COMP190 Hukuk için Bilgisayar Ünite 13: İnternet in Kullanımı Doğu Akdeniz Üniversitesi Bilgisayar ve Teknoloji Yüksek Okulu Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bölümü
Giriş Bu ünitede internet, world wide web, elektronik posta, sohbet, dosya transferi, arama motoru, konularını göreceğiz. 2/37
Giriş Bu üniteyi tamamladığınızda şu becerileri elde edineceksiniz: Arama motorlarını kullanarak aradığınız bilgilere erişebilecek, İnterneti kullanarak iletişim kurabilecek, İnterneti sohbet amaçlı kullanabileceksiniz. 3/37
Giriş Bilgiyi kaydetmek kullanmak ve değişimini yapmak belki de insan hayatının temel uğraşlarından biridir. Bilgiyi ve onu kaydetmeye duyulan ihtiyacın tarihi oldukça eskilere dayanmaktadır. Kaldı ki bilginin kaydedilmesi tek başına yeterli değildir. Bilginin asıl yararlı olmasını sağlayan onun pek çok kişi tarafından paylaşımıdır. 4/37
Giriş Bilişim teknolojisi olarak adlandırılan teknoloji ürünleri ile günümüzdeki bilgiyi kullanmamıza ve paylaşmamıza aracılık eden teknolojik araçlar o derece yaygın hale gelmiştir ki, bilgi adeta herkesin parmak ucundadır. Özellikle bilgisayar bu tür teknolojik ürünlerin en gelişmiş ve en kapsamlı örneğini oluşturmaktadır. 5/37
İnternet Bilgisayarlara kaydedilmiş olan bilginin paylaşımını sağlayan şey, bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurabilmesidir. Dünya üzerinde yer alan bilgisayar ağlarının birbirlerine bağlanmaları ise İnternet aracılığı ile gerçekleşmektedir. 6/37
İnternet İnternet, dünya üzerinde yer alan bilgisayar ağlarının birbirlerine bağlanarak meydana getirdikleri ağların adıdır. Kendisi de bilgisayar ve iletişim teknolojisinin bir ürünü olan İnternet, bilginin sunulduğu, dağıtıldığı ve değişimin yapıldığı çok büyük bir dağıtım kanalı olduğu gibi aynı zamanda bilginin bir ticaret aracı olarak görüldüğü bir ortak olarak ortaya çıkmaktadır. 7/37
İnternet İnternet ağlarında, dünya ölçüsünde üniversiteler, araştırma kurumları, kamu ve devlet kuruluşları, kar amacı gütmeyen kuruluşlar, bilgisayar işletmeleri, kar amacı güden diğer ticari kuruluşlar, internet bağlantı ve altyapı hizmeti veren işletmeler, meslek kuruluşları, sivil toplum örgütleri, bireyler, özel ilgi grupları, yani akla gelebilecek her türden kullanıcı bulunmaktadır. Dolayısıyla bu kadar farklı nitelikte kullanıcının bir araya gelerek oluşturduğu internet ağında her türlü bilgiyi bulmak mümkündür. 8/37
İnternet İnternet üzerinde bulunan bilgiler genel olarak şu şekilde sınıflandırılır: Metin Resim Grafik Çizim Tablo Sayısal bilgi Ses Hareketli görüntü Animasyon Canlı görüntüler 9/37
İnternet Genel bilgilerden (metin, resim, çizim, ses, vs.) birkaçının bir araya gelerek oluşturduğu bilgilere çoklu ortam yani multi-medya denir. Örneğin, bir metin ayı anda sesli olarak dinlenebilmesi, ya da bir görüntünün hareketli ve sesli izlenebilmesi gibi. 10/37
İnternet Yukarıdaki sınıflamanın yanı sıra, bilgiler sabit içerikli ya da değişken içerikli olarak sınıflandırılabilirler. Sabit içerikli bilgi, kullanıcıların herhangi bir etkileşimi olmaksızın tüm kullanıcıların aynı bilgiyi görüntüleyebilmesidir. Örneğin, Doğu Akdeniz Üniversite sinin ana sayfası ya da fakülteler ile ilgili bilgilerin bulunduğu sayfalar ya da duyuruların bulunduğu sayfalar sabit içeriklidir. Değişken içerikli bilgi, kullanıcılara ya da zamana bağlı olarak sayfalarının içeriklerinin değiştiği bilgilerdir. Örneğin, öğrenci portal sitesine girdiğiniz zaman değişken içeriklidir; her bir öğrencinin yazdığı öğrenci numarasına göre, her bir kullanıcıya farklı bilgiler sunabilmektedir. 11/37
