Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 0
HUBUBAT ÜRÜNLERİN TANIMI Hububat grubu ürünler dünyada stratejik önemi en yüksek olan ürünler olup ilk çağlardan beri insanlar tarafından kültürü yapılarak üretilen besin grubudur. Beslenme açısından en önemli bitkisel ürünler olan hububat kapsamında buğday, mısır, pirinç,arpa, yulaf, çavdar, darılar ve diğer hububatlar yer almaktadır. Uluslararası ticarette armonize sistem sınıflandırmasında 10 ana pozisyonunda SITC sınıflandırmasında da 04 pozisyonunda yer almaktadır. Ürünler itibariyle hububatın dış ticaret sınıflandırması şu şekildedir: Armonize Sisteme göre 1001 Buğday 1002 Çavdar 1003 Arpa 1004 Yulaf 1005 Mısır 1006 Pirinç 1007 Tane darı(koca darı) Kara buğday, kum ve 1008 cin darı, diğer hububatlar SITC Sınıflandırmasına göre 041 Buğday 041 Pirinç 042 Arpa 043 Mısır 044 Diğer Hububatlar TÜRKİYE ÜRETİMİ Ülkemiz hububat üretim potansiyeli yüksek olan ülkeler arasında yer almakta olup, hububat üretimi tarımsal üretimimizde büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde üretilen bitkisel ürünler içerisinde en fazla ekiliş alanlarına sahip olan ürün grubu hububatlardır. Tarımsal üretime elverişli alanların yarısına yakın kısmında hububat tarımı yapılmaktadır. 2011 yılı itibariyle ülkemizde hububat üretimine tahsis edilen alanlar 12 milyon hektar civarında olup, hububat ekiliş alanlarının % 67 sinde buğday, % 25 inde arpa, % 5 inde de mısır tarımı yapılmaktadır. Diğer hububat ürünlerine tahsis edilen arazı miktarı ise toplamda % 3 lük bir paya sahip bulunmaktadır. Ülkemiz hububat üretimi 2012 yılında tahminen 33,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde bitkisel ürünler içerisinde en önemli yeri tutan hububat grubu ürünlerin üretiminde en önemli yeri % 61 lik paya sahip olan buğday almakta, buğdayı sırasıyla arpa, mısır ve çeltik takip etmektedir. Son yıllarda ülkemiz hububat sektöründe en önemli üretim artışları mısır ve pirinç üretiminde gerçekleşmiştir. Üretimi artırıcı tedbirler sayesinde mısır üretimimiz 2012 yılında 4,6 milyon ton ve pirinç üretimimiz ise 880 bin ton düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 1
Türkiye Hububat Üretimi (1000 Ton) Toplam Buğday Arpa Çavdar Yulaf Mısır Çeltik Diğer 1995 28.084 18.000 7.500 240 250 1.900 150 44 1996 29.231 18.500 8.000 245 275 2.000 168 43 1997 29.651 18.650 8.200 235 280 2.080 165 41 1998 33.061 21.000 9.000 232 310 2.300 189 30 1999 28.752 18.000 7 700 233 290 2.297 204 28 2000 32.109 21.000 8 000 260 314 2.300 210 25 2001 29.441 19.000 7 500 220 265 2.200 230 26 2002 31.810 21.000 7 500 235 290 2.500 255 40 2003 30.658 19.000 8 100 240 270 2.800 223 25 2004 34.046 21.000 9 000 270 275 3.000 294 181 2005 36.472 21.500 9 500 270 270 4.200 360 132 2006 34.643 20.010 9 551 271 209 3.811 418 95 2007 29.257 17.234 7 307 241 189 3.535 389 103 2008 29.287 17.782 5 923 247 196 4.274 753 112 2009 33.577 20.600 7.300 343 218 4.250 750 116 2010 32.749 19.660 7.240 366 203 4.310 860 109 2011 35.202 21.800 7.600 366 218 4.200 900 118 2012 33.377 20.100 7.100 370 210 4.600 880 117 Kaynak:TUİK TÜRKİYE NİN DIŞ TİCARETİ Beslenmede taşıdığı büyük önem nedeniyle dünyanın en stratejik ürün grubunu oluşturan hububatlar, dış ticarette ülkemiz için büyük önem taşımaktadır. 