ISSN 1300-0578 ANESTEZ DERG S Journal of Anesthes a Cilt / Volume 18 Say / Number 1 2010 Anestezi ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i Yay n Organ Offical Journal of Anesthesiology and Reanimation Specialists Society Dernek Kurucular / Founders Gülnaz Arslan Nilgün Kalaç lhan Özkan Belma Atano lu Raif Kaya Cemil Cahit San Ülkü Aypar Aysun Küçükel Filiz Tüzüner Handan Çuhruk Y ld z Kutkan Nurten Ünal Bekir Mutlu Kurulufl Tarihi / Date of Foundation: 1988 ARUD Yönetim Kurulu / Board of Directors Orhan Kanbak Baflkan Yard mc s / Vice President Özlem Selvi Can Sekreter / Secretary Asuman UYSALEL Baflkan / President Hülya Baflar P nar Durak Uluer Üyeler / Members Turgay Öcal Sayman / Treasurer Taylan Akaya Sayman Yard mc s / Vice Treasurer Bu dergi TÜB TAK-TÜRK TIP D Z N ve EMBASE/EXCERPTA MEDICA veri taban nda yer almaktad r. The journal is indexed in TÜB TAK Turkish Medical Index and EMBASE/Excerpta Medica Electronic Publication. ANESTEZ DERG S, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i nin yay n organ d r. Dergide yer alan metinlerin etik, bilimsel ve hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. Telif haklar ARUD a aittir, izin al nmadan baflka bir yerde yay mlanamaz. Dergi 3 ay ara ile y lda dört kez yay mlan r, standartlara uygun olarak asitsiz ka t kullan l r. Üyeler için ücretsizdir. JOURNAL OF ANESTHESIA is offical journal of Anesthesiology and Reanimation Specialists Society. Authors are responsible for the opinions reported in the articles. All rights reserved. Four issues annually; printed on acid-free paper. Free for society members. Yaz flma adresi / Correspondence: Abone flleri / Subscription: Dizgi-Bask / Printing: Anestezi Dergisi Yap Kredi Bankas Sim Matbaac l k Ltd. fiti P.K. 33 Cebeci 06591- Ankara Hacettepe fiubesi G.M.K Blv 108/1 E-posta: anestezidergisi@yahoo.com Hesap no: 1041056-3 06570 Maltepe- Ankara http://www.arss.org letiflim: Dr. Özlem Selvi Can Tel: (312) 2302209-2316854 E-posta: arudmail@gmail.com Faks. (312) 2304139 E-posta: simmatbaasi@gmail.com i
ANESTEZ DERG S Journal of Anesthes a Anestezi ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i Yay n Organ Offical Journal of Anesthesiology and Reanimation Specialists Society ED TÖR / EDITOR Oya ÖZATAMER YARDIMCI ED TÖRLER / ASSOCIATE EDITORS Neslihan Alk fl Yeflim Atefl Zekeriyya Alano lu TEKN K ED TÖRLER / TECHNICAL EDITORS Menekfle Hasdo an Volkan Baytafl Süheyla Karada Erkoç Yusuf Çokay Bar fl Adakl Anestezi Dergisi Dan flman Kurulu Ulusal Dan flman Kurulu / National Editorial Board Elif Akpek Geylan Ifl k Fatifl Alt ntafl Bilge Karsl An fl Ar bo an Ferda Kahveci brahim Afl k Meral Kanbak Fatma Aflkar Yüksel Keçik Bora Aykaç Ercan Kurt Zuhal Aykaç Caner Mimaro lu Ülkü Aypar Mehmet Emin Orhan Elif Baflgül Turgay Öcal Adem Boyac Feyhan Ökten Hülya Bilgin Hüseyin Öz Ünase Büyükkoçak Dilek Özcengiz Ahmet Coflar Ifl l Özkoçak Hülya Çelebi Zerrin Özköse Bilge Çelebio lu Cemile Öztin Didem Dal Emel Sa ro lu Asl Dönmez Mert fientürk Zahide Elar Kamil Toker Özcan Ersoy Melek Tulunay Zeynep Eti Filiz Tüzüner Y lmaz Gö üfl Meltem Uyar Tayfun Güler Asuman Uysalel Berrin Günayd n Aysun Y lmazlar Erdal Güzeldemir Dilek Yörüko lu Uluslar aras Dan flman Kurulu / International Editorial Board Can nce, Hollanda Joseph Kesecio lu, Hollanda Jan Peter Jantzen, Almanya Sait Tarhan, ABD statistik Dan flman / Statistical Adviser Ersin Ö üfl ngilizce Dil Dan flman / English Language Adviser Anita Kirk-Akkafl ISSN 1300-0578 ii
Anestezi Dergisi / Journal of Anesthesia ISSN 1300-0578 1. Anestezi Dergisi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i nin süreli yay n organ d r. Dergi üç ayda bir yay nlan r, dört say ile bir cilt tamamlan r. 2. Dergide; Anesteziyoloji, Yo un Bak m ve A r ile ilgili özgün araflt rmalar, ilgi çekici olgu(lar n) sunumlar, bilimsel paneller, k sa bildiriler, editöre yaz lan mektuplar, ad geçen alanlar ile ilgili mesleki haberler, Dergi Yay n Kurulu taraf ndan smarlanan çeviriler ile konusunda deneyimli yazarlara haz rlat lan derlemeler yay nlan r. Editör ün talebi üzerine yaz lanlar d fl nda derleme kabul edilmez. Bildiri olarak sunulmufl ya da özet biçiminde yay nlanm fl yaz lar genifl sunumu ile kabul edilir. Ancak daha önce sunuldu u veya yay mland not olarak belirtilmelidir. 3. Derginin yaz dili Türkçe ve ngilizce dir. 4. Dergide yay mlanmak üzere gönderilecek metinler, Uluslararas T bbi Dergi Editörleri Kurulu nca haz rlanan "Biyomedikal dergilere teslim edilecek metinlerde aranan ortak özellikler"in üçüncü (1988) bask s ndaki kurallara uygun olmal d r (Br Med J 1988; 296: 401-5 veya Anestezi Dergisi 1995; 3: 7-12). 5. Dergide yay mlanmas istenen yaz lar, Türk Dil Kurumu nun Türkçe Sözlü ü ve Yeni Yaz m Kurallar na uygun olmal d r. Teknik terimler Türk T p Terminolojisi nde kullan lan flekli, metinde ad geçen ilaçlar ise farmakolojik adlar yla Türkçe olarak yaz lmal d r. 6. Yay mlanmas istenen metin daha önce baflka bir yay n organ nda yay mlanm fl veya yay mlanmak üzere teslim edilmifl olmamal d r. 7. Yay mlanmak üzere gönderilen bilimsel yaz lar; Dergi Yay n Kurulu taraf ndan yaz y bilimsel yönden de erlendirmek üzere dan flmana veya düzeltilmek üzere yazar na geri göndermek, biçimde düzeltmek veya k saltmak, yay n ve etik kurallara uymayanlar yay mlamamak yetkisine sahiptir. 8. Anestezi Dergisi ne baflvuruda; a. Çal flman n de erlendirmeye al nabilmesi için; dergiye gönderilen makalenin tüm yazarlarca okundu unu, onayland n, yay n eti ine uyuldu unu ve yay n ile ilgili telif haklar n n dergiye b rak ld n bildiren ve her yazar taraf ndan imzalanm fl olan "Yay n Hakk Devir Form" ile makale için al nm fl "Etik Kurul Karar Yaz s " kopyas adresimize postalanmal d r. Aksi halde baflvurular de erlendirmeye al nmaz. 9. Yaz Koflullar a. Tüm metin Times New Roman yaz karakteri ile, sa dan ve solda 2.5, alttan ve üstten 2.5 cm boflluk olacak flekilde, 12 punto (tablo içeri i ve flekil, grafik alt yaz lar 10 punto), iki sat r aral kla, paragraf girintisi olmadan, her paragraf için bir sat r boflluk b rakarak düzenlenmelidir. b. Yazarlar yaz lar n yay nlanmak üzere internet ortam nda http://www.onlinedergi.com/anestezi/ adresi üzerinden yönlendirmeleri takip ederek yollamal d r. Makale internet ortam nda online olarak gönderilirken makalenin bir as l örne i, iki kopyada yazarlar n ve çal flman n yap ld kurum ad belirtilmeyen örne i, imzal yay n hakk devir formu ve etik kurul karar yaz s, makalenin Microsoft Word ortam nda CD ye kaydedilmifl olarak afla da belirtilen adreste teknik editörlü e gönderilmelidir. c. nternet ortam nda makale gönderilirken metinler, tablolar ve resimler sisteme ayr ayr, ilgili bölümlerden yüklenmelidir. Yüklenen dosyalarda yazarlara dair hiçbir bilgi bulunmamal d r. Yazar, iletiflim ve kurum bilgileri sistemde, dosya yükleme ad m ndan önce ayr ca al n p kaydedilmektedir. 1. 1.sayfada yaz n n bafll, yazarlar n s ras ile aç k adlar ve soyadlar, çal flman n yap ld anabilim dal veya klinik ad veya kurum adlar, yaz n n k sa bafll, gönderilme tarihi, yaz flman n yap laca yazar n ad-soyad, adres bilgileri, telefon, faks ve e-posta adresi belirtilmelidir. 