Küresel Ağ Bağlantıları Günümüzde www adı verilen grafik ara yüz sayesinde internette kolayca bilgi alışverişi yapılmaktadır. www adı verilen grafik ara yüzün açılımı Word Wide Web (Küresel Ağ Bağlantıları) dır. www, bir ağ ortamında bilgilerin depolanması, biçimlenmesi, gösterilmesi ve geri çağrılması için evrensel olarak kabul edilmiş standartlardan oluşturulmuş bir sistemdir. Bilgiler elektronik sayfalarda sunulur. Bu sayfalar, HTML(Hyper Text Markup Language = Hiper metin gösterimi) dili kullanılarak bağlantılandırılır. 12/37
Küresel Ağ Bağlantıları Herhangi bir organizasyon ya da birey tarafından yaratılan sayfaların hepsine birden Web Sitesi adı verilir. Web Sitesi içinde yer alan ekranların her birine birer Web Sayfası denmektedir. Kullanıcıların web sitelerini görebilmesi için öncellikle İnternet bağlantısının olması ve sonrasında da HTML standartlarına göre düzenlenmiş Web tarayıcısı (browser) adı verilen özel yazılım aracına sahip olması gerekir. 13/37
Küresel Ağ Bağlantıları İnternet te en fazla kullanılan yazılımlar, İnternet in bir alt uygulama alanı olan www de gezinmeye izin veren tarayıcılar ile kişiler arasında iletişim kurmayı sağlayan sohbet ve elektronik posta kullanımını kolaylaştıran yazılımlardır. 14/37
Internet Explorer Internet Explorer, menüler ve araç çubukları mantığı ile çalışan Windows İnternet sisteminin bütünleşik bir sistemini oluşturmaktadır. İnternet te en fazla kullanılan yazılımlarla, grafik ara yüzlü yazılımlar içinde kullanımı en kolay yazılımlar şunlardır: Internet Explorer Google Chrome Mozilla Firefox Netscape Navigator 15/37
Internet Explorer Internet Explorer tarayıcısında yer alan simgeler: 1. Geri simgesi: Bulunan sayfadan bir önce hangi sayfa görüntülendi ise, o sayfaya geri dönülür. 2. İleri simgesi:ilerideki sayfalara ulaşmanızı sağlar. 3. Dur simgesi: Sayfanın getirilmesi işlemini iptal edebilirsiniz. 4. Yenile simgesi: Sitelerde yer alan en son bilgileri görüntülemek için kullanılır. 5. Ana sayfa simgesi:ilk olarak karşılaşacağınız sayfadır. 6. Arama simgesi:internet üzerindeki bilgileri taramanızı kolaylaştıracak simgedir. 7. Sık Kullanılanlar simgesi: Bir sayfaya çok sık ulaşıyor iseniz, her defasında o sitenin Web adresini yazmak yerine sık kullanılanlara bu adresi eklersiniz ve adres çubuğuna yazıldığında otomatik olarak yüklenmeye başlayacaktır. 8. Geçmiş simgesi: Belirli bir dönem önce ziyaret edilmiş olan Web sitelerinin isimleri tutulmaktadır. 9. Elektronik posta simgesi: Açık olan sayfayı ya da linki göndermek için kullanılır. 10. Yazdır simgesi: Üzerinde bulunduğunuz sayfanın yazıcıdan çıktısının alınmasını sağlar. 11. Tartışma grupları simgesi:ilgi alanlarınızın ortak olduğu İnternet kullanıcıları ile tanışabilir, ve görüş alışverişi yapabilirsiniz. 16/37
Dosya Transfer Protokolü İnternet kullanıcıları çoğu zaman işlerini yapabilmek için birtakım özel amaçlı yazılım parçalarına ihtiyaç duyarlar. Dosya Transfer Protokolü (ftp), bir başka bilgisayarda kullanıcıların erişimine genellikle ücretsiz (freeware) ya da düşük bir ücret karşılığında (shareware) sunulan yazılımların, kişilerin bilgisayarların transfer edilebilmesi için yararlanılan bir ara yüzüdür. Sadece kullanıcılara yazılım sağlamak için aracılık eden internet sitelerine iki örnek verecek olursak: o www.download.com o www.tucows.com 17/37
