Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 1 Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Elnur İSMAYILOV Rusya ve Avrupa Birliği arasındaki ekonomik ilişkilerin en önemli boyutunu Rus enerji kaynaklarının Avrupa ülkelerine ihracı oluşturmaktadır. Kırım ın işgali ve Rusya ya ekonomik ve politik yaptırımlar uygulanması ikili ilişkilerde yeni bir dönemi başlatmıştır. Yeni dönem Kremlin in Avrupa nın enerji güvenliğindeki rolü ile ilgili tartışmaları gündeme taşımıştır. Rusya nın doğal gaz projelerini Avrupa yı enerji teçhizatı konusunda kendisine bağımlı hale getirmek için gerçekleştirmeye çalıştığı eleştirileri bir çok ülkenin ortak görüşü olmaktadır. Taraflar arasındaki kriz nedeniyle Güney Akım ve Türk Akımı projelerinin gerçekleşmeyeceğinin kesinleşmesi ile Rusya kendi doğal gazını Avrupa ya ulaştıracak yeni bir boru hattı projesi önermektedir. Güney Akım projesi Aralık 2014 tarihinde AB nin olumsuz tutumu nedeniyle askıya alınmış; Rusya daha sonra Türk Akımı projesini gündeme getirmiştir. Fakat Rusya-Türkiye arasında yaşanan uçak kriziyle gerçekleşme ihtimali ortadan kalkan proje sonrasında Kuzey Akım-2 projesi önerilmiştir. Rusya ya uygulanan yaptırımlar döneminde Kuzey Akım-2 projesinin gündeme gelmesi AB ülkeleri arasında projenin gerçekleşmesine olan farklı yaklaşımları ortaya çıkarmaktadır. Son yıllarda AB nin doğal gaz üretiminin azaldığı ve tüketimin arttığı dikkate alındığında yeni bir boru hattına ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Fakat enerji güvenliğini Rusya ya teslim etmek konusu gündeme geldiğinde, alternatif doğal gaz tedariki aramasında olan AB ülkeleri tereddüt etmektedirler. Bu analizde Kuzey Akım-2 projesinin Avrupa nın ekonomik ve politik güvenliğine etkileri değerlendirilmektedir. Projenin AB nin kabul ettiği Üçüncü Enerji Paketi ne uyumluluğu ve AB üye devletlerinin projenin gerçekleşmesine yaklaşımları analiz edilmektedir. Kuzey Akım-2 Projesi Aralık 2014 te Güney Akım projesi Avrupa Komisyonu nun tavırları nedeniyle Rusya tarafından iptal edilmiştir. Daha sonra ise Türk Akımı projesi gündeme gelmiştir. Fakat Kasım 2015 te uçak krizi ve Rusya-Türkiye arasındaki politik ilişkilerin mevcut durumundan dolayı Türk Akımı projesinin gerçekleşme ihtimali zor gözükmektedir. 2015 yılında Rusya Türk Akımı projesi ile ilgili görüşmeleri dondurmuş ve Baltık Denizi nden Avrupa ya doğal gaz ihraç etme için Kuzey Akım-2 projesini önermiştir. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, 34387 Şişli -İSTANBUL www.bilgestrateji.com bilgesam@bilgesam.org Tel: 0212 217 65 91 - Fax: 0 212 217 65 93 BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 2 Kuzey Akım-2, Kuzey Akım-1 e 1 paralel olarak Baltık Denizi altından Almanya ya uzanan boru hattı projesidir. Boru hattının Rusya da Viborg şehrinden başlayarak Almanya nın Greifswald kentine kadar iki hat halinde uzanması planlanmaktadır. Gerçekleşmesi halinde boru hattı Kuzey Akım-1 de olduğu gibi Rusya, Finlandiya, İsveç, Danimarka ve Almanya nın münhasır ekonomik bölgelerinden ve Rusya, Danimarka ve Almanya nın deniz sularından geçecektir. Hattın taşıma kapasitesi yıllık 55 milyar metreküp doğalgaz olarak düşünülmekte ve projenin 2019 yılı sonuna doğru tamamlanması beklenmektedir. Projenin 10 milyar dolarlık bir maliyet oluşturacağı tahmin edilmektedir. Projenin Baltık denizi altından geçen kısmının inşası için 4 1 Kuzey Akım-1 projesi Rusya dan Baltık Denizi nin altıyla Almanya ya kadar uzanan doğal gaz boru hattıdır. 