YOL KENARI PARK ETME TEKNOLOJİLERİ VE İSTANBUL UYGULAMASI

OTEKON 08 4. Otomotiv Teknolojileri Kongresi 01 04 Haziran 2008, BURSA YOL KENARI PARK ETME TEKNOLOJİLERİ VE İSTANBUL UYGULAMASI Abdullah DEMİR* Ali ÇAVDAR** *İSPARK A.Ş. Genel Müdürlüğü, Büyükdere Cad. 1. İmar İşhanı No: 48/7 Mecidiyeköy-İSTANBUL **Kocaeli Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Otomotiv ABD, 41380, Umuttepe-KOCAELİ ÖZET Ülkemiz ve dünya ulaşımı için önemli bir geçiş noktası konumun da olan İstanbul, yaklaşık olarak 2.5 milyon taşıtı içinde barındırmaktadır. Ayrıca, her gün 600 a yakın taşıtın trafiğe katıldığı ve park etmenin de % 90 ının yol kenarında meydana geldiği bir şehir haline gelmiştir. Bu çalışmada, dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygın olarak kullanılan gelişmiş park etme sistemlerinden olan kablosuz iletişim teknolojileri, radyo frekansı ile tanıma sistemleri (RFID), taşıt içi park metreler, çok işlevli parkomatlar ve çok işlevli el terminalleri incelenerek, gerekli sistematik çözümlerin İstanbul a uygulanabilirliği irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Trafik yoğunluğu, yol kenarı park etme, park etme teknolojileri, kablosuz park etme, RFID ON-STREET PARKING TECHNOLOGIES IN THE WORLD AND ISTANBUL APPLICATION ABSTRACT Traffic of İstanbul, a megacity at the crossroad of Asia-Europe and Turkey s traffic, carries a load of mobility of 2.5 million vehicles. A daily increase of nearly 600 car and on-street parking of almost 90% of total makes the problem more crucial. In this study we discussed applicability of various modern on-street parking technologies for İstanbul, as commonly applied in many countries, such as wireless communication technologies (WiFi, WiMax and GSM), Radio Frequency IDentification (RFID), in-car meters, pay and display machine (PDM) and hand-held device/terminal which have been worldwide employed, and their applicability to Istanbul are comparatively examined. Keywords: Traffic density, on-street parking, parking technologies, mobile parking, RFID

1. GİRİŞ Park etmenin iyi bir şekilde algılanabilmesi için Akıllı Ulaşım Sisteminin (Intelligent Transportation System - ITS) iyi anlaşılması ve kavranması gerekmektedir. Akıllı ulaşım sistemi, birçok alt sistemlerden oluşan sistemler bütünüdür. Bu sistem, dört önemli nokta üzerinde odaklanmıştır. Bu noktalar; ulaşım koordinasyon merkezi, yolcular, taşıtlar ve yollardaki düzenlemelerden oluşmaktadır. Birinci önemli nokta olan koordinasyon merkezi; trafik yönetimi, acil durum yönetimi, ücretli geçiş idaresi, ticari taşıtlar idaresi, bakım ve yapı idaresi, enformasyon servis sağlayıcısı, emisyon yönetimi, ulaşım/aktarma yönetimi, arşiv veri yönetimi, toplu taşıma ve yük taşımacılığı yönetimi ve planlamadan oluşmaktadır. İkinci önemli noktayı oluşturan yolcular ise; uzaktan yolcu destek sistemi ve kişisel bilgi erişiminden oluşmaktadır. Üçüncü önemli noktayı oluşturan taşıtlar ise; transit taşıtlar, ticari taşıtlar, bakım ve yapı makineleri ve acil durum