Dosya Transfer Protokolü Dosya transfer işlemi yapabileceğiniz www.download.com sitesi örneği: 18/37
Dosya Transfer Protokolü Doğu Akdeniz Üniversitesi dosya transfer sitesinin görüntüsü: 19/37
Telnet Telnet, başka bir bölgede bulunan bilgisayarı sanki yanındaymış gibi kullanmayı sağlayan bir internet programıdır. Bu programı kullanırken bulunduğunuz yerdeki bilgisayarın işlemcisini ve işlem yapma kapasitesini kullanmak yerine, telnet ile bağlı bulunduğunuz bilgisayarın işlemcisini ve işlem yapma kapasitesini kullanmış olursunuz. Bunu sağlamak için kendi bilgisayarınızın işlem yapma kapasitesinin ortadan kaldırılması yani sizin bulunduğunuz yerdeki kullandığınız bilgisayarın işlem gücü olmayan bir terminal durumuna dönüştürülmesi gerekmektedir. 20/37
Telnet Bu dönüşüm işini yapmayı sağlayan sizin bilgisayarınızı sanal terminal durumuna dönüştüren emülatör programları bulunmaktadır. Telnet işte bunlardan bir tanesidir. Telnet programı yardımı ile başka şehirlerde bulunan kütüphanelerdeki yerleşik bulunan bilgisayarlar aracılığıyla o kütüphanedeki kaynakları taramak için kullanabilirsiniz. 21/37
Telnet Bir telnet oturumu örneği: 22/37
Arama Motorları Eğer internet üzerinde belirli bir konuda araştırma yapılması gerekiyorsa, İnternette gezinmek (Sörf yapmak) kullanıcıların zaman kaybına uğramasına yol açar. Arama motorları, aramak istenilen bilgilerin birkaç kelime ya da başlık ile yazıldığı takdirde internet üzerinde yer alan sitelerin adreslerini, hiper metin bağlantısı olan site adresleri şeklinde çıkaran internet siteleridir. Bu site adreslerinin üzerine tıklandığında doğrudan bu sitenin internet adresi sizin araç çubuğunuzda yer alır ve siz bu siteye doğru yönlendirilirsiniz. Kullanımı yaygın olana arama motoru adresleri: www.yahoo.com www.altavista.com www.google.com www.arabul.com www.infoseek.com www.hotbar.com 23/37
Arama Motorları İnternet üzerinde istediğiniz bilgiye ulaşmada size yardım eden bir başka bilgiye ulaşma aracı Web rehberleridir. Web rehberleri ilgilenilen konu hakkında temel başlıklar halinde bilgi veren, istenildiği taktirde daha derin konulara doğru sizi yönlendiren araçlardır. Bir web rehberi, ilgilendiğiniz konu ile ilgili bilgileri taşıma potansiyelinin yüksek olduğu alanlar ile daha fazla ilgilenmenizi diğer alanlarda boşuna vakit kaybetmemenizi sağlar. 24/37
Arama Motorları Arama motorlarında aradığınız bilgiye kolayca ulaşmak için dikkat edilmesi gereken kurallar: Ne aradığınız iyi bilmek ve aranılan kavramı bir yada birkaç sözcükten oluşan bir cümleyle tanımlayabilir olmak. Çok genel sözcüklerden kaçınmak. Örneğin, DAÜ sayfasını arıyorsanız, arama motorunun arama çubuğuna Doğu Akdeniz yazarsanız, konu ile ilgisi olmasa da içinde Doğu Akdeniz geçen pek çok sayfa açılacaktır. Bu yüzden aradığınız konuya uygun anahtar sözcükleri seçmek gerekir. Arama motorları genellikle küçük ve büyük harfe karşı duyarlıdır. Örneğin, küçük harflerle yazdığınız zaman, belge içinde küçük harflerle geçen o sözcüğün bulunduğu belgeyi getirecektir. İnternet dili İngilizce olduğundan Türkçe kelimelerin arama motorlarında taratılmasında tam olarak istediğiniz sonuçlara ulaşamayabilirsiniz. Türkçe karakterler yerine benzer harfleri kullanarak tarama yaptırabilirsiniz. Bir kelime grubunun geçtiği bilgilere ulaşmak