Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 35, Aralık 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 35, Aralık 2016, s. 479-491 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 28.10.2016 10.12.2016 Arş. Gör. Kemal KIRANŞAN Bingöl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü kemalkiransan@hotmail.com Doç. Dr. M. Taner ŞENGÜN Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Coğrafya Bölümü mtsengun@firat.edu.tr BULANIK-MALAZGİRT (MUŞ) HAVZASI NDA ARAZİ KULLANIMININ ZAMANSAL DEĞİŞİMİ Öz İklim değişikliği, su, hava, toprak kirliliği, erozyon, biyoçeşitliliğin azalması gibi birçok çevre sorunu, yanlış arazi kullanımı sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yanlış arazi kullanımı kaynaklı çevre sorunlarını önlemek veya en aza indirmek için arazinin fiziki coğrafya şartları ile beşeri coğrafya şartlarının çok iyi bilinmesi ve bu özelliklere göre planlamanın yapılması gerekmektedir. Bu nedenle Türkiye de lokal ölçekte Coğrafi etütlerin yapımına hız verilmelidir. Bu tür çalışmalarda Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri teknikleri, doğru sonuçlara kısa sürede ulaşmada büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Türkiye nin Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Murat-Van Bölümü nde Muş Ovası nın kuzeydoğusunda yer alan Bulanık- Malazgirt (Muş) Havzası, Muş ilinde Muş Ovası ndan sonra önemli bir tarım sahası olup, yaklaşık 160.000 kişilik bir nüfusu içerisinde barındırmaktadır. Bu çerçevede, Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda arazi kullanımındaki zamansal değişimleri ortaya koyan, herhangi bir Coğrafi çalışma mevcut değildir. Bu çalışmada Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda 2002-2016 yılları arası arazi kullanımındaki zamansal değişimlerin, il arazi varlığı, uydu görüntüleri, topografya haritaları, GPS verileri ve arazi çalışmaları sonucunda elde edilen bilgi ve bulgular kullanılarak ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda ilk önce 2002 yılına ait il arazi varlığı verileri sayısallaştırılmış, sonra günümüz mevcut arazi kullanımı oluşturularak meydana gelen değişim tespit edilmiştir.. Yapılan incelemeler sonucunda

başta yerleşim, tarım ve mera alanları olmak üzere arazi kullanımında önemli değişimlerin olduğu gözlenmiştir. Anahtar kelimeler: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası, Arazi Kullanımı, Uzaktan Algılama ve CBS, Coğrafi Etüt TEMPORAL CHANGE OF LAND USE IN THE BULANIK-MALAZGIRT (MUŞ) BASIN Abstract Many environmental problems such as climate change, water, air and soil pollution, erosion, the reduction of biodiversity, are emerging as a result of improper land use. physical geography of land conditions and human geography the conditions know very well and is made required to plan according to these features to avoid incorrect land use for induced environmental problems or minimize. For this reason, in Turkey should accelerate the construction of geographical studies at the local scale. Remote Sensing and Geographic Information System techniques in this kind of work, which provides great convenience to achieve accurate results in a short time. Bulanık-Malazgirt (Muş) Basin is an important agricultural area in Muş Province, after Muş plain and located in Muş Plain northeast in the Upper Murat- Van Department Turkey's Eastern Anatolia Region and incorporates a population of about 160,000 people. In this context, Bulanık-Malazgirt (Muş) Basin land cover and reveal temporal changes in land use any geographical study is not made available. In this study, To been put forthed Temporal changes in land cover and land use according to presence of provincial land, satellite images, topographic maps, GPS data and field studies intend in the Bulanık-Malazgirt (Muş) Basin. In accordance with this purpose first provincial land holdings data digitized belong to 2002 years, after It was determined changes that occure establishing the existing land use. Where there are significant changes were observed, the results of the survey, primarily residential, agricultural and pasture areas, including in land use 480 Keywords: The Bulanık-Malazgirt (Muş) Basin, Land Use, Remote Sensing and GIS, Geographical survey. 1.GİRİŞ Yeryüzünde beşeri faaliyetlerin artması sonucunda araziye olan ihtiyaç günden güne artmakta ve bunun sonucunda toprağın fonksiyonu da değişmektedir. Bununla birlikte birçok çevre sorunu, yanlış arazi kullanımı sonucunda ortaya çıkmaktadır. Arazinin bozulmadan gelecek nesillere aktarımı için arazi kullanım planlarının yapılması zorunlu olmaktadır. Günümüzde eğimli mera arazileri tarım arazilerine ve verimli tarım arazileri ise yerleşim alanlarına dönüştürülmektedir. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla yapılan arazi kullanımı çalışmaları ile arazi kullanımında meydana gelen değişimler sayısal olarak tespit edilebilmektedir. Uzaktan algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri günümüzde pek çok kurum tarafından, analiz ve değişimlerin tespitinde ideal araçlar olarak kullanılmaktadır (Oğuz ve Zengin 2009). Doğal kaynakların mevcut arazi kullanımları ile olan ilişkisinin analizi ve sorgulanması, gerçekleştiri-

