TÜRKİYE CUMHURİYETİ MAKAMLARI İLE TÜRKMENİSTAN MAKAMLARI ARASINDA YAPILAN PROTOKOL VE ANLAŞMALAR
2
İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 5 1 - Türkiye ve Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlıkları Arasındaki İşbirliği Protokolü (Mutabakat Zaptı) (1991)... 7 2 - Türkmenistan ve Türkiye Milli Eğitim Bakanlıkları Arasında İşbirliği Protokolü (3 Şubat 1992)... 10 3 - Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Türkmenistan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Eğitim, Bilim, Kültür ve Spor Alanlarında İşbirliği Anlaşması - 23 Nisan 1992 - Aşkabat... 13 4 - Anlaşma - 08/04/1993 - Aşkabat... 15 5 - Türkiye Milli Eğitim ve Türkmenistan Bilim Bakanlıkları Arasında İşbirliği Protokolü 10 Şubat 1994 Ankara... 17 6 - Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı ve Türkmenistan Devlet "Senet" Birleşiği Başkanlığı Arasında İşbirliği Protokolü - 6 Haziran 1994 - Ankara... 21 7 - Türkiye Cumhuriyeti ile Türkmenistan Arasında İlişkilerin ve İşbirliğinin Daha da Geliştirilmesine İlişkin Mutabakat Zaptı - 20 Haziran -1994 - Ankara... 23 8 - Т.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı ve Türkmenistan Devlet "Senet Birleşiği Başkanlığı Daimi Komisyonlarının 19 23 Kasım 1994 Tarihleri Arasında Aşkabat ta Yaptıkları Toplantı Tutanağıdır... 26 9 - T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı ve Türkmenistan Devlet "Senet" Birleşiği Başkanlığı Daimi Komisyonlarının 20-24 Kasım 1995 Tarihleri Arasında Ankara'da Yaptıkları 2. Toplantı Tutanağıdır - 22 Kasım 1995 - Ankara... 28 10 - Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkiye Diyanet Vakfı Arasında Türkmenistan'da Açılacak İlahiyat Lisesi ile İlgili İşbirliği Protokolü - 1 Kasım 1996 - Ankara... 31 11 - Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı ve Devlet "Senet" Birleşiği Başkanlığı Eğitim ve Öğretim Alanlarında İşbirliği Protokolü 18 Kasım 1996 - Ankara... 33 12 - Т.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı ve "Senet" Devlet Birleşiği Başkanlığı Arasında 19-24 Aralık 1996 Tarihlerinde Aşgabat'ta Yapılan 3. Daimi Komisyon Toplantı Tutanağıdır - 23 Aralık 1996 - Aşkabat... 39 13 - Türkiye Cumhuriyeti ile Türkmenistan Devleti Arasında İmzalanan Mutabakat Zaptı Gereğince "Yaygın Mesleki Eğitim Merkezi (YAMEM) Açılması ve Yürütülmesine İlişkin Protokol (23 Aralık 1997)... 43 14 - T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı Arasında 16-20 Şubat 1998 Tarihlerinde Yapılan 4. Daimi Komisyon Toplantı Tutanağı 18 Şubat 1998 - Ankara... 48 15 - T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlığı Arasında 22-29 Mart 2000 Tarihlerinde Yapılan 5. Daimi Komisyon Toplantı Tutanağı... 53 3
4
GİRİŞ Türkmenistan ile Türkiye arasında 1991 yılından beri çeşitli alanlarda çalışmalar yapılmakta, işbirliği ile birçok proje geliştirilerek sürdürülmektedir. Bir Millet İki Devlet sözü doğrultusunda, dost ve kardeş ülke Türkmenistan ile karşılıklı işbirliği içerisinde eğitim alanında da bu güne kadar birçok anlaşma, protokol ve komisyon toplantı tutanakları imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu çerçevede, Türkmenistan da halen faaliyetlerini sürdüren Eğitim Kurumlarımız bulunmaktadır. Bu Eğitim Kurumlarının işleyişi konusunda, her iki ülke arasında imzalanan resmi anlaşma protokol ve komisyon toplantı tutanakları, iki ülkenin ilgili birimlerinde muhafaza edilmektedir. Karşılıklı Eğitim İşbirliğine dayalı olarak; Aşkabat ta Eğitim Öğretim faaliyetlerini sürdüren Aşkabat Türk İlköğretim Okulu, Aşkabat Türk Anadolu Lisesi ve Aşkabat Türkiye Türkçesi Eğitim Öğretim Merkezi yöneticilerimizin, kurumlarının iş ve işleyişlerinde yararlanmaları amacıyla yukarıda belirtilen dokümanlar, bir arada derlenerek broşür haline getirilmiştir. İkili ilişkiler çerçevesindeki eğitim öğretimle ilgili çalışmalarda ilgililerin yararlanmalarının faydalı olacağı düşünülmektedir. Saygılarımla. Mehmet Emin GÜRKAN Aşkabat Eğitim Müşaviri 5
6