1980'li yıllara gelinceye kadar tüm hububat ürünlerinde net ihracatçı olan ülkemiz, daha sonraki yıllarda üretim artışının nüfus ve tüketimde görülen artışa paralel bir seyir izlememesi neticesinde, arpada net ihracatçı pozisyonunu korurken, pirinç ve mısırda önemli bir ithalatçı, buğdayda ise bazı yıllar net ithalatçı, bazı yıllar ise net ihracatçı durumuna girmiştir. İhracat Ürünlere Göre Türkiye'nin Hububat İhracatı (Miktar:Ton, Değer:1000 ABD $) 2010 2011 2012 Ürünler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Pirinç 51.571 47.518 91.703 78.332 98.613 74.160 Buğday 10.649 26.006 13.945 27.923 116.261 34.306 Mısır 1.171.002 200.848 5.261 2.588 20.583 33.901 Arpa 500.136 74.816 3.221 1.047 100.771 26.415 Diğer 79 58 302 297 3.277 1.715 TOPLAM 1.733.438 349.247 114.431 110.186 339.505 170.497 Kaynak:TUİK Son yıllarda Dahilde ülkemiz hububat ithalatı önemli ölçüde artmıştır. Ancak ithal edilen hububat ürünlerinin büyük bir kısmı Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal edildikten sonar işlenerek ihraç edilmektedir. 2012 yılı itibariyle toplam hububat ihracatımız yaklaşık 170 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, ihracatımızda 74 milyon dolarlık değeriyle pirinç ilk sırayı almakta, pirinci yaklaşık 34 milyon dolarlık değerlerle buğday ve mısır takip etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 2
Ülkelere Göre Türkiye'nin Hububat İhracatı (Miktar:Ton, Değer:1000 ABD $) 2010 2011 2012 Ülke Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Libya 20.525 10.333 31.138 28.807 35.413 29.919 Irak 5.463 4.431 8.218 4.606 25.009 19.334 Fas 0 0 175.512 428.728 64.135 17.159 İsrail 116.435 18.237 823 655 59.047 14.587 Suriye 328.732 74.941 27.110 27.483 17.424 13.856 Lübnan 18.909 3.661 1.875 1.946 48.697 13.542 İtalya 190.112 42.973 4.724 12.335 4.461 11.924 Sudan 6.575 5.227 40 161 9.715 6.925 Bangladeş 164.535 26.788 0 0 24.725 6.386 A.B.D. 136 253 165 289 8.771 4.347 Diğerleri 882.016 162.405.371 40.043 33.403 41.702 32.379 TOPLAM 1.733.438 349.247 114.312 110.113 339.099 170.358 Kaynak: TUİK Hububat ihracatımızda en büyük ihraç pazarlarımız Ortadoğu ve Avrupa ülkeleridir. İthalat Türkiye'nin Hububat İthalatı (Miktar:Ton, Değer:1000 ABD $) 2010 2011 2012 Ürünler Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Buğday 2.554.189 655.044 4.754.682 1.623.089 3.712.016 1.125.039 Mısır 452.362 124.157 381.293 136.119 807.481 245.919 Pirinç 535.106 264.541 349.568 152.439 263.529 111.346 Arpa 57.076 11.933 36.132 13.693 76.319 26.706 Diğer 3.992 1.073 19.212 6.408 15.977 4.715 TOPLAM 3.602.724 1.056.747 5.540.886 1.931.748 4.875.323 1.513.725 Kaynak:TUİK 2012 yılında toplam 1,5 milyar dolarlık hububat ithalatımızın 1,1 milyar dolarlık kısmını buğday ithalatı oluşturmaktadır. Buğdayı 246 milyon dolar ile mısır ve 136 milyon dolar ile pirinç ithalatı izlemektedir. Ülkelere Göre Türkiye'nin Hububat İthalatı (Miktar:Ton, Değer:1000 ABD $) 2010 2011 2012 Ülke Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Rusya Federasyonu 1.627.177 387.746 1.907.196 545.863 2.993.745 887.060 Kazakistan 438.471 114.989 288.573 110.766 872.703 256.813 Ukrayna 183.172 46.514 653.088 236.588 223.882 67.236 A.B.D. 491.802 195.874 1.080.035 