için, bu sözcükleri ya çift tırnak içinde ya da aralarına (-) yazarak aramalısınız. Bir anahtar sözcüğün mutlaka gelen belgelerin içinde olmasını istiyorsanız, başına + koyun. Eğer bir sözcüğün gelen belgelerle olmamasını istiyorsanız başına koyun. Sözcükleri tekil olarak aratın. Sonlarına * koyarsanız, bu joker anlamına gelir ve başında yazdığınız harflerle başlayan tüm sözcükleri içeren belgeler aranır. Bir sözcüğü aratıp da ilgili belgeleri bulamadığımız zaman eş anlamlı sözcüklerle aramaya devam edin. 25/37
Arama Motorları Aşağıda arama motorlarından biri olan www.google.com arama motorunun web sitesi ve arama yapmak için kullanıcıların anahtar kelime yazmaları için ayrılmış alan görülmektedir. 26/37
Arama Motorları Bir web sitesinin doğru bilgi sunup sunmadığını anlamak için sorulması gereken sorular nelerdir? Web sayfalarının bir yazarı var mı? O kişiyle bağlantı kurmak mümkün mü? Yazarın adları, şirket ya da telefon numarası var mı? Web sayfası en son ne zaman güncellenmiştir? İlk ne zaman kurulmuştur? Bilginin kaynağı konusunda sayfada bir bilgi var mı? Bilgi diğer kaynaklarca da doğrulanıyor mu? Bilgiler belirli bir grup ya da görüşün bakış açısından mı veriliyor? Konu anlatımında görülen eksik bilgiler ya da bölümler var mı? Bilgileri farklı bakış açılarının yaklaşmalarını iletmeden tek bir bakış açısıyla mı sunuyor? 27/37
Arama Motorları Hangi durumlarda bir web sayfasının sunduğu bilgilerin güvenilir olmadığı sonucuna kolayca varabilirsiniz? Ücret talebinde bulunuyorsa. Kendi ifadeleri arasında çelişmeye düşüyorsa. Yazarın geçmişiyle yazdıkları arasında bir bağ söz konusu değilse. Duygusal mesajlar içeren, bir kişiyi öven, sempati yaratmaya çalışan bir tavır söz konusuysa. sanırım, duydum, bilmiyorum, böyle olmalı gibi kişisel fikir belirten ifadeler bulunuyorsa. Konuyu fazla basitleştirme, basit dil oyunları, ifadelerden yorum çıkarma gibi mantık oyunlarının olması durumunda. Kişilerin konuşmalarında sadece bir cümleyi ele alıp bunun üzerinden yorumunu geliştiriyorsa. Bu mesajı tanıdıklarınıza gönderin tarzı ifadeler kullanıyorsa. Çok fazla bilimsel ve tanıdık gelmeyen teknik ifadeler içeriyorsa. Bunlar aldatıcı bilgi kaynakları olduğunda kolayca ayırt edilebilir. 28/37
Arama Motorları Web sitesinde aldatmaya yönelik ifadelerin konuları genellikle şunlardır: Sağlık: Örneğin; Y ürününün içinde bulunan X maddesi kanser yapmaktadır. Bilgisayar: Örneğin; Z programının içinde bilgisayar programı bulunmaktadır. Bu programı acilen bilgisayarınızdan kaldırın. Deprem: Örneğin; ünlü Amerikalı bilim adamı X, önümüzdeki ay çok yıkıcı bir depremin olacağını söylemiş. Devlet bu konuyu panik yaşanmasın diye gizli tutuyormuş. Bütün Emniyet güçleri gizli alarm durumunda. Siyaset: Örneğin; B kişisi istifa etmiş. Ama istifası kabul edilmemiş. Önümüzdeki hafta C partisine geçecekmiş. Ekonomi: Örneğin; az önce aradılar. A bankasında açık varmış. Önümüzdeki hafta iflas edecekmiş. Doların değeri artabilirmiş. Uzay: Örneğin; X gezegeninde yaşam belirtilerine rastlanmış. Burada yaşayan canlılar dünyayla bağlantı kurmuşlar ama gizli tutuluyormuş. 29/37
İnternetin İletişim Amacıyla Kullanımı İki ya da daha fazla kullanıcının farklı alanlarda birbirleriyle bilgisayar ağı üzerinden haberleşmesini sağlar. İnternet aracılığıyla iletişim kurmak için kullanılan yöntemler: Elektronik posta yoluyla iki tarafın uygun olduğu zamanlarda haberleşmek. Sohbet programlarını kullanarak iki bilgisayar kullanıcısının karşılıklı olarak haberleşmesi. Belirli bir amaca yönelik olan haber grupları benzeri mesaj gruplarına üye olarak birden fazla kişi ya da grupla ayni anda haberleşmek. 30/37