TÜRKİYE VE TÜRKMENİSTAN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIKLARI ARASINDAKİ İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ(MUTABAKAT ZAPTI) (1991) Türkiye ve Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlıkları arasında, her ülkedeki yürürlükte olan kanunlara dayanarak, eğitim ve öğretim alanında aşağıdaki konularda mutabakata varılmıştır: 1. Taraflar, bu ön protokolde yer alan yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi ve uygulanmasını sağlamak amacıyla üçer kişiden oluşan bir Daimi Komisyon kurulacaktır. Bu komisyon, yılda iki defa karşılıklı olarak Ankara ve Aşkabat'la toplanacaktır. Her iki tarafın komisyon başkanları en az Bakan yardımcıları veya Müsteşar Yardımcıları seviyesinde olacaktır. Komisyon ilk toplantısını en geç Nisan 1992'de Ankara'da yapacaktır. 2. Türkmen okullarında Türkiye Türkçesi dersinin 1993-1994 öğretim yılından itibaren okutulması kararlaştırılmıştır. Bunun için Türkiye Türkçesi öğretim programı, ders kitabı ve diğer öğretim materyallerinin hazırlanması ile çoğaltılması konusunda taraflarca müştereken oluşturulacak bir komisyon gerekli çalışmaları yapacaktır. Türkiye Türkçesi öğretimi için ilk yıllardaki öğretmen ihtiyacı ile Türkmenistan öğretmenlerinin bu konuda yetiştirilmesini ve 1992-1993 öğretim yılından itibaren Türkiye Türkçesi öğreten fakültelere Türkmenistanlı öğrencilerin alınmasını Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı taahhüt etmiştir. 3. Türkiye'de üniversiteler ile ortaöğretim kurumlarında Türkmence dersinin seçmeli olarak yer alması hususunda Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı gerekli düzenlemeyi yapacaktır. Bu dersleri okutacak öğretmenler Türkmenistan tarafından gönderilecektir. 4. Yeni ihtiyaçlar dikkate alınarak hazırlanmış olması sebebiyle 1992-1993 öğretim yılında Türkmenistan ilkokullarının birinci sınıflarında okutulacak alfabe, anadil ve matematik kitaplarının 150 şer bin adet basımını (Kiril alfabesiyle) Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı üstlenmiştir. 5. Taraflar, bütün öğretim kademelerinde okutulan ders programlarını müşterek oluşturacakları bir komisyonda inceleteceklerdir. Komisyon, programlarda yer alması gereken konularla ilgili hazırlayacağı raporları ilgili bakanlıklara ve kuruluşlara verecektir. 6. Taraflar, öğretim kademeleri arasındaki yatay ve dikey geçişler ile diploma ve belgelerin denkliği konusunu bir protokolle tespit edeceklerdir. 7. Türkmenistan'da Latin alfabesine geçilmesi kabul edilmesinden itibaren, (Latin alfabesinin kararını beklemeden) 7
a. Öğrenciler ve yetişkinler için Türkmenistan tarafından hazırlanacak alfabelerin basımını, b. Latin alfabesine geçiş aşamasında ders kitaplarının basımı konusunda gerekli teknik kolaylıkların gösterilmesini, c. Türkmenistan'da daktilo ve bilgisayar yazılımlarının Latin klavyesine dönüştürülmesi çalışmalarını, d. Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlığına ihtiyacını karşılayacak kapasitede bir matbaanın tahsisini, Türkiye tarafı taahhüt etmiştir. 8. Taraflar, mümkün olan en kısa zamanda, Ankara ve Aşkabat'da birer kütüphane tahsis edeceklerdir. Ayrıca, Türkiye tarafı Türkmenistan Milli Kütüphanesi ile Azadi adındaki Türkmen Devlet Diller ve Edebiyat Enstitüsü'ne sürekli kitap gönderecektir. 9. Türkiye tarafı, Türkmenistan'da Türkiye Türkçesi ve batı dillerinden biri ile öğrenim verecek bir okul açacaktır. İlköğrenim ve lise düzeyinde öğrenim verecek bu okulda okutulacak derslerin programları ve kitapları Türkmenistan tarafından tayin edilecektir. Bu okul için binayı Türkmenistan tarafı temin edecek, diğer tüm donatım ve öğretim giderleri Türkiye tarafından karşılanacaktır. 10. Türkiye tarafı, Türkmenistan'da bir Türkiye Türkçesi Öğretim Merkezi açacaktır. Bu merkez için binayı Türkmenistan tarafı temin edecek, diğer tüm donatım giderleri Türkiye tarafından karşılanacaktır. Türkmenistan tarafı, benzer şartlarda aynı merkezin karşılığını açabilecektir. 