Avian Influenza Kanatlı Vebası Kuş Gribi
kanatlı hayvanlarda solunum sindirim ve/veya sinir sistemini ait belirtiler Yüksek morbidite ve mortalite Zoonoz Orthomyxoviridae fam., influenza grubunda, influenza A virusudur
Grip etkeni, zarflı RNA virusları olan Orthomyxoviridae ailesindeki influenzavirus A, B ve C tipleridir İnfluenzavirus A ve B her yıl salgın yapabilir; influenzavirus C ise yalnız hafif hastalıklara neden olur. İnfluenzavirus A, ayrıca pandemilere de neden olabilir. İnfluenzavirus A ile doğal infeksiyon, insanların yanı sıra, domuzlar, atlar, deniz memelileri, sansargiller ve kanatlılarda da görülebilir.
İnfluenzavirus A, hemaglütinin ve nöraminidaz yüzey glikoproteinlerine göre alt tiplere ayrılır. Bilinen 16 hemaglütinin ve 9 nöraminidaz alt tipi vardır. Kuşlarda tüm alt tipler bulunabilir. İnsanlar arasında dolaşanlar ise 3 hemaglütinin (H1, H2 ve H3) ve 2 nöraminidaz alt tipidir (N1 ve N2). (Artık değil...) İnfluenzavirus B nin ise yalnız bir hemaglütinin ve bir nöraminidaz alt tipi vardır.
Virus suşunun yüzey glikoproteinlerindeki nokta mutasyonlarının birikmesi, önceden toplumda dolaşanla benzerliği olan, ancak ondan farklı bir suş ortaya çıkarır. Buna antijen sürüklenmesi ( antigenic drift ) denir. Toplumun kış aylarında sahneye çıkan böyle farklı suşlara karşı duyarlı olmasından dolayı, her yıl grip salgınları görülür. Yüzey glikoproteinlerinde büyük bir değişme olursa, ya yalnız yeni bir hemaglütinini ya da hem yeni bir hemaglütinini hem de yeni bir nöraminidazı olan, tümüyle yeni bir virus ortaya çıkar. Buna antijen kayması ( antigenic shift ) denir. Böyle virusların pandemi potansiyeli vardır.
İnfluenzavirus A nın diğer önemli bir özelliği de farklı türlere özgü alt grupların, birbirinden genetik materyal alışverişine açık ve böylece farklı bir virusun oluşmasına son derece elverişli olmasıdır. Oluşan yeni virus, insana özgü bir influenza virustan gen alırsa, insandan insana bulaşma özelliği de kazanabilir. Memeli ve kuş virusları için özgül hücre reseptörlerinin olduğu gösterilmiş olan domuzlar, hem kuş hem de insan ve diğer memeli viruslarıyla oluşabilecek infeksiyonlara duyarlıdır. Bu nedenle de insan ve kuş viruslarına ait genetik materyalin birbirine karıştığı bir hamur teknesi görevi yaparak yepyeni bir alt tipin ortaya çıkmasını sağlayabilirler. Son bulgular, insanların da kuş topluluklarında dolaşan kimi influenzavirus alt tipleri için benzer bir rolünün olabileceğini göstermektedir.
Tarihsel olarak incelendiğinde 20. yüzyılda 9-39 yıl arayla antijen kayması sonucu ortaya çıkan yeni virus alt tiplerine bağlı dört -beş grip pandemisi olmuştur. 1918-1919 yıllarındaki H1N1 pandemisinin 40-50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin edilmektedir. 1957-1958 (H2N2), 1968-1969 (H3N2) ve 1977-1978 (H1N1) pandemileri olmuştur. Halen dünya üzerinde H3N1 ve H1N1 virusları birlikte dolaşmaktadır.
Influenza A Virüsleri:1889- Yıl Subtip Yaygın isim Kaynak 1889 H2N2? 1900 H3N8? 1918 H1N1 Spanish flu Avian 1957 H2N2 Asian flu Avian 1968 H3N2 Hong Kong flu Avian 1977 H1N1 Russian flu? 2005 H5N1 Avian flu Avian 2009 H1N1 Pand Infl?
