GESTASYONEL DİYABETLİ HASTADA STRESİN YÖNETİMİ Arş.Gör.Dr. Gamze FIŞKIN İ.Ü. Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği AD
İÇERİK PLANı Gestasyonel diyabet tanımı ve sıklığı Gestasyonel diyabette risk faktörleri Gestasyonel diyabetle ilişkili riskler Stres ve stres etkenleri Gestasyonel diyabet ve stres ilişkisi Stresin yönetimi Gestasyonel diyabetli hastada stres yönetiminde kullanılan terapötik yaklaşımlar
GİRİŞ Gebelik; kadın için, hayatı boyunca deneyimleyebileceği en güzel ve özel yaşam süreçlerinden biridir. Bu dönemde maternal ve fetal sağlığı etkileyebilecek ve hormonların sebep olduğu bir takım biyolojik ve fizyolojik değişikliklerin yanı sıra psikolojik değişimlerde yaşanır. Kimi kadında sağlıklı bir şekilde sonlanan gebelik kimi kadınlar için sağlık problemlerinin ortaya çıkabileceği bir durumdur.
Gestasyonel diabetes mellitus (GDM); ilk kez gebelik sırasında tespit edilen, normalin üstünde kan glikoz seviyesi ile karakterize ve postpartum dönemde çoğunlukla düzelen anormal glikoz intoleransı olarak tanımlanır. İnternational Diabetes Federation (2011) Diabetes Atlas 6th Edition
Ortalama 24. gebelik haftasında plasental hormonlardan kaynaklı olduğu düşünülen insülin etkinliğinde azalma ile kendini gösteren patolojik bir durumdur.
GDM riskinde artışa neden olduğu düşünülen bir çok faktör henüz tam Gebelikte olarak kan netlik volümü kazanmamıştır artışı ve yaşanılan hormanal değişimlerin Bu yanında faktörlerin kişisel bir takım kısmı değiştirilebilir faktörlerin de, durumlar GDM oluşumunda iken bir etkili kısmı değiştirilemez olabileceği Değiştirilemez üzerinde durumları faktörler durulmaktadır. içerir. arasında; anne yaşı, yüksek parite, etnik köken, ailesel diyabet öyküsü, makrozomik bebek öyküsü, polikistik over sendromu, daha önceden kan glikoz düzeyinde meydana Değiştirilebilir gelmiş artışlar faktörler ve ise; GDM fiziksel öyküsü inaktivite, sayılabilir BKI 25 kg/m2 ve üstü olması, gebelik sırasında aşırı kilo alımı, düşük fiber ve glisemik indeksi yüksek besin tüketimi, STRES olduğu söylenebilir
Nefropati, nöropati ve retinopati riski Hiperglisemi ve hipoglisemi riski Polihidroamniyos riski Gestasyonel hipertansiyon ve preeklampsi riski Erken doğum tehdidi ve erken doğum riski Müdahaleli doğum ve doğum travmaları Sezaryen doğum riski Üriner enfeksiyon riski Metabolik sendrom riski Postnatal Depresyon Riski Gelecekte Tip 2 diyabet gelişme riski Sonraki gebeliklerde tekrar gestasyonel diyabet gelişme riski Makrozomi riski Hiperinsülinemi Doğum travmaları Kardiyomiyopati Abortus riski Fetal kayıp riski Hipoglisemi riski Respiratuar distres sendromu riski Perinatal asfiksi Hipokalsemi, hipomagnezemi, polisitemi ve hiperbilirubinemi riski Çocukluk ya da ergenlikte obezite riski Metabolik sendrom riski Gelecekte Tip 2 diyabet gelişme riski
GDM VE FETAL OKSIJENIZASYON İLIŞKISI Yapılan araştırmalar diyabette, glisemik kontrol düzeyinden bağımsız olarak plasentanın ağırlık, boyut ve akımında benzer morfolojik anormallikler Maternal meydana Oksijenlenmeyi geldiğini arttır ve bu durumun fetal besin artışına sebep olacağını (relaksasyon göstermiştir. teknikleri) Besin artışı ile paralel olarak artan insulin, fetal aerobik glikoz metobolizması uyararak fetüsün oksijen ihtiyacının artmasına neden olmaktadır. Fetal Oksijenlenmede Artış Eğer yeterli destek sağlanmazsa, artan kollojene bağlı plasental membranlarda kalınlaşma ve hipervaskülarizasyon oluşur, maternal ve fetal sistemik dolaşım arasındaki difüzyon mesafesi artar. Sonuç olarak fetüse taşınan oksijen miktarı azalır ve hipoksemi meydana Sağlıklı gelir Fetüs ve Yeni doğan
Fetüsün sağlıksız olma endişesi GDM nin tedavi rejimine bağlı kalma Gebelik Stresli yaşam süreci komplikasyonu koşulları gebenin olduğu kadar tüm aile (GDM) Yüksek Riskli Gebelikler için de anksiyete ve stres kaynağıdır. Doğum korkusu İyi bir ebeveyn olamama düşüncesi
Depresyon, taciz gibi durumlar sağlık profesyonelleri Eğitim / gelir düzeyi tarafından düşük taranırken, Gebeliğinde stres depresyon göz vs. ardı edilmektedir. deneyimlemiş gebelerde Stresli GDM kadınlara oranı yardımcı yüksek olmak bebeğin doğum kilosu üzerinde pozitif etki yaratacaktır.