11. Türkiye tarafı, 1992-1993 öğretim yılından itibaren Türkmenistan tarafının tespit edeceği branşta ve sayıda orta öğretim öğrencisini yatılı olarak okutmayı kabul etmiştir. Türkmenistan tarafı da aynı şartlarda Türkiye'den gelecek öğrencileri okutmayı kabul etmiştir. Bu şekilde ortaöğrenimini tamamlayan öğrencilerin bulundukları ülkenin yükseköğrenim şartları çerçevesinde yükseköğrenimlerini tamamlamalarını prensip olarak kabul edilmiştir. 12. Türkiye tarafı, 1992-1993 öğretim yılında başlamak üzere, Türkiye üniversitelerinde Türkmenistan tarafından tespit edilecek branşlarda (100'ü Milli Eğitim Bakanlığı, 50'si Türkiye Diyanet Vakfı'nca karşılanmak üzere 150 öğrenciye burs sağlayacaktır.) 13. Türkmenistan tarafının ihtiyaç duyacağı branşlarda Türkmenistan öğrencilerine yüksek lisans ve doktora öğrenimi sağlamak üzere Türkiye tarafı gerekli imkânları tahsis edecektir. Türkmenistan tarafı da Türkiye'den gelecek öğrencilere aynı imkanları hazırlamayı kabul etmiştir. 14. Taraflar, üniversiteler arasında öğretim elemanı mübadelesi için gerekli şartlan hazırlayacaklardır. 15. Tarafların öğretim elemanları ve öğretim kurumlarının müştereken projeler hazırlama ve araştırma yapmaları teşvik edilecektir. 16. Türkiye üniversitelerinin Türkmenistan üniversiteleri ile sürekli ilişkiler kurmaları Türkiye tarafından organize edilecektir. Türkmenistan tarafı da aynı görevi üstlenmiştir. 8
17. Tarafların, birbirlerinin eğitim sistemlerini daha iyi tanımaları amacıyla üst düzey eğitim yöneticileri arasında karşılıklı ziyaret ve incelemeler düzenlenecektir. 18. Türkiye tarafı, Türkmenistan'daki yetişkinlerin genel ve mesleki eğitimi için bir yaygın eğitim projesi hazırlayacaktır. 19. Taraflar, her vesile ile karşılıklı olarak (kutlama törenleri, bayramlar vs.) öğrenci ve öğretmen mübadelesi yapacaklardır. 20. Taraflar, daimi olarak konferans, konser, sergi, defile, spor, folklor gibi faaliyetleri karşılıklı olarak anlaşma süresince devam ettireceklerdir. 21. Kardeş halkları birbirlerine yaklaştırmak amacıyla taraftarlar, sahip oldukları dinlenme imkânlarını birbirlerinin öğrenci ve öğretmenleri için kullanacaklardır. 22. Taraflar sahip oldukları eğitim teknolojisi ve imkânlarından birbirlerini istifade ettireceklerdir. 23. Türkiye tarafı, Türkmenistan yönetiminin tespit edeceği teknik liselerde yeni teknolojilere göre bir elektrik, bir elektronik ve bir makina atölyesi donatacaktır. 24. Türkiye'de iki ayda bir Latin harfleriyle bir Türkmence dergi hazırlanarak basılması ve Türkmenistan yönetimine verilmesi komşu Daimi Komisyon tarafından görülecek ve en kısa zamanda uygulamaya konulacaktır. 25. Türkiye, taraflar arasında haberleşmeyi hızlandırmak amacıyla, Milli Eğitim Bakanlığı ve Azadı Adına Türkmen Devlet Diller ve Edebiyat Enstitüsü'ne faks, kompüter, kompüterli daktilo, fotokopi makinası gibi araçlar verecektir. 26. Bu protokol çerçevesinde gönderilecek kişi ve heyetlerin yol masrafları gönderen ülke tarafından, geri kalan masraflar diğer ülke tarafından karşılanacaktır. 27. İşbu mutabakat zaptı, Türkiye Türkçesi ve Türkmence olarak ikişer nüsha yazılmıştır. Metinler iki dilde de aynıdır. Mutabakat zaptı, imzalandığı tarihte yürürlüğe girecektir. TÜRKİYE MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ADINA TÜRMENÎSTAN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ADINA KÖKSAL TOPTAN MİLLİ EĞİTİM BAKANI NURİ BAYRAMSAHATOV MİLLİ EĞİTİM BAKANI 9
TÜRMENİSTAN VE TÜRKİYE MİLLİ EĞİTİM BAKANLIKLARI ARASINDA İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ (3 ŞUBAT 1992) Türkmenistan ve Türkiye Milli Eğitim Bakanlıktan arasında her ülkedeki yürürlükte olan kanunlara dayanarak, eğitim ve öğretim alanında aşağıdaki konularda mutabakata varılmıştır. 1. Taraflar, bu ön protokolde yer alan yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi için, çalışmaların planlanması, koordinasyonu değerlendirilmesi ve uygulanmasını sağlamak amacıyla üçer kişiden oluşan bir Daimi Komisyon kuracaklardır. Bu komisyon, yılda iki defa karşılıklı olarak Ankara ve Aşkabat'ta toplanacaktır. Her iki tarafın komisyon başkanları en az Bakan Yardımcıları veya Müsteşar Yardımcı seviyesinde olacaktır. Komisyon, ilk toplantısını en geç Nisan 1992 de Ankara'da yapacaktır. 