2011 yılında inşa edilmiş boru hattı yıllık 55 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesine sahiptir. Kuzey Akım konsorsiyumunda Gazprom %51, Wintershall (Almanya) %15,5, E.ON (Almanya) %15,5, OMV (Avusturya) ve ENGIE (Fransa) %9 luk paya sahiptir. milyar dolar değerinde bir anlaşma imzalanması düşünülmektedir. Buna Allseas (İsviçre), Saipem (İtalya), Royal IHC (Hollanda) ve Technip (Fransa) şirketleri ilgi duyduklarını açıklamışlardır. Bu şirketler içerisinde Saipem şirketi ön plana çıkmaktadır. Saipem Kuzey Akım-1 ın inşasını gerçekleştiren şirkettir. Daha sonra Güney Akım projesinin inşasına hak kazanmış Saipem, projenin iptali nedeniyle Türk Akımı projesinde boru hatlarının inşası üzerine açılmış ihaleyi kazanmıştır. Fakat Türk Akım ının iptali sonrasında Saipem, Gazprom un alt şirketi olan South Stream Transport a karşı 827 milyon dolarlık dava açmıştır. Gazprom un Avrupa ya Doğal Gaz İhracatı Rusya ve AB arasında enerji alanında işbirliği sorunları tarihsel olarak özellikle son 10 seneye dayanmaktadır. Rusya nın kendi enerji kaynaklarını post-sovyet ülkeleri üzerinde güç
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 3 ve baskı unsuru olarak kullanması AB nin de eleştirisine neden olmuştur. AB nin Rusya ya uyguladığı yaptırımlara rağmen 2014 yılına kıyasen 2015 te Gazprom un doğal gaz ihracatı %8 artarak 159,4 milyar dolara ulaşmıştır. 2 2015 yılında Rusya dan Fransa ya doğal gaz ihracatı %36,8, Almanya ya %17,1; İtalya ya %12,6, Avusturya ya %11,5 ve Büyük Britanya ya %10,2 oranında artış göstermiştir. Gazprom un Türkiye dahil Avrupa ülkelerine doğal gaz ihracatı 2016 yılı için 162,6 milyar metreküp olacağı tahmin edilmektedir. Rusya bu artışı neden göstererek yeni bir boru hattına ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Proje Rusya-Ukrayna ve Rusya-AB ilişkileri perspektifinden bakıldığında, ekonomik olmaktan daha çok politik içerikli gözükmektedir. Boru hattı projesinin gerçekleşmesi ile Ukrayna, Baltık ülkeleri ve Polonya nın devre dışı bırakılması Doğu Avrupa ülkelerinde endişeyle karşılanmaktadır. Proje Rusya-Ukrayna ve Rusya-AB ilişkileri perspektifinden bakıldığında, ekonomik olmaktan daha çok politik içeriklidir. Ayrıca 04 Eylül 2015 tarihinde Rusya nın uzak doğu kenti Vladivostok ta gerçekleşen Doğu Ekonomi Forumu kapsamında Gazprom şirketinin AB ülkelerine ihraç edilen doğal gaz hacminin artırılmasını öngören Kuzey Akım-2 projesinin inşası ile ilgili hissedarlar toplantısı gerçekleşmiştir. Anlaşma Gazprom (%50), BASF (%10), E.ON (%10), OMV (%10), EN- GIE (%10) ve Royal Dutch Shell (%10) yetkili- 2 Газпром в 2015 году увеличил экспорт газа в дальнее зарубежье на 8%, Interfax, 11 Ocak 2016, http://www.interfax.ru/business/489035 (Erişim tarihi: 27 Ocak 2016) leri tarafından imzalanmıştır. Rusya, bu projenin öncelikli olarak Avrupa nın enerji güvenliğini garantiye almak amacıyla gerçekleştirmek istediğini beyan etmektedir. Fakat bu proje gerçekleşirse Rusya Ukrayna yı devre dışı bırakarak politik amacına ulaşmış olacaktır. Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko bu projenin kendi ülkesinin enerji güvenliği için tehlike oluşturacağını beyan etmektedir. Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk da ifade ettiği gibi Kuzey Akım-2 nin Ukrayna dan yan geçmesi ülke bütçesinin 2,2 milyar dolar kaybetmesi anlamına gelmektedir. 3 Rusya ile kriz sonrasında ekonomik buhran yaşayan Ukrayna nın projeye karşı çıkma nedeni de buna bağlıdır. Ukrayna Avrupa Komisyonu na bu projenin durdurulması için şikâyette bulunmuştur. Öte yandan ABD nin de projenin gerçekleşmesine yaklaşımı olumsuzdur. Kuzey Akım- 1 boru hattı gündeme geldiği dönemde de Washington un olumsuz tavrına rağmen proje gerçekleştirilmişti. Kuzey Akım-2 projesi için ABD nin aynı politikasını devam ettireceği tahmin etmek mümkündür. ABD Devlet Başkan Yardımcısı Joe Biden ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Poroşenko arasında Davos toplantısında proje ile ilgili görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Almanya Başbakanı Angela Merkel Kuzey Akım-2 projesinin gerçekleşmesi için ön şart olarak Ukrayna nın transit ülke konumunu kaybetmemesi gerektiğini belirtmiştir. Ancak Rusya ya ekonomik yaptırımlar uygulanmasından ekonomik olarak olumsuz etkilenen Alman- 3 Яценюк посчитал убытки Украины от Северного потока-2, Korrespondent, http://korrespondent.net/business/economics/3561670-yatsenuik-poschytal-ubytkyukrayny-ot-severnoho-potoka-2 (Erişim tarihi: 15 Ocak 2016)
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 4 ya kendi çıkarlarına hizmet edecek ve bütçesine ek para sağlayacak bu projenin her hâlükârda gerçekleşmesine sorun çıkarmayacaktır. AB Ülkelerinin Projeye Yaklaşımı Eylül 2015 te projenin inşası için hissedarlar sözleşmesinin imzalanması AB ülkeleri arasında Kremlin ile ilişkilere ve Rusya nın Avrupa enerji güvenliğindeki rolüne yaklaşım konusunda farklı görüşlerin olduğunu ortaya koydu. Birlik ülkeleri içerisinde projenin gerçekleşmesine karşı çıkanlar gibi destekleyenler de mevcuttur. Sözleşmeyi imzalayan şirketlerin Almanya, Fransa, İngiltere ve Avusturya gibi devletleri temsil etmesini dikkate aldığımızda Batı ve Doğu Avrupa ülkeleri arasındaki görüş farkının olduğu gözükmektedir. Rusya ya ekonomik yaptırımlar uygulanmasından ekonomik olarak negatif etkilenen Almanya, kendi çıkarlarına hizmet edecek ve bütçesine ek para sağlayacak bu projenin gerçekleşmesine sorun çıkarmayacaktır. Dolayısıyla AB ülkeleri içerisinde Almanya nın projeye yaklaşımı çok önemlidir. Kuzey Akım- 2 konsorsiyumunda BASF/Wintershall ve E.ON gibi iki Alman enerji şirketinin yer aldığını da vurgulamak gerekmektedir. Alman politikacıları arasında bu projeye destek verildiği kadar hem de eleştirilmektedir. Ekim 2015 te Almanya Başbakan Yardımcısı Sigmur Gabriel Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin le görüşmesinde projenin desteklenmesi için gereken adımlar atacağını beyan etmiş; AB nin bu projeye yönelik karar alma yetkisinin sınırlı olması gerektiğini vurgulamıştır. 