Stres GDM İLİŞKİ???
Stres Latince estrica sözcüğünden dilimize geçen stres ; insanların sağlığı ve huzuru için bir tehlike işareti, bir uyarı olarak algılanan ve dolayısıyla yetersiz bir şekilde ele alınan olaylara gösterilen, belirgin olmayan fizyolojik ve psikolojik tepkileri ifade etmektedir
Ayrıca stres, bütünlüğünü koruma ve esas durumuna dönmek için çaba harcama halini de ifade etmektedir. Stres, bedensel ve ruhsal olarak bizi zorlayan tehditler karsısında yeni bir uyum sağlama çabasına girmemizdir.
STRES ETKENLERİ Etken Eşin ölümü Boşanma Hapis cezası Akraba ölümü Yaralanma ya da hastalık Evlilik İşten ayrılma Gebelik Seksüel bozukluk Çocuk sahibi olma Arkadaş ölümü İş değiştirme Büyük borç Çocuğun evden ayrılması Okul değiştirme Şiddet 100 73 63 53 50 47 44 40 39 37 37 36 31 29 20
STRES Gerilim İnsülin salınımı engellenir PANKREASIN SİNİRSEL KONTROLÜ Depolanan glikoz ve yağ asitlerinin kana salınması
Gebelik ve GDM kadın için mevcut bir stres kaynağı olduğu gibi, semptom ve tedavilerinin de stres oluşturduğu fikrinden yola çıkılarak, stres ile diyabet arasında çift yönlü bir ilişki olduğu düşünülmektedir.
Gebeliğin belirsizliği Korku Kontrol kaybı Güçsüzlük Başkalarına bağımlı olma
Aşırı stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini arttırmak amacıyla, durumu değiştirme ya da duruma verilen tepkileri değiştirmeye "stres yönetimi" denir.
Stres yaratan felaketlere maruz kalan kadınlarda hipertansiyon ve GDM görülme oranları yüksektir. İnkar etme şeklinde başa çıkma tarzını kullanan kadınlarda GDM oranları daha yüksek bulunmuştur.
STRESİN YÖNETİMİ 1. Gebelik sırasında stresle baş edilebilmesi için yapılacak en önemli adım; bu duruma neden olan problemin fark edilmesidir. 2. Gerçekleşen değişikliklerin stresi arttırabileceğinin bilinmesi, stresin kan şekeri üzerindeki arttırıcı etkisinin açıklanması 3. Sosyal izolasyona engel olma, sosyalleşme sağlanması 4. Düzenli egzersiz yaptırma, sağlıklı beslenme ve kilo kontrolünü sağlama 5. Gebeliğine, bebeğine vb. pozitif şeylere odaklanmasını sağlama 6. Daha önce üstesinden geldiği stresli olayları hatırlaması ve başa çıkma mekanizmalarını devreye sokmaya çalışma 7. Gevşeme teknikleri ve meditasyonu öğretme/kullandırma
GESTASYONEL DIYABETLI HASTADA STRESIN YÖNETIMINDE KULLANıLAN TERAPÖTIK YAKLAŞıMLAR 1. Fiziksel (Bedensel) Başa Çıkma Yolları 2. Zihinsel (Bilişsel) Başa Çıkma Yolları 3. Davranışçı Başa Çıkma Yolları
FIZIKSEL (BEDENSEL) BAŞA ÇıKMA YOLLARı Gevşeme teknikleri Solunum egzersizleri Beden egzersizleri Masaj Annede algılanan stresi azaltmaya yönelik verilen beslenme eğitimi sonunda HbA1C düzeyinde azalma tespit edilmiştir. Beslenme ve düzenli uyku
ZIHINSEL (BILIŞSEL) BAŞA ÇıKMA YOLLARı Gebenin; kendini, stres ve başa çıkma tarzını tanımasına fırsat yaratmak Yaşadığı sağlık sorunundan çok bebeğine odaklamasını sağlamak Hayal kurma; zihninde bebeği ile geçireceği güzel ve sağlıklı günleri hayal etmesini sağlamak (Bu yöntem, gebeyi bedensel ve duygusal gerilimden bir süre kurtararak rahatlatır) Gebenin kendi kendine olumlu telkinlerde bulunmasının önemini vurgulamak Gebenin bakış açısını değiştirmesi için cesaretlendirmek gereklidir. Böylelikle vücut reaksiyonları da değişir.
DAVRANıŞÇı BAŞA ÇıKMA YOLLARı Gebenin sosyal destek sistemlerini arttırma Kendi öz bakımında ya da tedavisinde sorumluluk verme Duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etmesine izin verme Farklı hobiler edinmesine yardımcı olma Müziğin sakinleştirici etkisinden faydalanma
DAVRANıŞÇı BAŞA ÇıKMA YOLLARı Gebelik komplikasyonları sıkıntılarının tedavisinde anlamlı kanıtlar vardı. Farmakolojik tedavilerin gebeler için ciddi advers etki riski taşıdığı düşünülürse, CBT bu durumlar için son derece umut verici bir alandır.
Yaşamın bir gerçeği olarak hemen hemen durum bir strestir. Önemli olan stresinizi etkin şekilde yöneterek pozitif hale getirebilmenizdir.