2. Türkmen okullarında Türkiye Türkçesi dersinin 1993-1994 öğretim yılından itibaren çıkarılması kararlaştırılmıştır. Bunun için Türkiye Türkçesi öğretim programı, ders kitabı ve diğer öğretim materyallerinin hazırlanması ile çoğaltılması konusunda taraflarca müşterek oluşturulacak bir komisyon gerekli çalışmaları yapacaktır. Türkiye Türkçesi öğretimi için ilk yıllardaki öğretmen ihtiyacı ile Türkmenistan öğretmenlerinin bu konuda yetiştirilmesini ve 1992-1993 öğretim yılından itibaren Türkiye Türkçesi öğreten fakültelere Türkmenistan'lı öğrencilerin alınmasını Türkiye Milli Eğitim Bakanı taahhüt etmiştir. 3. Türkiye'de üniversiteler ile ortaöğretim kurumlarında Türkmence dersinin seçmeli olarak yer alması hususunda Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı gerekli düzenlemeyi yapacaktır. Bu dersleri okutacak öğretmenler Türkmenistan tarafından gönderilecektir. 4. Yeni ihtiyaçlar dikkate alınarak hazırlanmış olması sebebiyle 1992-1993 öğretim yılında Türkmenistan ilkokullarının birinci sınıflarında okutulacak alfabe, anadil ve matematik kitaplarının 150 şer bin adet basımını (Kiril alfabesiyle) Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı üstlenmiştir. 5. Taraflar, bütün öğretim kademelerinde okutulan ders programlarını müştereken oluşturacakları bir komisyonda inceletecekler, komisyon programlarda yer alması gereken konularla ilgili olarak hazırlayacağı raporları ilgili bakanlıklara ve kuruluşlara verecektir. 6. Taraflar, öğretim kademeleri arasındaki yatay ve dikey geçişler ile diploma ve belgelerin denkliği konusunu bir protokolle tespit edeceklerdir. 7. Türkmenistan'da Latin alfabesine geçilmesi kabul edilmesinden itibaren; a. Öğrenciler ve yetişkinler için Türkmenistan tarafından hazırlanacak alfabelerin basımını, b. Latin alfabesine geçiş aşamasında ders kitaplarının basımı konusunda gerekli teknik kolaylıkların gösterilmesini, 10
c. Türkmenistan'da daktilo ve bilgisayar yazılımlarının Latin klavyesine dönüştürülmesi çalışmalarını, d. Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlığı na ihtiyaçlarını karşılayacak kapasitede bir matbaanın tahsisini. Türkiye tarafı taahhüt etmiştir. 8. Taraflar, mümkün olan en kısa zamanda Ankara ve Aşkabat'ta birer kütüphane tesis edeceklerdir. Ayrıca, Türkiye tarafı, Türkmenistan Milli Kütüphanesi ile Azadı adına Türkmen Devlet Diller ve Edebiyat Enstitüsü'ne sürekli kitap gönderecektir. 9. Türkiye tarafı, Türkmenistan'da Türkiye Türkçesi ve batı dillerinden biri ile öğrenim verecek bir okul açacaktır. İlköğrenim ve lise düzeyinde öğrenim verecek bu okulda okutulacak derslerin programlan ve kitapları Türkmenistan tarafından tayin edilecektir. Вu okul için binayı Türkmenistan tarafı temin edecek, diğer tüm donatım ve öğretim giderleri Türkiye tarafından karşılanacaktır. 10. Türkiye tarafı Türkmenistan'da bir Türkiye Türkçesi Öğretim Merkezi açacaktır. Bu merkez için binayı Türkmenistan temin edecek, diğer tüm donatım ve giderleri Türkiye tarafından karşılanacaktır. Türkmenistan tarafı benzer şartlarda aynı merkezin karşılığını açabilecektir. 11. Türkiye tarafı, 1992-1993 öğretim yılından itibaren Türkmenistan tarafının tespit edeceği branşta ve sayıda ortaöğretim öğrencisinin yatılı olarak okutmayı kabul etmiştir. Türkmenistan tarafı da aynı şartlarda Türkiye'den gelecek öğrencileri okutmayı kabul etmiştir. Bu şekilde ortaöğrenimi tamamlayan öğrencilerin bulundukları ülkeden yükseköğrenim şartları çerçevesinde yükseköğrenimlerini tamamlatmalarını prensip olarak kabul edilmiştir. 12. Türkiye tarafı, 1992-1993 öğretim yılında başlamak üzere Türkiye Üniversitelerinde Türkmenistan tarafından tespit edilecek branşlarda (100'ü Milli Eğitim Bakanlığı, 50'si Türkiye Diyanet Vakfı'nca karşılanmak üzere) 150 öğrenciye burs sağlayacaktır. 13. Türkmenistan tarafının ihtiyaç duyacağı branşlarda Türkmenistan öğrencilerine yüksek lisans ve doktora öğrenimi sağlamak üzere Türkiye tarafı gerekli imkânları tahsis edecektir. Türkmenistan tarafı da Türkiye'den gelecek öğrencilere aynı imkânları hazırlamayı kabul etmiştir. 14. Taraflar, üniversiteler arasında öğretim elemanı mübadelesi için gerekli şartları hazırlayacaklardır. 15. Türkiye üniversitelerinin Türkmenistan üniversiteleri ile sürekli ilişkiler kurmaları Türkiye tarafından organize edilecektir. Türkmenistan tarafı da aynı görevi üstlenmiştir. 16. Tarafların, birbirlerinin eğitim sistemlerini daha iyi tanımaları amacıyla üst düzey eğitim yöneticileri arasında karşılıklı ziyaret ve incelemeler düzenlenecektir. 17. Türkiye tarafı, Türkmenistan'da yetişkinlerin genel ve mesleki eğitimi için bir yaygın eğitim projesi hazırlayacaktır. 11