4 Daha sonra ise Sigmur Gabriel, Rusya nın söz konusu projenin gerçekleştirilmesi halinde AB yasalarına uyması ve Doğu Avrupa ülkelerinin çıkarlarını dikkate alması gerektiğini beyan etmiştir. Bu çıkarlarla Kuzey Akım-2 projesinin gerçekleşmesi ihtimalinde Rusya nın Doğu Avrupa ülkelerine doğal gaz ihraç etmesinde çıkabilecek sıkıntıların yaşanmaması gerektiği istenmektedir. Rusya, Gabriel in yaklaşımındaki değişikliği ABD nin Almanya ya uyguladığı baskı olarak değerlendirmektedir. Almanya da bazı politikacılar bu projeyi açık bir şekilde eleştirmektedir. Hristiyan-Demokrat Partisi (CDU) Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Norbert Röttgen, AB nin enerji güvenliğinde Rusya ya bağımlılığı azaltmak gerektiğini beyan etmiştir. CDU üyesi Christoph Bergner ise AB ülkeleri arasında dayanışmanın Rusya ile ilişkilerden daha önemli olduğunu ifade etmekle projeyi eleştirmektedir. Büyük oranda Rusya doğal gazına bağımlı olan Avusturya da projeye destek veren ülkeler arasındadır. Avusturya petrol ve doğal gaz şirketi olan OMV projenin gerçekleşmesini desteklemek için lobi faaliyeti yapmaktadır. Genel olarak 1968 senesinden itibaren Rus doğal gazı ithal eden Avusturya, 2015 te Rusya dan bir yıl önceye kıyasen %11,5 oranında fazla doğal gaz ithal etmiştir. Böylece iki ülke arasındaki enerji alanındaki tarihsel işbirliği de Avusturya nın Kuzey Akım-2 projesine destek vermesinin önemli nedenlerindendir. Örneğin, Avusturya nın en büyük ve Doğu Avrupa nın ikinci en büyük 4 Was Gabriel und Putin besprochen haben, Süddeutsche Zeitung, 29 Ekim 2015, www.sueddeutsche. de/politik/russland-was-gabriel-und-putin-besprochenhaben-1.2713657 (Erişim tarihi: 14 Şubat 2016)
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 5 doğal gaz yeraltı depolama tesisi Haidach Gazprom, WINGAS (Alman şirketi) ve RAG (Avusturya) şirketlerinin ortak projesidir. Haidach depolama tesisi Rus doğal gazının Baumgarten ve daha sonra ise Slovakya, Slovenya, Hırvatistan, Macaristan, Almanya ve İtalya ya güvenilir bir şekilde gönderilmesini temin etmek görevi taşımaktadır. CDU üyesi Christoph Bergner AB ülkeleri arasında dayanışmanın Rusya ile ilişkilerden daha önemli olduğunu ifade etmekle projeyi eleştirmektedir. Projenin AB nin 3.Enerji Paketi ile uyumlu olduğu da Avusturya tarafından ifade edilmektedir. Üçüncü Enerji Paketi AB nin enerji pazarını kontrol eden normlar sistemini oluşturmaktadır. En önemli şart olarak doğal gaz üreten şirketin AB sınırları içerisinde boru hattına sahip olmaması belirtilmektedir. Dolayısıyla AB ülkelerine doğal gaz ulaşımı sağlayan şirketin tekel oluşturamamasına dikkat çekilmektedir. Bu normlardan en çok etkilenen Rusya olmuştur. Rusya kendi boru hatlarının üçüncü şirketler tarafından kullanılmasını istememektedir; fakat AB rekabet oluşturulması için boru hatlarının diğer şirketler tarafından kullanılmasını istemektedir. Güney Akım projesi gündeme geldiği dönemde de AB enerji paketinde kabul ettiği normları uygulamaya çalışmış; Avrupa Komisyonu tarafından Güney Akım projesi için çıkartılmış sorunun en önemli nedenlerinden biri Rusya nın bu normlara uymadığı belirtilmiştir. Projenin gerçekleşmesine destek veren başka bir AB ülkesi Finlandiya dır. Finlandiya Başbakanı Juha Sipila Avrupa Komisyonu nun proje için olumlu bir karar vermesi gerektiği mesajını vermektedir. Ayrıca Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkeleri arasında bu projeyi eleştiren devletler ön plana çıkmaktadır. Kasım 2015 te