Avian influenza nedir? kanatlı hayvanlarda solunum sindirim ve/veya sinir sistemini ait belirtiler Yüksek morbidite ve mortalite solunum, sindirim ve/veya sinir sistemini etkiler bir çok evcil ve yaban kuş türlerinde görülür yaban kuş türlerinde genelde klinik form gelişmez. evcil ve yabani kanatlılar ile memeli hayvanların çoğunda zoonotik özellikte
Tavuk vebası kanatlılarda özelikle de hindi ve tavuklarda yaptığı ekonomik kayıplar ve yayılmasının hızlı olması nedeniyle bir çok ülkede bildirimi zorunlu hastalıklar arasındadır ve devletçe kontrolü esas alınmıştır. Ülkemizde de bildirimi zorunlu bir hastalıktır.
Orthomyxoviridae fam. Influenza grubunda, Influenza A virusudur Tip A Influenza virusunun, Hemaglutinin (HA) ve Neuromonidase (NA) yüzey antijenlerine göre alt tiplere ayrılır 16 Hemaglutinin, 9 Nöraminidaz alt tipi
PATOJENİTE *Çok yüksek patojeniteli viruslar (HPAIV) - H5 ve H7 (mortalite %100). *Düşük patojeniteli viruslar (LPAIV) *Patojenitesi yüksek olan kuş gribi viruslarının yabanıl kuş topluluklarında bulunmadığı *H5 ya da H7 alt tipindeki patojenitesi düşük olan kuş gribi viruslarının, kümes hayvanları arasında yayıldıktan sonra geçirdikleri mutasyonlarla yüksek patojenite kazandıkları kabul edilmektedir. 1983-1984 ABD H5N2 1992 Meksika 1999-2001 İtalya H7N1
0 C de 3 aydan fazla 4 C de 30-35 gün 20 C de 7 gün 56 C de 3 saat 60 C de 30 dk 70 C de 1 sn DAYANIKLILIK Canlı!!!! Etkili dezenfektanlar Yağ çözücüler (deterjanlar) Formalin Beta-propiolakton Okside edici ajanlar Asitler Eter Sodyum desoksikolat Sodyum dodeksilsülfat Amonyum tuzları
*Kanatlılarda tüm subtiplerin saptandığı, insanlarda ise sadece HA nın 3 alt tipinin (H1, H2, H3) ve NA ın 2 serotipinin (N1, N2) infeksiyona neden olduğu bildirilmişti. Ancak 1997 yılında Hong Kong da insanlarda H5N1, 2003 yılında Hollanda da H7N7, 2003 yılında Hong Kong da H5N7 subtipinin neden olduğu ölüm ve hastalık olguları bildirilmiştir
Yıl Ülke suş Yıl Ülke suş 1959 İskoçya H5N1 1997 Avusturalya H7N4 1963 ingiltere H7N3 1997 İtalya H5N2 1966 Kanada H5N9 1999-2000 İtalya H7N1 1976 Avusturalya H7N7 2002-2005 Güney Doğu Asya H5N1 1979 Almanya H7N7 2002 Şili H7N3 1979 İngiltere H7N7 2003 Hollanda H7N7 1983-1985 Amerika H5N2 2004 Kanada H7N3 1983 İrlanda H5N8 2004 Amerika H5N2 1985 Avusturalya H7N7 2004 Güney Afrika H5N2 1991 ingiltere H5N1 Rusya-Kazakistan 1992 Avusturalya H7N3 Türkiye 1994 Avusturalya H7N3 Yunanistan 1994-1995 Meksika H5N2 Avrupa ülkeleri 1994 Pakistan H7N3 2005-2011 Afrika Ülkeleri Asya ülkeleri 1997 Çin H5N1 H5N1
Yıl Ülke suş Yıl Ülke suş
