AVRUPALILAŞMANIN NERESİNDEYİZ? ANKARA VE BERLİN DE MEYDANA GELEN HIRSIZLIK SUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

AVRUPALILAŞMANIN NERESİNDEYİZ? ANKARA VE BERLİN DE MEYDANA GELEN HIRSIZLIK SUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Arif CANLI * Giriş Küresel eğilim, suç oranlarının arttığı şeklindedir. 1980 den 2000 yılına kadar her 100.000 kişiye düşen suç oranı 2300 den 3000 e yükseldi. Ancak bu eğilim dünyanın her bölgesinde aynı değildir. Kuzey Amerika ve Batı Avrupa da yirmi yılda suç oranları önemli ölçüde düşerken, Latin Amerika, Karayipler, Doğu Avrupa ve Afrika da toplam suç artış gösterdi. 2007 yılında dünya çapında yapılan çalışmada gelişmekte olan ve geçiş aşamasındaki ülkelerdeki kent sakinlerinin % 60 ının suç mağduru olduğunu göstermektedir(unhabitat,2007). Yıllardır suçla çeşitli birimlerde mücadele eden birisi olarak gerçekten çalıştığınız alanda suç arttı mı? Yoksa insanlar çevresinde olan olayları artış gibi mi değerlendiriyor? sorusuna cevap bulmak için aynı yerleşim yerinde bir önceki yıl/ay/hafta değerlendirmeleri bizim için bir karar verme noktası oldu. Yani aynı suç için bir önceki seçilmiş dönemi karşılaştırarak başarı veya başarısızlığı, performansı ölçtük. Suç istatistiklerinin neyi ölçtüğü neyi ölçemediği, yasal suçluluk, görünen suçluluk ve gerçek suçluluğun neyi gösterdiği konusuna(polat,2008:3) girmeden acaba başka ülkelerde durum nedir konusunu irdelemeye çalışacağım. Çünkü istatistik konusunda aynı problemler her ülkede olmaktadır. Gottfredson Amerika da yapılan bir çalışmada mevcut hırsızlıkların sadece yarısının resmi kayıtlara girdiğini belirtmektedir (Gottfredson,1990:25). Ölçme ve değerlendirme, fen bilimlerindeki önemi kadar, kriminoloji gibi sosyal bilimlerde de önemlidir. Kriminologlar, karar alıcılar ve kamuoyu toplumdaki suç seviyesi ile ilgilenirler. Medyada sık sık suçların düşüp yükseldiği şekilde yazılar da okuruz( Clayton, vd., 2011:1). Diğer ticari kuruluşlar gibi, başka sektör ve üretim yapan kuruluşlarla kıyaslama imkânı olmayan güvenlik sektöründe son yıllarda karşılaştırmalı ceza adalet çalışmaları önem kazanmıştır. Suç ve suçluların doğası gereği artan teknolojiyi ve iletişim altyapısını kullanan gruplar, uluslararası bir format halini almıştır. Araştırmacılar ve karar verici kişilerin suç ile ilgili kendi ülkelerindeki problemleri çözerken diğer ülkelerdeki ceza adaleti sistemleriyle ilgili uygulamaları ve politikaları karşılaştırmalı olarak ve ayrıntılı şekilde incelemeleri önem arz etmektedir(gül,2010:162). Makalede aktarılan Bennet in karşılaştırmalı çalışmanın dört faydasına belki de eklenebilecek olan, birbirine benzeyen toplum ve nüfus sayısına sahip güvenlik güçleri ve karar vericilerin kendini kontrol etmesi de sayılabilir. Çünkü toplumlardaki suç sayısı hiçbir zaman sıfırlanmamış, insanın doğası gereği sıfırlanması da hiçbir zaman ve mekanda mümkün değildir. Literatürde geçen gerçek suçluluk veya yasal * Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Uluslar arası Güvenlik Yüksek Lisans Öğrencisi 1

suçluluğun alt sınırı veya makul sayısı nedir? Bunu karşılaştırmalı çalışma yapmadan kestirebilmek mümkün gözükmemektedir. Hırsızlığı yeni milenyumun halk suçu olarak niteleyen Mawby, yirmi otuz yıl önce sadece bir varlık suçu olarak görünen hırsızlığın artık İngiltere de bir numaralı halk düşmanı olduğunu belirtmektedir (Mawby,2001:2) Hırsızlık suçu, adli ve inzibati istatistiklerde en çok yekûn tutan suçlardandır. Her ne kadar bir hırsızlık dosyası ile bir cinayet dosyası eşitmiş gibi görünse de, toplumun hepsini tehdit etmesi açısından ülkemizde yeni olmakla birlikte yurt dışında üzerinde çokça tartışılan bir konu olmuştur. Ankara Emniyet Müdürlüğü istatistiklerinde sadece 70 civarında olan cinayet sayısına karşı, hırsızlığın üst çatısı olarak kabul edilen mal aleyhine işlenen suçlar istatistik bölümü yıllık suç sayısı olan ortalama 100.000 in % 50 sine yakındır. Karar vericilerin, kanun koyucuların ve kamuoyunun dikkatini çeken ve medyanın yayınlanabilir bulduğu cinayet ve organize suçlar gibi konular sadece toplam istatistiğin % 5 gibi bir alanını