MURKORMİKOZ Zygomikoz; Mucormycosis; Zygomycosis; Mukormikoz sinüsler, beyin, akciğerler ve nadiren cildi içeren mantar hastalığıdır. Çok ağır ve hızlı seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır. İmmün sistemi zayıf hastalarda ortaya çıkar. Genellikle kısa sürede ölümle sonuçlanan bir mantar enfeksiyonudur. Mukormikoz neden olur? Hastalık doğada özellikle toprakta bolca bulunan mantarlar nedeniyle ortaya çıkar. Mukor cinsi mantarlar çürüyen kütük ve ağaçlarda, toprakta, gübrede, çöp alanlarında bol bulunur. Vücuda kesik, çizik yada solunum ile bulaşır, mukozalardan göze bulaşabilir. Vücuda bir kez yerleştikten sonra hızla çoğalır ve yayılarak ölüme yol açar. Sağlıklı bireylerde normal immün sistem mukor cinsi bu mantarın yayılmasını durdurur ve herhangi bir hastalığa yol açmadan mantarı öldürür, uzaklaştır. İmmün sistemin bozulduğu durumlarda mantar hızla yayılır ve genellikle hızla ölüme yol açar. Mukormikoz kimlerde görülür? Hastalık immün sistemi zayıflamış kişilerde görülür: Kontrolsüz diyabet, HİV enfeksiyonu ve AİDS, Lösemi, Lenfoma, Organ nakli nedeniyle immün sistemi baskılayan ilaç kullanımı, Kemoterapi, Uzun süre steroid ve kortizon kullanımı,
Demir zehirlenmesi nedeniyle deferroksamin kullanımı, Metabolik asidoz varlığı, Kronik sinüzit varlığı Mukormikoz için hazırlayıcı nedenlerdir. Mukormikoz belirtileri nelerdir? Hastalığın yerleştiği alana göre şikayetler değişir. Solunum sistemine yerleşen Mukormikoz da aşağıdaki bulgular görülür. Mukormikoz un saatler içinde geliştiği ve bu bulguların birkaç saat içinde ortaya çıkarak genel durumu hızla bozduğu unutulmamalıdır: Ateş, Öksürük, Yüz ağrısı, Gözde şişme ve göz yuvarlağının dışarı doğru itilmesi, Sinüsler üzerinde kızarıklık, Kanlı öksürük, Nefes darlığı, Kanlı kusma, Karın ve göğüs ağrısı, Fenalık hissi, şuur bulanıklığı, Uykuya meyil ve genel durumda hızla bozulma. Cilt enfeksiyonlarında ise hızla gelişen kızarıklık, enfeksiyon yerinde sıvı birikimi ve akıntı, şiddetli ağrı, sertlik, şişlik ve siyahlaşma olur. Mukormikoz teşhisi nasıl konur? Enfeksiyon yerinden alınan bir örneğin laboratuarda incelenmesi ve kan testleri ile tanı konur. Görüntülenme yöntemleri, röntgen, bilgisayarlı tomografi ve MR sinüz tutulumu hakkında bilgi verir. Mukormikoz tedavisi: Mukormikoz çok ciddi ve hızlı yayılan ölümcül bir mantar hastalığıdır. Hastalıktan şüphe edilmesi bile hızla hastaneye
yatırılıp incelemeyi gerektirir. Tanı konur konmaz en hızlı şekilde tedavi başlanmalıdır. Erken tedavi ile hayatta kalmak mümkün olabilir. Tanı konur konmaz antifungal tedavi başlanır, cerrahi istenir ve ölü dokuların hızla cerrahi olarak çıkarılması gerekir. Mukormikoz dan korunma Doğada yaygın olarak bulunan mukor cinsi mantarlardan korunmak mümkün değildir. Hastalıktan korunmanın en önemli yolu immün sistemi bozan durumların bir an önce düzeltilmesidir. Mukormikoz en sık kontrolsüz diyabet hastalarında görülür. Diyabetin kontrolü immün sistemin normal çalışması için şarttır. Referanslar : National Foundation for Infectious Diseases http://www.nfid.org/ Centers for Disease Control and Prevention http://www.cdc.gov/ The Canadian Lung Association http://www.lung.ca/ Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/ Mucormycosis. Center for Disease Control and Prevention (CDC) website. Available at: http://www.cdc.gov/fungal/mucormycosis/. Accessed May 20, 2013. Mucormycosis. EBSCO DynaMed website. Available at: http://www.ebscohost.com/dynamed/what.php. Updated May 16, 2013. Accessed May 20, 2013. Radha S, Tameem T, Fernandez DK, Satyanarayana G. Gastric zygomycosis (mucormycosis). The Internet J Pathol. 2007;5(2).