lecek fiziki planlama yaklaşımları için büyük önem taşımaktadır. Analiz ve sorgulamanın sayısal temele dayalı Uzaktan Algılama verilerinin kullanarak Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla planlama faaliyetlerinin daha hızlı, doğru ve güncel olması bakımından zorunludur (Tunay ve Ateşoğlu 2008). Doğal kaynakların planlamasında ve korunmasında CBS nin önemi günden güne artmaktadır. Türkiye de ve Dünya da CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) ve UA (Uzaktan Algılama) verileri entegre edilerek erozyon çalışmaları yapılmaktadır (Avci, 2016: 172). 1.1. Çalışma Alanı İnceleme alanı, Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Murat-Van Bölümü içinde ve bu bölümünde orta kesimlerinde yer alır (Şekil 1). Bu saha, Alp Orojenik sistemine bağlı dağlık kuşakların Doğu Anadolu da (Bingöl-Bayburt hattında) bağlanmış bir demet misali (Erinç, 1953) birbirine en çok yaklaştığı noktadan doğuya doğru açılmaya başladığı sahaların en geniş kısmına karşılık gelmektedir. 481 Şekil 1: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Lokasyon Haritası İnceleme alanı ve yakın çevresinin stratigrafik özelliklerine bakıldığında, bölgenin temel kayaçları, Paleozoyik yaşlı metamorfitler ile Kretase yaşlı ofiyolitler olup, bunların üzerinde Üst Kretase-Pleyistosen zaman aralığında çökelmiş bir tortul istif yüzeylenmektedir. Bölgede, temel kayaçlar üzerinde ayırtlanmamış Tersiyer çökelleri yer almaktadır. Tersiyer çökelleri Alt Miyosen yaşlı Adilcevaz formasyonu (kuzeyde Aktuzla formasyonu ile yanal geçişli), Hınıs civarında Üst Miyosen yaşlı Alibonca formasyonu ve bütün bölgede Pliyosen yaşlı Solhan volkanitleri ile yanal ve düşey geçişli Zırnak formasyonundan meydana gelmektedir. Üst Pliyosen- Pleyistosen yaşlı Bulanık formasyonu Tersiyer çökelleri uyumsuz olarak örtmektedir (Şengüler ve Toprak, 1991: 15). Kuvaterner yaşlı volkanik araziler ise bütün birimler üzerine uyumsuz olarak gelmektedir Havzanın şekillenmesinde etkili olan başlıca faylar, Malazgirt Fayı, Bulanık Fayı, Haçlı Gölü Fayı, Akdoğan Gölü Fayı ve Kocasu fayıdır (Şekil 2).