2. Özet ve Anahtar kelimeler: Araflt rma yaz lar n n Türkçe ve ngilizce özetleri; Amaç (Objective), Yöntem (Method), Bulgular (Results), Sonuç (Conclusion) bafll klar alt nda yap land r lm fl flekilde ayr paragraflar halinde ve en fazla 250 kelime olacak flekilde sunulmal d r. ngilizce özet Türkçe ile ayn olmal, ngilizce bafll k da eklenmelidir. Türkçe ve ngilizce anahtar kelimeler en fazla 5 adet ve Index Medicus Subject Headings (MeSH) e (http://www.nlm.nih.gov/mesh/2007/mbrowser.html) uygun olarak haz rlanmal d r. d. Metin 1. Makaleler için Girifl, gereç ve yöntem, bulgular, tart flma, teflekkür (istenirse), kaynaklar, tablolar ve flekiller fleklinde düzenlenmelidir. Tablo, flekil ve grafikler kaynaklar k sm ndan sonra ilk sayfada liste olarak s ralanmal d r. Tablo, flekil veya grafik numaralar (tablolar n s ras romen rakam yla, flekillerin s ras arabik rakamlarla) metin içinde konunun geçti i yerde parentez içerisinde belirtilmelidir. Ard ndan her sayfada bir tablo, grafik veya flekil olacak flekilde alt ve/veya üst yaz lar, k saltmalar ile birlikte yaz lmal d r. Baflka bir yay ndan al nt yap lm fl ise tablo ve flekiller için de mutlaka kaynak gösterilmelidir. Tablo ve fiekillerde k saltma kullan ld ise uzun ifadeleri bafll klar ile birlikte ayr sayfada aç klanmal d r. ANESTEZ DERG S YAZIM KURALLARI Bu dergi TÜB TAK- TÜRK TIP D Z N ve EMBASE / EXCERPTA MEDICA veri taban nda yer almaktad r. E er metinde resim kullan lacaksa; resimler 203 x 257 mm den büyük olmayan kaliteli parlak kâ da bas lmal ve ayr bir zarfa konularak arkalar numaraland r lmal d r. Ayr ca resmin alt na yaz - lacak bafll k da ayr bir sayfaya yaz lmal d r. E er metinde hastan n foto raf veya di er tan mlay c lar yay nlanacak ise hastan n yaz l onay da metin ile birlikte yollanmal d r. Renkli resimler ancak yazar ayr bir ücret öderse bas l r. Kullan lan birimler (mg/kg/st) yerine (mg kg -1 st -1 ) fleklinde yazmal d r. Olgu(lar n) sunumlar için Girifl, olgu(lar n) sunumu, tart flma, kaynaklar (ve varsa tablo, flekil, resim), fleklinde düzenlenmelidir. Editöre mektup Editöre; dergide yay mlanan metinlerle veya mesleki konularla ilgili olarak 750 kelimeyi aflmayan ve 5 (befl) kaynak ile 1 (bir) tablo veya flekil içerecek flekilde mektup yaz labilir. Ayr ca bilimsel araflt rma niteli i tafl yan ancak az veriye sahip orijinal çal flmalar, ön bulgular ve teknik detaylar da yay mlanabilir. Editör bu mektubu yay mlay p yay mlamamakta serbesttir. Bilimsel özet Meslektafllar m z n uluslararas dergilerde (TÜB TAK n belirledi i A, B ve C Grubu dergiler) yay mlanan bilimsel makalelerin duyurulmas için özetleri yay mlanabilir. Bu amaçla; yaz n n fotokopisi ve "Abstract" n Türkçe çevirisi dergi yaz flma adresine yollanmal d r. Kaynaklar n düzenlenmesi 1. Süreli yay nlar için Kaynak seçiminde Türkçe kaynaklardan da yararlanmaya özen gösterilmelidir. Kaynaklar ana metin içinde ilk geçtikleri s raya göre parantez içinde numaraland r l r (kaynaklar s ra ile gelmiyorsa "," ile, e er ikiden fazla ve birbirini izleyen say lar ise parantez içindeki ilk say ile son say aras na " - " iflareti konulur, Kaynak yaz l m nda; s ra ile yazar soyad ve adlar n n bafl harfleri (yazar say s alt adet veya alt dan az ise tüm yazarlar, e er alt adetten fazla ise ilk üç yazar yaz ld ktan sonra; "ve ark." eklenir), makalenin ad, varsa Index Medicus a göre k salt lm fl dergi ad, yay n y l, volüm say s, yaz n n bafllang ç ve bitifl sayfa numaralar yaz l r. Örnek; Brown BR, Gandolphi A. Adverse effects of volatile anaesthetics. Br J Anaesth 1987; 59:14-9. 2. Kitaplar için Tek yazarl ise; s ra ile yazar soyad ve ad, kitap ismi, bas mevinin bulundu u flehir, yay nevi, bask y l ve bafllang ç ile bitifl sayfa numaralar k saltmadan yaz l r (Türkçe çeviriler için örne e bak n z). Yabanc, Türkçe ve çeviri kitap için örnekler Moore DC. Regional Block. Springfield-Illions, Charles C. Thomas 1979; 155-172. Esener Z. Klinik Anestezi. stanbul, Çiftbay Matbaas 1991; 267-275. Pilbeam SP. Mekanik Ventilasyon: Fizyolojik ve Klinik Uygulamalar. Çeviri: Çelik M, Besler MP, Helvac A, Yalman A, Orhon ZM, Yayc F. stanbul, Logos 1999; 291-304. Çok yazarl ise; s ra ile bölümü yazan yazar(lar) n soyad(lar) ve ad(lar), bölümün ad, editör(lerin)ün soyad ve ad(lar), kitab n ismi, bas mevinin bulundu u flehir, yay nevi, bas m y l, yaz n n bafllang ç ile bitifl sayfa numaralar yaz l r (Türkçe çeviriler için örne e bak n z). Yabanc, Türkçe ve çeviri kitap için örnekler Hull CJ. Opioid infusion for the management of postoperative pain. In: Smith G, Covino BG, (eds.) Acute Pain, London, Butterwoths 1985; 155-179. Sayg n B. S v replasman. (ed.) Çuhruk H, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ders Kitab. Ankara, Öncü Limited 1995; 59-73. Kupeli I. Diabet ve Anestezi. Çeviri: Elar Z. In: Snow JC, (ed.) Anestezi El Kitab, Çeviri Editörü: Elar Z, zmir, Güven Kitabevi 1986; 315-324 10. Dergide yay mlanan metinlerin; etik, bilimsel ve hukuki sorumlulu u yazarlara aittir. 11. Bas ma kabul edilen yaz n n son hali ile birlikte Microsoft Word ile yaz lm fl bir bilgisayar kopyas n içeren CD gönderilmesi zorunludur. Bilgisayar kopyas ile yaz n n son hali tam olarak ayn olmal d r. 12. Dergide yay nlanan metinler için ayr bir bask verilmez. Yay na kabul edilmeyen metinler geri gönderilmez. Postada olabilecek kaybolma veya gecikmeden sorumluluk kabul edilmez. Editör Prof.Dr.Oya Özatamer Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal bn-i Sina Hastanesi 3. Kat D. Blok, 06100 Samanpazar /ANKARA YAZIfiMA ADRES ANESTEZ DERG S P.K. 33 06591 Cebeci ANKARA e-posta: anestezidergisi@yahoo.com Tel: (312) 508 23 93 / 508 29 42 iii
Anestezi Dergisi / Journal of Anesthesia ISSN 1300-0578 1. Journal of Anesthesia is the official voice of the Anesthesiology and Reanimation Specialists Society. The Journal is published every three months and a volume consists of four issues. 2. This journal publishes original articles, case reports, brief reports, scientific panels, technical news, special articles, book reviews and letters to the editor related to Anesthesiology, Critical Care and Pain. Review articles by experts may be published upon invitation from the journal editorial board. Except the review articles requested by the editorial board, no review article will be accepted. Manuscripts, whose summaries were previously presented or published may also be accepted in full form provided that the previous publication or presentation is mentioned. 3. The languages of this journal are Turkish and English. 4. Manuscripts must be prepared and submitted in the rnanner described in "Uniform Requirements for Manuscripts Subrnitted to Biomedical Journals" by The International Medical Journal Editorial Board, reprinted in British Medical Journal 1988: 296: 401-5 or in Anestezi Dergisi 1995; 3: 7-12. 5. Manuscripts submitted to the journal should be suitable to the "Turkish Dictionary" and "New Spelling Rules" published by the Turkish Language Institution. Technical terms should be comformable to the "Turkish Medical Terminology" and the drugs mentioned should be written with their generic names in Turkish. 6. The manuscript should be neither published nor be submitted in order to be published in any other publication. 7. The Editorial Board has the right to correct, shorten, reject or send back the paper for revision. 8. Manuscript submission to the Anesthesia Journal, a. In order for the manuscript to be taken under consideration for publication, the copy of the "Publication Right Transfer Form" signed by all the authors stating that the manuscript has been read and approved by all the authors, and that they agree to transfer the copyright to the Journal of Anesthesia accompanied by the copy of the "Ethical Board Judgement Document" should be posted to The Anesthesia Journal correspondance address. The submissions without these won t be taken under consideration. 