Ülke Virus tipi İzolasyonun yapıldığı kanatlı Ülke Virus tipi Afganistan H5N1 Evcil, yabani İran H5N1 Yabani Arnavutluk H5N1 Evcil İsrail H5N1 Evcil Avusturya H5N1 yabani Italya H5N1 Yabani Azerbeycan H5N1 Evcil, yabani Ürdün H5N1 Evcil Bosna-Hersek H5N1 yabani Malezya H5N1 Evcil Bulgaristan H5N1 yabani Myanmar H5N1 Evcil Burkina Faso H5N1 Evcil Nijer H5N1 Evcil Kamboçya H5N1 Evcil Nijerya H5N1 Evcil Kamerun H5N1 Evcil Filistin H5N1 Evcil Çin H5N1 Evcil, yabani Pakistan H5N1 Evcil Fil Dişi Sahilleri H5N1 Evcil, yabani Polonya H5N1 Yabani Hırvatistan H5N1 Yabani Romanya H5N1 Evcil İzolasyonun yapıldığı kanatlı
Çek Cumhuriyeti H5N1 Yabani Rusya H5N1 Evcil, yabani Danimarka H5N1 Evcil, yabani Sırbistan Karadağ H5N1 Evcil, yabani Mısır H5N1 Evcil, yabani Slovakya H5N1 Yabani Fransa H5N1 Yabani Slovenya H5N1 Yabani Gürcistan H5N1 Yabani Sudan H5 Evcil Almanya H5N1 Evcil, yabani İsveç H5 Evcil kuşlar Yunanistan H5N1 Yabani İsviçre H5N1 Yabani Hong Kong H5N1 Evcil, yabani Tayland H5N1 Evcil, yabani Macaristan H5N1 Yabani Türkiye H5N1 Evcil, yabani Kazakistan H5N1 Yabani Ukrayna H5N1 Evcil, yabani Hindistan H5N1 Evcil, yabani İngiltere H5N1 Yabani Endonezya H5N1 Evcil, yabani Viyetnam H5N1 Evcil, yabani Irak H5 Yabani
4 Kasım 2014 Almanya (Kuzey Doğu Almanya) H5N8 ilk defa Avrupada Hindi yetiş. Entegre 5000 olgu----1880 ölüm Kapalı yet. 31.000 duyarlı hayvan Hepsi itlaf ediliyor
14 Kasım (Hollanda) H5N8 Kapalı Yetiştiricilik Kanatlı çiftliği 150 bin tavuk (yumurtacı) 1 hayvandan izolasyon Tüm hayvanların itlafı 72 saat boyunca transporta tüm Hollanda yarısı ülke çapında av yasağı 10 km. çapında 16 tavuk (yumurtacı) çiftlik var En yakın 2 sini itlaf ediyorlar. Ördek kaz dışkısıyla giriş olduğu düşünülüyor.
14 Kasım-------------- İngiltere ördek çiftliği (6000) hayvan H5N8 10 km. tüm hayvan itlafı (150 bin dolayında, kaynak araştırması)
Şubat 2003: Virüs Hong Kong da bir kişinin ölümüne neden olarak ilk kez gündeme oturdu Ekim 2005: Türkiye
Cumulative Number of Confirmed Human Cases of Avian Influenza A/(H5N1) Reported to WHO 27 November 2009 olg u 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 toplam ölüm olgu ölüm olgu ölüm olgu ölüm olgu ölü m olgu ölüm olgu ölüm Azerbeycan 8 5 8 5 Kamboçya 4 4 2 2 1 1 1 0 8 7 Çin 1 1 8 5 13 8 5 3 4 4 7 4 38 25 Djibouti 1 1 0 Mısır 18 10 25 9 8 4 38 4 89 27 Endonezya 20 13 55 45 42 37 24 20 141 115 Irak 3 2 3 2 Tayland 17 12 5 2 3 3 25 17 Türkiye 12 4 12 4 Viyetnam 3 3 29 20 61 19 8 5 6 5 4 4 111 56 Bengaldeş 1 1 0 Myanmar 1 1 0 Lao People's Democratic Republic 2 2 2 2 Nijerya 1 1 1 1 Pakistan 3 1 3 1 Toplam 4 4 46 32 98 43 115 79 88 59 44 33 49 12 444 262 olgu ölüm