18. Taraflar, daimi olarak konferans, konser, sergi, defile, spor, folklor gibi faaliyetleri karşılıklı olarak anlaşma süresince devam ettireceklerdir. 19. Taraflar, her vesile ile karşılıklı olarak (kutlama türleri, bayramlar vs.) öğrenci ve öğretmen mübadelesi yapacaklardır. 20. Kardeş halkları birbirlerine yaklaştırmak amacıyla taraflar, sahip oldukları dinlenme imkânlarını birbirlerinin öğrencileri ve öğretmenleri için de kullanacaklardır. 21. Taraflar, sahip oldukları eğitim teknolojisi ve imkânlardan birbirlerini istifade ettireceklerdir. 22. Türkiye tarafı, Türkmenistan yönetiminin tespit edeceği teknik liselerde yeni teknolojilere göre 1 elektrik, 1 elektronik ve 1 makine atölyesi donatacaktır. 23. Türkiye taraflar arasındaki haberleşmeyi kolaylaştırmak amacıyla Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlığı na teleks ve faks cihazları armağan edecektir. Ayrıca, Azadı adına Türkmen Devlet Diller ve Edebiyat Enstitüsü'ne birer faks ve teleks armağan edecektir. 24. Bu protokol çerçevesinde gönderilecek kişi ve heyetlerin yol masrafları gönderen ülke tarafından, geri kalan masraflar diğer ülke tarafından karşılanacaktır. İşbu protokol Türkiye Türkçesi ve Türkmence olarak ikişer nüsha yazılmıştır. Metinler iki dilde de aynıdır. Protokol imzalandığı tarihten itibaren yürürlüğe girecek daha sonra her iki ülkenin Milli Eğitim Bakanlarının imzası ile teyid edilecektir. 3 Şubat 1992 TÜRKİYE MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ADINA TÜRMENÎSTAN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI ADINA Kenan KOLUKISA Müsteşar Yardımcısı Amanagan BEGELOV Bakan Yardımcısı 12
TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ VE TÜRKMENİSTAN CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA EĞİTİM, BİLİM, KÜLTÜR VE SPOR ALANLARINDA İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI 23 Nisan 1992 AŞKABAT Türkmenistan Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti (bundan böyle akit taraflar olarak anılacaktır) iki ülke arasındaki geleneksel tarihi ve kültürel bağlar çerçevesinde dostluk, karşılıklı anlayış ve ülke halklarının ortak kültür değerlerinin zenginleştirilmesi amacıyla kültür, bilim, eğitim ve spor alanlarındaki ilişkilerini düzenlemek üzere aşağıdaki hususlarda anlaşmaya varmışlardır: Akit taraflar, iki ülke arasında eğitim, bilim ve kültür alanlarındaki işbirliğini teşvik edecekler, bu yolda gereken önlemlerin alınmasını sağlayacaklardır. Akit taraflar, iki ülke üniversiteleri arasında çeşitli alanlarda ilişkilerinin geliştirilmesini ve bu amaçla üniversiteler arası doğrudan temasları destekleyerek işbirliği protokolleri akdini teşvik edeceklerdir. İki ülke arasındaki bilimsel ve teknik işbirliğinin öneminin bilinci ile akit taraflar bilimsel proje ve programların değişimi ile bilimsel konferans, toplantı ve ortak bilimsel çalışmaların yapılmasını uzman yetiştirilmesini ve değişimini teşvik edeceklerdir. Akit taraflar, ilk, orta ve teknik eğitim alanlarında işbirliği yapacaklar. Okul kitapları dahil, öğretim malzemesi ve eğitim konularında bilgi değişiminde bulunacaklardır. Akit taraflar, tiyatro, müzik, opera, bale ve diğer sanat alanlarındaki ilişkilerin geliştirilmesini ve bu çerçevede karşılıklı etkinlikler düzenlenmesini ve ziyaretler yapılmasını destekleyeceklerdir. Akit taraflar, karşılıklı olarak sergiler düzenlenmesini teşvik edecekler, gerekli düzenlemelerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunacaklardır. 13