KRİYOGLOBÜLİN Cryoglobulins; Soğuk aglutinin; Kriyoglobülin kanda bulunan anormal proteinlerdir ve 37 derecede kristalleşirler. Birçok hastalık sırasında ortaya çıkabilirler ancak vakaların %90ı Hepatit C sırasında görülür. 3 tip kriyoglobülin vardır ve kanda bu proteinlerin varlığına Kriyoglobülinemi denir. Kanda kriyoglobülin varlığına neden bakılır? Kriyoglobülinemi den şüphelenilen her durumda kanda kriyoglobülin bakılır. Kriyoglobülinemi birçok sistemi etkileyen bir hastalıktır deri, eklemler, böbrekler ve sinir sistemi etkilenir. Kriyoglobülin testi için normal değer: Normalde kanda kriyoglobülin negatif olmalıdır. Kanda kriyoglobülin varlığı ne anlama gelir? Hepatit ( özellikle hepatit C ), İnfeksiyöz mononükleozis, Lösemi, Lenfoma, Makroglobülinemi, Romatizmal artrit, Sistemik Lupus Eritematozus, Nefrotik sendrom hastalığına bağlı olarak kriyoglobülin testi pozitif olabilir.
PERİFERİK YAYMA Formül Lökosit; Blood differential; Kan içindeki hücrelerin mikroskop altında detaylı incelenmesidir. Hücrelerin normal, anormal, immatür olanları ve yüzde oranları sayılır. Kanı oluşturan eritrositler ve 5 ana hücrenin incelemesi yapılır: Nötrofil lökositler, Lenfositler, Monositler, Eozinofiller, Bazofiller sayılarak incelenir. Periferik yayma ne için yapılır? Kansızlık, enfeksiyonlar, lösemi araştırması amacıyla yapılır. Kan Sayımı İçin normal değerler: Nötrofiller: % 40 ila 60, Lenfositler: % 20 ila 40, Monositler: %2 ila 8, Eozinofiller: %1 ila 4, Bazofiller: % 0,5 ila 1 oranında bulunur. Kanda beyaz küre artışı: Enfeksiyonlara, Akut streslere, İnflamatuar hastalıklara, Lösemiye, İlaçlara bağlı olabilir.
Kan hücrelerinden birinin aşırı yükselmesi diğerlerinin rölatif olarak düşmesine yol açar. Nötrofil lökosit artışı: Akut enfeksiyonlara, Akut streslere, Eklampsiye, Gut hastalığına, Myelositik lösemiye, Romatizmal ateşe, Romatoid artrite, Tidoidit e, Travmalara bağlı olabilir. Nötrofil sayısında düşme: Aplastik anemiye, Kemoterapiye, İnfluenza ve diğer viral enfeksiyonlara, Ağır bakteriyel enfeksiyonlara, Radyoterapi ve radyasyona maruz kalmaya bağlı olabilir. Lenfosit artışı: Kronik bakteriyel enfeksiyonlara, Hepatitlere, İnfeksiyöz mononükleozis e, Lenfositik lösemiye, Multipl myelomaya, Kabakulak, kızamık gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir. Lenfositlerde düşüklük: Kemoterapiye, HIV enfeksiyonuna, Lösemiye, Radyasyon tedavisi yada radyasyona maruz kalmaya,
Sepsise bağlı olabilir. Monosit artışı: Kronik inflamatuar hastalıklara, Paraziter enfeksiyonlara, Tüberküloza, İnfeksiyöz mononükleozise, Kızamık, kabakulak gibi bazı viral enfeksiyonlara bağlı olabilir. Eozinofil sayısında artış: Alerjik reaksiyonlara, Kanserlere, Kollajen vasküler hastalıklara, Paraziter enfeksiyonlara bağlı olabilir. Bazofil miktarında düşme alerjik reaksiyonlarda görülür. Referanslar: Bagby GC. Leukopenia and leukocytosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 173. Dinauer MC, Coates TD. Disorders of phagocyte function and number. In: Hoffman R, Benz EJ Jr, Shattil SJ, et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier; 2008:chap GLOBULİN Globülin hem bazı maddelerin kanda taşınması ve hemde vücudun savunmasında yer alan kan proteinleridir ve 4 guruba ayrılır. Alfa 1 / Alfa 2 / Beta ve Gamma globulinler.