435.957 142.136 64.318 Yunanistan 35.182 11.472 19.488 8.039 100.525 38.313 Meksika 14.894 4.851 684 211 84.902 33.112 Romanya 96.577 28.721 147.019 46.556 102.745 30.538 Macaristan 195.298 57.046 73.515 26.326 87.280 24.378 Bulgaristan 40.601 12.940 119.024 39.869 68.489 21.355 Fransa 52.386 14.466 95.900 40.480 29.140 16.439 Diğerleri 427.165 182.129 1.156.366 441.092 176.914 75.102 TOPLAM 3.602.724 1.056.747 5.540.886 1.931.748 4.882.461 1.514.664 Kaynak: TUİK Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 3
2012 yılında buğday ithalatımızda başlıca arz kaynaklarımız arasında Rusya Federasyonu (%65), Kazakistan (% 23), Ukrayna (% 4) yer alırken, mısır ithalatımızın % 55 i Rusya Federasyonu ve % 20 si Romanya ve Macaristan dan gerçekleşirken, pirinç ithalatımızın ise yaklaşık % 52 si ABD den, %20 si Rusya Federasyonu ve %7 si de İtalya dan gerçekleştirilmiştir. SEKTÖRÜN DÜNYADAKİ DURUMU VE DÜNYA TİCARETİ Dünya Hububat Üretimi FAO verilerine göre 2011 yılı dünya hububat üretimi 2 milyar 587 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Dünyada en fazla üretimi yapılan hububat ürünü mısır (883 milyon ton) olup, mısırı pirinç (çeltik) (722 milyon ton) ve buğday (704 milyon ton) takip etmektedir. Ürünlere Göre Dünya Hububat Üretimi ( 1000 Ton) Ürünler 2007 2008 2009 2010 2011 Mısır 788.112 827.488 820.539 850.445 883.460 Pirinç 657.414 689.043 685.093 701.128 722.760 (çeltik) Buğday 611.102 683.212 686.795 653.355 704.080 Arpa 133.097 154.723 151.541 123.844 134.279 Sorgum 62.487 66.217 56.559 58.163 55.647 Millet 33.568 34.951 26.682 32.822 27.705 Yulaf 24.820 25.861 23.338 19.932 22.504 Tritikale 11.968 14.197 15.849 13.854 13.385 Çavdar 14.774 18.082 18.294 12.072 12.949 Diğerleri 11.654 11.352 11.409 16.888 49.464 TOPLAM 2.348.996 2.525.126 2.496.099 2.476.416 2.587.131 Kaynak: FAOSTAT 2011 yılı gerçekleşen verilere göre Çin, ABD ve Hindistan en önemli hububat üreticisi ülkelerdir. Ülkelere Göre Dünya Hububat Üretimi (1000 Ton) Ülkeler 2007 2008 2009 2010 2011 Çin 457.812.318 480.053.075 483.276.840 497.943.454 520.812.293 ABD 415.125.293 403.540.956 419.380.758 401.670.005 386.788.434 Hindistan 260.485.900 266.835.300 250.783.400 267.838.300 285.520.000 Rusya 80.207.561 106.417.900 95.616.020 59.624.053 91.825.170 Federasyonu Endonezya 70.444.900 76.575.000 82.028.600 84.797.000 83.369.900 Brezilya 69.441.579 79.751.778 70.913.732 75.161.366 77.586.449 Fransa 59.328.410 70.108.164 70.034.218 68.284.797 65.688.000 Ukrayna 28.937.800 52.739.900 45.406.000 38.678.600 56.255.900 Bangladeş 44.841.300 48.946.800 49.735.853 51.874.859 52.642.468 Arjantin 44.179.964 36.754.311 26.537.768 47.146.347 50.945.690 Kanada 48.108.800 56.028.700 49.552.100 45.650.500 47.210.700 Vietnam 40.247.525 43.304.647 43.323.649 44.614.201 47.017.798 Almanya 40.632.152 50.104.884 49.808.821 44.314.345 41.938.200 Avustralya 24.427.769 35.211.088 34.499.850 33.505.666 39.991.792 Tayland 36.283.232 36.192.051 37.039.735 40.764.657 39.716.237 Pakistan 35.812.800 35.527.800 38.157.400 34.811.498 36.156.924 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 4