Şekil 2: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Jeoloji Haritası İnceleme alanının kuzeyinde Karasu-Aras kıvrım sistemine bağlı dağlar, Tekman-Tırmandağ Masifi, Akdağ ve Laladağ gibi yükseltisi 2000-2600 m arasında değişen önemli yüksek sahalar bulunmaktadır. Batısında yükseltisi 2000-2900 m arasında değişen Akdoğan Dağları, ve Bilican Dağı gibi yüksek dağlar bulunur. Güneyde yükseltisi 2000-4000 m arasında değişen Yakupağa Dağları, Ziyaret Dağı, Süphan Dağı ile doğuda ise yükseltileri 2000-3200 m arasında değişen Cemalverdi ve Aladağ volkanik dağları yer alır. İnceleme sahasında maksimum yükselti 4045 m, minimum yükselti 1374 m dir. Ortalama yükselti ise 2709 m dir. Bu ortalama yükselti ile inceleme sahası Doğu Anadolu Bölgesi nden daha yüksekte yer almaktadır. (Şekil 3). 482 Şekil 3: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Fiziki Haritası

Bununla birlikte, inceleme sahasında, bütün bu yüksek kesimler arasında adeta sıkışıp kalmış çeşitli büyüklükte bazı havza ve düzlükler de önemli yer kaplamaktadır. Bunlardan en önemlileri, Bulanık Ovası, Malazgirt Ovası, Kazan Ovası ve Süte Ovasıdır. Yine sahada volkanik platolar ve düzlükler doğuda önemli bir alan kaplamaktadır. İnceleme sahasında en fazla yer kaplayan eğim sınıfı 2-4º (27.8) ve 0-2º (% 27) olup, sahanın yarısında fazla bir alan kaplamaktadır. Yüksek eğim dereceleri (30-57º) ise % 3.6 lık bir oran kaplamaktadır (Şekil 4). 483 Şekil 4: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Eğim Haritası İnceleme sahasının yukarıda bahsedilen jeomorfolojik özellikleri, özellikle havzanın yıllık ortalama sıcaklık değeri, yıllık yağış tutarı, karla örtülü günler ve kar örtüsü kalınlığı, don olayları, basınç ve hakim rüzgar yönleri üzerinde önemli oranda etkili olmaktadır. Şöyleki, inceleme sahasının kuzeyinde, kışın kuzeyden gelen soğuk kütlelerine karşı bir set vazifesi görecek doğubatı doğrultulu yüksek sıradağların olmaması ve havzanın kuzeyi ile güneyi arasında yaklaşık 400 m lik bir nispi yükselti farkının olması, kışın kuzeyden gelen soğuk hava kütlelerinin havzaya girişini kolaylaştırmaktadır. Bu durum, Malazgirt ile yaklaşık aynı enlemde yer alan ve aynı yükselti değerlerine sahip Varto ile karşılaştırıldığında Malazgirt in yıllık sıcaklık ortalamasının 7.1 ºC ile Varto ya (7.6 ºC) göre düşük olmasına neden olmuştur. Yine Bulanık- Malazgirt Havzası nın sahip olduğu morfolojik durum yağış miktarı üzerinde de etkili olmaktadır. Havzanın güneyinde kabaca Doğu-Batı doğrultusunda uzanan Yakupağa Dağları (2400 m) ve Ziyaret Dağı (2500 m), havzaya güneyden sokulabilecek nemli hava kütlelerinin geçişine imkan tanımaması sonucunda havzanın güneyinde bulunan istasyonlarda (Ahlat, 605 mm, Tatvan, 772 mm) yıllık yağış miktarları yüksek iken, inceleme sahasında (Malazgirt, 467 mm) çok düşük seviyelerde kalmaktadır (Tablo 1) (Şekil 5).