taşıtlarından meydana gelmektedir. Akıllı ulaşım sisteminin son önemli noktasını yol ile ilgili alt sistemler oluşturmaktadır. Bunlar; güvenlik gözlemlemesi, paralı geçişler, park yönetimi ve ticari taşıt kontrollerinden oluşmaktadır [1]. Akıllı ulaşım sistemi, tüm bu saymış olduğumuz alt sistemlerin entegrasyonundan oluşan tümleşik sistemler bütünüdür. Park etmeyi, şehirde yaşamanın ve şehirli olmanın bir gereği olarak düşünmemiz ve algılamamız gerekmektedir. İSPARK (İstanbul Otopark İşletmeleri Tic. A.Ş.), hem yol kenarı hem de açık, kapalı, yer altı ve yer üstü katlı otoparklara yönelik çözümler geliştirirken modern park ve park etme sistemlerini kullanmak suretiyle park etmeye bir düzen ve bir mantalite getirmek gayesiyle çalışmalarını yürütmektedir. İSPARK ın başlıca hedefleri; Kamu kaynaklarını etkin ve verimli kullanmak, Akıllı ulaşım stratejisinin yol bölümündeki yönetim eksikliğini gidermek, Ulaşım koordinasyonunu ve ulaşım aktarma noktalarını dikkate alarak yeni otoparklar yapmak, Bir dünya kenti olan İstanbul a yakışan park etme kültürü nü yaygınlaştırmak, Otoparklara ait bilinen kötü imajı silmek, Konusu ile ilgili başta İstanbul olmak üzere otoparklara dair her türlü bilgiye ulaşacak veri tabanını oluşturmak, Teknolojik imkânları azami ölçüde kullanarak modern ve güvenli işletmecilik yapmak, Hem ulaşımdaki ve park yeri aramadaki zaman kaybını azaltmak hem de park arama sürelerinden kaynaklanan yüksek yakıt tüketimini, zararlı egzoz emisyonlarını ve araç gürültüsü odaklı çevre kirliliğini azaltmak, Park probleminin çözümünde bölgeleme metodunu hayata geçirmek, Yol kenarı park etmede, bölge sakinlerinin, işletmelerin, otellerin, pansiyonların, engellilerin, servis araçlarının, restorantların ve benzer yerlerin önceliklerinin belirlenmesi, park kart uygulamasında belirtilmesi ve indirim uygulamalarının başlatılması, ParkEv, modüler park ve tam otomatik park projelerini hayata geçirerek katlı otoparkları dağınık görüntüsünden kurtarıp kent dokusuyla uyumlu hale getirmek, Yol kenarı park etmede mobil park projesini hayata geçirmek, Park etmenin ücretlendirmesinde; ön ödemeli, nakit ve sonradan ödemeli seçenekler sunmak, İstanbulun genelindeki otoparkları tek merkezden kontrol altına almak ve çalıştırmak olmalıdır. 2. YOL KENARINA PARK ETME Dünyadaki yol kenarı park etme ve ücretlendirme politikalarının nasıl olduğunu incelemek, yapılacak çalışmalar için faydalı olacaktır. Aşağıda park ve park etme çalışmalarıyla ilgili yapılan uygulamaya dönük çalışmaların bazıları kısaca incelenmiştir. 2.1. Yol Kenarı Park Etme ile ilgili Uygulamalar New York City de uygulanan yol kenarı park etme süresi 3 saatle sınırlandırılmıştır. Bu sürenin birinci saatinde 1 dolar, ikinci saatinde 3 dolar, üçüncü saatinde ise 6 dolar ücret uygulaması yapılmaktadır. Chattanoge de 1 saatlik park etme ücreti olarak 0.75 dolar alınmaktadır. Avrupa nın bazı ticari ve perakende satış yerlerinde ve bölgelerinde park etme süresi bir saatle sınırlandırılmıştır. Usulsüz park