KRİMİNOLOJİ -I- 11 Aralık 2014 Suçun Ölçümü 2. Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

Transkript

1 KRİMİNOLOJİ -I- Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU 11 Aralık 2014 Suçun Ölçümü 2 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

2 SUÇUN ÖLÇÜMÜNDE KAYNAKLAR Resmi suç istatistikleri: Polis istatistikleri Adli istatistikler Cezaevi istatistikleri Uluslararası resmi istatistikler Resmi olmayan kaynaklar Suç mağduriyeti anketleri (victimisation study) Kendiliğinden bildirim veya fail itiraf anketleri (selfreport study) Suç korkusu anketleri (fear of crime study) Uluslararası resmi olmayan kaynaklar

3 Uluslararası resmi suç istatistikleri Uluslararası Polis Teşkilatı (Interpol), 1952 den beri üye ülkelerden topladığı suç istatistiklerini 2006 yılına kadar yayınlamaktaydı. Birleşmiş Milletler (BM), 1970 lerden beri üye ülkelere anketler göndererek elde ettiği verilerle suç trendlerini ve ceza adalet sistemlerinin işleyişini incelemektedirler. Şu anda 12. dalgası yürütülmektedir. (UN Surveys on Crime Trends and the Operations of Criminal Justice System) Avrupa Konseyi, 1999 dan beri üye ülkelerden suç ve ceza adalet sistemlerine ilişkin istatistikler toplamakta ve «European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics» adı altında yayınlamaktadır.

4 INTERPOL

5 United Nations Office on Drugs and Crimes

6 European Sourcebook of Crime and CJ Statistics Birinci baskı: İkinci baskı: Üçüncü baskı: Dördüncü baskı: Beşinci baskı: ook/

7 Uluslararası Suç İstatistikleri Uluslararası resmi suç istatistikleri, uluslar arası karşılaştırma yapma imkanı sağlar; ancak kanunlar ve yargılama sistemlerindeki farklılıklar yüzünden gerçek bir karşılaştırma yapmak çok zordur: 1) Suç tanımlarında ve farklı suç türlerinin sınıflandırılmasında farklılıklar, 2) Suçların sayımı, kodlanması ve kayıt sistemlerindeki farklılıklar, 3) Mağdurların veya tanıkların suçu bildirme davranışında farklılıklar.

8 SUÇUN ÖLÇÜMÜNDE KAYNAKLAR Resmi suç istatistikleri: Polis istatistikleri Adli istatistikler Cezaevi istatistikleri Uluslararası resmi istatistikler Resmi olmayan kaynaklar Suç mağduriyeti anketleri (victimisation study) Kendiliğinden bildirim veya fail itiraf anketleri (selfreport study) Suç korkusu anketleri (fear of crime study) Uluslararası resmi olmayan kaynaklar

9 Suç Mağduriyeti Anketleri Mağdur, ceza kanunlarıyla cezalandırılan bir fiil sonucunda suçun maddi unsuruna muhatap olan ve hukuki yararı zedelenen kişi dir (Polat ve Gül, 2010: 48). Yaşanan mağduriyetlerin çoğu ilgili mercilere bildirilmemekte ya da (takibi şikayete bağlı bir suç değilse) ilgili birimlerce tespit edilememektedir. Suç mağduriyeti anketleri, suça ilişkin var olan karanlık sayıları, mağdurun cephesinden aydınlatmaya çalışır. Kişilere belirli bir zaman içinde bir suçun mağduru olup olmadıkları sorularak elde edilen bilgilere dayanır.

10 Suç Mağduriyeti Anketleri Temsili bir örneklem oluşturulur ve katılımcılara anket uygulanır. Anket kapsamında standart soru dizileri uygulanır. Yüz yüze mülakat, telefon aracılığıyla yapılabilir. Kişilere belirli bir zaman içinde bir suçun mağduru olup olmadıkları sorulur. Bunun yanında mağdurun sosyal, kültürel, ekonomik, demografik özellikleri ve yaşam biçimi de analiz edilir.

11 Mağduriyet Anketleri Yararları 1 Suçluluğa ilişkin alternatif veri sağlar ve resmi kayıtlara yansımayan mağduriyet durumlarını tespit ederek suçtaki karanlık sayıların aydınlatılmasına yardımcı olur. Farklı suç türlerinin yaygınlığının, sıklığının, seyri ve özelliklerinin belirlenmesine yardımcı olur. Farklı suç türlerine ilişkin mağduriyet özelliklerini belirlemeye yardımcı olur. Mağdurların, mağduriyetlerini ilgili mercilere bildirme oranlarını ölçerek ve bu davranışı belirleyen etkenlerin belirlenmesine yardımcı olur (örn., korkma, çekinme, adalete güvenmeme).