Ülke 2003-2009 2010 2011 Azerbeycan 8 5 olgu ölüm olgu ölüm olgu ölüm Kamboçya 9 7 1 1 8 8 Çin 39 25 2 1 1 1 Djibouti 1 Mısır 90 27 29 13 39 15 Endonezya 162 134 9 7 12 10 Irak 3 2 Tayland 25 17 Türkiye 12 4 Viyetnam 112 57 7 2 Bengaldeş 1 2 - Myanmar 1 Lao People's Democratic Republic 2 2 Nijerya 1 1 Pakistan 3 1 Toplam 469 282 48 24 62 34
Ülke 2003-2011 Toplam 2012 TOPLAM olgu ölüm olgu ölüm olgu ölüm Azerbeycan 8 5 8 5 Kamboçya 18 16 3 3 21 19 Çin 41 27 2 1 43 28 Djibouti 1-1 - Mısır 158 55 10 5 168 60 Endonezya 183 151 8 8 191 159 Irak 3 2 3 2 Tayland 25 17 25 17 Türkiye 12 4 12 4 Viyetnam 119 59 4 2 123 61 Bengaldeş 3-3 0 6 0 Myanmar 1-1 - Lao People's Democratic Republic 2 2 2 2 Nijerya 1 1 1 1 Pakistan 3 1 3 1 Toplam 578 340 30 19 608 359
Ülke 2003-2014 Toplam Azerbeycan 2014 TOPLAM olgu ölüm olgu ölüm olgu ölüm Kamboçya 9 4 Çin 2 - Djibouti Mısır 4 0 Endonezya 2 2 Irak Tayland Türkiye Viyetnam 2 2 2 ekim 2014 Bengaldeş Myanmar Lao People's Democratic Republic Nijerya Pakistan
September 2009
HPAI yabani kanatlı olguları
01.01.2012/ 01.10.2012 HPAI evcil kanatlı olguları
01.01.2005/ 01.10.2012 HPAI evcil kanatlı olguları http://www.oie.int/wahis_2/public/wahid.php/diseaseinformation/diseaseoutbreakmaps
Vahşi 2005-2012 evcil
İNFEKSİYONUN YAYILMASI Göçmen kuşlar!!!!!!!! Doğal rezervuar Virusu uzaklara taşıma İnfekte Yabanıl Kuşlar İnfekte Kümes Hayvanları gezinti yerleri ortak su kaynakları yemlikler İnsan
Hastalığın taşıyıcıları göçmen su kuşları (özellikle yaban ördekleri) Virüsün taşıyıcıları infeksiyona dirençlidir Vahşi kuşlar genellikle hastalanmadan bu virüsleri barsaklarında taşırlar (son yıllarda görüş değişti, 2005 de Kuzey Batı Çin de Qinghai gölünde yaban kuşlarında HPAI-H5N1 salgını) Evcil kanatlı hayvanlardan tavuklar ve hindiler hastalığa oldukça duyarlı olup, bu hayvanlarda hızlı ölüm ile seyreden salgınlar şeklinde ortaya çıkmaktadır
Türkiye Kanatlı Popülasyonu
Türkiye için Ana Risk Faktörleri Kuş Göç Yolları
TÜRKİYE DEKİ GÖÇ YOLLARI -I Orta Avrupa Balkanlar İstanbul Boğazı Anadolu Doğu Akdeniz Nil Vadisi Kafkaslar Karadeniz Çoruh Vadisi Belen Geçiti (Hatay) Suriye ve Mısır Orta Afrika
Su Kuşlarının Sonbahar ve Kış Göç Yolları )Ördekler ve Kazların
Süzülerek Uçan Kuşların Göç Yolları:Leylekler,yırtıcılar
Göçmen kuşların ana uçuş yolları
Migration agenda Spring İlkbahar Migration göçü Autumn Sonbahar Migration göçü
Türkiye için Ana Risk Faktörleri Sulak Alanlar
Türkiye de Bulunan Önemli Kuş Alanları
Hastalık 81 ilin 54 tanesinde görülmüştür. İllerin 19 unda 1 mihrak 14 tanesinde 2 şer mihrak 3 tanesinde 20 dan fazla mihrak Samsun ilinde ise 59 mihrak görülmüştür.