9. General Guidelines and Set-up Instructions: a. The manuscript should be written with Times New Roman type script, in 12 font (The table content, diagram and graphic subtitles with 10 font), with margins of 2.5 cm on each side,on top and on the bottom and double space. Paragraph indents should be avoided and each paragraph must be separated with one line. b. In order to submit their manuscripts online the writers should make their application through the official homepage which is http://www.onlinedergi.com/anestezi/ and follow the directions or directly to the anestezidergisi@yahoo.com web adress. One original copy, two blinded copies (The name of the writer and the institute excluded), a signed publication right transfer form, a signed Ethical Board Judgment Paper and a cd including the manuscript in Microsoft Word form should be sent to the technical editor via the adress stated below. c. While submitting the manuscript online, the text, tables, illusrations and figures should be uploaded to the system seperately through the associated sections. There should not be any information about the authors in the uploaded files. The information about the authors, correspondance and the institute are required and recorded before the uploading of the files. 1. TITLE PAGE: The title page should contain, The title of the article First name, middle initial and last name of each author with highest academic degrees including fellowship and board affiliations. Name of departments and institutions to which the work should be attributed. The date of submission Name, address, e-mail adres, telephone number and fax number of author responsible for correspondence concerning the manuscript 2. ABSTRACT AND KEY WORDS: The second page should provide a structured abstract, consisting of Objective, Method, Results and Conclusion in separate paragraphs and of not more than 250 words. Key (Indexing) words: Below the abstract, provide (and identify as such) up to 5 key words in Turkish and in English from Index Medicus in alphabetical order under the heading keywords, which will assist indexers in cross indexing the article. d. TEXT: 1. Articles: The text of observational, experimental and general articles is divided into sections with the following headings: Introduction, Material and Methods, Results, Discussion, Acknowledgements (if desired), References, Tables and Figures. The tables, figures and graffics should be arranged as a list in the first page after the References. The numbers of the tables, figures and graffics should be stated within the text inside parentheses where the subject is mentioned (Tables with roman, figures with arabic numbers). The subtitles and/or the titles with abbreviations should be written afterwards providing at least one table, figure and graffic per page. If another publication has been quoted, references for those table and figures should also be stated. If abbreviations have been used for the table and figures the full forms should be stated with the titles in another page. INSTRUCTIONS FOR AUTHORS If photos will be used within the text, the photos should be printed in shiny paper no bigger than 203 x 257 mm and should be placed in another envelope with their backs numbered and also the title planned to be written underneath the photo should be stated in another page. If a patients photo or a description is going to be included within the text the informed consent of the patient should accompany the manuscript during submission. Colour prints will only be printed if the author should agree to pay an extra fee. The units should be given using subscripts (eg: mg kg -1 h -1 ) instead of (mg/kg/h). 2. Case reports : Case reports should be sub-divided as follows: Introduction, Case Report, Discussion, References (if needed tables, figures and pictures). 3. Letters to the Editor Letters related to previously published articles or technical issues having no more than 750 words, 5 references and 1 table could be sent to the editor. Preliminary reports or short research articles as well as technical reports could also be accepted for publication. The editor is free to publicate or not to publicate these letters. 4. Scientific Abstracts For scientific abstracts of articles previously published in international journals (Turkish Scientific Research Foundation Classification A, B or C) a copy of the original article and Turkish translation of the abstract should be submitted. e. REFERENCES: 1. For Periodical Publications: During the selection of references the usage of Turkish references should also be considered. References should be numbered in parantheses according to the first time they appear on the main text (if the references aren t in order with ", ", and if there are more than two and with consequent numbers a "-" is placed between the first and last number within the parantheses ) During writing the references, the first letters of the author s name and surname (if the number of the authors is six or more after writing the first three, "et all" is added), the name of the abstract, the abbreviated name of the journal according to the Index Medicus, year of publication, the number of the volume, the page numbers of the first and last page. Example; Brown BR, Gandolphi A. Adverse effects of volatile anaesthetics. Br J Anaesth 1987; 59: 14-9 2. For Books If written by one author, first the surname and name of the author, the name of the book, the city of the printing house, the year of printing, the number of the first and last page are written without abbreviations in this order (For Turkish translations look at the example). Examples for foreign, Turkish and translated books, Moore DC. Regional Block. Springfield-Illio s, CharlesC. Thomas 1979; 155-172. Esener Z. Klinik Anestezi. Istanbul, Çiftbay Matbaas 1991; 267-275. Pilbeam SP. Mekanik Ventilasyon: Fizyolojik ve Klinik Uygulamalar. Çeviri: Çelik M, Besler MP, Helvac A, Yalman A, Orhon ZM, Yayc F. stanbul, Logos 1999; 291-304. If with multipl authors, the surnames and names of the authors who wrote the chapters, the name of the book, the city of the printing house, the year of printing, the number of the first and last page are written without abbreviations in this order (For turkish translations look at the example). Examples for foreign, Turkish and translated books, Hull CJ. Opioid infusion for the management of postoperative pain. In: Smith G, Covino BG, (eds.) Acute Pain, London, Butterworths 1985; 155-179. Sayg n B. S v replasman. (ed.) Cuhruk H, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ders Kitab. Ankara, Öncü Limited 1995; 59-73. Kupeli I. Diabet ve Anestezi. Çeviri: Elar Z. In: Snow JC, (ed.) Anestezi El Kitab, Çeviri Editörü: Elar Z, zmir, Güven Kitabevi 1986; 315-324. 10. The authors are responsible from the ethical, scientific and legal responsibility of the contents of the manuscripts. 11. The final version of the manuscript agreed to be published must be sent with a cd including the copy of the manuscript in Microsoft Word format. The final version and the copy must be identical. 12. The hard copy of the published manuscripts is sent to the authors. Rejected manusc-ripts are not sent back. The journal does not take the responsibility of the delayed arrival or of the loss of the manuscript in the mail. Editör Prof.Dr.Oya Özatamer Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal bn-i Sina Hastanesi 3. Kat D. Blok, 06100 Samanpazar /ANKARA Bu dergi TÜB TAK- TÜRK TIP D Z N ve EMBASE / EXCERPTA MEDICA veri taban nda yer almaktad r. YAZIfiMA ADRES ANESTEZ DERG S P.K. 33 06591 Cebeci ANKARA e-posta: anestezidergisi@yahoo.com Tel: (312) 508 23 93 / 508 29 42 iv