etme cezalarında zaman aşımı durumunda 15 dolar, sınırlı ya da yasak park yerleri için 25 dolar ve yangın müdahale lokasyonlarında 50 dolarlık park etme cezaları alınmaktadır. Londra da her hafta 3000 aracın tekeri kilitlenmekte 2000 araç ta çekilmektedir. Usulsüz park yapan araçlara 80 Sterline kadar ceza uygulanabilmektedir. Parkometre uygulaması yapan çoğu ülkelerde 08.00 ile 18.00 ya da 22.00 arasındaki park etme ücretinin saati 0.20 ile 1 dolar arasında değişmektedir [2]. İstanbul da şu anki durum itibariyle, yaklaşık 2.5 milyon taşıt bulunmakta, her gün 600 e yakın araç trafiğe katılmakta ve yaklaşık olarak bir milyon araç ise karayollarında hareket halinde bulunmaktadır. Bu araçlar hemen hemen iki saat seyir, yirmi iki saat park halinde bulunmaktadır. Park etmelerin yaklaşık % 90 ı yol üstlerinde gerçekleşmektedir. Sürdürülebilir bir trafik düzenlemesi için yol kenarı park etmesinin kısa süreli olması gerekmektedir. Trafik akışını ve yol güvenliğini arttırmak, yol kenarı park etmesini düzenlemek ve kontrol etmek, uzun süreli park etmenin önüne geçmek, daha az trafik sıkışıklığı ve daha temiz bir hava için yol kenarı ücretli park uygulaması gereklidir (Şekil 2.1). 2

Şekil 2.1 İdeal Akıllı Ulaşım Sisteminin Alt Sistemleri [1] 3. YOL KENARI PARK ETMEYE SİSTEMATİK YAKLAŞIMLAR İSPARK; park etmeye bir düzen ve mantalite getirmek için, gerek açık, kapalı, katlı ve gerekse yol kenarı otoparklara yönelik modern park sistemlerinin (wireless, mobil park, RFID, çok işlevli parkomatlar ve el terminalleri gibi) İstanbul a uyarlanabilmesine yönelik olarak modernizasyon çalışmalarını hızla devam ettirmektedir. Dünyanın çeşitli ülkelerinde yaygın olarak kullanılan gelişmiş park etme sistemleri; kablosuz bağlantı (wireless) teknolojisi (WiFi, WiMax ve Cep telefonu), RFID (Radyo frekansı ile tanımlama), araç içi park metre, çok işlevli parkomatlar ve el terminalleri gibi uygulamalardır. İspark, bu sistem çözümlerinden İstanbul a en iyi uyarlanabilecek sistemi kullanmayı planlamaktadır. 3.1. RFID (Radyo Frekansı İle Tanımlama) Uygulaması RFID, radyo frekansları ile tanıma/tanımlama uygulamalarıdır. RFID teknolojisi radyo dalgaları vasıtasıyla bilginin uzaktan, kablosuz olarak alınması takibi ve ayırt edilmesini içeren bir metottur. Bir RFID sistemi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar; RFID elektronik etiket, RFID okuyucu ve değerlendirme sistemidir. Caddelere özgün uygulama ve genel uygulama olarak iki aşamada değerlendirilebilir. İstanbul daki ulaşımın geneline uygulanabilirse ulaşımın ana planda çözümünün sağlanmasına çok ciddi bir katkı sağlayabilir(şekil 3.1). Bu sistemlerle bağlantılı olarak; cep telefonu, kredi kartı, debit kart, akbil, kontür kartlar ve akıllı/şehir kartları düşünülmekte olup, tüm ödeme türlerine cevap verecek sistem çözümü ya da çözümleri üzerine çalışmalar yürütülmektedir. Ödeme türleri ise; ön ödemeli, nakit ve sonradan ödemeli olabilecektir. Yol kenarı park etmede uygulanabilecek yöntemler; RFID sistem uygulaması, Çok işlevli parkomat, Çok işlevli el terminali, Araç içi parkmetre, Kablosuz (Wireless)/Mobil iletişim, Hibrit sistemler dir. Şekil 3.1 Akıllı Ulaşım ve Park Etme Açısından RFID Uygulamasına Yaklaşım [3] 3

