YVV 15mt 3x25A(300mA) K.A.K.R. 25mm2 bakır örgülü iletken SAYAÇ TABLOSU 1,5m 20mm Cu Çubuk Örnek Uygulama1 e ait Kolon Şeması 133
Elektrik Tesisat Projesi Kolon Şeması Çizimi KOLON ÞEMASI Merkezi Uydu Sistemi Kablo Bacasının En Üst Noktasında Minimum 12 Çıkışlı Santral NT2 Kurulu Güç:15254W Talep Gücü:7702W NT1 Kurulu Güç:15254W Talep Gücü:7702W ZT1 Kurulu Güç:15254W Talep Gücü:7702W kwh kwh 3x25A(30mA) K.A.K.R. 12,1mt 4x10+10m2 NYA 24 PVC 4x10+10m2 NYA 24 PVC 4x10+10m2 NYA 24 PVC 3x25A(30mA) K.A.K.R. 9,4mt 3x25A(30mA) K.A.K.R. 6,70mt 3x10(80A) 3x10(80A) 3x10(80A) 3x10(80A) kwh 4x6+6m2 NYA 18 PVC kwh 3x16A(30mA) K.A.K.R. 1mt Kurulu Güç:425W Talep Gücü:425W GT 6A 6A 6A 6A 220/24V M.O C-75 W C-75 W C-75 W 2x0,5 FVV-n 2x0,5 FVV-n 2x0,5 FVV-n K.O K K K B T T T T CAT-6 CAT-6 CAT-6 TEL TEL TEL TÜRK TELEKOM BİNA TERMİNAL KUTUSU HESABI Daire Sayısı x n = 3 x 4 = 12 %20 fazlası = 1,2 x 12 = 15 Sonuç = 15/15 Kablo = 15 çift K K K K RG6-U6 TV RG6-U6 TV RG6-U6 TV SD 3x25A 3x25A 3x25A 3x16A Kurulu Güç:46187W Talep Gücü:20784W TÜRK TELEKOM 15 Çift en az 2x0,5mm2 PVC izoleli kablo TREDAÞ GÝRÝÞÝ 3x25m+16m2 YVSV 15,5mt NH 3x63A 3x63A(300mA) K.A.K.R. 25mm2 bakýr örgülü iletken 134 50x50x5 Galvaniz Topraklama kazığı Zemin + İki Katlı bir apartman için Kolon Şeması