İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Programları Bilimsel Araştırma Yöntemleri I Yrd. Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme Bölümü vturker@marmara.edu.tr vturker@gmail.com www.volkanturker.com.tr 5 1 Bilimsel Araştırma Süreci* 1. Gözlem Araştırma alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3. Problem Tanımlama Araştırma sorusunun tanımlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmal ı * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s.31. 5. Sav ve Hipotez Oluşturma 6. Bilimsel Araştırmanın Tasarımı Evren ve Örneklem belirleme, yöntem belirleme 2 Bilimsel Araştırma Süreci 2. Ön Bilgi Toplama 6. Bilimsel Araştırma nın Tasarımı 7. Veri Toplama, Analiz ve Bulguların Yorumlanması 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 2 Geri bildirim 8. Sonuç Çıkarma Hipotez doğrulandı mı? Araştırma Sorusunu yanıtlandı mı? 3 4
Araştırma sorumuz belirlendikten sonra sırasıyla cevap vermemiz gereken sorular. Araştırma sorumuz nelerden oluşuyor? (Araştırma sorumuzu oluşturan temel unsurlar (kavramlar, değişkenler, yapılar) neler?) Söz konusu temel unsurlar, mevcut yazında nasıl tanımlanmıştır? Yazın içinde yer alan farklı disiplinler, farklı yaklaşımlar getirmiş midir? Araştırma sorumuz belirlendikten sonra sırasıyla cevap vermemiz gereken sorular. Araştırma sorusunu oluşturan temel unsurlara ilişkin kuramsal yaklaşımlar nelerdir? Söz konusu bu yaklaşımlar (eğer birden çoksa) arasındaki bağlar nelerdir? Ortak noktaları ve farklılıkları nelerdir? Benim araştırma sorum, hangi kuramsal çerçevede ele alınmalıdır? 5 6 Araştırma sorumuz belirlendikten sonra sırasıyla cevap vermemiz gereken sorular. Araştırma sorusunu oluşturan temel unsurlara ilişkin modeller nelerdir? Söz konusu bu modeller (eğer birden çoksa) arasındaki bağlar nelerdir? Ortak noktaları ve farklılıkları nelerdir? Benim araştırma sorum, hangi model dahilinde ele alınmalıdır? Örnek Araştırma Sorusu İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışının çalışan verimliliğine etkisi nedir? Bu soruda yer alan temel unsurlar; İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışı Araştırma Sorumuz Çalışan verimliliği 7 8
İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışı Önce bu olgunun ne olduğunu anlamamız gerekmektedir. Bir işletmenin sosyal sorumluluk anlayışı tekil bir olgu olabilir mi? Araştırma sorumuz bu haliyle olması gerekenden daha genel ve soyut mu? Kime yönelik sosyal sorumluluk anlayışı? Kime yönelik sosyal sorumluluk anlayışı? Müşterilere karşı sosyal sorumluluk, Kamuoyuna karşı sosyal sorumluluk, Rakiplere karşı sosyal sorumluluk, Tedarikçilere karşı sosyal sorumluluk, Doğal çevreye karşı sosyal sorumluluk, Çalışanlara yönelik sosyal sorumluluk, 9 10 Çalışanlarına yönelik sosyal sorumluluk anlayışını ele alacağız Yazında bu unsura ilişkin kuramsal yaklaşımlar neler? Klasik Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı Friedman Yaklaşımı Modern Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı İş Döngüsü Yaklaşımı Söz konusu bu yaklaşımlar arasındaki bağlar nelerdir? Ortak noktaları ve farklılıkları nelerdir? Benim araştırma sorum, hangi kuramsal çerçevede ele alınmalıdır? 11 Çalışanlara yönelik sosyal sorumluluk anlayışı tekil olabilir mi? Yasal Boyutu Bulunan Sosyal Sorumluluklar Maaş ve Ücretlerin Dengeli ve Zamanında Ödenmesi Sosyal Güvenlik Haklarının Yerine Getirilmesi İş Güvenliği ve İşçi Sağlığının Gözetilmesi Çalışma Saatlerine Riayet Edilmesi Ayrımcılıktan Kaçınma Özel Hayatın Gizliliği Hakkına Saygılı Olma Yasal Boyutu Bulunmayan Sosyal Sorumluluklar Çalışanların Motivasyonunu Artırma Adil Performans Değerlendirmesi Başarıların Takdiri ve Ödüllendirme Eğitim ve Kariyer Olanakları Sunulması Çalışanların Yönetime Katılmalarını Sağlama Çalışanları Elde Tutma 12