RFID sisteminin yapı taşları, Şekil 3.2 de görüldüğü gibi RFID etiketlerinden, okuyuculardan, ara programlardan ve RFID destekli uygulamaladan oluşturmaktadır. UPS lerdir. Yazılım paketleri; veri tabanı yazılımı, işletim sistemi yazılımı ve uygulama yazılımıdır. Şekil 3.2 RFID Uygulaması 3.1.1. RFID Etiketi / Aktarıcısı Radyo frekansı ile yapılan sorguları almaya ve cevaplamaya olanak tanıyan bir silikon çip, anten ve kaplamadan meydana gelmektedir. RFID etiketleri, pasif, yarı pasif veya aktif olmak üzere üç çeşit olabilmektedirler. En ucuz etiket çeşidi olan pasif etiketlerin kendi güç kaynakları yoktur, Okuyucunun gücüyle çalışırlar. Buna karşılık, yarı pasif etiketlere ise gelen sinyalden güç almaya gerek bırakmayacak küçük bir pil eklenmiştir. Daha geniş okunma alanına sahip bu etiketler daha güvenilir oldukları gibi, okuyucuya daha hızlı cevap verebilmektedirler. Aktif etiketler ise, diğer çeşitlerden farklı olarak devrelerini çalıştırmalarını ve cevap sinyali üretmelerini sağlayan kendi güç kaynaklarına sahiptirler. Bu özellikleriyle yüksek performans sergilemelerine rağmen maliyetleri yüksektir. 3.1.2. Okuyucular RFID okuyucusu antenden gelen bilgileri doğru sıra ve kesinlikte bağlı olduğu ana sisteme aktarmaktadır. Aynı anda birden fazla ve çok hızlı okuma kapasitesine sahiptir. Hem bağımsız el terminali hem de sabit modelleri mevcuttur. 3.1.3. RFID Frekans Aralıkları RFID, düşük frekans (LF) 125 134 khz, yüksek frekans (HF) 13.56 MHz, ultra yüksek frekans (UHF) 860 960 MHz, 2.45 GHz ve süper yüksek frekans (SHF) 5.8 GHz frekanslarında kullanılabilmektedir [4]. 3.1.4. Veri Değerlendirme Sistemi Okuyucudan gelen verinin amaca uygun değerlendirilmesi, yönetilmesi ve yönlendirilmesi gerek mektedir. Şekil 3.3 de RFID verisinin değerlendirme süreçleri görülmektedir [4]. Bu amaçla bilgi yönetim sistemi ve buna bağlı yazılım paketlerinin çalışacağı bilgisayar ağlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Donanım gereksinimleri; birden fazla okuyucunun bağlanabileceği arayüz donanımları, sunucular, bilgisayarlar ve Şekil 3.3 RFID Verisinin Değerlendirme Süreçleri [4] 3.1.5. RFID Etiket Uygulamasının Avantajları Araç takip ve ücretlendirme sistemi uygulanabilir, Belediye otobüsleri takip edilebilir, Esnek ve eşzamanlı tarife uygulaması yapılabilir, Trafik düzenlemesine yönelik istatistik çalışmaları yapılabilir, Hız ve kırmızı ışık kontrolü ve denetimi yapılabilir, Ruhsat, sigorta, emisyon takibi ve trafik bilgilendirme sistemi yapılabilir, Feribot otomasyonu sağlanabilir, Açık, kapalı ve yol kenarı park yönetimi yapılabilir. 