Tablo 1: Malazgirt İstasyonunun Yıllık Ortalama Sıcaklık ve Yıllık Toplam Yağış Verileri Şekil 5: Malazgirt İstasyonunda Yıllık Ortalama Sıcaklık ve Yıllık Toplam Yağışın Aylık Gidişi İşte bu sınırlar içerisinde, yüksek dağlık alanlar ile alçak plato sahaları ve havza tabanları arasında başta iklim olmak üzere, çeşitli fiziki coğrafya koşulları açısından önemli farklılıklar görülür. Bu durum, beşeri ve ekonomik faaliyetler üzerine de yansımıştır. 2. MATERYAL ve METOD Çalışma alanının materyallerini Muş ve Bitlis ili arazi varlığı bilgileri (2002), 23 Eylül 2015, 6 Eylül 1975 tarihlerine ait Landsat uydu görüntüleri, Sayısal Yükselti Modeli (DEM), 1/100.000 ölçekli topoğrafya haritaları ve Google Earth görüntüleri oluşturmaktadır. Arazi kullanım durumu haritalarının oluşturulmasında CBS programlarından Arcgis 10.1 yazılımından yararlanılmıştır. Çalışma sahasına ait il arazi varlığı haritaları, CBS ortamında sayısallaştırılarak sahaya ait 2002 yılı arazi kullanım durumu haritası elde edilmiştir. Daha sonra arazi çalışmalarında sahada GPS ile çok sayıda arazi sınıflarının koordinatları alınmış ve CBS ortamında kaydedilmiştir. Landsat uydu görüntüleri, topoğrafya haritaları, DEM verisi, Google Earth görüntüleri ve arazi verilerinin tümü birlikte değerlendirilerek çalışma sahasının mevcut arazi kullanım durumu haritası (2016) elde edilmiştir. 2002 yılı arazi kullanım durumu haritası ile 2016 yılı arazi kullanım durumu haritası karşılaştırılarak çalışma sahasında arazi örtüsü/arazi kullanımında meydana gelen değişimler tespit edilmiştir (Şekil 6) 484

3. BULGULAR ve TARTIŞMA Şekil 6: İnceleme Sahasına Ait Uydu Görüntüleri 3.1. Çalışma Alanının 2002 ve 2016 Yıllarına Ait Arazi Kullanım Durumu Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda geçmiş dönemlere ait arazi kullanım durumu haritası 2002 yılında yapılmış olduğundan bu çalışmada zamansal değişimin ortaya konulması için bu dönem yapılmış harita esas alınmıştır. 2002 yılı verileri Muş ve Bitlis illerine ait arazi varlığı bilgilerine göre oluşturulmuştur. İl arazi varlığı haritaları CBS ortamında sayısallaştırıldıktan sonra gerekli sorgulama ve analizlerden sonra şöyle bir sonuç ortaya çıkmıştır: 2002 yılı il arazi varlığına göre çalışma sahasında sulu tarım, sulu tarım (yetersiz), kuru tarım, mera, çayır, orman-fundalık ve çıplak-kayalık alanlar olmak üzere 7 tane arazi sınıfı belirlenmiştir. Bu sınıflar içerisinde en fazla oranı, mera (% 49.4) ve kuru tarım (% 35.4) alanları kaplamaktadır. En az alanı ise orman-fundalık (% 1.9) ve çıplak-kayalık (% 2.3) alanlar oluşturmaktadır (Tablo 2) (Şekil 7-8) (Foto 1). 485

Tablo 2: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Arazi Kullanım Durumu (2002) Kaynak: Muş ve Bitlis İli Arazi Varlığı (2002) Şekil 7: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda Arazi Kullanım Durumu (2002). 486 Foto 1: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda Sulu Tarımda Kullanılan Bir Sulama Kanalı