oluşturmaktadır. Ülkemizdeki organize suçlular en iyi çalışılan bir dosyada 100 civarında müşteki bulurken,yani yüz civarında bir vatandaşımızı rahatsız edebilecek kapasiteye sahipken, hırsızlığın müştekileri on binleri bulmaktadır. Yıllık milyonlarca doların kayıp edildiği, tecavüz, yağma ve cinayete sebep olabilecek ciddi bir suçtur (Morley,2008:167). Ulusal suç araştırmalarında Hırsızlık en yaygın suç türüdür. Amerika da yıllık %7-8 oranında hane halkı bu suçun mağduru olmaktadır(gottfredson,1990:25). Bunun için karşılaştırmalı çalışmamda Hırsızlık suçunu seçtim. Bireyin suçlu olma ve suç işler hale gelme nedenini açıklayan çok sayıda kuram bulunmaktadır (Kızmaz, Bilgin,2012:57). Sosyal örgütsüzlük, gerilim, alt kültür, sosyal öğrenme, sosyal kontrol, etiketleme ve marksist kuramlar bunlardan bazılarıdır. Bunun yanında bu suçların belirli bir mekânda gerçekleşmesi çalışmalarda coğrafi çerçeveyi de incelemeyi zorunlu kılmaktadır. Coğrafi çerçevenin insan özelliklerine yaptığı etkiler ve doğal etkilerin suça katkısı sosyolojik tesirler kadar önemlidir (Aksak, Çalışkan,2010:247). Bazı araştırmalarda suçun ekonomik etkisi, suça katılanların demografik yapısı, ülke ve şehir bazında suç inceleme gibi başlıklar yer almaktadır (Karakaş,2004:20). Bunun için nüfus ve demografik özellikleri ülkemize en yakın bir başkent olan Berlin (wikipedia,2013) ilini karşılaştırmayı uygun buldum. Hırsızlık suçları tüm dünya polislerini en çok meşgul eden suçların başında gelen suçluluk türünden olduğu ve mücadelede farklı metod zorluğu olduğu için, Ankara iline en çok benzeyen ve yine bir başkent olan Berlin ili karşılaştırma için en uygun görünmektedir. Bu çalışmada, önce hırsızlığın genel tarifi, daha sonra Alman ve Türk ceza kanunlarında hırsızlık, Berlin ve Ankara polis istatistiklerinde oluşan suç anlatıldıktan sonra ceza kanunlarının ve istatistiklerin karşılaştırması yapılacaktır. 1. Hırsızlık Nedir? FBI raporlarına göre (Uniform Crime Report) hırsızlık herhangi bir yerleşkeye hırsızlık ve ya bir cürüm işlemek için kanunsuz giriş olarak tarif edilmiştir. Giriş şeklini üç şekilde tasnifleyen kurum ayrıca yerleşkeyi de detaylandırmıştır(fbi,2010). 2

Hırsızlık genel olarak bir mülkiyete kanunsuz olarak giriş olarak tanımlansa da ülkelerin kanunlarına göre detaylarında değişmektedir. Hırsızlığın kanunlara göre ağır ve hafif şekilleri tanımlanmıştır. Genellikle mağdurla karşılaşabilme ihtimali olan zaman ( geceleyin ikamet gibi) ve girilen yerin korunaklı olup olmaması gibi etkenler gözetilmiştir. Yangın, silah ve patlayıcı gibi maddelerin kullanımı cezayı genel olarak yükselten sebeplerdendir. İngiltere ve Galler de sınıflama şekli; Kapı ve pencereden zarar vererek eve girme, Diğer metotları kullanarak (kredi kartı, ince çelik tel gibi) zarar vermeden kilitli kapı ve pencereyi açarak girme, Açık pencereden girme, Açık kapıdan girme, Mağduru kandırarak içeriye izinli girme şeklinde özetlenebilir. --Türkiye Polis raporlarına göre hırsızlık çeşitleri ise; Gündüz gerçekleşen konut hırsızlığı, Gece gerçekleşen konut hırsızlığı, Gündüz gerçekleşen konut dışı hırsızlık, Gece gerçekleşen konut dışı hırsızlık sayılabilir(kızmaz, Bilgin,2012:48). EGM kendi istatistiklerini Mal Varlığına Karşı Suçlar başlığı altında TCK ile eşgüdümlü olarak sınıflandırmıştır. TCK 141-142 de geçen hırsızlıkları; evden, işyerinden, resmi kurum ve kuruluştan, otodan, oto hırsızlığı, kapkaç, yankesicilik, hayvan hırsızlığı, boru hattı, haberleşme ve enerji nakil hatalarından hırsızlık, açıktan hırsızlık ve diğer hırsızlıklar olarak sınıflandırmıştır. Bu ana başlıklardan resmi kurumu banka, mabet, okul yurt gibi, iş yerini kuyumcu, eczahane, market gibi alt başlıklara ayırmıştır. Bu ayırım ilgili TCK maddelerine karşılık gelse de daha çok önleme ve anlamlandırma amaçlarına hizmet etmek üzere hazırlanmış istatistik formatıdır. Mal varlığı öteden beri bireyin korunmaya layık en önemli değerlerinden birisini oluşturduğu için hemen hemen tüm ülkelerin ceza yasaları mal varlığına karşı suçları, değişik suç tipleri altında düzenlemektedir. Bu başlık altında işlenen suçların ortak özellikleri eylemden sonra mağdura ait bulunan malvarlığının sağladığı faydayı azaltılmış ve ya yok edilmiş olmasıdır(ülkü,2005:2). 1.1 Almanya Ceza Kanununda Hırsızlık Alman İmparatorluk Ceza Kanunu, uzun bir tarihsel gelişmenin ürünüdür. Yenisey in, Hans Heinrich Jescheeck den çevirisinde( Beta,2007): Orta Çağın sonundan beri Almanya'da yeknesak bir şekilde uygulanan Ceza Kanunu olan, Corpus Juris'den alınarak geliştirilmiş bulunan İtalyan Hukuku ile, Kilise Ceza 3