Ç NDEK LER / CONTENTS DERLEME / REVIEW ARTICLE Yenido anda Farmakolojik A r Kontrolü...............................................3-11 Pharmacological Pain Control A. Bar fl AKCAN, Mert AKBAfi Nonkardiyak Cerrahide Preoperatif Kardiyovasküler Risk Belirleme ve Kardiyak Haz rl k................................................................12-18 Preoperative Cardiac Risk Assesment and Cardiac Management Preparation in Noncardiac Surgery Baflak Ceyda MEÇO, Neslihan ALKIfi KL N K ÇALIfiMALAR / ORIGINAL ARTICLES Sezeryen Operasyonlar nda ntratekal Levobupivakain ve Bupivakainin Maternal ve Fetal Etkilerinin Karfl laflt r lmas..............................19-28 Meternal and Fetal Effects of Intratecal Bupivacaine and Levobupivacaine During Cesarean Section Elif DO AN BAKI, Demet DO AN EROL, Reha DEM REL, Yücel ERDO AN Eflde er Dozdaki zobarik Levobupivakainin Farkl Volümlerinin Spinal Anestezi Karakteristikleri Üzerine Etkileri........................................29-35 The Effect of Different Volumes of Similar Dose Isobaric Levobupivacaine on Spinal Anaesthesia Characteristics Leyla HOTAMAN, Gürkan TÜRKER, Alp GURBET, Tijen YILMAZLAR, Gülhan BAYRAK, Tu çe ÖZBEY Spinal Anestezi Uygulanan Sezaryen Operasyonlar nda Kristaloid ve Kolloid Solüsyonlar ile Volüm Önyüklemesinin Etkinliklerinin Karfl laflt r lmas....................................................................36-42 Comparison of the Effectiveness of Volum Preloading With Crystalloid and Colloid Solutions in Caesarean Section Operations Under Spinal Anaesthesia Aylin YALÇINKAYA, G. Ulufer S VR KAYA, Melahat K. EROL, Ayfle HANCI Nefrektomi Olgular nda Levobupivakain ile Sa lanan Peroperatif Epidural Analjezinin Oksidatif Stres Ürezine Etkisi............................43-49 The Effect of Peroperative Epidural Analgesia With Levobupivacaine on the Response of Oxidative Stress During Nefrectomy Operations N. ÖZTÜRK, P. DURAK ULUER, G. S. SAYDAM, D.. TOPÇU, H. GÜLAPO LU, Y.A. ÇEB, Ö. ERDEML v
OLGU SUNUMLARI / CASE REPORTS Yenido anda Solunum S k nt s n n Nadir Bir Nedeni: Konjenital Vallekülar Kist (Olgu Sunumu)..............................................50-53 A Rare Cause of Neonatal Respiratory Distress; Congenital Vallecular Cyst (Case Report) Fulya ÖZER, Mesut fiener, Tuba CANBOLAT, smail YILMAZ Dural Delinme Sonras Oluflan flitme Kayb nda Epidural Kan Yamas (Olgu Sunumu)..................................................54-55 Epidural Blood Patch in Hearing Loss After Lumbar Puncture (Case Report) fiaban YALÇIN, Enver ÖZGENC L, Murat AKBABA, brahim AfiIK, Mustafa SA IT Sezaryen Operasyonu çin Uygulanan Kombine Spinoepidural Anestezi Sonras Tinnitus ve flitme Kayb (Olgu Sunumu).................................56-59 Tinnitus and Hearing Loss After Combined Spinoepidural Anesthesia for Caesarean Section (Case Report) Safinaz KARABAYIRLI, Muhammet GÖZDEM R, Hanifi KURTARAN, Burhanettin USTA, Ruveyda rem DEM RC O LU, Hüseyin SERT Koroner Arter Greft Cerrahisi Sonras Hipofiz Apopleksisine Ba l Geliflen Bilateral 3. Kranial Sinir Paralizisi (Olgu Sunumu).......................................60-62 Bilateral Third Cranial nerve Halsy Due to Pituitary Apoplexy Following Coronary Artery Bypass Surgery (Case Report) Döndü Y CAN, Levent ÖZTÜRK, Asl YILMAZ, Tülin GÜMÜfi, Orhan KANBAK vi
De erli yazar; Afla da makalenin her bölümü için uygulanmas gereken yaz n kurallar genel olarak belirtilmifltir. Makalenizin tamamlad ktan sonra bu kontrol listesinden Anestezi Dergisi Etik kurul karar yaz s fleklinde iflaretleyerek kontrollerinizi tamamlayabilirsiniz. 1 2 mzal olur belgesi Bafll k, K sa Bafll k, Yazarlar, Türkçe Özet, Anahtar Kelimeler, ngilizce Özet, ngilizce Bafll k, Anahtar Kelimeler, Amaç, Yöntem, Bulgular, Tart flma, Sonuç, Kaynaklar Herbiri ayr sayfada olacak Bafll klar büyük harf ile ve sayfan n soluna dayanm fl olacak Bafll k sayfas ndan itibaren sa alt köflede numaraland r lm fl olmal d r 3.1 Bafll k, K sa Bafll k, Yazarlar Tek sayfada ortada olacak 3.2 Türkçe ve ngilizce Özet En fazla 250 kelime ngilizce bafll k ve özet Türkçe bafll k ve özetin tam karfl l olmal d r Amaç, Yöntem, Bulgular, Tart flma ve Sonuç içeri i ile dört paragraf olmal d r ngilizce özet için; "Objective, Method, Results, Discussion, Conclusion" Kaynak kullan lmaz 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Anahtar Kelimeler Girifl Gereç ve Yöntem Bulgular Tart flma -Sonuç Kaynaklar MeSH e uygun en fazla 5 adet Sonuç aç klanmaz Etik kurul onay belirtilmelidir laç isimleri bafl harfi küçük olmal d r ve farmakolojik ismi kullan lmal d r K saltmalar ilk kullan ld nda aç klanmal ve parantez içinde belirtilmelidir im, iv, po, sc Birimlerde SI sistemine uyulmal d r Birimlerde (.) veya (/) kullan lmaz; mg kg -1, L dk -1 m -2 veya mmhg gibi Istatsitik yöntem son paragrafta beliritilmelidir Aritmetik ortalama veya orandan sonra (±) ile verilen de er aç klanmal d r Grafik, tablo, resim ve flekiller metinde geçifl s ras na göre numaraland r lmal d r Simgeler s ral (*, +, #, gibi) olmal d r Grafik ve Tablo Grafik ve Tablolar bafll ile ayr sayfada bafll k, aç klama ve dipnotu ile olamal d r Sayfalar numaraland r lmamal d r Grafiklerde çerçeve olmamal d r, beyaz zemin olmal d r Resim ve fiekiller 130X180 mm, siyah-beyaz, arkas nda makale bafll, üste gelecek k s m ok ile belirtilmifl olmal d r Metinde geçifl s ras na göre cümle sonunda ve parantez içinde numaraland r l r Yazar ad ile metinde geçiyor ise isimden hemen sonra olmal d r Dergi k saltma isimleri IM veya SCI e göre olmal d r Alt ve daha fazla yazarl makale ise ilk üçden sonra et al veya ve ark yaz lmal d r Derleme için 80, orjinal makale için 40, olgu sunumlar nda 15 ve editöre mektupta 5 geçmemelidir Kaynak yaz m kurallar na uymal d r Genel Times New Roman; bafll k 12 punto bold, metin 12 punto, paragraf aras bir sat r boflluk, paragraf girintisi yok, 2 sat r aral Kaynaklar için örnekler Makale Ekli say (son iki y la ait olmak kayd ile) Kitap Kitap bölümü Elektronik ortam-son y la ait ise Kurulufl Yazarlar,...Makale ad. Dergi ad Y l; say : sayfa. Yazarlar,...Makale ad. Dergi ad Y l; say (supp no): sayfa. Yazarlar. Kitap ad. Kaç nc bask. Bask yeri: firma; y l, sayfa. Yazarlar. Bölüm bafll. In: kitap ad. Kaç nc bask. Bask yeri: firma; y l, sayfa. Bafll k, site ad, gibi bilgi. The web site: url The Intensive Care Society bafll k:guideline(varsa). Dergi y l; say : sayfa. vii
2010 YILI KONGRE TAKV M ARUD 2010 Sempozyumu 22-25 Nisan 2010 fianl urfa/türkiye www.arud2010nisan.com XV. Ulusal Yo un Bak m Kongresi 5-8 May s 2010 Çeflme/Türkiye www. yogunbakim2010.com XV. Klinik Toksikoloji Derne i Kongresi 15-19 May s 2010 Antakya/Türkiye www.kliniktoksikolojidernegi.org XVI. Gö üs Kalp Damar Anestezi ve Yo un Bak m Derne i Kongresi 19-22 May s 2010 Eskiflehir/Türkiye www.gkda.org.tr XI. Ulusal A r Kongresi 20-23 May s 2010 stanbul/türkiye www.agrikon2010.org III. International Congress on Neuropathic Pain (NeuPSIG 2010) 27-30 May s 2010 Atina/Yunanistan www2.kenes.com/neuropathic/pages/home.aspx The European Anaesthesiology Congress. Euroanaesthesia 2010 12-15 Haziran 2010 Helsinki/Finlandiya www.euroanesthesia.org XXIX. Annual European Society of Regional Anaesthesia Congress 8-11 Eylül 2010 Porto/Portekiz www.esraeurope.org American Society of Anesthesiologists Annual Meeting (Anesthesiology 2010) 16-20 Ekim 2010 San Diego/ABD www.asahg.org xiii