Polonya, Slovakya, Romanya, Macaristan, Litvanya, Letonya ve Estonya konunun Avrupa Konseyi ne götürülmesi amacıyla ortak karar almışlardır. Özellikle Polonya ve Litvanya Kuzey Akım-2 nin gerçekleştirilmesini sert bir şekilde eleştirmektedir. Polonya hükümeti, bu projenin ekonomik olarak bir anlam ifade etmediğini ve politik bir proje olarak görülebileceğini beyan etmektedir. Polonya, ayrıca gerçekleşmesi halinde projenin Avrupa güvenliğini ve Avrupa dayanışmasını tehdit ettiğini vurgulamaktadır. Slovakya Ekonomi Bakanı Vazil Hudak yaptığı açıklamada ülkesinin her yıl 400 milyon euro değerinde ücretin transit geçmemesinden dolayı para kaybedeceğini belirtmiştir. Sigmar Gabriel in Polonya ziyaretinde önemli konulardan biri, Almanya nın proje ile ilgili net tavrının ortaya konulması olmuştur. Boru hattının Ukrayna üzerinden geçmesi gerektiği konusunda Almanya kararlı olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca Beyaz Rusya, Polonya ve Almanya üzerinden Doğu Avrupa ya doğal gaz taşıyan Yamal boru hattının işlek kalacağı konusunda Rusya nın taahhüt vermesi gerektiği de Almanya tarafından vurgulanmaktadır. Bu çerçevede ise İtalya Kuzey Akım-2 projesine tepki gösteren ülkelerden biri olmuştur. İtalya nın tepkisine neden olan kendi çıkarlarına daha uygun Güney Akım projesinin iptal edilmesi olmuştur. Güney Akım Gazprom ve İtalyan şirketi ENI nin ortak bir girişimi olarak bilinmekteydi. Fakat 2014 sonu Avrupa Komisyonu nun projenin birliğin çıkarlarına
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 6 uygun gelmediği nedeniyle görüşmeleri dondurmuştu. Buna müteakiben Rusya nın projeden çekilmesiyle ENI konsorsiyumdaki %20 lik payını Güney Akım projesi için kurulmuş olan South Stream Transport BV şirketine satmıştır. Gazprom Ocak 2016 da South Stream Transport BV şirketi ile Güney Akım hattı anlaşmasını feshetmiştir. Aralık 2015 te İtalya yeni bir projenin engellenmesi amaçlı Avrupa Konseyi nde gündem oluşturmuş; fakat Ocak 2016 da İtalya Başbakanı Matteo Renzi ülkesinin Kuzey Akım-2 projesinde iştirak etmek istediğini ifade etmiştir. Bu bağlamda projenin gerçekleşmesi ile Avrupa ülkelerinin Rusya doğal gazına bağımlılığının artacağından endişe edilmektedir. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Sefcovic Ukrayna yı bypass yapan yeni bir doğal gaz boru hattına gerek olmadığı açıklamasında bulunmuştur. Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Donald Tusk ise Kuzey Akım projesinin genişletilmesinin AB nin çıkarlarına hizmet etmediğini ve AB ülkelerini Rusya doğal gazına daha çok bağımlı yapacağı tehlikesi vurgusu yapmaktadır. Sözü edilen projede Almanya üzerinden diğer Avrupa ülkelerine doğal gaz ihraç edilmesi de düşünülmektedir. Ayrıca Avrupa ya doğal gaz ihracı Almanya ve Alman şirketleri üzerinden gerçekleşecektir ki, ekonomik anlamda Berlin için önemli bir gelişme sayılmaktadır. Bunlara ilaveten Bulgaristan ve Macaristan gibi ülkeler Güney Akım projesinin iptal edilmesi sonrasında transit ücreti ödemelerinden mahrum olmuştur. AB nin Kuzey Akım ın denizden geçen kısmı için denetim yapacağını beyan etmesi Moskova nın itirazına neden olmaktadır. Rusya Kuzey Akım-1 projesinde olduğu gibi Finlandiya, İsveç, Danimarka ve Almanya ile ikili düzeyde onay alınması gerektiğini beyan