Hukukunun iktibas edilmesi neticesinde meydana gelmiş olan ve iktibas edilen bu hukuku, yerli gelenek ve hukuki görüşlerle bağdaştırmış olan, Kral V. Karl'ın 1532 tarihli Ceza Kanunu (Constitutio Criminalis Carolina) idi. Alman Ceza Kanunu (-Strafgesetzbuch) zaman içinde çeşitli tarihlerde büyük değişiklikler olmuş, 13 Kasım 1998 de yeniden resmi gazetede ilan edilmiştir(beta:2009). Hırsızlığın cezai normları Alman Ceza Kanununda Hırsızlık ve Emniyeti Suiistimal üst başlığında on dokuzuncu özel bölümde yer almıştır. Bu bölümün kuralları sadece tüm hırsızlıklarla ilgili değil, hırsızlığın çeşitli unsurlarını da barındırmaktadır(mitsch,2001:8). Hırsızlığın genel tarifi olan: her kim başkasına ait bir malı hukuka aykırı bir şekilde kendisine ve ya üçüncü bir kişiye mal edinmek maksadıyla muhafaza edenin rızası olmadan bulunduğu yerden alırsa beş yıla kadar hapis ve ya adli para cezası ile cezalandırılır hükmü Madde 242 de yerini almıştır. Ayrıca maddede teşebbüsün de cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır. Ağırlaştırılmış hırsızlık Madde 243 de yer almıştır. Üç aydan on yıla kadar hükme bağlanan ağır hırsızlık, zorla bir engeli aşarak binaya, hizmet odasına, etrafı çevrili bir yere taklit anahtar ve ya kilit açmak için yapılmamış bir alet kullanarak girilmesi durumu birinci fıkrada, kapalı bir muhafaza veya koruma tertibatı ile korunmuş malın çalınmasını ikinci fıkrada, meslek ve ya sanat haline getirmeyi üçüncü fıkrada, mabetten kutsal malzeme çalmayı dördüncü fıkrada, sanat, tarih, bilim ve teknik açıdan önem taşıyan malzemenin sergiden veya koleksiyondan çalınmasını beşinci fıkrada, çaresizlik durumunu kaza veya umumi tehlike durumunu kullanarak hırsızlık altıncı fıkrada, patlayıcı madde ve silahın çalınmasını yedinci fıkrada ağır cezai hükme bağlanmıştır. Madde 244 de Silahlı Hırsızlık, Çete Hırsızlığı, konuta zorla girerek hırsızlık, başlığı altında kendi taşıdığı veya başka suç ortağınca taşınan silah veya benzeri bir alet ile karşı tarafın mukavemetini cebir ve ya cebir tehdidi ile kaldırmak için alet bulundurmak birinci fıkranın a ve b bendinde işlenmiştir. İkinci fıkrada hırsızlık için çete kurmak ve üye olmak fiilleri anlatılmıştır. Üçüncü fıkrada ise fiili gerçekleştirmek için zor kullanarak girme fiili anlatılmış. Altı aydan on yıla kadar hapis cezası hükmolunan bu hırsızlık türünde teşebbüs de cezalandırılır. Madde 244a Çete Hırsızlığının Ağırlaştırılmış Hali başlığı altında 243/1, 244/1-3 maddelerinde geçen hırsızlıkları, hırsızlık ve yağma için oluşturulmuş bir çete ile beraber veya çetenin bir başka üyesi ile beraber işlenmesini bir yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırmıştır. Hafif halleri altı aydan beş yıla hükmolunur. Madde 43a da geçen malvarlığı cezasına hükmetme ve 73d de geçen genişletilmiş kazanç müsaderesine atıfta bulunulmuştur. Yani şüpheliden mağdurun zararını karşılayabilecek şekilde kazanç müsaderesi veya malvarlığı cezası hükmetmiştir. Madde 245 de Hal ve gidiş denetimi başlığı altında madde 68/1 e gönderme yapmış bu madde de bir kuruma yerleştirmeyi, psikiyatri veya madde bağımlılığı merkezlerine yatırılmayı ve süreleri içeren 67b-c-d ye atıfta bulunmuştur. 4