Akit taraflar, çeşitli müzik dallarında sanatçı ve topluluklar değişiminde bulunmayı kararlaştırmışlardır. Akit taraflar, ülkelerinde diğer akit tarafın edebiyatının tanıtılmasını özendirecekler, bu yolda gereken önlemleri alacaklardır. Akit taraflar, iki ülke arasında sinema alanında işbirliği ilişkileri kurulmasını destekleyeceklerdir. Akit taraflar, radyo, televizyon kuruluşları arasında işbirliğini teşvik edecekler, bu çerçevede program değişimini destekleyeceklerdir. Akit taraflar, haber ajansları ile basın yayın kuruluşları arasında işbirliğinin gelişmesini teşvik edeceklerdir. Akit taraflar, gençlik kuruluşları arasında işbirliğini ve bu çerçevede gençlerden oluşan grupların değişimini destekleyeceklerdir. Akit taraflar, iki ülke spor kuruluşları arasında işbirliğinin ve bu çerçevede karşılıklı olarak sporcu, yönetici ve antrenör değişimini ve spor karşılaşmaları düzenlenmesini gerçekleştirmeye yönelik önlemler alacaklardır. Akit taraflardan her biri kendi toprağında o ülkenin kanunları ve yönetmeliklerine uygun olarak ve bu çerçevede faaliyet göstermek koşuluyla kültür merkezi kurulmasına izin verecekler, bu merkezlerin çalışmasını kolaylaştırıcı önlemler alacaklardır. Akit taraflar, işbu anlaşmada yer alan etkinlikleri hükümetlerince yetkili kılınacak temsilcileri tarafından müştereken hazırlanacak değişim programları çerçevesinde gerçekleştireceklerdir. İşbu anlaşma her iki ülkede anlaşmaların yürürlüğe girmesi için gerekli kanuni işlemlerin tamamlandığının diplomatik yoldan yazılı olarak karşı tarafa bildirilmesi halinde yürürlüğe girecek ve beş yıl geçerli kalacaklardır. Yüksek akit taraflardan biri bu müddetin sona ermesine üç ay kala karşı tarafa yazılı bildirimde bulunmak suretiyle anlaşmayı feshetmediği takdirde anlaşma kendiliğinden yenilenmiş olacaktır. İşbu anlaşma Aşkabat'ta 23 Nisan 1992 tarihinde ikisi de aynı derecede geçerli olmak üzere Türkçe ikişer asıl nüsha olarak imzalanmıştır. TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ADINA TÜRMENÎSTAN CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ADINA 14
ANLAŞMA 08/04/1993 AŞKABAT 1. Türkmenistan Milli Müzik ve Sirk Merkezi binasının planda gösterilen odaları (salon, 8 oda, tuvalet, banyo, yemek salonu ve diğer müştemilatı) Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği ne verilecektir. Plan ektedir. 2. Bundan böyle Milli Devlet Sirki'nin adı Milli Müzik ve Sirk Merkezi diye geçecektir. Sirk Genel Müdürü kendi tüzüğüne göre çalışacaktır. T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği, Eğitim Müşaviri Mustafa Necmi YAZICIOĞLU ve Eğitim Ataşesi Ali İhsan ÖZKAN anlaşma hükümlerine göre hareket edeceklerdir. 3. Türkmenistan Sirk Genel Müdürü KEŞİKOV Muhammet ile T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği aşağıdaki şekilde anlaşmışlardır. 1. Türkmenistan Devleti nin Kültür ve Turizm Bakanlığı nın No: 57-D/22/2/1993 sayılı yazılı emirlerinde belirtildiği gibi sirkin boş bulunan genel bölümünde 815,7 m2 olan kısmının odaları ve salonlarının ortak Türkmen Türk Bilim ve Kültür Merkezi'nce kullanılması için anlaşmışlardır. (Planda gösterildiği şekilde) plan ilişiktedir. 815,7 m2 olan sirk idaresince kullanılmayan hacimden 194,5 m2 olan bodrum kattaki halen yemek salonu olarak kullanılan bölüm ve onun yardımcı odalarında T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği ne bedelsiz olarak verilmiştir. Tamamı 815,7 m2 olan yerin onarım, tadilat ve restorasyon işleri Eğitim Müşavirliği nce yapılacaktır. 2. Tahsis süresi taraflarca imza edildikten sonra, 20 yıl olacaktır. 04/08/1993 ila 2013 yılına kadar devam edecektir. 3. a) Sirk yönetiminin yükümlülüğü Anlaşma taraflarca imza edildikten sonra Sirk Genel Müdürü KEŞİKOV Muhammet planda gösterilen odaları boşaltıp T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği ne teslim edecektir. 15