ANESTEZ DERG S Journal of Anesthesia ISSN 1300-0578 YAYIN HAKKI DEV R FORMU Makale bafll............... Yukar da bafll belirtilen makalemiz daha önce yay nlanmas ve/veya de erlendirilmesi için herhangi baflka bir dergiye ve/veya yay nevine gönderilmemifl, ya da daha önce k smen veya tamamen yay nlanmam flt r. Afla da ad -soyad ve imzalar olan yazarlar, makaleyi Anestezi Dergisi yaz m kurallar do rultusunda düzenleyerek son halini okumufl ve yay n hakk n Anestezi Dergisi ne devrettiklerini onaylam fllard r. Yazarlar (makalede belirtilen s ra ile) ADI-SOYADI MZA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. YAZIfiMA ADRES : Ad -Soyad :... Adres :... Telefon :... Fax :... e-posta :... YAZIfiMA ADRES ANESTEZ DERG S P.K. 33 06591 Cebeci ANKARA e-posta: anestezidergisi@yahoo.com Tel: (312) 5082393 / 5082942 ix
JOURNAL OF ANESTHESIA Journal of Anesthesia ISSN 1300-0578 PUBLICATION RIGHT TRANSFER FORM Title of the Manuscript............... Our manuscript whose title is given above has nor been sent to another journal or printing house in order to be published and/ or evaluated, neither publicated partially or totally. The authors whose name-surname and signature appears below, have edited the manuscript according to the Journal of Anesthesia submission rules and have read the final version of it and aggreed to transfer the publication rights to the Journal of Anesthesia. Authors (according to their order in the manuscript) NAME SURNAME SIGNATURE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. MAIL ADRESS Name surname :... Adress :... Telephone :... Fax :... e-mail :... YAZIfiMA ADRES ANESTEZ DERG S P.K. 33 06591 Cebeci ANKARA e-posta: anestezidergisi@yahoo.com Tel: (312) 5082393 / 5082942 x
1993 ten 2010 y l na De erli Üyeler, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i nin yay n organ olan Anestezi Dergisi 17 y ld r ç tas n yükselterek yay nlanmaya devam ediyor. Derginin editörlü ünü yapan Prof. Dr. Refik Paykoç, Prof. Dr. Hülya Çelebi, Prof. Dr. Kadir Kaya, Prof. Dr. Meral Kanbak, Prof. Dr. Gülnaz Arslan, Prof. Dr. Oya Özatamer ve ekipleri özveriyle, büyük emek harcayarak dergimizi bu günlere getirdi. De erli ö retim üyelerine ve ekiplerine derne imize ve anestezi camias na yapt klar kutsal hizmetlerinden dolay yönetim kurulu ve anestezi camias ad na teflekkürü borç bilirim. Sizlere 2009 ve 2010 y l na ait faaliyetlerimizden bahsetmek istiyorum. 9 Ocak 2009 da Schering Plough sponsorlu unda Ankara da "Kas Gevfleticiler" paneli yap ld. Mart 2009 da geleneksel Uzman Dr. Esat Aydo du Olgu Sunumu Yar flmas n Gülhane Askeri T p Akademisi nde gerçeklefltirdik. lk üçe girenlere teflvik ödülleri verilirken, 10 finaliste de ARUD Nisan 2009 Sempozyumu kat l m hediye edildi. 24-26 Nisan 2009 tarihinde "Günübirlik Anestezi Sempozyumu" yapmak üzere Ankara K z lcahamam Patalya ya gittik. Di er toplant lar m zda oldu u gibi ilgi çok büyüktü. E itim y l n n ilk aylar nda 27 Kas m 2009 da yine Ankara Atatürk E itim Araflt rma Hastanesi nde "Pediatrik Anestezi" panelini gerçeklefltirdik. Yeni y l n ilk toplant s 3 y ld r yapt m z art k gelenekselleflen "Sugammedex Sempozyumu" oldu. TOF-Watch SX kullan m ile ilgili 30 kiflilik kursu içeren faaliyetlerimizin devam nda ödüllü panelimiz baflar ile gerçeklefltirildi. Panelin devam nda yine hep birlikte müzik eflli inde güzel bir akflam yeme i yiyerek "yeni y la merhaba" dedik. Derne imizin yaz tatili öncesi son faaliyeti olan geleneksel ARUD Sempozyumunu bu sene "Anestezide Düfllere Yolculuk" diyerek planl yoruz. fianl urfa da bilimsel toplant m z yap p fliir kent Mardin e gitmeyi düfllüyoruz. Dergimizin bu say s nda bilgilerine ulaflabilece iniz toplant m za kat l m n z bekliyoruz. Her fley sizlerin kat l m ile güzel ve anlaml. Hepinizi sevgiyle ve sayg lar mla selaml yorum. Yönetim Kurulu Ad na Prof. Dr. Asuman UYSALEL Anestezi ve Reanimasyon Uzmanlar Derne i Yönetim Kurulu Baflkan xi
Sevgili Meslektafllar m; 2010 y l n n bu ilk say s nda sizler ile birlikte olmaktan dolay duydu um mutlulu u ifade etmek isterim. Bu vesile ile 2010 y l n n ülkemize ve anestezi camiam za mutluluklar, baflar lar ve esenlikler getirmesini temenni ederim. 2010 y l n n ilk say s ile editöriyal kurulda baz de ifliklikler oldu u dikkatinizi çekecektir. Süreli yay nc l n ne kadar zorluklar ve özveri ile gerçeklefltirildi ini daha önce bu görevlerde olan ve dergimizi flu an ki seçkin seviyesine ulaflt rm fl olan arkadafllar m z ve sizler yak ndan bilmektesiniz. Özellikle ekonomik flartlar n büyük bask s alt nda bir çok görevi üstlenerek dergimizin zaman nda ve hatas z yay nlanmas nda büyük katk s olan teknik editörler Uzm. Dr. Ali Abbas YILMAZ ve Uzm. Dr. Özlem SELV CAN bu say ile görevlerini Doç. Dr. Zekeriyya ALANO LU ve Uzm. Dr. Menekfle HASDO AN a devretmifl bulunmaktad rlar, ayn zamanda teknik editör yard mc lar Dr. E. Aysu fialviz, Dr. Arif Timuro lu ve Dr. Ça l Vural görevlerini Dr. Volkan Baytafl, Dr. Yusuf Çokay ve Dr. Bar fl Adakl ya devretmifllerdir. Dr. Süheyla Karada Erkoç bu dönemde de çal flmalar na devam edecektir. Dergimizin editörü olarak kendilerine sonsuz teflekkürlerimi sunmay bir borç kabul ederim. Eme i geçen arkadafllara hayatlar nda (hem derne imize hem de dergimize katk lar n artarak devam edece i ümidi ile) baflar lar dilerim. leride hem derne imize hem de dergimize katk lar n n devam n beklerim. Önümüzdeki dönemde dergimizin en önemli hedefi biz Anesteziyoloji ve Reanimasyon uzmanlar n n de erli çal flmalar n hak ettikleri sayg nl kta ulusal ve uluslararas seviyede duyurmak ve kabul edilmelerini sa lamakt r. Bu amaçla dergimizin "Science Citation Index" kapsam nda indekslenebilmesi için çal flmalara bafllanacakt r. Bu amaca ulafl labilmesi ile dergimiz daha farkl bir seviyede sizlere hizmet edebilme flans na kavuflacakt r. Sizler ile bu konuyla ilgili elde edilecek olan geliflmeler paylafl lacak ve okurlar m z n geliflimimizi takip etmesi sa lanacakt r. Bu say ile bafllamak üzere her say da o say ile ilgili bir k sa de erlendirme yaz s n dergimizde bulacaks n z. Bu flekilde siz okurlar m za sunulmakta olan çal flmalar n baz lar n n k sa de erlendirilmesine bazen yazarlardan farkl bir aç yla bazen ise yazarlar n de erlendirmesine paralel flekilde bir görüfl ile ulaflmak mümkün olacakt r. Okuyucular m z n dergimizde yay nlanan makalelerine katk amac yla de erli görüfl ve fikirlerinizi bizimle paylaflmas n çok önemsiyorum. Editöre mektup bafll alt nda bu görüfllerin di er okuyucular ile paylafl lmas dergimizin tek tarafl yay n yapan bir mecradan yaflayan, görüfllerin paylafl ld, tart flma ortam sa layan bir platform haline gelmesini sa layacakt r. Bu anlamda okuyucu görüflleri bundan sonraki dönemde dergimizde çok daha fazla yer bulacak ve ümit ederim ki bu sayede dergimizin seviyesi daha üst düzeye ulaflacakt r. Okuyucular m zdan ald m z geri bildirimlerin büyük k sm derginin zaman nda ve güvenilir olarak sizlere ulaflt r lmamas yönündedir. Dergimizin siz okuyucular m za güvenli olarak ulaflt r labilmesi için yak n bir gelecekte adres yenilemesi çal flmas yap lacak ve bu flekilde daha h zl güvenli bir da t m mümkün olacakt r. Önümüzdeki günlerde sizlerinde katk lar yla daha etkin, baflar l ve art k ortak sesimiz haline gelecek bir dergi platformunu sizlere sunabilmek umudu ile sayg lar sunar m. Prof. Dr. Oya ÖZATAMER ED TÖR xii
xiii