Devamında 246 da Emniyeti Suiistimali, 247 de aynı konutta yaşayanlar ve aile mensupları arasında Hırsızlık fiilleri düzenlenmiştir. Madde 248 yürürlükten kaldırılmış, 248a değeri az malda hırsızlığı takibi şikâyete bağlanmıştır. 248b de motorlu araç veya bisikletin hak sahibinin rızası olmadan kullanılmasına üç yıla kadar cezalandırırken, takibi şikâyete bağlı bir suç tanımı yapılmış ve teşebbüs cezalandırılmıştır. Madde 248c Elektrik Hırsızlığı düzenlenmiş beş yıla kadar cezalandırılmıştır. 1.2 Türk Ceza Kanununda Hırsızlık 5237 sayılı TCK; 26.09.2004 tarihinde kabul edilmiş, 12.10.2004 tarihinde 25611 sayılı resmi gazetede yayınlanmış, geneli itibari ile 1 Nisan 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Böylece ülkemizde 1 Temmuz 1926 tarihinden bu yana yürürlükte olan ve değiştirilene kadar 60 a yakın değişiklik yapılan 78 yıllık 765 sayılı eski TCK nın yürürlüğüne son verilmiştir(koca,2013). Mal varlığına karşı suçlar, TCK nın özel hükümler başlığını taşıyan ikinci kitabının Kişilere Karşı Suçlar başlığını taşıyan ikinci kısmın son bölümü olan onucu bölümde yer almaktadır. Eski TCK da mal kişiden ayrı değerlendirirken, yeni TCK malı kişilere karşı suçların alt başlığında değerlendirmiştir. Bu değerlendirme malı kişinin ayrılmaz bir parçası olduğu görüşünü benimsetmiş ve yaptırım öngörmüştür(şeyhanlıoğlu,2010:5). TCK nin 141-166 maddeleri arasında toplam 26 madde içerisinde mal varlığına yönelen 14 ayrı suçu düzenlediğini görüyoruz. Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir diyerek tüm literatürlerde geçen temel ve basit hırsızlık kavramı madde 141 de yerini almıştır. Madde 142 de Nitelikli Hırsızlık suçunu üç aşamalı hükümlendirmiştir. Birinci bölümde kamuya ait veya ibadete ayrılmış yerlerdeki eşya hakkında, bina veya eklentisi içinde kilitlenmiş eşya hakkında, ulaşım araçları içinde veya duraklarda bulunan eşya hakkında, bir afet veya genel felaket için hazırlanmış eşya hakkında, adet, tahsis ve kullanım gereği açıkta bırakılmış eşyanın çalınmasını iki yıldan beş yıla kadar cezalandırır. İkinci bölümde ceza alt ve üst sınır artarak üç yıldan yedi yıla cezalandırılan konular ise; kişinin malını koruyamayacak durumu ve ölmesini, özel beceri veya çekerek elde ve üstte taşınan eşyayı almak, doğal afetin paniğinden faydalanarak, taklit anahtar veya başka aletle kilit açarak, bilişim sistemleri kullanılarak, tanınmamak için tedbir alma ve resmi sıfat takınarak, hayvan hırsızlıkları işlenmiştir. 5

Üçüncü bölümde ceza biraz daha artırılarak beş yıldan on iki yıla çıkartılmış ve sıvı ve gaz halindeki enerji ve nakil hatları hırsızlığı konu alınmıştır. Bu suçların örgüt çerçevesinde işlenmesi yarı oranında artırmış ve on bin güne kadar adli para cezası hükmü konmuştur. Dördüncü bölümde hırsızlık amacıyla konut dokunulmazlığının ihlali veya mala zarar verme suçunun takibi şikâyete bağlı olmadığını belirtir. TCK nin 116. Maddesinde konut dokunulmazlığı suçu ayrı bir suç olarak düzenlenmişken, 2006 yılında yapılan kanun değişikliğiyle 142.maddenin son fıkrasına bu hükmün eklenmesi bazı hukukçular tarafından bir fiilden iki ceza olmaz ilkesine çeliştiğini düşünmektedirler (Feyzioğlu,2001:139). Suçun gece vakti işlenmesi madde 143 de verilecek ceza üçte birine kadar yükseltilirken, madde 144 de daha az cezayı gerektiren hal olarak hukuki ilişkiye dayalı alacağı tahsil amacıyla veya paydaş ve elbirliği ile malik olunan mal üzerinde yapılan hırsızlık iki aydan bir yıla kadar hafif hapis cezası ile cezalandırılır. Madde 145 de Malın değerinin az olması durumunda indirim yapılabileceği gibi hiç ceza da verilmeyebilir. 1 Maddenin gerekçesinde hâkime takdir hakkı bırakıldığı belirtiliyor(ceza-bb.adalet.gov.tr,2013). Madde 146 da malın bir süre kullandıktan sonra geri iadesi şikayete bağlanarak hırsızlık suçunu yarıya indirir. Madde 147 ise ağır ve acil bir ihtiyacı karşılamak üzere yapılan hırsızlığın cezası indirilebileceği gibi, hiç ceza da verilmeyebilir. Buraya kadar temel başlıklar altında saydığım hususlar Ankara-Berlin karşılaştırmasına konu olacak suç türleri ve cezalarıdır. Aynı başlık altında 169. maddeye kadar olan yağma, yağmanın nitelikli hali, mala zarar verme, mala zarar vermenin nitelikli halleri, ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme, hakkı olmayan yere tecavüz, güveni kötüye kullanma gibi başlıklar başka bir çalışma konusu olarak burada ele alınmayacaktır. 