Türkiye 29.250.013 29.279.920 33.569.627 32.764.875 35.195.055 Myanmar 33.125.000 34.346.621 34.520.947 34.554.669 34.764.482 Meksika 34.311.181 36.106.577 31.282.156 34.922.491 28.405.852 Kazakistan 20.090.024 15.530.274 20.763.960 12.115.860 26.641.500 Diğerleri 482.085.622 533.024.372 529.867.791 525.378.383 538.658.114 Toplam 2.355.179.143 2.526.380.118 2.496.099.225 2.476.415.926 2.587.130.958 Kaynak: FAOSTAT Dünya İhracatı ITC Trademap verilerine 2011 yılı dünya hububat ihracatı 113 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya hububat ihracatında en önemli ürün buğday olup, buğdayın 2011 yılı ihracat değeri 47 milyar dolardır. Dünya hububat ihracatında buğdayı 34 milyar dolarla mısır, 22 milyar dolarla da pirinç takip etmektedir. Ürünlere Göre Dünya Hububat İhracatı (1000 ABD $) 2009 2010 2011 Buğday 31.894.853 32.817.241 46.933.773 Mısır 19.838.990 23.313.173 33.795.349 Pirinç 18.614.370 20.254.342 22.194.708 Arpa 4.542.937 4.973.541 7.170.425 Sorgum 903.521 1.117.785 1.553.246 Yulaf 555.777 578.689 812.125 Çavdar 304.745 248.924 293.411 Diğerleri 866.945 926.295 1.058.190 TOPLAM 77.211.886 83.957.239 113.534.425 Kaynak: TRADEMAP 2011 yılında dünya hububat ihracatında en önemli ülkeler arasında 28 milyar dolar ile başta ABD olmak üzere onu, 11 milyar dolar ile Fransa ve 8 milyar dolar ile Arjantin izlemektedir. Ülkelere göre Dünya İhracatı (1000 ABD $) Ülkeler 2008 2009 2010 ABD 17.419.347 20.083.755 28.322.535 Fransa 6.798.338 7.677.738 10.843.283 Arjantin 3.214.985 4.621.948 8.381.831 Avustralya 4.422.412 4.599.638 7.302.649 Kanada 6.223.890 5.577.341 7.046.181 Tayland 5.302.413 5.496.742 6.686.702 Hindistan 2.986.630 2.923.681 5.371.013 Rusya 3.444.369 2.403.520 4.438.949 Federasyonu Brezilya 1.635.286 2.600.679 4.032.748 Ukrayna 3.556.194 2.467.061 3.617.212 Dünya Toplamı Kaynak: TRADEMAP 77.522.138 84.229.990 113.811.227 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 5
Dünya İthalatı Dünya toplam hububat ithalatı 2011 yılında 119 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya hububat ithalatında en önemli yeri tutan buğdayın ithalat tutarı 50 milyar dolar olup, buğdayı mısır, pirinç ve arpa takip etmektedir. Ürünlere Göre Dünya Hububat İthalatı (1000 ABD $) Ürünler 2009 2010 2011 Buğday 34.857.861 35.170.883 49.861.331 Mısır 22.363.631 25.680.156 35.920.158 Pirinç 18.711.139 19.894.619 21.976.454 Arpa 5.009.537 5.528.932 6.826.693 Sorgum 1.170.111 1.413.415 1.950.746 Yulaf 571.670 588.525 814.521 Çavdar 318.453 257.125 329.881 Diğerleri 951.589 886.055 1.032.425 TOPLAM 83.953.991 89.419.710 118.712.209 Kaynak: TRADEMAP Dünyanın en önemli hububat ithalatçısı Japonya olup bu ülkeyi Meksika, Mısır ve Endonezya takip etmektedir. Ülkelere Göre Dünya Hububat İthalatı (1000 ABD $) Ülkeler 2009 2010 2011 Japonya 6.581.784 6.958.190 9.650.798 Meksika 3.029.253 3.234.713 5.476.342 Mısır 2.433.972 3.483.899 5.002.578 Endonezya 1.506.215 2.159.218 4.753.078 Güney Kore 2.870.597 3.338.242 4.625.865 Cezayir 2.313.554 1.950.573 4.019.858 İtalya 2.622.717 2.712.703 4.013.091 Suudi 3.382.928 4.104.743 3.768.179 Arabistan İspanya 2.834.259 2.385.218 3.515.504 Almanya 2.496.887 2.364.562 3.328.292 Japonya 6.581.784 6.958.190 9.650.798 Dünya Toplamı Kaynak: TRADEMAP 83.953.991 89.419.710 118.712.209 Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 6
Türkiye Cumhuriyeti-Ekonomi Bakanlığı, 2013 7