12 Mağduriyet Anketleri Yararları 2 Sadece ceza kanunlarında belirtilen fiilleri değil, bunların dışında başka sapma davranışlarına ilişkin mağduriyetin incelenmesini sağlar. Vatandaşların suç korkusu, güvenlik algısı ve suç önleme tedbirleri hakkında bilgi edinilmesine imkan sağlar. Polisin hizmetleri ilgili olarak vatandaşların tutum ve davranışları hakkında bilgi toplanmasını sağlar. Belirli zaman aralıkları ile düzenli olarak gerçekleştirilen suç mağduriyeti anketleri ile suçluluğun gelişiminin ve mağduriyeti yetkililere bildirme oranının zaman içinde değişiminin analiz edilmesine yardımcı olur. Kaynak: Jahic ve Akdaş, 2007; Polat ve Gül, 2010

13 Mağduriyet Anketleri - Sınırlılıklar Örneklemin büyüklüğünün belirlenmesi Yüksek mağduriyet riski taşıyanların (örn., düşük gelirli, yalnız yaşayanlar) anketlere dahil edilmesindeki zorluklardan dolayı örneklemin yeterince temsili olamaması Ankete katılan kişilerin sübjektifliği Mağduriyet bildiriminde yaşanan sorunlar: Mağduriyetin farkına varamama, çekinme, zamanı ileri ya da geriye alma (teleskop etkisi), fail ile yakın ilişkide olmaya bağlı olarak bildirmemek Kişisel deneyime dayanmayan suçlar (örn., vergi kaçakçılığı) ve mağdursuz suçlar (örn., fuhuş) bu anket kapsamında ele alınmaz. Kaynak: Polat ve Gül, 2010

14 Türkiye de Suç Mağduriyeti Anketleri Ülkemizde diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi düzenli aralıklarla yapılan ulusal suç mağduriyeti araştırması yapılmamaktadır. Ancak çok sınırlı sayıda da olsa daha küçük çapta mağduriyet anketleri mevcuttur. Jahic ve Akdaş (2007). Uluslararası Suç Mağdurları Araştırması 2005: İstanbul Hane Halkında Suç Mağduriyeti. TÜBİTAK Proje Raporu. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2010). Türkiye de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması Bahar ve diğerleri (2007). İstanbul da Kapkaç Sorununun Nedenlerinin Belirlenmesi ve Kapsamlı Çözüm Önerilerinin Tespiti. TÜBİTAK Proje Raporu.

15 Jahic ve Akdaş (2007) Uluslararası Suç Mağduriyeti Araştırması (ICVS-2005) kapsamında, Türkiye İstanbul u kapsayan bir örneklem ile dahil oldu. 1,242 hane halkından 16 yaşından büyük katılımcı ile yüz yüze mülakat yapıldı. Dokuz farklı mağduriyet tipi: Araba hırsızlığı, arabadan mal hırsızlığı, eve hırsız girmesi, hırsızın eve girmeye teşebbüs etmesi, gasp, hırsızlık, darp/tehdit/saldırı, rüşvet talep edilmesi, dolandırıcılık Mağduriyetin polise bildirilmesi, suç mağduru olmaktan duyulan korku ve vatandaşların cezalara yönelik tutumları ile ilgili sorular sorulmuştur.

16 Jahic ve Akdaş (2007): Bulgular 5 yıllık mağduriyet oranları

17 Jahic ve Akdaş (2007): Bulgular 1 yıllık mağduriyet oranları

18 Jahic ve Akdaş (2007) Suç tipine göre mağduriyetin polise bildirilme oranları

19 Jahic ve Akdaş (2007)

20 Jahic ve Akdaş (2007)

21 Jahic ve Akdaş (2007)

22 Jahic ve Akdaş (2007)

23 Jahic ve Akdaş (2007)

24 Jahic ve Akdaş (2007)

25 Jahic ve Akdaş (2007)

26 Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması "Türkiye'de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması (2008) Ülke çapında yürütülen bu çalışma ile ülkemizde aile içi şiddetin yaygınlığını ve aile içinde kadına karşı şiddet türlerini, bu şiddetin neden ve sonuçlarını, risk faktörlerini belirlemek amaçlanmıştır. Hedef kitle yaşları 15 ile 59 yaş arasındaki tüm kadınlardır.

27 Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması Saha çalışması 51 ilde, Temmuz ve Eylül 2008 tarihleri arasında yapılmıştır. Toplamda kadın ile mülakat yapılmıştır. Çalışma, şiddet mağdurlarının ömür boyu şiddet deneyimlerini ve güncel deneyimlerini (görüşme öncesindeki son 12 ay) kapsamakta. Fiziksel şiddet, cinsel şiddet, duygusal şiddet ve ekonomik şiddet

28 Fiziksel şiddete maruz kalma

29 Cinsel şiddete maruz kalma

30 Fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalma Ülke çapında, evli kadınların yüzde 42 si en az bir kez yaşamları boyunca fiziksel veya cinsel şiddet yaşamış olduğunu bildirdi.

31 Fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalma

32 Fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalma

33 Duygusal şiddete maruz kalma

34 Ekonomik şiddete maruz kalma

35 Kadınların şiddet ve toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumları

36 Kadınların yaşadıkları fiziksel ya da cinsel şiddeti resmi kurum veya sivil toplum kuruluşlarına bildirme oranları

37 Uluslararası Suç Mağduriyeti Anketleri Uluslararası Suç Mağdurları Araştırması (USMA) (International Crime Victims Survey ICVS) Hollanda Adalet Bakanlığı tarafından 1989 da başlatıldı ve sonrasında 1991 de BM Bölgelerarası Suç ve Adalet Araştırma Enstitüsü nün (UNICRI) dahil olmasıyla geliştirildi. Sırasıyla 1989, 1992, 1996, 2000 ve 2005 yıllarında gerçekleştirildi. Türkiye, ilk defa İstanbul u kapsayan bir örneklem ile ICVS nin 2005 yılında gerçekleştirilen beşinci dalgasına katıldı (Bkz. Jahic ve Akdaş, 2007).