2. Almanya-Berlin Polis İstatistikî Bilgileri(berlin.de,2011) Almanya Berlin in polis resmi sayfasında suçlara ait veriler en son 2010/2011 karşılaştırmalı veriler olduğu için ben de çalışmamı bu düzlemde devam ettirmek istiyorum. Genel istatistiğe özet olarak (Kurzfassung Kriminalität in Berlin )bakacak olursak; 2011 yılında toplam suç 494.385 olarak gerçekleşmiştir. Bu sayı 2010 yılından 19.346 olay fazlasıyla yıllık artış % 4.1 olmuştur. Bu artışın en büyük nedeni makale konumuz da olan hırsızlık suçlarındaki keskin yükselmedir. Başka en çok artan suç ise Türkiye de terim olarak olmayan Kontrol suçluluğu(wikipedia,2013) kapsamında değerlendirilen toplu taşıma araçlarından haksız faydalanma 3122 olay artışı ile 15.167 olmuş ve bir evvelki seneden % 1 http://www.sabah.com.tr/yasam/2011/07/15/baklava-calan-cocuk-olum-kalim-savasi-veriyor. ulaşım tarihi: 22.04.2013 Zaman zaman basında çıkan haberler üzerine olmalı. 6

26,9 artmıştır. 2010 yılından 22.571 suç artarak %11.9 luk oranla 2011 yılında hırsızlık suçları 213 008 olmuştur. Toplam suçların aydınlanma oranı %48.4 den % 46.1 e düşmüştür. Aydınlanma oranının düşük olma nedeni yine hırsızlık suçlarıdır. Her iki dönemde de hırsızlık ortalama sadece % 24 aydınlanırken, hırsızlık suçları bu dönemde % 40.1 den % 43.1 e yükselmiştir. Hırsızlıklar istatistikte basit ve ağır olmak üzere iki ana başlıkta yer almıştır.2002 de 238.206 olan toplam hırsızlık sayısı yavaş yavaş düşerek 2008 de en düşük sayıya inmiş (182.372), bu tarihten sonra yine yükselme trendi başlamış ve 2011 de 213.008 ile bitmiştir. 2011 e kadar aydınlanma oranları ortalama %23/24 arasında değişmiş, 2011 de 23.6 olmuştur. Basit hırsızlık 12 033 artışla 112 709 olmuş % 12 artmış, Ağır hırsızlık 10 538 artışla 100 299 olmuş % 11.7 artmıştır. Bu suçlarda 34.405 şüpheli tespit edilmiş, bu şüphelilerden % 29.9 u ( 10.302) 21 yaş altıdır. Otodan Hırsızlık 158 artışla 7340 olmuş, % 2.2 artmıştır. Bisiklet Hırsızlığı 6.046 artışla 25.988 olmuş, % 30.3 artmıştır. Otomatlardan hırsızlık 1.046 artışla 2107 olmuş, %98,6 artmıştır. İşyerinden hırsızlık, 2637 artışla 38.351 olmuş, % 7.4 artmıştır. Evden hırsızlık 2293 artışla 11006 olmuş, % 26.3 artmıştır. Yankesicilik suçu ise 1936 artışla 15 127 olmuş, % 7,4 artmıştır. 3. Türkiye-Ankara Polis İstatistikî Bilgileri Polis istatistikleri Türk Ceza Kanununa paralel olarak beş ana başlıkta toplanmıştır: Kişilere Karşı, Mal Varlığına Karşı, Topluma Karşı, Millete ve Devlete Karşı, Takibi Gereken. Polis istatistikleri önceki yıllarda çok değişik şekillerde kaydediliyordu. Polisin suç numarası verdiği istatistikler ceraim defteri olarak adlandırılan defterlere, savcılıktan gelen evraklar adli defterlere, basit işlem gerektiren evraklar da gelen-giden evrak defteri dediğimiz defterlere kaydedilirdi. Asayiş Daire Başkanlığının, hem ilin kendi içinde hem de Türkiye genelinde yeknesaklığı sağlamak için geliştirdiği SAM (suç Analiz Merkezi) programı sayesinde tek çatı altında ve bilgisayar ortamında tutulmaya başlanmıştır. Daha önce yeknesaklığı olmayan istatistikler 2009 8.ayından itibaren Ankara ilinde SAM projesine kayıt 7

edilmeye başlandı. Diğer bütün defterler kaldırıldığı gibi, bütün suçların bu proje üzerinden kayda girmesi sağlandı. Sık sık konuşulan polis istatistiklerinin doğru olmadığı, bildirim oranlarının düşük olduğu tezi sadece Türkiye ye has bir durum olmamakla birlikte(akdaş, Jahic,2007:18), Ankara ilinde adli personel genelinde tek suç numarası verme gayreti gösterilmiştir. Bu bağlamda genel olarak suç sayılarına baktıktan sonra özelde konumuza döneceğim. 2010 yılında Tüm Ankara Polis sorumluluk bölgesinde 91.487 olan suç sayısı %11 lik artışla 2011 de 101.235 olmuştur. Toplam suçlarda aydınlanma oranı % 52 den % 56 ya yükselmiş tüm bu suçlarda 2011 yılında 67.725 şahsa işlem yapılmıştır. Kişilere karşı suçlar % 15 lik artışla 30.944 olarak gerçekleşmiş, aydınlatma oranı % 91 olarak gerçekleşmiştir. Malvarlığına karşı suçlar 2010 yılından 2011 e % 4 lük bir düşüşle 47.178 olarak gerçekleşmiş, başarı oranı da % 17 den % 19 a yükselmiştir. İki ana başlık % 80 e yakın bir yekun oluşturmuştur. 4. Karşılaştırma Bu bölüm iki kısımda incelenecektir. Birincisi Ceza Kanunlarının karşılaştırılması, ikinci bölüm ise istatistiklerin karşılaştırılması olacaktır. 4.1. Ceza Kanunları Alman Ceza Kanunu Madde 242 herher kim başkasına ait bir malı hukuka aykırı bir şekilde kendisine ve ya üçüncü bir kişiye mal edinmek maksadıyla muhafaza edenin rızası olmadan bulunduğu yerden alırsa beş yıla kadar hapis ve ya adli para cezası ile cezalandırılır. Bu suça teşebbüs cezalandırılır. Ayrıca madde 23-24 teşebbüs düzenlenmiş. Türk Ceza Kanun Madde 141 Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir. Teşebbüs maddede yok. Ayrı bir madde teşebbüs düzenlenmiş.(tck 35-36) 8