Şekil 8: Bulanık-Malazgirt (Muş ) Havzası nın Arazi Kullanım Durumu Haritası (2002) Mera alanları, büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık için otlak alanları olarak kullanılır. Kuru tarım alanlarında ise büyük oranda buğday ve arpa tarımı yapılmaktadır. Sulu tarım alanlarının büyük çoğunlunda ise şekerpancarı ve çeşitli yem bitkileri yetiştirilmektedir. İnceleme sahasının 2016 yılı arazi kullanım durumu haritası, uydu görüntüleri ve arazi çalışmaları sonucunda oluşturulmuştur. Buna göre inceleme sahasında, mera, kuru tarım, sulu tarım, orman-fundalık, çayır, çıplak-kayalık, sazlık, yerleşme ve su yüzeyleri olmak üzere 9 tane sınıf belirlenmiştir. Bu sınıflar içerisinde en fazla oranı mera (% 40.3), kuru tarım (% 34.9) ve sulu tarım (% 10.6) kaplamaktadır. En az oranları ise sazlık (% 0.6) ve su yüzeyleri (% 0.7) kaplamaktadır (Tablo 3) (Şekil 9-10). Tablo 3: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Arazi Kullanım Durumu (2016) 487

Şekil 9: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Arazi Kullanım Durumu (2016) 488 Şekil 10: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın Arazi Kullanım Durumu Haritası (2016). İnceleme sahasının 2002 yılına ait arazi kullanım haritası ile 2016 yılına ait arazi kullanım haritası karşılaştırıldığında ilginç sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki, mera alanları 2002 yılında toplam alanın % 49.4 üne karşılık gelirken, 2016 yılında % 40.3 üne karşılık gelerek % 9.1 oranında bir düşüş göstermiştir. Kuru tarım alanları % 35.4 ten % 34.9 a düşerek % 0.5 lik bir azalma göstermiştir. Sulu tarım alanları 2002 yılında % 6.2 den 2016 yılında % 10.6 ya yükselmiştir. 2002 yılında orman-fundalık alanlar % 1.9 a karşılık gelirken, 2016 yılında % 1.1 e karşılık gelerek % 0.8 lik bir azalma göstermiştir. Bulanık ve Malazgirt ilçe merkezlerinin toplam yüzölçümleri 2002 yılından 2016 yılına kadar yaklaşık 5-6 katlık bir artış göstermiştir (Tablo 4) (Foto 2).

Tablo 4: Bulanık-Malazgirt (Muş ) Havzası nın 2002 ve 2016 Yıllarına Ait Arazi Kullanımlarının Karşılaştırmalı Durumu 489 Foto 2: Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda Sazlık Arazisi Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nda 2002-2016 yılları arasındaki 14 yıllık süre içerisinde mera alanlarında % 9.1 lik bir düşüşün olmasında, sulu tarım alanlarında % 10.6 lık bir yükselmenin gerçekleşmesinde ve Bulanık-Malazgirt ilçe merkezlerinin toplam yüzölçümlerinde 5-6 katlık bir artışın olmasında etkili olan temel faktörler toplam nüfus miktarının artması, sulama projelerinin uygulanması, tarımsal üretim teşviklerinin yapılması ve küçükbaş hayvancılığında düşüşün olmasıdır. Mera alanlarında % 9.1 lik düşüşün gerçekleşmesindeki en önemli faktör küçükbaş hayvancılığında önemli bir düşüşün olmasıdır. Sulu tarım alanlarının artmasında etkili olan faktör yeni sulama barajlarının yapılması ile sulama projelerinin artmasıdır. 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Arazi kullanımında zamansal değişimlerin izlenmesi, geleceğe yönelik planlamalar yapmada ve doğal kaynakların korunmasında büyük önem taşımaktadır. Bu sebeple doğal kaynakların etkili ve doğru bir şekilde yönetimi ve planlanması için arazi kullanımındaki zamansal değişimi ortaya koymak son derece önemlidir. Bu çerçevede arazi kullanımı ve değişimin belirlenmesinde CBS ve Uzaktan Algılama yöntemleri ile yetinmeyip sahada yerinde gözlemler ve incelemeler de yaparak verilerin doğruluğunun analiz edilmesi gerekmektedir. Bulanık-Malazgirt (Muş) Havzası nın sahip olduğu jeomorfolojik özellikler (etrafının dağlarla çevrili olması ve morfolojik havza karakterinde olması) ve matematik konum, sahanın iklim