etmektedir. Fakat AB yasaları buna izin vermemektedir. Projenin desteklenmesi amaçlı Rusya AB ülkeleri ile görüşler gerçekleştirerek, ülkeleri projenin ekonomik kapsamlı olduğu konusunda ikna etmeye çalışmaktadır. Söz konusu proje ile ilgili olarak konsorsiyumda %10 luk paya sahip Royal Dutch Shell şirketinin ait olduğu Hollanda ve İngiltere tarafsızlıklarını korumakta ve herhangi bir yorum yapmaktan kaçınmaktadırlar. Sonuç Batı Avrupa ülkelerinin bir çoğu için ekonomik, Doğu Avrupa ülkeleri için politik anlam ifade eden Kuzey Akım-2 projesinin gerçekleşme ihtimali yüksektir. Her ne kadar Doğu ve Güneydoğu Avrupa devletleri bu projenin gerçekleşmesine karşı çıkıyorlarsa da, Almanya ve Avusturya gibi devletler bu proje için lobicilik yapmaktadır. Rusya perspektifinde projeyi hem ekonomik hem de politik içerikli düşünmek gerekiyor. Türk Akımı ve Güney Akımı projelerinin iptali sonrasında doğal gaz rezervini Avrupa ya taşıyacak yeni bir boru hattına ihtiyaç var. Her üç boru hattı projesi için ortak özellik ise Rusya nın Ukrayna yı devre dışı bırakarak bu projeyi gerçekleştirmek istemesidir. Bu durumda Doğu Avrupa ülkeleri Kremlin in amacının Ukrayna nın transit önemini zayıflatmak olduğu vurgulaması ifade etmesi bir gerçektir. Doğu Avrupa ülkeleri Kuzey Akım boru hattının genişletilmesine kendilerine doğal gaz teçhizatında teminat verilmesi şartıyla onay vereceklerdir. Ayrıca Kuzey Akım-1 boru hattının şimdiye kadar tam doldurulamadığı dikkate alınırsa bu projenin Almanya nın enerji güvenliğine katkısı çok da büyük olmayacaktır. Ayrıca yenilenebilir
Rusya AB İlişkilerinde Yeni Enerji Sorunu: Kuzey Akım-2 Projesi Sayfa 7 enerji kullanımına önem veren bir ülke için yeni bir proje büyük önem taşımamaktadır. Fakat stratejik anlam içeren boru hattının gerçekleşmesini destekleyecektir. ABD nin projeye olumsuz yaklaşımı dikkatten kaçmamalıdır. Washington un projeye karşı çıkma nedeni, Avrupa ülkelerinin Rus doğal gazına olan bağımlılığın devam edeceği ve bu durumun Avrupa nın ideolojik dayanışmasını etkileyeceğinden endişe etmektedir. ABD nin Doğu ve Güneydoğu Avrupa daki müttefikleri Beyaz Saray ı bu projenin engellenmesi için daha aktif politika izlemesi konusunda uyarmaktadırlar. Bu bağlamda, Rusya ve AB arasında enerji işbirliğinin kısa vadede yeni projelerle pekişeceği ihtimali çok az gözükmektedir. BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır. Yazar Hakkında 2001 yılında Azerbaycan da Bakü Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk bölümünde lisans eğitimini tamamladı. 2007-2009 yıllarında Otto von Guericke Üniversitesi nde (Magdeburg/Almanya) Savaş ve Barış Araştırmaları bölümünde yüksek lisans eğitimini almıştır. Doktorasını Post-Sovyet Güney Kafkasya ve Orta Asya da ABD ve Rusya nın çatışan Neo-Emperyalist Dış Politikaları konusu üzerine Westfalya Wilhelm Üniversitesi nde (Münster, Almanya) yapmıştır. Rusya ve ABD nin post-sovyet ülkelerine yönelik dış politikaları; Güney Kafkasya ve Orta Asya da etnik çatışmalar; emperyalizm ve neo-emperyalizm; etnik milliyetçilik teorileri; AB nin post-sovyet ülkelerinde insan hakları ve demokrasi politikası alanlarında uzmanlaşmıştır. İsmayılov, BİLGESAM da Rusya, Kafkasya ve Orta Asya uzmanı olarak çalışmalarına devam etmektedir.