Bakıldığında basit hırsızlığın tanımı aynı olmakla birlikte, üst sınır Almanya da 2 yıl daha fazladır. Kanun yapma tekniği açısından çok değişmemekle birlikte, bu maddede TCK da sarahaten teşebbüs düzenlenmemiş ayrı bir madde olarak düzenlenmiştir. Yapım yılı olarak daha yeni olan TCK nın İtalya ve alman ceza kanunlarından etkilendiği görülmektedir. Alman Ceza Kanunu Madde 243 Ağırlaştırılmış Hırsızlık 1. zorla bir engeli aşarak binaya, hizmet odasına, etrafı çevrili bir yere taklit anahtar ve ya kilit açmak için yapılmamış bir alet kullanarak girilmesi durumu 2.kapalı bir muhafaza veya koruma tertibatı ile korunmuş malın çalınmasını 3.meslek ve ya sanat haline getirmeyi 4.mabetten kutsal malzeme çalmayı 5.sanat, tarih, bilim ve teknik açıdan önem taşıyan malzemenin sergiden veya koleksiyondan çalınmasını 6.çaresizlik durumunu kaza veya umumi tehlike durumunu kullanarak hırsızlık 7.patlayıcı madde ve silahın çalınmasını Üç aydan on yıla hapis cezası Türk Ceza Kanun Madde 142 Ağırlaştırılmış Hırsızlık 1. a) Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında b) Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında c) Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında, d) Bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında, e) Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında, İşlenmesi hâlinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 2) Suçun; a) Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak, b) Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle, c) Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak, d) Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak suretiyle, e) Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle, f) Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak, g) Barınak yerlerinde, sürüde veya açık yerlerde bulunan büyük veya küçük baş hayvan 9

hakkında işlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Renklendirmeden de görülebileceği gibi maddeler birbirine yakın olmakla birlikte, basit hırsızlıkta olduğu gibi Alman ceza kanununda üç aydan on yıla olan alt-üst sınır, TCK da ilk bölümde iki yıldan beş yıla, ikinci bölümde üç yıldan yedi yıla hükmolunmuştur. Her iki maddede de üst sınır belirgin bir şekilde yüksektir. Kademeli olarak 3-5 yıl daha yüksek olan üst sınır, caydırıcılığın daha yüksek olduğu fikrini benimsetmektedir. 4.2. İstatistikler İstatistiklerin oluşmasında kanunların, nüfus oranının, polis istatistik sıralamasının birebir aynı olmamasından belli bir standarda bağlanması zorunluluğu oluşmuştur. suç sayısıx100.000 suç oranı = (Häufigkeitszahl) formülü ile suçları nufus standartlaştırmayı düşündüm. Bu formül de Berlin istatistiklerinde Alman polisinin suçun sıklık sayısını açıklamak için kullandığı formüldür. İlk önce genel suç sayısını formüle edelim. 2011 Alm=(494385x100.000)/3479740 14207.5 2011 Ank=(101235x100.000)/4965542 2038.7 Görüldüğü gibi suç sıklık sayısı Berlin de Ankara nın 7 katı kadar suç meydana gelmektedir. Aydınlanma oranı ise Berlin in % 46.1 iken Ankara nın % 56 dır. Berlin istatistiklerinin 16. sayfasındaki Tablolara Kısa bakış (Tabellarische Kurzübersicht) tablosundaki sıradan, önce genel hırsızlık daha sonra sırasıyla otodan hırsızlık, işyerinden hırsızlık, evden hırsızlık, yankesicilik ve dolandırıcılık suçları karşılaştırılacaktır. Aynı istatistikte değerlendirmeye almadığım ve Berlin de toplamda 28.000 gibi bir sayı tutan otomatlardan hırsızlık(diebstahl in/aus Automaten) ve bisiklet hırsızlığı 10

