Bilimsel Araştırma Yöntemleri I

Transkript

1 İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Araştırma Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 7 Bilimsel Araştırma Süreci* 1. Gözlem Araştırma alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3. Problem Tanımlama Araştırma sorusunun tanımlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmalı 5. Sav ve Hipotez Oluşturma 6. Bilimsel Araştırmanın Tasarımı Evren ve Örneklem belirleme, yöntem belirleme 1 * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s Bilimsel Araştırma Süreci 4. Kuramsal (Teorik) Çerçeve 6. Bilimsel Araştırma nın Tasarımı 7. Veri Toplama, Analiz ve Bulguların Yorumlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve 2 Geri bildirim 8. Sonuç Çıkarma Hipotez doğrulandı mı? Araştırma Sorusunu yanıtlandı mı? Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmalı 3 4 1

2 Teorik Çerçeve Nedir? Önceki adımlarda yazın taramasını tamamlamış olan araştırmacı teorik çerçeveyi hazırlama aşamasına gelmiştir. Teorik çerçeve; ele alınan araştırma sorusu ile önemli derecede ilişkili olduğu varsayılan faktörlerin tümü arasındaki ilişkiyi ortaya koyan kuramsal bir modeldir. Önceki araştırma sonuçları Bu aşamada kurulacak olan faktörler arası mantıksal ilişkiler, önceki çalışmalardan elde edilen sonuçlara dayandırılır. Araştırmacının yazın taraması ve önceki araştırmalardan öğrendikleri ile varacağı mantıksal çıkarımlar, araştırmanın bilimsel temelinin oluşmasında büyük rol oynar. 5 6 Araştırma sorusu Araştırma sorusunda yer alan unsurların tanımlanması Söz konusu unsurlara ilişkin kuramların, yaklaşımların, modellerin tartışılması Mantıksal modelin oluşturulması (Şematik gösterim) TEORİK ÇERÇEVE Araştırmanın türü Tanımlayıcı Değişkenler arası ilişkinin tespiti Gruplar arası farklılıkların tespiti Teorik çerçeve kapsamında, araştırmanın türüne bağlı olarak; sebep sonuca, farklılıklara veya özelliklerin belirlenmesine yönelik ileriye sürülmüş teorilerin, modellerin neler olduğu, aralarındaki ilişkiler, benzerlikler ve farklılıklar tartışılmalıdır

3 Örnek - 1 Kadınların Yerel Yönetim Kademelerinde Sınırlı Düzeyde Yer Almalarının Nedenleri Nelerdir? Tanımlayıcı araştırma 9 Kadınların Yerel Yönetim Kademelerinde Sınırlı Düzeyde Yer Almalarının Nedenleri 1. Eğitim Faktörü 2. Toplumsal Anlamda Kadına Yönelik Bakış Açısı Faktörü 3. Cinsiyet Rolleri Faktörü 4. Örgütsel Uygulamalar: Ast ve Üstlerin Kadın Yöneticilere Yönelik Tutumları (Cam Tavan Sorunu) 5. Kadının Kendisinin Yönetici Olma Konusundaki İsteksizliği 10 Örnek - 2 Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review 10 (1) 2010: Öğrenme Düzeyleri Arası İlişki: Otel İşletmelerinde Bir Alan Araştırması

4 13 14 Değişkenler arası ilişkiler Teorik Çerçeve; araştırılan konu ile ilgili değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri tartışmaya açar. Böyle bir teorik çerçeve oluşturmak araştırmacıya, söz konusu değişkenler arası ilişkileri test etmesini ve anlamasını sağlayacak bir zemin hazırlar. Ayrıca araştırmaya bir sınır belirlenmiş olur

5 Değişken Değişkenler Herhangi bir olguya ilişkin birden çok değer alabilen her türlü özelliğe değişken denebilir. Değişkenler aynı obje için farklı zamanlarda farklı değer alabilir. Birçok farklı değişken örneği verilebilir; Sınav sonuçları İşe devamsızlık Kârlılık oranı Öğrenim durumu 17 Saç rengi 18 Değişken türleri Bağımlı değişken (dependent variable) Bağımsız değişken (independent variable) Ilımlaştırıcı değişken (moderating variable) Müdahaleci değişken (intervening variable) 19 Bağımlı Değişken Araştırmacının temel ilgi alanı olan değişkendir. Araştırmanın odağında bağımlı değişken yer alır. Araştırmanın amacı; bağımlı değişkenin değişkenliğini (neye bağlı olarak değiştiğini) açıklamak veya öngörmektir. Bağımlı değişkene etki eden diğer değişkenlerin analiz edilmesi ile araştırma sorusuna yanıt bulunmuş olur. 20 5

6 Bağımlı Değişken Örnekleri İşletmelerin çalışanlarına yönelik ayrımcılıktan kaçınma uygulamalarının çalışan verimliliğine etkisi nedir? Çalışan verimliliği bağımlı değişken Bir işletmede çalışanların firma aidiyetlerini etkileyen faktörler nelerdir? Firma aidiyeti bağımlı değişken Bağımsız Değişken Bağımsız değişken, bağımlı değişkeni etkilediğini iddia ettiğimiz değişkendir. Bağımsız değişken var olduğunda, bağımlı değişken de var olacaktır. Bir başka deyişle; bağımlı değişkenin değişkenliği bağımsız değişkene tabiidir Bağımsız Değişken Örneği Dönüşümcü liderlik davranışlarının personelin iş tatminine etkisi var mıdır? Burada iş tatmini, araştırmanın temel ilgi odağı dolayısıyla da bağımlı değişkenidir. Dönüşümcü liderlik davranışı ise bağımsız değişken olarak tanımlanabilir. Dönüşümcü liderlik davranışı İş tatmini Ilımlaştırıcı değişken (moderating variable) Ilımlaştırıcı değişken, bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişkide önemli bir rol oynar. Ör: 5 ve 6 yaşındaki çocukların evlerinde erişebildikleri kitap sayısı ile okuma becerileri arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Çocukların yaşadıkları evde erişebildikleri çocuk kitabı sayısı arttıkça, okuma becerilerinin artmakta olduğu gözlemlenmiştir