Gamma globulinler savunma proteinleridir immunoglobulin olarak bilinirler ( IgG, IgM, IgA, IgE, IgD ). Elektroforezde saptanan normal protein oranları: Albumin: Totalin %52-68 Alfa 1 globulin: Totalin %2,4,4,4 Alfa 2 globulin: Totalin %6,1-10,1 Beta globulin: Totalin %8,5-14,5 Gamma globulin: Totalin %10-21 Globulinlerde artışa neden olan sebepler: Enfeksiyon hastalıkları, Kronik iltihabi hastalıklar, Bazı kemik iliği tümörleri, Romatizmal hastalıklar, Kanser metastazları, Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları Globülin miktarına artışa neden olur. C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR C1 esterase inhibitor; C1-INH; İmmün sistemin en önemli iltihabi proteinleri kompleman sistemidir. Kompleman sistemi kanda serbestçe dolaşan proteinlerden oluşur (C1 den C9 a kadar). Bu sistemin başlangıcı C1 Proteinidir. C1 esteraz inhibitörü bu proteini kontrol eder. Kompleman proteinleri otoimmün hastalıklarda, herediter anjioödem gibi hastalıklarda önemli rol oynar. Bkz:
Kompleman, Kompleman C3 (C3), Kompleman C4 (C4), CH50, CH100. C1 Esteraz inhibitörü için normal değerler: Normalde: 16-33mg/dL olmalıdır. C1 esteraz inhibitörünün düşüklüğü: Anjioödem, Otoimmün hastalıklar: Sistemik Lupus eritematozus, Sjogren sendromu, Mikst konnektif doku hastalığı, Lenfoma, Lenfoproliferatif hastalıklar, C1 esteraz inhibitörü yüksekliği: Gebelik, Androjen steroidlerin kullanımında görülür. B LENFOSİT / T LENFOSİT ORANI B and T cell screen; Direct immunofluorescence; E- rosetting; T and B lymphocyte assays; B and T lymphocyte assays; Kandaki T ve B lenfositlerin miktarın ve oranına bakan test
dir. Kanda bakılır. Aşağıdaki durumlar B ve T hücre oranını etkiler: Kemoterapi, HIV enfeksiyonu, Radiyoterapi, Geçirilmiş enfeksiyonlar, Steroid ilaç tedavisi, Stres, Cerrahi girişim. T lenfositlerini arttıran sebepler: Akut lenfoblastik lösemi, Kronik lenfositik lösemi, İnfeksiyöz mononükleoz, Multipl myelom, Sifiliz, Toksoplazmoz, Tüberküloz. B Lenfositlerin sayısını arttıran sebepler: Kronik lenfositik lösemi, DiGeorge Sendromu, Multipl Myelom, Wladenstrom Makroglobülinemisi, T lenfositlerini düşüren sebepler: Konjenital T hücre eksikliği sendromları: o Nezelof sendromu, o DiGeorge sendromu, o Wiskott-Aldrich sendromu, Kazanılmış T hücre eksikliği: o HİV enfeksiyonu, o HTLV-1 enfeksiyonu, B hücre proliferatif hastalıkları; o Kronik lenfositik lösemi,
o Waldenstrom makroglobülinemisi, B lenfosit sayısını düşüren sebepler: AİDS, Akut lenfositik lösemi, Doğumsal immünglobülin eksikliği sendromları, Kazanılmış immünglobülin eksikliği sendromları. Referanslar: Marks PW, Rosenthal DS. Hematologic manifestations of systemic disease: infection, chronic inflammation, and cancer. In: Hoffman R, Benz EJ Jr, Shattil SJ, et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier; 2008:chap 15 B CELL LÖSEMİ / LENFOMA PANELİ B-cell leukemia/lymphoma panel; B Lenfosit Yüzey Marker Paneli; B lenfositleri kanın beyaz hücreleridir. İmmün sistemin önemli hücreleridir. B cell Lösemi Lenfoma panelinde bu hücrelerin yüzeyinde yer alan proteinlere bakılır. Bu proteinler lösemi / Lenfoma tanısında kullanılır. Kan, kemik iliği yada Lenfoma şüphesinde lenf bezi biyopsisinden bakılır. Kan örneği immün fenotipleme ile flow citometri yöntemiyle incelenir.