(Fahrraddiebstahl) rakamlarının Ankara da 130 gibi bir sayı olması dolayısı ile karşılaştırma gereği duyulmamıştır. Hırsızlık Toplam Sayı (-Diebstahl insgesamt) 2011Alm=(213.008x100.000)/3479740 6121,3 2011Ank=(47178 2 x100.000)/4965542 950,1 Hırsızlık suçları Berlin de Ankara nın 6.5 katı kadardır. Aydınlanma oranı Türkiye de % 19 iken Berlin de % 23.6 dır. Suç oranı Ankara dan çok yüksek iken toplam hırsızlıkta aydınlatma oranı daha yüksektir. Otodan Hırsızlık (-Diebstahl von Kraftwagen) 2011Ber =(7340x100.000)/3479740 210.9 2011Ank=(6118x100.000)/4965542 123,2 Bu oran Ankara nın 1,7 katıdır. İş Yerinden Hırsızlık ( Ladendiebstahl) 2011Ber=(38351x100.000)/3479740 1102 2011Ank=(2945 3 x100.000)/4965542 59,3 Bu oran da 18,5 katı kadardır. Evden Hırsızlık (-BSD in/aus Wohnräumen) 2011Ber=(11006x100.000)/3479740 316,2 2011Ank=(11418x100.000)/4965542 229,9 Bu oran 1,3 katı kadardır. Yankesicilik (-Taschendiebstahl) 2011Ber=(15127x100.000)/3479740 2011Ank=(5672x100.000)/4965542 2 Bu sayı Ankara da mal aleyhine işlenen suçlar toplamıdır. Berlin istatistiklerinde görebildiğim kadarı ile yağma suçları hırsızlık suçları içerisinde değerlendirilmemesine rağmen, Ankara istatistiklerinde yağma suçları dahildir. Berlin de bu sayı 6108 iken Ankara da bu sayı 538 dir. Ben yine de istatistiği olduğu haliyle değerlendirdim. 3 Bu sayı mal varlığı aleyhine suçlar bölümünden sırasıyla: Kuyumcudan, Eczaneden, Marketten, Büfeden, Pansiyon otel odasından, diğer, Bankadan hırsızlıkların toplamıdır. İstatistik yeknesaklığını yakalamak için en yakın bu türleri hesap ettim. 11

434,7 108,1 Bu oran da yaklaşık 4 katıdır. Dolandırıcılık ( Betrug und Betrug(internet)) 2011Ber=(96115x100.000)/3479740 2762,1 2011Ank=(1961 4 x100.000)/4965542 39,4 Bu oran da ortalama 70 katıdır. Sonuç Ceza kanunlarında Berlin de daha ağır cezalar öngörülmesine rağmen oluşan suç, yukarıda da izah edildiği gibi 100.000 kişiye düşen suç oranlarında matematiksel olarak Ankara istatistikleri daha iyidir. Ancak suça etki eden sadece ceza kanunlarının ceza değerleri olmadığı, birçok faktörün suçluluğu etkilediği aşikârdır. Görülüyor ki birçok konuda yıllardır süren Avrupa Birliğine adaylık sürecinde kanunlarımızın Avrupa ya benzetilmeye çalışılmasına rağmen, ceza oranlarımız suçlular lehine daha iyidir. CMK da suçla mücadelede polise verilen yetkiler açısından da iki ülke karşılaştırıldığında yetkilerin daha az olduğu söylenebilir. Polisin görevi tüm dünyada önce suçu önlemek ve suça götüren faktörleri ortadan kaldırmak, bundan sonra suç oluşmuş ise de suçu aydınlatmaktır. Her aydınlatılan suç bir sonraki suçu önleyeceği için, suç istatistiklerine olumlu bir etki yapacaktır. İstatistik hataları ve kayda girmeyen suçlar her ülkede olmasına rağmen Ankara hırsızlık suçlarının bu kadar düşük olmasının en büyük nedenlerinden biri önleyici polislik hizmetlerine verilen önem ve suça karşı toplumsal değer yargılarımız olarak düşünülebilir. Her iki istatistiğin karşılaştırılmasından anlaşılıyor ki, polis istatistiklerinde aydınlanma oranını aşağıya çeken mal aleyhine işlenen suçlardır. Ankara da kişiler aleyhine işlenen suçların aydınlatma oranı % 92 ler seviyesindeyken, toplam aydınlatma oranı %56 olarak gerçekleşmesinin nedeni de budur. Hırsızlık doğası gereği, fail ile mağdur arasında çok büyük bir oranla nedensellik ilişkisi olmayan bir suçtur. Kişiler aleyhine işlenen suçlarda çoğunluk itibari ile bu ilişki vardır. Yani katilin maktulü öldürmesi için bir sebep vardır. Ama hırsızlık ve yankesicilik gibi suçlarda bu bağlantı olmadığı için, aydınlanma oranı çoğunlukla teknik ve fiziki delillere dayanmaktadır. Ülkemizde çok küçük bir iki örnek haricinde seri katil olmamakla birlikte, hırsızlık suçlarının tamamına yakını seri suç ve suçlulardır. Globalleşen dünyada eğer polise, bu seri suçluluğu takip için uygun teknik ve fiziki delil imkanları verilmez ise çok kısa sürede Avrupa istatistiklerini yakalamamız kaçınılmazdır. Teknik takip için bu suçlar katalog kapsamına alınmalı, istihbari takip için kanuni alt yapı 4 Ankara istatistiklerinde Dolandırıcılık ve Bilişim yoluyla dolandırıcılık toplamı. 12