3.1.6. RFID Düzenlemeleri RFID düzenlemelerine baktığımızda her ülkenin kendi radyo spektrumunu düzenlediği ve kullandığı görülmektedir. Avrupa'daki spektrum kullanımını düzenleyen Avrupa Posta ve Telekomünikasyon Birliği (CEPT), UHF RFID için Eylül 2004 te oybirliği ile yeni bir Avrupa Standardına karar vermiştir [6]. Bu standart (ETSI EN 302 208) ETSI'den temin edilebilmektedir. Bu standart RFID'nin 865-868 MHz frekans bandında, Listen Before Talk (LBT) protokolü ile 2 W'a varan güç seviyeleri ile kullanılmasını öngörmektedir. Bu standart pek çok Avrupa ülkesinde kabul edilmiş ve yerel düzenlemelere yerleştirilmiştir. Türkiye'de ise, 06.03.2004 tarihli ve 25394 sayılı Resmi Gazetede [7] yayınlanan "Kısa Mesafe Erişimli Telsiz Cihazlarının (KET) Kurma ve Kullanma Esasları Hakkındaki Yönetmelik" uyarınca, RFID sistemleri 865.6-867.6 MHz frekans bandında maksimum 500mW (0.5W) güç seviyesi ile uygulanabilmektedir. 3.2. Çok İşlevli Parkomatlar Çok işlevli parkomat makineleri ya da otomatik park bileti makineleri, park etmede beyanı esas alan bir yol kenarı park etme seçeneğidir. Şekil 3.4 de çok işlevli parkomat örnekleri görülmektedir. 4

Şekil 3.5 Çok İşlevli El Terminali Uygulaması [10] Şekil 3.4 Çok İşlevli Parkomat Örnekleri İçindeki mikrobilgisayar teknolojisinin sağladığı yazılım ve donanım olanakları ile; kredi kartı, akbil, cep telefonu, ön ödemeli kontür kartları, debit kart ve akıllı/şehir kartları düşünülmekte olup, tüm ödeme türlerine cevap verecek sistem çözümü ya da çözümleri üzerinde çalışmalar yürütülmektedir. Ödeme türleri ise; ön ödemeli, nakit ve sonradan ödemeli seçenekleri içermesi düşünülmektedir. Hem güneş enerjisi hem de elektrik enerjisi ile uygun bir yapıya sahiptir. Güneş enerjisi ile şarj edilebilen bataryalarla donatılmış yapısı sayesinde her hangi bir güç kaynağına ihtiyaç duymaksızın kendi kendine çalıştığı için son derece ekonomik ve kolayca değiştirilebilen bir özelliğe sahiptir. Çelik yapısı ile dış şartlarda karşılaşabileceği her türlü insan hareketine karşı dayanıklı olmakla birlikte yüksek nem oranlarında herhangi bir arızaya yol açmadan uzun süre işlevselliğini koruma özelliği de bulunmaktadır. Tamamen modüler yapısı ve iç hata tespit sistemi ile donatılmış bulunduğun dan, bakım ve tamiri son derece kolay ve hızlıdır[8]. GSM ağı üzerinden haberleşme ve nakitsiz ödeme kolaylığı sayesinde birçok cihazı network üzerinde birleştirmesi sayesinde birçok avantaj da sağlamaktadır [9]. 3.2.1. Uygulamanın avantaj ve dezavantajları Çok işlevli parkomat sistemlerinin uygulanması ile park görevli sayısı azaltılmakta daha güvenli olmakta ve daha yaygın kullanıma olanak vermektedir. Çok işlevli parkomat makineleri her türlü ödemeye imkan tanıyacak işlevsellikte olması düşünülmektedir. Cadde üstlerinde sabit yer gereksiniminden dolayı sistemin kullanılması esnek olmamakla birlikte kısmen vandalizme açık olması, yatırım maliyetinin yüksek olması ve sonradan ortaya çıkabilecek bakım masrafları belli bir maliyet getirmektedir. Sistemin çalışması, araç, park etme alanına girdikten sonra görevli tarafından ilgili peron numarasına gore sisteme dokunmatik olarak kaydedilir. Sonra manuel olarak plaka yazılır ve araç sürücüsünün kalmayı düşündüğü süre öğrenilerek ilgili seçenekler sisteme girilir. Bu sayede sisteme araç girişi ile ilgili tüm bilgiler girilmiş olmaktadır. Bu bilgilerin bir çıktısı alınarak sürücüyede verilmektedir. Ayrıca el terminaline entegre edilen manyetik kart okuyucuların, akıllı kartların ve kredi kartlarının da park etmede kullanılabilmesi mümkün olacaktır. 