7 Ilımlaştırıcı değişken örnekleri (moderating variable) Ilımlaştırıcı değişken örnekleri (moderating variable) Bu durumda; Evde bulunan kitap sayısı Okuma becerisi Evde bulunan kitap sayısı Okuma becerisi olacaktır. Bu ilişki genellenebilir nitelikte olsa dahi, ebeveynlerin okur-yazarlığı tarafından etkilenir durumdadır. Okur-yazar olmayan ebeveynlerin olduğu bir evde kitap sayısı çocukların okuma becerisini geliştirmeye yetmeyecektir. 25 Ebeveyn okuryazarlığı (Ilımlaştırıcı 26 Ilımlaştırıcı değişken örnekleri (moderating variable) Farklılıkların Yönetimi konusunda öne çıkan teorilerden bir tanesi; farklılıklara sahip işgücü potansiyelinin örgütün etkenliğine daha çok fayda sağlayacağını öngörür. Çünkü her farklı birey/grup olaylara kendi açısından bakabilecek, farklı fikirler daha kolay ortaya çıkacaktır. Yaratılan bu sinerji işletmeye yarar sağlayacaktır. İşgücünün farklılıkları Örgütsel etkenlik Bu ilişkinin varlığından şüphe edilmese dahi, söz konusu işletmedeki farklı birey/grupların kendine özgü özelliklerini, farklı bakış açılarını, kontrol edilemeyen çatışmalara dönüşmeden, sentezleyebilecek bir yönetim anlayışının önemi de unutulmamalıdır

8 Bağımsız değişken ile ılımlaştırıcı değişkeni birbirlerinden ayırmak İşgücünün farklılıkları Yönetim anlayışı (Ilımlaştırıcı Örgütsel etkenlik Bir bağımlı değişkeni etkileyen bağımsız değişkenler ile ılımlaştırıcı değişkenleri birbirleriyle karıştırmak sıkça görülen bir durumdur. Ör: Bir araştırma sonucu: bir işletmede uygulanan eğitim programlarının niteliğinin artması ve çalışanların kişisel gelişim ihtiyacının artması ile yeni iş yapma metotlarını öğrenme istekleri de artar İlk araştırmada; eğitim programlarının niteliği ile kendisini geliştirme ihtiyacı bağımsız değişkenler, yeni metotlar öğrenme isteği ise bağımlı değişkendir. Eğitim programlarının niteliği Çalışanların kendisini geliştirme ihtiyacı Yeni iş yapma metotlarını öğrenme isteği Başka bir araştırmada ise; çalışanların yeni iş yapma metotlarını öğrenme isteklerinin, tüm çalışanlara uygulanan eğitim programlarının niteliği ile ilgili olmadığı sonucu ortaya çıkmıştır. Sadece kendisini geliştirme ihtiyacı olan personelin, yeni iş yapma metotlarını öğrenme isteği duydukları gözlemlenmiştir

9 Yeni metotları öğrenme isteği Yeni metotları öğrenme isteği İkinci araştırmada ise; eğitim programlarının niteliği bağımsız değişken, yeni metotlar öğrenme isteği bağımlı değişken, kendisini geliştirme ihtiyacı ise ılımlaştırıcı değişken olmaktadır. bağımlı değişken bağımlı değişken Eğitim programlarının niteliği Yeni iş yapma metotlarını öğrenme isteği Çalışanların kendisini geliştirme ihtiyacı (Ilımlaştırıcı 33 Eğitim programlarının niteliği bağımsız değişken Herhangi bir ılımlaştırıcı değişkenin bulunmadığı birinci durum Eğitim programlarının niteliği bağımsız değişken Ilımlaştırıcı değişkenin bağımsız değişken üzerindeki etkisini gösteren ikinci durum 34 Müdahaleci değişken (intervening variable) Tüm değişkenlerin bir arada ele alınması Müdahaleci değişken; bağımsız değişkenlerin bir fonksiyonu olarak, bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini tanımlamaya yardımcı olan değişkendir. Ör: İşgücünün farklılıkları Yaratıcı sinerji (Müdahaleci Örgütsel etkenlik İşgücünün farklılıkları Yönetim anlayışı / uzmanlığı (Ilımlaştırıcı Yaratıcı sinerji (Müdahaleci Örgütsel etkenlik

10 Teorik Çerçeve oluştururken 1. Araştırmaya konu olan değişkenlerin tamamı açıkça tanımlanmalıdır. 2. Değişkenler arasındaki ilişkiler tartışılmalıdır. Bu noktada aralarındaki ilişkilerin teori haline geldiği önemli değişkenlere odaklanılmalıdır. 3. Önceki araştırmalarda söz konusu ilişkilerin yönü belirlenmişse pozitif veya negatif olarak belirtilmelidir. 4. Söz konusu ilişkinin varlığının mantıksal bir açıklaması olmalıdır. 5. Teorik çerçevenin şematik gösterimi okuyucunun kavramasını kolaylaştıracaktır. 37 Teorik Çerçeve örneği Uçuş ekibi arasındaki iletişim Uçuş ekibi ile kule arasındaki iletişim Uçuş ekibinin aldığı stres altında çalışma eğitimi Sinirlilik ve güven kaybı Uçuş güvenliği ihlalleri 38 Haftaya görüşmek dileğiyle Dr. M. Volkan TÜRKER 39 10