ARUD 22 N SAN 25 N SAN 2010 B L MSEL PROGRAM ARUD 2010 fianliurfa SEMPOZYUM PROGRAMI Cuma 23 Nisan 2010 I.Oturum Sevofluran Prof. Dr. Filiz Tüzüner - Prof. Dr. Yüksel Keçik 09:00-09:20 Nöroanestezide Sevofluran Prof. Dr. M. Kemal Bayar (Elaz F rat Üniversitesi) 09:20-09:40 Kardiyak Anestezide Sevofluran Prof. Dr. Asl Dönmez (Ank. Yük. ht. E. Araflt. Hast.) 09:40-10:00 Jinekolojide Sevofluran Doç. Dr. fiaziye fiahin (Ank. Keçiören E. Araflt. Hast.) 10:30-11:00 Kahve Aras II. Oturum Periferik Bloklar Epidural Analjezinin Yerini Al yor Mu? Prof. Dr. Oya Kutlay - Prof. Dr. Ülkü Aypar 11:00-11:20 Evet Uzm. Dr. Alp Alptekin (D flkap Y. Beyaz t E it. Araflt. Hast) 11:20-11:40 Hay r Doç. Dr. Mehmet Emin Orhan (GATA-Ankara) 12:00-13:30 Ö le Yeme i III. Oturum Obez ve Geriatrik Hastalarda Perioperatif Riskler Prof. Dr. fiükran fiahin - Prof. Dr. Saadet Özgen Ulup nar 13:30-13:50 Obez Hastalarda Pozisyon Ve Yrd. Doç. Dr. fiaban Yalç n (Harran Üniversitesi) Havayolu daresi 13:50-14:10 Geriatrik Hasta Ve Doç. Dr. Süleyman Ganida l (Gaziantep Üniversitesi) nhalasyon Anestetikleri 14:10-14:30 Hipertansiyonda Yeni Görüfller Doç. Dr. Lale Karab y k (Gazi Üniversitesi) Cumartesi 24 Nisan 2010 Sempozyum De erlendirmesi Yönetim Kurulu Mardin Gezisi Pazar 25 Nisan 2010 Ankara'ya Dönüfl Bilgi için: www.arud2010nisan.com letiflim Adresi: Uzm. Dr. Özlem Selvi CAN Ankara Üniversitesi T p Fakültesi bn-i Sina Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon AD S hhiye-ankara Tel: 0312 508 3244 0312 508 3641 e-mail: arudmail@gmail.com xiv
Anestezi Dergisi 2010; 18 (1): 1-2 Editörden ED TÖRDEN Bu ayki say m zdaki bir çal flmaya siz okurlar m z n dikkatini çekmek istiyorum. Bu çal flma "Spinal anestezi uygulanan sezaryen operasyonlar nda kristaloid ve kolloid solüsyonlar ile volüm önyüklenmesinin etkinliklerinin karfl laflt r lmas " bafll ile yay nlanm fl ve günümüzün anestezi prati inde gittikçe artan bir öneme sahip olan bir konuda baz çözüm önerileri sunmaktad r. Sezaryen operasyonu ile do umlar ülkemizde her gün artmaktad r. Halen artan sezaryen operasyonu say lar sosyal güvenlik kurumlar ve hekimler aras nda yo un tart flmalara neden olmaktad r. Biz anestezistlerin bak fl aç s yla ise artan say da özellikli bir anestezi ifllemini ço u zaman acil flartlar nda gerçeklefltirmek durumunda kald m zd r. Sezaryen operasyonlar n n anestezi aç s ndan özellikli olan yan, yazarlar n da ifade etti i gibi anne ve bebe i ayn anda göz önüne almak, her ikisi ve cerrah için en uygun kombinasyon ve tekni in tercihi, gebelerde artan zor havayolu insidans ve aspirasyon riskini dengeleyecek anestezi tercihini belirlemek olarak say labilir. Rejyonal teknikler özellikle havayolu sa lama gereksinimini en aza indirgemeleri aç s ndan popüler bir teknik olarak göz önüne al nabilir. Unutulmamal d r ki spinal anestezi gibi rejyonal tekniklerin de kendilerine özgü limitasyonlar ve komplikasyonlar vard r. Araflt rmac lar yukar da konu edilen makalelerinde spinal anestezi sonras s kl kla gözlenen bir sorun olarak hipotansiyon (%44-80) üzerine e ilmifller ve s v tedavisinin bu komplikasyon insidans n ne oranda etkileyebilece i sorusuna yan t aram fllard r. Kristalloid ve kolloid s v gruplar n n hipotansiyon üzerine etkisi etrafl olarak incelenmifl, ancak anl k farklar haricinde gruplar aras nda belirgin bir fark tespit edememifllerdir. Genifl bir aç dan bak ld nda spinal anestezi sonras hipotansiyonun önlenmesi için bir çok farkl kombinasyon tariflenmifl ve yay nlanm flt r. Bunun da ötesinde deneyimli meslektafllar m z n mutlaka bu soruna klinik ortamda son derece etkin pratik çözümlerinin oldu unu da yakinen biliyorum. Bu çal flman n yay nlanmas ndaki temel gerekçelerden birisi de bu konu hakk nda bir tart flma platformu yaratabilmesi ümidimizdir. Bu anlamda hem bu makale hem de bu konu hakk ndaki katk lar n z bekliyoruz. Bu makalenin hat rlatt bir di er nokta ise bu konu hakk nda özellikle riskli hasta gruplar n da içine alabilecek dizaynlarda daha ileri çal flmalara gerek oldu udur. Bu flekilde günlük anestezi prati imizde s kl kla karfl laflt m z bir soruna bilimsel araflt rmalar yolu ile bir çözüm aray fl söz konusu olacakt r. Yine bu say m zda Öztürk ve arkadafllar n n "Nefrektomi olgular nda Levobupivakain ile sa lanan peroperatif epidural analjezinin oksidatif stres üzerine etkisi" bafll k klinik çal flmalar n sizler ile paylafl yoruz. Her geçen gün anestezi prati inde geçmifle göre daha komplike cerrahi ifllemlerin genel durumu daha kritik ve daha sorunlu hastalar üzerinde yap ld na flahit oluyoruz. Cerrahinin tetikledi i stres yan t n direkt olarak hücre y k m na ve artm fl mortalite ve morbiditeye neden oldu u bildirilmektedir. Yazarlar bu noktada genel anesteziye ek olarak eklenen bir rejyonal tekni in bu stres yan t ne ölçüde etkileyebilece ini incelemifllerdir. Yazarlar rejyonal yöntemler ile sa lanan analjezinin oksidatif stresi azaltt yönündeki hipotezlerini test etmek amac yla MDA, SH ve TKA parametrelerini çal flmay uygun görmüfllerdir. Klinik aç dan bu çal flmay anlamal k lan yo un bak mdan ç k fl süreleri ve hastanede kal fl sürelerinin de çal fl lm fl olmas ve biyokimyasal parametreler ile klinik parametrelerin karfl laflt r lmas d r. Yazarlar gruplar aras nda yukar da konu edilen parametreler aç s ndan fark bulamam fl olsalar da epidural analjezi uygulanan grupta serum parametreleri ile yo un bak mda kal fl süresi aras nda yak n bir do rusal iliflki tespit etmifllerdir. Bu çal flman n en önemli sak ncas ise yazarlar taraf ndan çal flmaya kat lmas gereken hasta say s n n çal flman n gücünü vermek için hesaplanmam fl olmas d r. Materyal ve metod inceledi inde, bu çal flman n ne kadar zahmetli ve bir o kadar da maliyetli oldu u son derece aç kt r. Ancak yazarlar n da ifade etti i gibi baz önemli farklar n yakalanabilmesi için gerekli denek-hasta say s na ulafl lmas önemlidir. Buna karfl n araflt rmac lar klinik aç dan son derece önemli bir noktaya dikkat çekmeyi baflarm fllard r. Bu tür laboratuar destekli klinik araflt rmalara çok ihtiyac m z oldu u bir gerçektir. Bu bafll klar fl nda bu araflt rmay tart flman za aç yorum. 1
DÜZELTME Anestezi Dergisi 2009; 17 (2): 113 say s nda yay nlanm fl olan "Sekiz saat süren uyan k kraniyotomi olgusu" bafll kl olgu sunumunda yazar isimleri için yap lan düzeltme afla daki gibidir. Kamuran KOÇY T, Cumhur D NÇER, Ahu AKTAN, Dilek YÖRÜKO LU, Yüksel KEÇ K Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal DÜZELT LM fi Kamuran KOÇY T, Cumhur BAfiARAN, Ahu AKTAN, Dilek YÖRÜKO LU, Yüksel KEÇ K Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal 2
Anestezi Dergisi 2010; 18 (1): 3-11 Akcan ve Akbafl: Yenido anda A r Kontrolü DERLEME YEN DO ANDA FARMAKOLOJ K A RI KONTROLÜ A. Bar fl AKCAN, Mert Akbafl (ABA) Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar Anabilim Dal, Antalya (MA) Akdeniz Üniversitesi T p Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal, Antalya ÖZET Yenido an n a r y çok iyi alg lad, hat rlad ve intrauterin yaflamdan itibaren a r y hissedebildi i kan tlanm flt r. Yenido anlarda a r fizyolojisinin, klinikle olan iliflkisinin ve sonuçlar n n daha iyi anlafl lmas n sa layan önemli geliflmeler sayesinde, yenido an yo un bak m ünitelerinde a r tedavisine daha çok özen gösterilmektedir. A r tedavisinde farmakolojik ve farmakolojik olmayan yöntemler uygulanmaktad r. Bu derleme yenido anda a r yönetiminde kullan lan farmakolojik yöntemleri aç klamaktad r. ANAHTAR KEL MELER: Yenido an; A r ; Farmakolojik tedaviler. SUMMARY PHARMACOLOGICAL PAIN CONTROL It has been proved that newborn could perceive and remember pain very well, and could feel pain by the time the intrauterin life starts. Significant progress in understanding the physiology, clinical correlates, and consequences of neonatal pain have resulted in greater attention to pain management in neonatal intensive care units. Pharmacological and nonpharmacological methods are used in pain management. This review article explains pharmacologic therapies for the management of pain in the neonate. KEYWORDS: Newborn; Pain; Pharmacological therapies. Yenido anda A r A r terimi, IASP (International Association for the Study of Pain; Uluslararas A r Araflt rmalar Birli i) taraf ndan Kyoto da Kas m 2007 y l nda