Elektronik Posta Elektronik posta (e-posta), iki ya da daha fazla kullanıcının farklı alanlarda birbiri ile bilgisayar ağı üzerinden haberleşmesini sağlamaktır. e-posta hizmetinden yararlanmak için öncelikle bir elektronik posta adresine ve bir elektronik posta hesabına sahip olmanız gerekir. Ayrıca e-posta gönderilecek kişinin de bir e-posta hesabını bilmelisiniz. 31/37
Elektronik Posta e-posta nın diğer iletişim yöntemlerine göre üstünlükleri nelerdir? Elektronik posta adresi olan ve internet te ulaşılabilen herhangi bir kişi ile iletişim kurabilir, posta kutusuna ulaşan e- postalarının uygun bulduğunuz bir zamanda okuyabilirsiniz. Oldukça hızlı bir iletişim yöntemidir. Ucuzdur. Gönderdiğiniz e-posta uygun koşullarda bir kaç dakika içinde yerine ulaşır. Pek çok resmi kurum ve kuruluşlar, kendi bünyelerinde elektronik posta hizmeti verir. Size ek bir mali yük getirmez. İnternet e ulaşabileceğimiz her yerde elektronik postalarınızı okuyabilirsiniz. 32/37
Elektronik Posta e-posta üç temel unsurdan oluşur: Başlık Mesaj İmza Özel kişilere yazdığınız e-postalarınızda kendi duygularınızı belirtmek istediğiniz zaman, e- posta mimiklerini kullanabilirsiniz: 33/37
Elektronik Posta Elektronik postanın başlığı bulunan bilgiler: Konu: Mesajın ne için gönderildiğini belirten bir bilgi satırıdır. Adresler: Bu elektronik postayı gönderen, alanların isimleri bulunur. Ekler: Bir çok elektronik posta programı, mesajla birlikte dosya, resim, ses, video klipleri gibi çoklu ortam öğelerinin gönderilmesini sağlamaktadır. 34/37
İnternet in Sohbet Amacıyla Kullanımı Sohbet yazılımları, her iki tarafında aynı anda bilgisayar başında bulunduğu ve konuşmak yerine uzak mesafelerde söylemek istediklerini yazarak birbirlerine ilettikleri sistem. Sohbet yazılımlarının elektronik posta yazılımlarından farkı, iki tarafında aynı anda bilgisayarın başında olmasıdır. İnternet in yaygın kullanımı alanlarından birisi olan sohbet amaçlı yazılımlara örnek olarak MSN, MIRC ve ICQ yazılımlarını verebiliriz. 35/37
Haber Grupları Bireylerle haberleşmenin yanında internet sizin çeşitli gruplarla haberleşmenizi, seçilen bazı konular hakkında oluşturulan forumlar ile, listelere üye olmanıza olanak sağlar. Haber Grupları, ayrı bir internet protokolü üzerinden çalışan ve ortak bir konu üzerinde haberleşmek isteyenlerin gönderdikleri mesajları saklamak isteyenlerin bu adrese erişerek gelen mesajları okuması temeline dayanan haberleşme türüdür. Haber Gruplarının çalışma sistemi ortak bir konu üzerinden haberleşmek isteyenlerin bu adrese erişmesi ile gelen mesajları okuması temeline dayalıdır. 36/37
Listelerin Kullanımı E-liste, belirli bir konu ile ilgili gelen tüm mesajların grup içerisinde yer alan tüm katılımcılara dağıtılması temeline dayanan haberleşme türüdür. Dağıtım listesi, sadece liste sahibinin, listeye üye olan tüm katılımcılara mesaj gönderebilmesi temeline dayanan haberleşme türüdür. Tartışma listelerinin dağıtım listelerinden farkı, yalnızca liste sahibinin değil, liste üyelerinin de düşüncelerini belirtmek isteyen her bir üyenin listeye mesaj göndererek listedeki herkese mesajın ulaşmasını sağlama şansı bulmasıdır. 37/37