Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE YARATICI OKUMA DİZİSİ Resimleyen: An-Su Aksoy Yaratıcı Okuma Dosyası: Nilser Utku 2 BASIM
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Resimleyen: An-Su Aksoy Yaratıcı Okuma Dosyası: Nilser Utku
Yayın Koordinatörü: İpek Şoran Kapak ve İç Tasarım: Gözde Bitir Tasarım Uygulama: Güldal Yurtoğlu Düzelti: Leyla Nebioğlu 1. Basım: 2012 2. Basım: 1000 adet, Eylül 2013 ISBN 978-975-07-1584-6 Can Sanat Yayınları Ltd. Şti., 2012 Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Can Sanat Yayınları Yapım, Dağıtım, Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Yayıncı Sertifika No: 10758 Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) 252 56 75-252 59 89 Faks: 252 72 33 www.cancocuk.com cancocuk@cancocuk.com Kapak Baskı: Azra Matbaası; Sertifika No: 27857 Adres: Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok Kat: 3 No: 3/2 Topkapı, Zeytinburnu, İstanbul İç Baskı ve Cilt: İç Baskı ve Cilt: Türkmenler Matbaacılık; Sertifika No: 12584 Adres: Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad. No:16 Zeytinburnu, İstanbul
Bu kitabın sahibi:...
Refik Durbaş 10 Şubat 1944 te Erzurum da dünyaya geldi. Okumayazmadan önce kızak kaymayı, kartalların gölgesinde çelik-çomak oynamayı, gökkuşağının altında uçurtma uçurmayı öğrendi. İlk öyküsü 1962 de Çocuk Haftası nda çıktı. Sonraları şiire yöneldi. Şiirlerini yirmi kadar kitapta topladı, ödüller aldı. Bazı şiirleri bestelendi, filme alındı. Öğretmen olmak isterken gazeteciliği seçti. Gazetelerde kültür-sanat sayfaları yönetti, köşe yazılarında edebi konuları işledi, röportajlarıyla dikkat çekti. İnceleme, araştırma, deneme, antoloji türünde yetmişe yakın kitaba imza attı. Ona yakın çocuk kitabı yazdı. Çocuklar için öykü ve şiir antolojileri düzenledi. Çocuklar için yazmayı sürdürüyor. Çocukları ve çocukluğunu seviyor çünkü Yazarın yayınevimizden çıkan diğer kitabı: NAR DÜŞTÜ KAR ÜSTÜNE
BİRİ DEV BİRİ PİRE İÇİNDEKİLER Mevlânâ, 7 Tilkinin Aslan Payı, 11 Sakanın Eşeği, 19 Eşek Aç Kalırsa, 25 Eşeğin Beynine Ne Oldu?, 31 Eşek Ahırında Bir Aslan, 35 Aslan Kuyuya Düştü, 39 Fil Yavrusu Yenir mi?, 45 Aydan Korkan Fil, 48 Kendini Beğenen Fare, 51 Fare ile Arkadaşı Kurbağa, 57 Avcı ile Ayının Dostluğu, 61 Son Söz, 69
Mevlânâ Mevlânâ, 13. yüzyılda yaşamış, dünyanın en büyük şair, bilgin ve düşünürlerinden. Bugün Afganistan sınırlarında bulunan Belh kentinde doğdu ama yaşamının büyük bölümünü Konya da geçirdi. Her fırsatta Türkçeyi övmesine karşın yapıtlarında döneminin geçerli yazın dili Farsçayı kullandı. Altı ciltlik, yirmi altı bin beyit olarak yazdığı Mesnevi si Doğu-İslam kültürünün özü sayılmaktadır. Batı dillerine de birçok kez çevrilen Mesnevi ; masallar, halk hikâyeleri ve öğütlerle örülü öğretici bir yapıttır. Mesnevi de yer alan masallardan bazılarının, aslında Beydaba nın Kelile ile Dimne sinden alındığı bilinmektedir. Ben yalnızca bu masallardan bazılarını özüne bağlı kalarak günümüz gençliğinin daha kolay anlayabileceği bir Türkçe ile yeniden yazmaya, daha doğrusu günümüze uyarlamaya çalıştım. Refik Durbaş 7
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Okuma Öncesi Çalışmalar Kitabın adı ve ön kapağı size neler çağrıştırıyor? Kitabın adında geçen dev ve pire sözcüklerini ilk duyduğunuzda zihninizde neler canlanıyor? Dev Pire Dev ya da pire kendinizi hangisi gibi görebilirsiniz? Niçin? 8