modifiye edilmifltir (1). A r, vücudun belli bir bölgesinden kaynaklanan, doku hasar na ba l olan ya da olmayan, kiflinin geçmiflindeki deneyimlerinden etkilenen ve istenmeyen durumu uzaklaflt rmaya yönelik hofl olmayan biyokimyasal ve duygusal bir durum ya da davran fl olarak tan mlanmaktad r (1,2). A r ; tüm bireyleri fiziksel, emosyonel ve sosyal aç dan etkileyen, korku, anksiyete ve depresyona yol açan bir deneyimdir (3,4). A r, deri ve iç organlarda bulunan iki tür sinir lifiyle iletilir. Akut ve keskin a r, h zl iletim yapan miyelinli A-delta lifleri ile, kronik ve künt a r ise yavafl iletim yapan miyelinsiz C lifleri ile tafl n r. Derideki nosiseptörlerden kalkan uyar lar medulla spinaliste arka boynuza gelir. Aksonlar n büyük k sm anterior komissürde çaprazlafl r ve kontralateral traktlarla talamusa ulafl r. Küçük bir k sm direkt olarak ponsa ç kar. Talamus serebral korteksin somatosensoriyal bölgelerine ve limbik sisteme ba lan r (5-9). Deri ve di er dokularda yer alan serbest sinir uçlar ndan medulla spinalise gelen sinir lifleri, arka boynuzdaki laminalarda ikinci dizi nöronlar uyar rlar. Arka boynuzda befl ayr hücre grubu bulunur; düflük etkili mekanoreseptör hücreler dokunma, bas nç ve titreflim duyular n alg lar. Termoreseptör hücreler s cak ya da so u u alg lar. Hareketi alg layan hücreler eklem ve kas hareketleriyle uyar l rlar. Nosiseptör nöronlar afl r bas nç, 45 C üzerindeki s cakl k, dokular n fiziksel ya da kimyasal hasar ile uyar l rlar ve özel olarak a r l uyaranlar n iletiminden sorumludurlar. Genifl spektrumlu nöronlar ise tüm hücre gruplar n n uyaranlar ile uyar l rlar. kinci dizi nöronlar çaprazlaflarak kortekse yükselir. A r liflerinin bir bölümü bulbus, pons ve retiküler oluflumda, bir bölümü de talamusta sonlan r. Talamus medulla spinalis, beyin sap ve serebellumdan gelen uyar lar serebral kortekse tafl r. Talamusun ön çekirde i, hipotalamus, hipokampus ve amigdalden oluflan limbik sistemin a r n n alg lanmas ve a r yan t n n oluflturulmas nda önemli rol oynad düflünülmektedir (5-9). A r iletiminin düzenlenmesinden sorumlu çok say - da nörotransmitter tan mlanm flt r: Substance P, somatostatin, kalsitonin geni ile iliflkili peptit (CGRP), vazoaktif intestinal peptit (V P), glutamat bunlardan bafll calar d r (5-9). 3
Anestezi Dergisi 2010; 18 (1): 3-11 Akcan ve Akbafl: Yenido anda A r Kontrolü Fetal neokorteksin geliflimi, sekizinci haftada bafllar. C lifleri derideki nosiseptörlerden dorsal boynuza 22. haftada uzanmas na ra men, ç kan nöronlara olan sinapslar 40. haftadan sonra meydana gelmektedir. Kortikotalamik liflerin geliflimi 20-24. haftada tamamlan r. Gebeli in son döneminde, fetusta a r y alg lamak için gerekli anatomik, nörofizyolojik, hormonal geliflimin sa land ve nörotransmitter fonksiyonlar n oldukça geliflti i bilinmektedir (5-8). Melzack ve ark. (9) taraf ndan öne sürülen kap -kontrol teorisi (gate-control theory) a r kontrol sistemlerine fl k tutmakta ve geçerlili ini korumaktad r. Bu teoriye göre genifl çapl ve düflük eflikli mekanoreseptörlerin uyar lmas ile arka boynuzdaki hücrelerin a r l uyarana yan t engellenmektedir. Bu hücreler a r lifleri ile beraber uyar ld klar nda, medulla spinalise daha önce ulaflarak a r l uyaran n arka boynuzdan kortekse iletimini engellerler. C liflerinin aktivitesi artt nda ise engel ortadan kalkar, kap aç larak a r l uyaran kortekse iletilir. Beynin özel bölgelerinin elektriksel olarak uyar lmas ile sa lanan analjezi, di er bir a r kontrol sistemidir (stimulation-produced analgesia: SPA). Somatik ve visseral nosiseptif nöronlardaki iletim bu yolla, bilinç düzeyinde herhangi bir de ifliklik olmadan önlenebilir. Opioid arac l analjezi sistemi (Opioid-mediated analgesia system: OMAS) endojen opioidlerin rol oynad analjezi sistemidir. SPA ve OMAS sistemleri yan s ra, dorsolateral pontin tegmentumda bulunan noradrenerjik nöronlarda vücudun a r kontrol sistemi içerisinde yer al r (4,7-10). 1980 li y llara kadar a r duyusunun iletimi için sinir liflerindeki myelinizasyonun tamamlanm fl olmas n n gerekti i düflünülmekteydi. Yenido an n sinir sisteminin iyi geliflmemifl oldu u, a r deneyimleri için henüz belleklerinin oluflmad ve bu nedenle a r y alg - lama ve yorumlamada yetersiz olduklar düflüncesi yayg nd. Ayr ca bu y llarda analjeziklerin uygulanmas nda yan etki ve ba ml l k riskinin yüksek oldu u, a r hissinin yenido an etkilemedi i gibi yanl fl bilgiler yenido- anda a r ve etkilerinin incelenmesini geciktirdi (11,12). Bununla birlikte 1980 li y llardan sonra yap lan çal flmalarda, a r n n nöropsikolojik temelinin hamileli in ikinci trimestrinin bitimiyle kuruldu u, yenido anlar n a r y çok iyi alg lad klar ve hat rlad klar kan tland (4,13,14). Yenido anlarda a r fizyolojisinin klinikle olan iliflkisinin ve sonuçlar n n daha iyi anlafl lmas n sa layan önemli geliflmeler sayesinde, yenido an yo un bak m ünitelerinde a r yönetimine daha çok özen gösterildi. Yenido anda a r n n alg lanmas ve a r ya olan cevab n oluflmas nda çeflitli faktörler yer al r. Bu faktörler; infant n kaç haftal k do du una, cinsiyetine, uyan k olma durumuna, a r l uyaran n tipine, genel sa l k durumuna, do um tipine, hastal n n ciddiyetine, geçmifl deneyimlerine, kiflisel farkl l klar na ve a r ile bafl etme yetene ine ba l d r (15,16). Yenido an a r yönetiminde amaç a r n n hafifletilmesi ve yenido an n a r ile bafl etmesine yard m etmektir. Yenido an bebeklerde a r nedeni s kl kla rutin bak m n gere i olan örne in; topuktan kan alma, arter ve/veya venden kan alma, intravenöz ve/veya intramusküler enjeksiyon, santral venöz kateter tak lmas, trakeal entübasyon, gö üs tüpü tak lmas, lomber ponksiyon, retinopati incelenmesi gibi ifllem ve incelemelerdir (17,18). Yenido anlar n a r duyusunu de erlendirmek için a r n n k sa dönem de erlendirilmesinde davran flsal ve fizyolojik de iflkenler, saatler ve günler süren a r durumlar nda ise hormon düzeyleri ve metabolik parametreler daha yararl olabilmektedir (15). Yenido anlarda a r n n fliddetini ölçmeye ve de erlendirmeye yönelik çal flmalar dünyada ve ülkemizde geliflmektedir. Yenido anda a r y de erlendirirken karfl lafl lan en önemli sorun a r yan t n n sözel ifadesinin olmamas d r. Yenido anda a r belirtileri Tablo 1 de gösterilmektedir (15,16,19) (Tablo 1). A r n n fliddeti beden s s, kan bas nc, nab z gibi objektif olarak ölçülemez. Bu yüzden, a r n n kontrol edilebilmesi için iyi bir tan mlama gerekmektedir. A r fliddetini tan mlamada çeflitli ölçekler gelifltirilmifltir. Örne in; CRIES Skalas : Krechel ve Bildner (20) taraf ndan gelifltirilen ölçek ameliyat sonras dönemde fizyolojik a r yan tlar n ölçer. De erlendirme Apgar puan na benzeyen bir puanlama sisteminden faydalan larak yap - l r (20,21). Bu skala genellikle gebelik yafl 32 haftan n üzerinde ve postoperatif dönemde olan bebeklerde kullan l r (Tablo 2). NIPS (Neonatal Infant Pain Scale): Lawrence ve ark. (22) taraf ndan gelifltirilmifl, Akdovan (23) taraf ndan Türkçe ye uyarlanm flt r. Prematüre ve yenido anlar için gelifltirilmifl bir skalad r (Tablo 3). NFCS (Neonatal Face Coding System): Granau ve ark. (24) taraf ndan gelifltirilmifltir. Yüz hareketleri, kafl çatma, gözlerini yumma, burun kanatlar nda (nazolabial) geniflleme, dudak büzme, gergin dil, çene titremesi gibi kriterler de erlendirilir. Bu skala preterm ve term yenido anlarda ve dört aydan küçük bebeklerde kullan - l r. Bebek de erlendirilirken, bebe in durumu ve gebelik yafl na dikkat edilmelidir (19,21,24). PIPP (Premature Infant Pain Profile): Stevens ve ark. (25) taraf ndan 28-36 haftal k prematüre bebekler için gelifltirilmifl bir a r de erlendirme skalas d r (Tablo 4). laçlar olmadan a r y kontrol etmede kullan lan yöntemlere farmakoloji d fl yöntemler-ifllemler denir. Farmakoloji d fl yöntemler, a r alg lamas n azaltan 4