Kanatlı Hasta ya da taşıyıcı kanatlı Kanatlı ***Virus ile bulaşık kuş dışkısının 1 gramı 1 milyon kuşu infekte etmeye yetecek miktarda virus partikülü içerir Dışkı, salya, burun akıntısı evcil kümes hayvanlarının serbest gezinti yerleri,açık kümesler direk temas ya da bunlarla bulaşmış yem,su vs. gezinti yerleri ortak su kaynakları yemlikler evcil kümes hayvanları Canlı kuşların sıkışık ve sağlıklı olmayan koşullarda satıldığı pazarlar
Kanatlı İnsan *Taşıyıcı, hasta ya da ölmüş hayvanlarla direk temas *İnfekte hayvanların dışkı, gözyaşı, salya, burun akıntısı gibi çıkartıları ile direk- indirek temas *iyice pişirilmeyen kanatlı ürünlerinin virüs taşıması nedeniyle riskli olabileceği unutulmamalı (Hasta kanatlı hayvanların eti ya da yumurtası ile bulaşma bildirilmemiştir)
BİR AVİAN İNFLUENZA SALGINI BİR ÜLKEYE NASIL YAYILIR? İnfekte yabani kuşların dışkısı (ticari ve serbest yetiştirilen kanatlı hayvan sürülerine hastalığın yayılması) İnfekte evcil kuşların dışkıları ve sekretleri ile çevrenin (toz ve toprak) kontaminasyonu sindirim- solunum yoluya diğer kanatlılara ve insanlara geçiş Kontamine araç, ekipman, gıda, kıyafet özellikle ayakkabı Çeşitli hayvanların ayakları ve vücutları ile örneğin rodentler,karıncalar aracılığıyla (mekanik vektör) Sanitasyonun iyi olmadığı canlı hayvan satışı yapan pazarlar
nasal sekresyonlar ve gaitalar ile saçılan virus kümes şartlarında 5 hafta kadar canlılığını sürdürür. Dokularda, dışkı ve suda uzun süre canlı kalır. Virus ile kontamine kuş dışkısının 1 gramı 1 milyon kuşu infekte etmeye yetecek miktarda virus partikülü içermektedir. Patojenitesi yüksek kuş gribi virusları, çevrede özellikle düşük sıcaklıkta uzun süre etkinliğini koruyabilir. Virus, kuş dışkısında 4ºC 'de30-35 gün, 20 ºC'de 7 gün, kış mevsiminde sulu dışkıda 105 gün canlı kalır, suda 22 C de 4 gün ve 0 C de 30 günden fazla etkinliğini koruyabilir.
Ölü kanatlılardan barsak içeriği kloakal ve oro-nasal swaplar akciğer, hava kesesi, barsak, dalak, beyin, ovaryum, kalp vs Canlı kanatlılardan tracheal ve kloakal swaplar Küçük kanatlılardan taze dışkı Serolojik muayeneler için, sürünün % 1 inden kan TANI ÖRNEKLER
LABORATUVAR TANI Virus izolasyon ve identifikasyonu Serolojik testler AGP, ELISA, komplement fikzasyon, Neuraminidase Inhibition, Single Radial Hemolysis,Virus Nötralizasyon PCR
Etkenin identifikasyonu 9-11 günlük embriyolu SPF tavuk yumurtasına inokulasyonu izleyerek hemagglutinasyonun görülmesi immundiffüzyon testi Influenza A virusunun varlığını teyit eder, Monospesifik antiserumlarla alttiplerin ortaya konulması, Suş virulensinin değerlendirilmesi: 4-8 haftalık yaştaki piliçlerde IVPI'nin değerlendirilmesi
Serolojik Testler Agar Gel Presipitasyon (AGP), Hemaglutinasyon Inhibisyon (HI), Virus Nötralizasyon (VN) ELISA
Özellikle ilk izolasyonda Newcastle hastalığının elimine edilmesi yönünden HI testi pratik öneme sahiptir. Serolojik testler bilhassa epidemiyolojik çalışmalarda ve saha koşullarındaki salgınların belirlenmesinde kullanılır