Çalışan Verimliliği İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışı İşletmelerin çalışanlarına yönelik sosyal sorumluluk anlayışı Yazında bu unsura ilişkin kuramsal yaklaşımlar neler? Söz konusu bu yaklaşımlar arasındaki bağlar nelerdir? Ortak noktaları ve farklılıkları nelerdir? Benim araştırma sorum, hangi kuramsal çerçevede ele alınmalıdır? Ayrımcılıktan kaçınma uygulamaları 13 14 2. Örnek Lisansüstü adaylarının çoklu zeka teorisine dayalı kişisel zeka algılamaları ile başvuruda bulundukları bilimdalı arasında bir ilişki var mı? Araştırma Sorumuz Yüksek Lisans ve Doktora Adaylarının Başvuru Tercihlerini Etkileyen Faktörler mesleki kariyer tercihlerine uygunluğu, iş dünyasındaki değeri, günün koşullarında sahip olduğu popülarite veya, sunacağı akademik kariyer imkanı, adayın kişisel zeka algılaması. Adayların kişisel zeka algılamaları (Yüksek Lisans ve Doktora Adaylarının Başvuru Tercihlerini Etkileyen Faktörler) Başvuruda bulunulan bilimdalları 15 16
Adayların kişisel zeka algılamaları Başvuruda bulunulan bilimdalları Yazında bu unsura ilişkin kuramsal yaklaşımlar neler? H. Gardner Çoklu Zeka Teorisi Sözel-Dilsel Zeka, Mantıksal-Matematiksel Zeka, Görsel-Uzaysal (Mekansal) Zeka, Bedensel-Kinestetik Zeka, Müziksel-Ritmik Zeka, Sosyal Zeka, İçsel Zeka (Ben Zekası), Doğacı Zeka 17 18 Başvuruda bulunulan bilimdalları Yönetim ve Organizasyon, Üretim Yönetimi ve Pazarlama, Uluslararası İşletmecilik, Sayısal Yöntemler, Muhasebe Finansman, Muhasebe Denetimi, Kooperatifçilik, İnsan Kaynakları Yönetimi, Human Resources and Development. 19 3. Örnek Mesleki tükenmişlik ile duygusal zeka arasında bir ilişki var mıdır? Mesleki Tükenmişlik Araştırma Sorumuz Duygusal Zeka 20
Mesleki Tükenmişlik Tükenmişlik Kavramı Maslach ın Tanımı ve Üç Boyutlu Tükenmişlik Modeli Mesleki Tükenmişliğin Ölçülmesi Mesleki Tükenmişliğin Sebepleri Mesleki Tükenmişliğin Sonuçları Mesleki Tükenmişlikle Mücadele Yöntemleri Duygusal Zeka Duygusal Zeka Kavramı Duygusal Zeka Modelleri Yetenek modeli Salovey ve Mayer Karma duygusal zeka modeli Goleman Bar-On Cooper ve Sawaf Higgs ve Dulewicz 21 22 Duygusal Zeka Duygusal Zeka Ölçekleri Çok faktörlü duygusal zeka ölçeği (MEIS) Mayer-Salovey-Caruso duygusal zeka testi (MSCEIT) Duygusal katsayı envanteri (EQ-i) Duygusal zeka haritası(eq Map) Duygusal yeterlilik envanteri (ECI) Araştırma sorumuzda yer alan temel unsurların, mevcut yazında nasıl tanımlandığını öğrendikten sonra Yazında araştırma soruma cevap verilmiş mi? Yazında bu soruya verilen cevap yeterli mi? Cevap birden çok mu? 23 24
Araştırma sorumuzda yer alan temel unsurların, mevcut yazında nasıl tanımlandığını öğrendikten sonra Cevaplar birbirlerinden; varsayımları bakımından, temel kavramları bakımından, yaklaşımları bakımından, yöntemleri bakımından, ölçekleri bakımından, farklılık taşıyor mu? Mevcut cevaplar ışığında ben nerede farklılaşabilirim? 25 Örnek Duygusal Zeka ve Mesleki Tükenmişlik Arasındaki İlişkiye Yönelik Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma Değişik düzeylerdeki işletme yöneticileri üzerinde Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve Bar- On Duygusal zeka ölçeğini uygulanarak bu iki olgunun yöneticiler üzerindeki etkisi saptanmaya çalışılmıştır. Ölçek, Yöntem 26 Temel yazın tarama kaynakları Temel yazın tarama kaynakları Daha önce yazılmış yüksek lisans ve doktora tezleri: Ülkemizde yazılanlar için; www.yok.gov.tr Ulusal Tez Merkezi Üniversite kütüphanelerinde yer alan tez bölümleri Yurtdışında yazılmış tezler için; PROQUEST DIGITAL DISSERTATIONS SSCI ya girmiş bilimsel makale ve veri tabanlarına ulaşabileceğiniz online veri tabanları. http://library.marmara.edu.tr/abone.htm Örnekler: ISI WEB OF KNOWLEDGE PROQUEST SCIENCEDIRECT 27 EBSCOHOST 28
Yazın taraması yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar On-line veri tabanlarında ki aramalarınızı bilimsel ve tam metin makalelerle sınırlandırın SSCI endeksine dahil olan dergilere odaklanın Makalelerin aldıkları atıf sayısına dikkat edin, alıntılarınızı mümkün mertebe esas kaynağına ulaşarak verin Haftaya görüşmek dileğiyle Yrd. Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER 29 30