Anestezi Dergisi 2010; 18 (1): 3-11 Akcan ve Akbafl: Yenido anda A r Kontrolü Tablo 1. Yenido anda A r Belirtileri (15,16,19) DAVRANIfiSAL DE fi KL KLER SES A lama nleme YÜZ FADELER Yüz buruflturma Kafl ve al nda k r flmalar Göz s kma VÜCUT HAREKETLER Genel ve yayg n vücut hareketleri Kol/bacakta çekilmeler, kuvvetli darbeler Ç rp nma TONUSTA DE fimeler Tonusta artma/gerilme/yumruk s kma Tonusta azalma/gevfleme Dokunmaya z t tepkiler DURUMLAR Uyuma,uyanma periyotlar nda de iflmeler/uyan kl k Aktivite düzeyinde de iflmeler: Huzursuzlukta artma/irritabilite Beslenme güçsüzlükleri Rahatlama,sakinleflme, sessizlik oluflmas nda güçlük Bireylerde etkileflim yetene inde bozulma F ZYOLOJ K DE fi KL KLER ARTMALAR Kalp h z Kan bas nc ntrakraniyal bas nç Solunum h z ve efor Kaslarda gerilme Karbondioksit bas nc Ortalama hava yolu bas nc AZALMALAR Solunum derinli i Oksijenizasyon Solgunluk/k zarma HORMONAL DE fi KL KLER Artmalar: Plazma renin aktivitesi Katekolamin düzeyleri (epinefrin/norepinefrin) Kortizol düzeyleri Büyüme hormonu, glukagon, aldosteron sal n m Azalmalar: nsülin sal n m Tablo 2. CRIES Neonatal Postoperatif A r Ölçüm Skorlamas (20,21) Kategoriler 0 1 2 A lama Yok Yüksek sesle Durdurulamaz Oksijen Gereksinimi Yok < %30 > %30 Yaflam Bulgular nda Art fl (Kalp At m H z ve Ortalama Kan Bas nc ) Yok Art fl %20 Art fl > %20 den fazla Görünüm yi Yüz buruflturma Yüz buruflturma ve inleme Uykusuzluk Yok S k uyan r Sürekli uyan k Tablo 3. NIPS Yenido an A r Skalas (22,23) Kategoriler 0 1 2 Yüz fadesi Sakin yüz, do al ifade Gergin yüz kaslar, k r fl k al n ve çene A lama Sessiz, a lam yor Hafif inilti, aral kl a lama Ç l k, feryat, yüksek sesli sürekli a lama Solunum fiekli Her zamanki al fl lm fl solunum De iflken, düzensiz, her zamankinden h zl solunum, iç çekme Kollar Kas rijiditesi yok, s kl kla gelifligüzel Gergin, düz kollar, sert ve/veya h zl kol hareketleri ekstansiyon/fleksiyon Bacaklar Kas rijiditesi yok, s kl kla gelifligüzel Gergin, düz bacaklar, sert ve/veya h zl kol hareketleri ekstansiyon/fleksiyon Uyan kl k Hali Sessiz, huzurlu, uyuyor ve/veya sakin Canl, huzursuz ve sakinlefltirilemeyen analjeziklerle beraber kullan ld nda di er medikasyonlar n etkinli ini artt ran yöntemlerdir (16). Yenido anda a r yönetiminde kullan lan farmakoloji d fl yöntemlerden bahseden derlemeler mevcuttur (26-29). Bu derlemede ise yenido anda a r yönetiminde kullan lan farmakolojik yöntemlere de inilmektedir. Yenido anda Farmakolojik A r Kontrolü Yenido an döneminde a r, klinik durumu etkileyebilecek sistemik bir yan ta yol açmaktad r. Son y llarda yap lan bilimsel araflt rmalar, yenido anlar n özellikle pretermlerin nosiseptörlerden kalkan uyar lara büyük çocuklara göre daha duyarl olduklar n göstermektedir. 5
Anestezi Dergisi 2010; 18 (1): 3-11 Akcan ve Akbafl: Yenido anda A r Kontrolü Tablo 4. Prematüre Bebek A r Profili (PIPP) (25) Kategoriler 0 1 2 3 Gebelik Yafl 36 hafta 32 hafta-35 hafta 6 günlük 28 hafta-31 hafta 6 günlük < 28 hafta Davran flsal Aktif/uyan k, gözler aç k, Sakin/uyan k, gözler aç k, Aktif/uyuyor gözler kapal, Sakin/uyuyor gözler kapal, Durum yüz hareketleri var yüz hareketleri yok yüz hareketleri var yüz hareketleri yok Maksimum Kalp Dakikada 0-4 at m art fl Dakikada 5-14 at m art fl Dakikada 15-24 at m art fl Dakikadaki art fl 25 at m At m H z Minumum Oksijen %2.4 azalma %2.5-%4.9 azalma %5-%7.4 azalma %7.5 ve daha fazla azalma Satürasyonu Aln n K r flt rma Yok En az Orta En çok (Zaman n %9) (Zaman n %10) (Zaman n %40) (Zaman n % 70) Gözlerini K sma Yok En az Orta En çok (Zaman n %9) (Zaman n %10) (Zaman n %40) (Zaman n % 70) Burun Kanatlar nda Yok En az Orta En çok Geniflleme (Zaman n %9) (Zaman n %10) (Zaman n %40) (Zaman n % 70) Yenido anlar bu uyar lara tam anlam yla fizyolojik, davran flsal, hormonal ve metabolik cevap verme kapasitesine sahiptirler. Bu cevaplar n k sa ve uzun dönem etkileri olabilmektedir (30,31). A r l stimulusa erken ve birçok defa maruz kalman n, kal c davran fl de iflikliklerine ve preterm beyinlerinin duyusal alanlar nda hasarlara yol açmakta oldu una dair kuvvetli deliller bulunmaktad r (32,33). Yo un bak m ve rutin ifllemler s ras nda çok say da a r l uyarana maruz kalan yenido an bebekte a r n n önlenmesi etik olarak zorunludur. A r y azaltmak için kullan lacak yöntem basit, uygulanmas kolay, yan etkisi az ve iyi tolere edilebilir olmal d r. Yenido an döneminde a r n n alg lanmas ve etkileri üzerinde yap lan çal flmalar, günümüzde a r ya yaklafl mda büyük de iflikliklere yol açmakla birlikte, bu bilgi birikiminin klinik uygulamaya yans mas halen oldukça yetersizdir. A r l ifllem uygulanan yenido anlarda a r kontrol prosedürleri k s tl d r. Son raporlara göre, yenido an yo un bak m ünitelerinde yatan yenido anlara günde ortalama 16 a r l ifllem yap lmakta ve bunlar n büyük ço unlu unda etkili a r kontrol önlemleri al nmamaktad r (14,34). Yenido anlarda a r n n önlenmesi ve kontrolü için yap lan çal flmalar; invaziv ifllem say s n n azalt lmas, ilaç etkinli i ve güvenilirli i, doz aral klar, ilaç yan etkilerinden korunmak gibi konular mutlaka içermelidir. Yenido anlarda analjezi ve sedasyon için birçok farmakolojik ajan kullan lmaktad r. Bunlardan bafll calar opioidler, barbitüratlar, benzodiazepinler, NSAID, asetaminofen, lokal anestezikler, sukrozdur (35). Opioid D fl Analjezik laçlar Parasetamol Narkotik olmayan analjeziklerden parasetamolün analjezik ve antipiretik etkisi vard r. Antiinflamatuar etkisi yoktur. Parasetamol beyindeki COX enzimleri üzerinden prostaglandin sentezini inhibe eder. Oral dozdan ortalama 60 dakika sonra pik serum düzeyine ulafl r. Rektal uygulan mda emilim de iflik düzeylerde olmakta ve uzamaktad r. Karaci erde metabolize olmaktad r. Metabolik immatürite yüzünden parasetamolün yenido- an dönemindeki klirensi yetiflkinlerden farkl d r. Sülfat konjugasyonu yenido anlarda iyi geliflmifltir ve parasetamol klirensindeki ana yoldur. Glukronidasyonda küçük bir rol oynamaktad r. Trombosit agregasyonu, gastrik mukoza ve duktus arteriosus üzerine önemli bir etkisi yoktur. Solunum depresyonu oluflturmaz, analjezik etkisine tolerans geliflmez. Oral yolla her 4-6 saatte 10-15 mg kg -1, rektal yolla 20-25 mg kg -1 4-6 saatte bir önerilmektedir (8,35). Yan etkileri aras nda deri lezyonlar, atefl, trombositopeni, lökopeni, nötropeni, pansitopeni, agranülositoz, yüksek dozlarda ve uzun süreli kullan mda karaci er hasar ve akut tübüler nekroz, hipersensitivite reaksiyonlar say labilir (36). Damla, suppozituar, eliksir, s v tarz nda çok de iflik formlar bulunmaktad r (36). Rektal veya intravenöz formlar (propasetamol) yenido an ve infantlarda çal fl lm flt r (37,38) ve çok az klinik yan etki oldu u gösterilmifltir (39). Nonsteroidal Antiinflamatuar laçlar Daha az fliddetli a r y tedavi veya daha güçlü analjezik bir ilac n toplam dozunu azaltmak için kullan lmaktad r. Aspirin, Reye sendromu ile iliflkisi, gastrointestinal yan etkiler, trombosit disfonksiyonu nedeniyle nadir kullan l r. Yenido an döneminde de özelikle albumine ba lanma özelli i nedeniyle tercih edilmemektedir (8,35). Bu grupta ibuprofen, naproksen ve indometazinin yenido an bebeklerde etkinli i ve güvenli i üzerine çal flma yoktur. Lokal Anestezikler Yenido anlarda yüzeyel bölgelerde yap lan ifllemlerde analjezi lokal anestezik maddelerin yüzeyel infiltrasyonu ile yap labilir. Lokal anesteziklerin içine bikarbonat eklenmesi, lokal infiltrasyonun a r s n azaltabilir. 6