özelliklerinin şekillenmesinde temel faktörü oluşturmaktadır. Saha, Türkiye de karasallık derecesinin en yüksek olduğu alanlardan birine karşılık gelmektedir. İnceleme sahasında arazi kullanımını belirleyen temel faktörler, litoloji ve tektonik, jeomorfolojik özellikler (yükselti, eğim, bakı, morfolojik üniteler), iklim özellikleri (sıcaklık, yağış, karasallık), hidrografik özellikler (akarsu, göl, yer altı suları) ve toprak özellikleridir. İnceleme sahasının doğu bölümünde güncel Kuvaterner volkanik arazilerinin yaygın olarak bulunması, bu sahaların daha çok mera ve çıplak-kayalık alan olarak kullanılmasına neden olmuştur. Sahada tektonik depresyonlar ve tektonik hatların varlığı sazlık ve düzlük sahaların alanlarını genişletmiştir. Sahanın kurak ve karasal bir iklime sahip olması kuru tarım alanlarının geniş olmasına neden olmuştur. Sahanın zengin hidrografik kaynaklara sahip olması, sulu tarım alanlarının ileri zamanlarda daha da genişlemesine neden olacaktır. Sahanın sahip olduğu fiziki coğrafya koşulları, toprak oluşumunu ve alanının genişlemesine neden olmaktadır. İnceleme sahasında 2002-2016 yılları arasındaki 14 yıllık süre içerisinde arazi kullanımında önemli değişimler olmuştur. En önemli değişim, mera, sulu tarım alanları ve ilçe merkezlerinin toplam yüzölçümlerinde gerçekleşmiştir. Bu değişimlerin meydana gelmesinde etkili olan faktörler, nüfus miktarının artması, küçükbaş hayvancılığının azalması ve sulama projelerinin yapılmasıdır. İleriki dönemlerde DSİ tarafından yapılması düşünülen sulama projelerinin uygulamaya konulması ile sulu tarım alanlarının büyük oranda artacağı ve kuru tarım alanlarının da önemli oranda düşeceği düşünülmektedir. Sahada köylülerle yaptığımız görüşmelerde DSİ tarafından yapılan sulama projelerinin uygun standartlarda yapılmadığı ve bu nedenle projelerin tam kapasiteyle uygulanmadığı söylenmektedir. 490 KAYNAKLAR Aksoy, E., Özsoy, G., (2004), Uzaktan Algılama ve CBS Teknikleri Kullanılarak Uludağ Üniversitesi Yerleşkesi Arazilerinde Arazi Kullanım Haritalaması, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1): 57-68, Bursa. Avci, V., (2016), Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Gökdere Havzası (Bingöl) ve Çevresinin Erozyon Duyarlılık Analizi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 26, Sayfa: 170-193. Bahadır, M., (2007),Yalova İli Arazi Kullanımının Uzaktan Algılama Teknikleri İle Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Erinç, S., (1953), Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniv. Coğ. Enst. Yayının No: 15 İstanbul Üniv. Yayının No: 572, İstanbul. Gürbüz, M., Denizdurduran, M., Karabulut, M., Kızılelma, Y., (2011), Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak Elbistan Ovası nda Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsünde Meydana Gelen Değişimlerin İncelenmesi, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, K.Maraş. Şengüler, İ., Toprak, S., (1991), Varto, Hınıs, Bulanık, Malazgirt yöresi linyitlerinin petrografik özellikleri, Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 34, 15-22. Oğuz, H., Zengin, M., (2009), Erzurum Kenti Arazi Örtüsü/Arazi Kullanım Değişimlerinin (1987-2007) Uzaktan Algılama Ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Belirlenmesi, DEÜ CBS Sempozyumu.

Tunay, M., Ateşoğlu, A., (2008), Çok Zamanlı Uydu Görüntüleri İle Amasra ve Yakın Çevresine Ait Bitki Örtüsü Değişim Analizi, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, Cilt:10, Sayı:13, Bartın. Muş (2002) ve Bitlis (1996) İli Arazi Varlığı, T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları. 491