b) T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği nin sebebiyet vermediği tüm arızalardan Sirk Yönetimi sorumludur. 4. T.C. Aşgabat Büyükelçiliği Eğitim Müşavirliği nin yükümlülüğü a- Plana göre Müşavirliğe verilen odalardaki tadilat, restorasyon ve onarımlar Eğitim Müşavirliği nce yapılacaktır. b- Eğitim Müşavirliği verilen odalara iyi bakacaktır. c- Odalarda meydana gelecek her türlü onarım işleri Eğitim Müşavirliği ne aittir. a- Bu anlaşma üç nüsha olarak hazırlanıp ikisi taraflara (Sirk ve Müşavirlik) üçüncü nüsha da Türkmenistan Kültür ve Turizm Bakanlığına verilecektir. A- TÜRK TARAFI B- TÜRMEN TARAFI M. Necmi YAZICIOĞLU Eğitim Müşaviri KEŞEKOV Muhammet Türkmenistan Milli Müzik ve Sirk Merkezi Genel Müdürü Ali İhsan ÖZKAN Eğitim Ataşesi 16
TÜRKİYE MİLLİ EĞİTİM VE TÜRKMENİSTAN BİLİM BAKANLIKLARI ARASINDA İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ 10 Şubat 1994 ANKARA Türkiye ve Türkmenistan Milli Eğitim Bakanlıkları arasında 29.02.1992 tarihinde Aşgabat'ta imzalanan İşbirliği Protokolündeki konular, yapılan çalışmaların ve uygulamaların ışığı altında yeniden ele alınmış ve Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı ile Türkmenistan Bilim Bakanlıkları arasında her ülkede yürürlükte olan kanunlara dayanarak eğitim-öğretim alanında aşağıdaki konularda görüş birliğine varmışlardır. Taraflar, bu protokolde yer alan yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi, Eğitim ve Öğretim faaliyetlerinin uygulanmasında doğabilecek aksaklıkların değerlendirilmesi amacı ile üçer kişiden oluşan bir Daimi Komisyon kuracaklardır. Bu komisyon yılda iki defa -Mayıs ve Eylül aylarında- karşılıklı olarak Ankara ve Aşgabat'ta toplanacaktır. Tarafların komisyon başkanları Bakan Yardımcısı veya Müsteşar Yardımcısı seviyesinde olacaktır. Komisyon ilk toplantısını Mayıs 1994'te Ankara'da yapacaktır. Türkmen okullarında Türkiye Türkçesi dersi 1993-1994 öğretim yılından itibaren okutulmaya başlanmıştır. Bunun için Türkiye Türkçesi Öğretim Programı, ders kitabı ve diğer öğretim materyallerinin hazırlanması konusunda taraflarca müştereken oluşturulacak bir alt komisyon gerekli çalışmaları yapacaktır. Türk tarafı, Türkmenistan'lı 50 Türkçe öğretmeni ile 50 okul yöneticisini hizmet-içi eğitim kursuna davet etmeyi kabul eder. Türkmenistan tarafı da bu sayıdaki öğretmen ve yöneticiyi aynı şartlarda ülkesine kabul edecektir. Türk tarafı, Aşgabat'ta açılan okulların ihtiyaç duyulan ders araç ve gereçlerini sağlayacaktır. Taraflar, Türkiye tarafından Türkmenistan'da açılan ilk ve ortaöğretim okullarında okutulacak ders programlarını Daimi Komisyonda belirleyecek, belirlenen Komisyon Karan, Bakanlıkların onayından sonra uygulamaya konacaktır. 17
Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı, Türkmenistan'daki Türkiye Türkçesi Öğretim Merkezi için Türkiye'den gönderilecek öğretmen ihtiyacının karşılanmasını, Türkmenistanlı öğretmenlerin Türkiye'de ve Türkmenistan'da hizmet içi eğitime tabi tutulmasını sağlayacaktır. Türkiye'de ortaöğretim kurumlarında Türkmen Türkçesi dersi seçmeli ders olarak okutulacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı Türkmen Türkçesi dersi öğreniminin yaygınlaştırılması için gereken çalışmalarda bulunacaktır. Taraflar, öğretim kademeleri arasındaki yatay ve dikey geçişlerini, diploma ve belgelerin denkliği konusunu kendi mevzuatlarına uygun olarak yapacaklardır. Türkmenistan'dan öğrenim görmek üzere Türkiye'ye gelecek lise mezunu öğrencilerin diploma ve öğrenim belgelerinin denklik işlemleri Eğitim Müşavirliğinde yapılacaktır. Taraflar, karşılıklı olarak öğrencilere Ön lisans, lisans ve yüksek lisans bursu vermeye devam edeceklerdir. Burslu öğrencilerin sayısı 1994-1995 öğretim yılından başlamak üzere taraflarca tespit edilecektir. Burs verilecek öğrenciler disiplin suçu bulunmayan ve okulunu en az iyi derece ile bitirmiş öğrenciler arasından seçilecektir. Öğrenim görmek üzere Türkiye'ye gelen öğrenciler, öğrenim süresince YURTKUR veya Üniversite yurtlarında barınacaklar, TÖMER'de 1 yıl Türkiye Türkçesi eğitimi göreceklerdir. YURTKUR veya üniversite yurtlarının disiplin şartlarına uymayanlar, TÖMER veya üniversite eğitiminde başarılı olmayanlar ve devamsızlık yapanlar, Türkmenistan'a geri gönderilecektir. Türkiye'den