oluşturulmalıdır. Avrupa da birçok ülkede olan DNA veri bankası alt yapısının olmaması ciddi bir eksiklik olarak görülmektedir. Türk polisi suç ve suçlulukla mücadelede gerçekten de birçok konuda örnek almaya çalıştığımız Avrupa ülkelerinden daha iyi konumdadır. Ancak her konuda olduğu gibi bu konuda da yazma kültürümüzün olmayışı, verilerimizi değerlendirmeyişimiz bizi sanki bu ülkelerin gerisindeymişiz gibi göstermektedir. Gerçekten de veri değerlendirme usulünü 5 örnek olarak alabileceğimiz Berlin polisinin, Ankara polisinin çalışma usulünü örnek alması olumlu olacaktır. İstatistiklerimizde kontrol suçluluğu kavramı (Kontrolldelikte) ve mükerrer suçluluğun (Intensivtäter) incelenmesi faydalı olacaktır. Son olarak, Avrupa Birliğine adaylık sürecinin neticesi ne olur bilinmez ama, karşılaştırmalı yaklaşımlar çerçevesinde diğer ülkelerde iyi olan uygulamalar alınmalı, kendi değer ve çalışmalarımız da uluslar arası çalışma ve yayınlar eliyle tüm dünyaya duyurulmalıdır. Kaynakça 1. Akdaş (Atamer) Aslı, Jahic Galma Uluslararası Suç Mağdurlaşma Araştırması İstanbul Hane Halkında Suç Mağduriyeti TÜBİTAK Proje No: SBB104k100 Nisan 2007 İstanbul 2. Aksak Pervin Çalışkan Vedat Marmara Coğrafya Dergisi Sayı 22 Temmuz 2010 Çanakkale Kentinde Mala Karşı İşlenen Suçların Coğrafi Dağılış Özellikleri On sekiz Mart Üniversitesi 2007 245-275 3. Alman Ceza Kanunu Beta yayınları İstanbul 2009 4. Ankara Emniyet Müdürlüğü verileri 5. Clayton j. Mosher-Terrance d. Miethe- Timothy c. Hart The mismeasure of crime SAGE Publications 2.baskı 2011 USA sf 1. 6. Feyzioğlu Metin, Güngör Devrim Bir Suç İçin Bir Ceza Verilir İlkesinin İhmali: TCK 142/4 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2007 Cilt 56 sayı 1 sf 139-143 7. Gottfredson Michael R.- Hirschi Travis a General Theory of Crime Stanford University Press 1990 California sf 25 8. Gottfredson Michael R.- Hirschi Travis A General Theory of Crime Stanford University Press 1990 California sf 25 9. Gül Serdar Kenan Türk İdare Dergisi sayı:466 Mart 2010 Karşılaştırmalı Ceza Adaleti Çalışmalarının Suçla Mücadeledeki Rölü ve Önemi sf 161-173 10. http://de.wikipedia.org/wiki/kontrolldelikt ulaşım tarihi: 21.04.2013. 11. http://tr.wikipedia.org/wiki/berlin ulaşım tarihi: 18.04.2013 12. http://www.berlin.de/imperia/md/content/polizei/kriminalitaet/pks/pks_2011.pdf?start &ts=1335259938&file=pks_2011.pdf ulaşım tarihi: 22.04.2013 5 2010/2011 yılı değerlendirmesi 196 sayfa olup, veri değerlendirmesinde bilimsel bir yaklaşım gösterildiği görülmektedir. AKKM daire başkanlığı ve EKKM şubelerinin incelemesinde ciddi yarar görüyorum. 13

13. http://www.ceza-bb.adalet.gov.tr/ TCK Madde gerekçeleri ulaşım tarihi: 22.04.2013 14. http://www.fbi.gov/about-us/cjis/ucr/crime-in-the-u.s/2010/crime-in-the-u.s.- 2010/property-crime/burglarymain ulaşım tarihi: 18.04.2013 15. http://www.kazancidergisi.com Doç Dr. Mahmut KOCA Ulaşım tarihi: 21.04.2013 16. http://www.sabah.com.tr/yasam/2011/07/15/baklava-calan-cocuk-olum-kalim-savasiveriyor. ulaşım tarihi: 22.04.2013 Zaman zaman basında çıkan haberler üzerine olmalı. 17. http://www.unhabitat.org/downloads/docs/grhs.2007.0.pdf sf. 29 ulaşım tarihi: 19.04.2013 Enchancing Urban Safety And Security- Global Report 2007 18. Jescheck Hans-Heinrich, Sieber Ulrich Alman Ceza Hukukuna Giriş - Ceza Hukukunun Sınırları Beta yayınları 2007 2.Baskı 19. Karakaş Erdal Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 14 Sayı 1 Elazığ 2004 Elazığ Şehrinde Hırsızlık Suç Dağılış v Özellikleri.sf 20 20. Kızmaz Zahir, Bilgin Rıfat a.g.e sf.48 21. Kızmaz Zahir, Bilgin Rıfat Hırsızlık Suçlular, Nedenler ve Dinamikler Polis Akademisi Yayınları Ankara 2012 sf 57 22. Mawby Rob Burglary Willan Publishing USA Kanada 2001 chapter 2, Defining Burglary 23. Mitsch Wolfgang, Strafrecht Besonderer Teil 2 Vermögensdelikte/Teilband, 2001 Springer Verlag Berlin, 2.baskı sf 8. 24. Morley patrick Report writing for criminal justice professionals 2008 kaplan publishing New York Sf.167 25. Polat Ahmet Suç istatistiklerine ilişkin sorunlar ve öneriler Polis Bilimleri Dergisi cilt 10(1) sf 3-4 26. Şeyhanlıoğlu M.Emrah Hırsızlık Suçu Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku ABD. Ankara 2010 sf5 27. Ülkü Muhammet Murat 5237 SAYILI TCK.141-147. MADDELERİNDE YER ALAN HIRSIZLIK SUÇLARI Adalet Bakanlığı 2005 Samsun semineri Yararlanılan Kanunlar TCK CMK StGB 14