İmmünofloresan İmmünohistokimya Virüs izolasyonu Gerekli Numuneler Taze doku (pankreas) Formolde tespit edilmiş dokular Testin Saptayacağı Etken Viral antijen Viral antijen Sonuç alma süresi 4 saat 2 gün Dokular Virüs 2 10 gün HI, EM/İmmün EM ve Nörominidaz testi ile ile virüs tanımlaması Virüs izolatı Spesifik antijenler 4 gün Sürülerde ve çevre sürülerde seroloji: Alttip spesifik HI, grupspesifik ELISA/ AGID Serum Antikor 1 gün Patojenite testleri: kanatlı eprüvasyonu Virüs izolatı Patojen ve virüsün patojenitesi 2 8 gün PCR Taze doku Virüs izolatı RNA genomunda Virulens markörleri (işaretleyicileri) 6-12 saat/ 2-3 gün
kontrol 1. Eğitim 2. Biyogüvenlik 3.hızlı teşhis ve survelans çalışmaları 4.İnfekte kanatlıların eliminasyonu 5. Konakçı türlerinin duyarlılığını azaltmak
Kanatlı hayvanlar yönünden alınması gereken en önemli kontrol önlemleri nelerdir? temel hedef hastalığı tümüyle ortadan kaldırmak İtlaf, aşılama veya bu ikisinin bir kombinasyonu * tüm kuşların hızlı bir şekilde itlafı? * karkasların tamamen ortadan kaldırılması * karantina uygulamaları * çiftliklerin çok güçlü dezenfektanlarla dezenfekte edilmesi * ülkede ve ülke çevresinde canlı kanatlı hayvan hareketlerinin kısıtlanması + aşı?
AŞILAMA virüs yayılımını azaltmakta ve infeksiyon eşiğini yükseltmekte etkin bir araç?????????????? Aşılar klinik semptomların gelişmesini önler fakat infeksiyonun oluşmasını engelleyemez. Genellikle az patojen suşları taşıyan hayvanların aşılandıklarında genetik değişim ya da mutasyon ile bu suşların çok patojen suşlara dönüşme ihtimali vardır. Aşılı hayvanlar virulent virusu saçmaya devam eder ve aynı zamanda da serolojik kontrole engel olur.
İnaktif aşı, epidemik bölgelerde -antikor oluşumu -mortalite ve morbidite oranlarını düşürme -yumurta veriminde azalmama Amerika H5 ve H7 ve rekombinant (rfp.ai.h5) inaktif aşıları İtalya ve Pakistanda HPAI H7N3 Meksika da 1998 den itibaren (rfp.ai.h5) 1 günlük civcivlere kanat zarına batırma
AŞILANMIŞ SÜRÜLERDE İNFEKSİYONUN İZLENMESİ 1. Sentinel (gözcü) hayvanlar SPF karekterinde kanatlılar, homolog veya heterolog antijenlere karşı antikor yok 2. DIVA Tekniği DIVA - Differentiation Infected from Vaccinated Animals) Aşılamada virusun alt tipinin değiştirilmesi
Aktif surveylans programı sonucu alınan negatif bulgular ve AI ya karşı aşı uygulaması yapılmadığından,türkiye OIE Terrestrial Animal Health Code (Articles 2.7.12.3. and 2.7.12.4)da bildirilen şartlara uygunluk gösterdiğinden. 29 Mayıs 2007 den bu yana HPAI dan ari olduğunu bildirmiştir.
Köy Tavukçuluğunun Kapalı Ortamda Yapılma Sistemleri Gelişmiş Ülkelerde Fakir Ülkelerde Hobi Kahvaltıda taze yumurta zevki Organik yumurta tüketme merakı Halkın geçim kaynağına ilave olarak Evin yumurta tüketim talebini karşılamak
Köy Tavukçuluğu Neden Yapılır? Gelişmiş Ülkelerde Fakir Ülkelerde Hobi Kahvaltıda taze yumurta zevki Organik yumurta tüketme merakı Halkın geçim kaynağına ilave olarak Evin yumurta tüketim talebini karşılamak Ülkemizde evlerde tavuk beslemenin birincil amacı, lazım olduğu anda evde taze yumurtaya her zaman için ulaşabilmektir. Bu yumurtaları satarak para kazanmak birincil öncelik değildir. Tabii ki eğer bir talep gelirse üç beş yumurta satışı da olabilir. Türkiye deki durum gelişmemiş ülkelerdekinden oldukça farklı bir yapıdadır