Türkmenistan'a burslu olarak öğrenim görmek üzere giden öğrenciler üniversite yurtlarında 1 yıl kadar kalarak üniversitede Türkmen Türkçesi hazırlık kursu göreceklerdir. Bu kurslarda başarılı olanlar öğrenim süresince yurtlarda kalacak ve üniversiteye devam edeceklerdir. Türkmen Türkçesi hazırlık kursunda ve üniversitelerde başarılı olamayanlar, devamsızlık yapanlar veya yurt disiplin şartlarına uymayanlar Türkiye'ye geri gönderileceklerdir. Öğrencilerin, ülkelerine her türlü geliş ve gidiş yol giderleri kendilerince veya hükümetleri tarafından karşılanacaktır. Taraflar, karşılıklı olarak öğrenci velilerinin çocuklarını ve okullarını ziyarette gerekli kolaylığı gösterecektir. Türkmenistanlı öğrencilerden YÖS sınavına kendi imkânlarıyla katılan ve bu imtihanı kazananlar devlet burslusu sayılmazlar. Ancak Türkiye'deki okullarda kendi hesabına okuyan Türkmenistanlı öğrenciler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tescil edilmiş öğretim kurumlarından birine kaydolmak şartıyla her türlü vize, ikamet ve diğer idari işlerde kendilerine yardımcı olunacaktır. Aynı şartlar Türkmenistan için de geçerli olacaktır. 18
Öğrenciler, kendi ülkelerinde sağlık kontrolünden geçirilerek gönderilecek, önceden okuyacakları okullar, kalacakları yurtlar, kendilerine tanınacak maddi imkânlar ve gidecekleri ülkenin sosyal hayat şartlan konusunda bilgilendirilmek üzere kısa bir kurstan geçirileceklerdir. Öğrenciyi kabul eden taraf, öğrenim süresince öğrencilerin sağlık giderlerini karşılayacaktır. Öğrenciler, öğrenim görmek üzere gidecekleri ve ikamet edecekleri ülkedeki kurum ve kuruluşların mevzuat hükümlerine tabi olacaklardır. Taraflar, karşılıklı olarak her 1500 öğrenciye kadar bir, olmak üzere öğrenci temsilcisi atamayı kabul ederler. Atanan bu temsilcilerin maaş, ev kirası, ulaşım, haberleşme, ikamet vizesi ve büro hizmetleri gibi masraflar ev sahibi ülkece belirlenecek ve karşılanacaktır. Türkmenistan Bilim Bakanlığı, Türkiye tarafından Türkmenistan'da açılan okullarda görevlendirilenlere ücretsiz lojman tahsisi edilmesi ve bunlardan vize ücreti alınmaması konusunda yardımcı olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Türkmenistan'da açılan okullarda görev alacak öğretmenler Türkiye'den gönderilecek ve ücretleri Türkiye tarafından ödenecektir. Ancak, bu okullarda ihtiyaç duyulan Türkmen öğretmenler ile diğer personel Türkmenistan tarafından görevlendirilecek ve ücretleri de Türkmenistan tarafından ödenecektir. Taraflar, eğitimin bütün kademelerindeki eğitim programlan ve eğitim sistemleri, ders araç ve gereçleri ile eğitim teknikleri hakkında birbirlerini bilgilendirecekler ve birbirlerine eğitim sistemlerini daha iyi tanımaları amacıyla karşılıklı ziyaret ve incelemelerde bulunacaklardır. Taraflar, birlikte hazırlanan ortak tarih ve edebiyat programlarına uygun ders kitaplarının en kısa zamanda hazırlanması için gerekli faaliyetleri sürdüreceklerdir. Türk tarafı, Türkmenistan yönetiminin tespit edeceği ortaöğretim seviyesinde bir okulda yeni teknolojilere göre bir elektrik, bir elektronik ve bir makina atölyesi donatacak ve ayrıca Türkmenistan'a bir de matbaa gönderecektir. Taraflar, konferans, konser, sergi, defile, folklor, sportif ve benzeri faaliyetlerden birbirlerini haberdar edecekler, katılımlarını sağlayacaklar ve karşılıklı olarak kendi mevzuatları çerçevesinde öğrenci ve öğretmen mübadelesi yapacaklardır. Bu protokol çerçevesinde gönderilecek kişi ve heyetlerin yol masrafları gönderen ülke tarafından, diğer masraflar ev sahibi ülke tarafından karşılanacaktır. 19
Bu protokol imzalandığı tarihte yürürlüğe girer ve iki yıl için geçerlidir. Protokolün yürürlük süresinin bitiminden üç ay önce taraflardan birisi gerekçeli ve yazılı olarak aksi görüş bildirmedikçe protokol bir yıl süre ile yenilenmiş sayılacaktır. İşbu protokol 10 Şubat 1994 tarihinde Ankara'da Türkiye Türkçesi ve Türkmen Türkçesi olarak birer nüsha düzenlenmiş ve imzalanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanı Nevzat AYAZ Türkmenistan Bilim Bakanı Recepdurdi KARAEV 20