Sizi etkileyen bir şiir var mı? Bu şiirin nesinden etkilendiniz? Niçin? Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Sizi etkileyen şiiri düşünerek kendi şiirinizi ve/veya şiirle ilgili kendi öykünüzü yazar mısınız? 9
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE YARATICI OKUMA DİZİSİ Resimleyen: An-Su Aksoy Yaratıcı Okuma Dosyası: Nilser Utku 2 BASIM
10
Tilkinin Aslan Payı Tilki ile aslan bir gün Yakın arkadaş oldular Kurdu da alıp aralarına Birlikte ava çıktılar Birlikten kuvvet doğar Masal olsa da yazılan... Bir süre sonra üç arkadaş Bir baktılar tuzaklarında Bir öküz, bir keçi, bir de tavşan... Buraya kadar olanı Her masaldaki gibi... Ama iş paylaşmaya gelince İşte o zaman koptu gürültü... Aslan, kralı ya ormanın İlk söz de ona düşer elbet Çağırdı kurdu huzuruna: Bilirim, yargıçlığın da var Bölüştür bakalım şunları 11
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Ama kimsenin hakkı Kimseye geçmeyecek biçimde... Böyle pohpohlanması kurdun Hoşuna gitti oldukça Yüce kralımız diye başlayıp Ardını şöyle getirdi: Size öküz yaraşır doğrusu Damağınızda dağılsın eti. Ben de fena sayılmam hani Biraz sözüm geçer ormanda Benim payım da olsun keçi. Tilki kardeşe gelince sıra... Sözünü bitirmeden kurt Kükredi aslan: Ne biçim paylaşım bu, Böyle mi konuşulur Bir kralın huzurunda? Anlatmaya gerek yok, Bir pençede aslan Yalayıp yuttu kurdu... Uzaktan seyrederdi tilki, Kaçsa hem maldan olacak Hem yarım kalacak masal... Başına geleni bile bile Girdi paylaşım işine Fazla söze gerek görmeden Üç maddede özetledi hemen: Bir: Sabah kahvaltısında tavşan. İki: Öğle uykusundan önce Ağzınıza layık keçi eti. Üç: Öküz de akşama kalsın bari... 12
Doğrusu kim karşı koyar Böylesi eşit bir paylaşıma? Kral teşekkürle birlikte Bir de öpücük kondurdu Bizim kurnazın alnına... Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Ama sormadan da duramadı: Seni hiç böylesine Cömert görmedim. Kimden öğrendin acaba Bu paylaştırma işini? Kulaklarını indirip tilki Hüzünle bir aslana baktı Bir ölü kurdun kemiklerine: Bu da sorulur mu hiç Görmez misin, kimden olacak? Şu kendini bilmez yoksuldan... Bu masalın sonunda da Tilki kurtardı canını Aslana düştü yine Elbette aslan payı... 13
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Şiirle İlgili Çalışmalar Şiirdeki tilki, kurt ve aslan sizce nelerin (veya kimlerin) sembolü olabilir? Niçin? Şiirde hangi deyimlerin ve atasözlerinin kullanıldığını bulup anlamlarını araştırır mısınız? 14
Şiirde anlatılan olayları düzyazıya dönüştürerek aşağıya yazınız. Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE 15
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Şiirin kahramanları olan tilki, aslan ve kurt u tutumları yönünden karşılaştırır mısınız? Bu fablı beğendiniz mi? Nedenleriyle yazınız. 16
Yukarıdaki şiir bir fabldır. Fablların özelliklerini biliyor musunuz? Fabl Bir tür küçük öyküdür. Olaya dayalı bir anlatımı vardır. Hayattan alınan küçücük kesitler, hayvanlar ya da bitkiler arasında geçmiş gibi anlatılır. Bugün daha çok çocuk edebiyatında yer alan fablların, toplumu eğitici ve kötü davranışlardan caydırıcı özelliği ile eskiden büyükleri eğitmede de kullanıldığı sanılmaktadır. Fabllarda soyut konular, olay planıyla hem somutlaştırılarak hem de hareket kazandırılarak işlenir. Olaylar; aslında insanlar arasında geçen iyi-kötü, cesur-korkak, dürüst-ikiyüzlü, gözü tok-açgözlü... vb. çatışmalardır ve bu niteliklerin yakıştırıldığı hayvan kahramanlar arasında geçmiş gibi gösterilir. Fablın da dört öğesi vardır: Kişiler, olay, zaman, yer. Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Kişiler: Fablın konusu olan olay, kişileştirilmiş en az iki hayvanın başından geçer. Bunlardan biri iyi ahlaklı bir tipi, diğeri kötü ahlaklı bir tipi canlandırır. Fablda ikinci derecede kişiler çok azdır, bazen yoktur. Kişi betimlemesi yoktur. Örneğin kahramanlar arasında tilki varsa biz onu kurnaz insan yerine koyarız; arslan varsa cesaretine güvenen biri yerine koyarız. Kısa olay bile bütün yönleriyle değil, yalnızca fabla konu olan yönüyle tanımlanır. Derinlemesine duygu çözümlemelerine yer verilmez. Fabllarda bir de anlatıcı kişi vardır. Bu kişinin de betimlemesi yapılmaz, cinsiyeti verilmez. Anlatıcı kahramanları izler, dersini alır. Böylece dinleyen ile aynı görüşü paylaşır. Olay: Fablın konusu insanın başına gelebilecek herhangi bir olaydır. Olay, kahramanın eyleme dönüşmüş beğenme, istek, özlem, öfke, korku gibi tutkuya dönüşmüş duygularından doğar. Fablın gövdesini bir olay oluşturur, asıl önemli olan fablın anlatılış nedenidir. Buna ders denir. Fabl planı dört bölümdür: Serim, düğüm, çözüm, öğüt. SERİM: Olayın türüne, çıkarılacak derse göre kişileştirilmiş hayvanlar ve çevre tanıtımının yapıldığı bölümdür. DÜĞÜM: Olay o çevrede verilmek istenen derse göre gelişir. Kısa ve sık konuşmalar vardır. Hemen birkaç konuşma ile olay düğümlenir. ÇÖZÜM: Olay beklenmedik bir sonuçla biter. Fablın en kısa bölümüdür. 17
Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE ÖĞÜT: Ana fikir bu bölümde öğüt niteliğinde verilir. Bu bölüm kimi zaman başta, kimi zaman sondadır. Kimi zaman da sonuç okuyucuya bırakılır. Yer: Betimleme yapılmaz; fakat çevre çok iyi verilmelidir: Orman, göl kenarı, yol gibi. Olayın geçtiği yer olayla birlikte değişebilir. Zaman: Her olay gibi fabldaki olay da bir zaman diliminde geçer. Kronolojik zaman kullanılır. Dünyanın en ünlü fabl yazarları Beydeba, Ezop ve Jean de La Fontaine dir. Ezop un fablları İ.Ö. 300 yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir. ABD li James Thurber ve İngiliz George Orwell çağdaş fabl yazarlarıdır. Fablı ilk olarak yazanlar Hititlerdir. Hititler fablları taş tabletlere yazıp resimliyorlardı. Fabl Yazarken de Bunlara Dikkat Etmek Gerekir: İçerik: Kahramanlar hayvanlar olmalıdır. Kahraman olarak seçilen hayvanların en az bir özelliği belirtilmelidir. (Örnek tilki, kurnaz; karınca, çalışkan ) Verilen derse uygun olay / olaylara yer verilmelidir. Fabla uygun bir başlık verilmelidir. Yazılan fabl özgün ve nitelikli olmalıdır. Fablda kişileştirme ve konuşturmalardan yararlanmalıdır. Atasözü, deyim ve söz sanatlarını uygun durumlarda kullanarak anlatımı zenginleştirmelidir. 18
YAŞ 9 10 11 + Refik Durbaş BİRİ DEV BİRİ PİRE Mevlânâ dan esinlenerek bir şiir, on masal! Usta şair Refik Durbaş, Mevlânâ nın Mesnevi sinde yer alan bazı masalları sizler için uyarladı. Ormanda uzun bir süredir barış ortamı varmış. Güvercin baykuş ile kavga etmiyor, kaplumbağa tavşan ile yarışa kalkmıyor, tilki ile sansar akşam yemeklerini paylaşıyormuş. Her şey iyi ve güzelmiş, ama bir korkuları varmış: O da ormanın kralı aslan ISBN 978-975-07-1584-6