B cell lösemi / Lenfoma paneli ne için istenir? Periferik yaymada anormal lökositler / lenfositler görülürse, Lösemi yada Lenfoma dan şüphelenilirse, Lösemi / Lenfoma nın tipini belirlemek amacıyla istenir. Referanslar: 1. Appelbaum FR. The acute leukemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 194. 2. Bierman PJ, Harris N, Armitage JO. Non-Hodgkin s lymphomas. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 196. 3. Kantarjian H, O Brien S. The chronic leukemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 195. 4. Najfeld V. Conventional and molecular cytogenetic basis of hematologic malignancies. In: Hoffman R, Benz EJ, Shattil SS, et al, eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2008:chap 55 ALKALİ FOSFATAZ İZOENZİMLERİ ALP İzoenzimleri; Alkali fosfataz tüm dokularda bulunan ancak karaciğer ve kemiklerde yoğun olarak bulunan bir enzimdir. ALP izoenzimleri yüksek ALP miktarının hangi dokudan kaynaklandığını bulmak için yapılan laboratuar testleridir. Bkz: Alkali Fosfataz Test aç karnına alınan kandan bakılır. Bazı ilaçlar Alkali
Fosfataz testi sonuçlarını bozar: Allopürinol, Antibiyotikler, Ağrı kesici ilaçlar ( NSAİ), Doğum kontrol ilaçları, Diyabet ilaçları, Klorpromazin, Kortizon, Erkeklik hormonları, Metildopa, Narkotik ilaçlar, Propranolol, Trankilizanlar, Trisiklik anti depresan ilaçlar Alkali Fosfataz test sonuçlarını bozar. Alkali fosfataz izoenzim testi ne gösterir? ALP testi yüksek ise yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını tespit amacıyla ALP izoenzimleri ne bakılır. Aşağıdaki hastalıkların teşhisine yardımcı olur. Kemik hastalıkları, Karaciğer, safra kesesi ve safra yolu hastalıkları, Karın ağrılarının kaynağının tespiti, Paratiroid bezi hastalıkları, Vitamin D eksikliği, Alkali Fosfataz İzoenzimleri için normal değerler: Erişkin: 20 140 IU/L dir. Çocuklarda daha yüksektir. Çocuklarda büyüyen kemikler ALP değerini yükseltir. Büyüme dönemlerindeki çocuklarda ALP değeri 500 IU/L dek çıkabilir. Bu yüzden Alkali fosfataz testi çocuklara yapılmaz, Yüksekliği bir hastalığı göstermez.
Alkali Fosfataz İzoenzimleri testi ne için yapılır? ALP izoenzimleri ALP yüksekliğinin karaciğerden mi kemiklerden mi kaynaklandığını araştırmak amacıyla yapılır. ALP arttıran sebepleri birbirinden ayırmak için yapılır birçok dokuda ALP mevcuttur bu yüksekliğin hangi dokudan kaynaklandığını anlamak amacıyla ALP izoenzimlerine bakılır. Aşağıdaki hastalıkalrın birbirinden ayrılmaıs içi nalp izoenzimleri bakılır: Kemik hastalıkları, Kırık, Kırıkların iyileşme dönemleri, Kemik tümörleri, Hiperparatiroidi, Paget hastalığı, Safra taşları, Safra yolu hastalıkları, Karaciğer hastalıkları, Hepatit, Lenfoma, Lösemi. ALP düşüren sebepler: Kötü beslenme ( malnutrisyon), Protein eksikliği, Wilson hastalığı. Hastalık bulguları yoksa normal değerden hafifçe yüksek değerler bir hastalığa işaret etmez. Referanslar: Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73.
ALP Alkali Fosfataz Alkali Fosfataz; Alkalen Fosfataz; Tüm vücut dokularında bulunur, en çok karaciğer, safra yolları ve kemiklerde bulunur. Bkz :ALP izoenzimleri. Açken alınan kandaki miktarına bakılır. Birçok ilaç ALP seviyesini etkiler: Allopürinol, Antibiyotikler, Doğum kontrol ilaçları, Şeker ilaçları, Klorpromazin, Kortizon, Erkek hormonları, Metildopa, Narkotik ağrı kesiciler, Ağrı kesiciler ( NSAI), Propranolol, Trankilizanlar, Trisiklik antidepresanlar. Alkali Fosfataz testi ne için yapılır? Alkali fozfataz testi karaciğer ve kemik hastalıklarının tespitinde kullanılır. Karaciğer fonksiyon testlerinden birisidir. Alkali Fosfataz için normal değerler: Erişkin. 44-147 IU/L dir.
ALP yi arttıran sebepler: Safra yolları tıkanması, Kemik hastalıkları, B ve O kan gurubu insanlarda aşırı yağlı gıda ALP arttırır, Kemik kırıkları, Hepatit, Hiperpartiroidi, Lösemi, Karaciğer hastalıkları, Lenfoma, Kemik tümörleri, Osteomalazi, Paget hastalığı, Riketsiya, Sarkoidoz. Alkali Fosfataz hangi hastalıkların teşhisinde kullanılır? Alkolizm, Alkolik karaciğer harabiyeti ( hepatit / siroz), Safra yolları hasarı, Safra taşları, Dev hücreli temporal arterit ( Giant Cell Temporal Arteritis), Multipl Endokrin Neoplazi tip II ( MEN II), Pankreatit, Renal hücreli karsinom hastalıklarının teşhisinde ve tedavi takibinde ALP önemli bir testtir. Alkali Fosfataz seviyesini düşüren sebepler ( hipofosfatazemi): Kötü beslenme, Protein eksikliği, Wilson hastalığı.
Referanslar: 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 150. 2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:chap 73.