3.4. Araç İçi Parkmetre Yöntemi Araç içi parkmetre sistemi; kişiye özel taşınabilir park metre ve kart olarak iki bileşenden oluşmaktadır. Taşınabilir park metre, araç içinde muhafaza edilir ve sürücünün cüzdanında muhafaza edebilecek, çıkarılabilir bir ön ödemeli park kartının aktive edilmesini sağlamaktadır. Kart, park etmeyi başlatmak için kullanılmakta ve araç içi parkmetre cihazı (Şekil 3.6), park etmeyi başlatmak için on (açık) konumuna alınmakta ve sonra bir akıllı kartla aktive edilmektedir. Bu cihaz, dışarıdan park kontrol elemanının görebileceği bir şekilde bırakılmaktadır. Her bir park etmeden sonra park ücreti akıllı kartın hafızasına kaydedilmektedir. Bu sistem, ön ödeme için uygun bir sistem çözümü olarak görülmektedir [11]. Şekil 3.7 de de araç içi parkmetre denetimine ait bir uygulama gerçekleştirilmektedir [12]. Şekil 3.6 Araç İçi Parkmetre Cihazı Örnekleri 3.3. Çok İşlevli El Terminalleri İle Park Yönetimi Çok işlevli el terminalleri, adından da anlaşıldığı üzere birkaç işlevi yapabilen kullanımı kolay olan ve denetim görevini yerine getiren cihazlarıdır (Şekil 3.5). Şekil 3.7 Araç İçi Parkmetre Denetimi Uygulaması 5

3.5. Kablosuz (Mobil) Park Sistemleri Kablosuz (Mobil) park (ceppark, mobilpark, GSMpark, m-park gibi vb.), belediyelerin kontrolündeki sokak otoparkları için geliştirilmiş olan mobil ödeme ve takip sisteminin bir uygulaması Şekil 3.8 de görülmektedir. Sokaklarda altyapı yatırımı gerektirmeyen, istenilen bölgelerde çok kısa bir sürede uygulamaya sokulabilen ve ilave bölgelerin maliyeti sadece personel ve personelin kullandığı ekipmanlarla sınırlıdır. Ayrıca parkomatlar gibi belirli sayıda ekipman yatırımı zorunluluğu olmayan sistemlerdir. Bu sistemde, park görevlileri el terminallerini kullanarak GPRS ve WAP üzerinden plaka girmek suretiyle park etmeyi denetleyebilecekleri gibi GSM servis sağlayıcılar GPRS üzerinden ilgili bölgedeki el terminaline uyarı mesajı da gönderebilmektedirler. Bu sistemin kullanılmasıyla; SMS teknolojisinin rahatlığı, daha az bilet ve jeton kullanımı, ön ödemeli kontür kartlarının kullanımı, güvenilir ve zamanında ödeme, esnek tarifeler ile uygun ödeme ve park etme alternatifleri, şirketler için toplu bilgilendirme ve fatura hizmeti, GSM faturası üzerinden ödeme seçenekleri sistemle, (el terminalleriyle desteklenerek) kontrolü bir şekilde yapılabilmektedir[13]. 4. İSTANBUL DA YOL KENARINA PARK ETMENİN YÖNETİLMESİNDE SİSTEM SEÇİMİ İSPARK; park etmeyı, şehirde yaşamanın ve şehirli olmanın bir gereği olarak Akıllı Ulaşım Sisteminin bir alt sistemi görerek benimsemiştir. Bu yaklaşım bize seçilecek sistemin hangi özellikleri taşıması gerektiğini de göstermektedir. Seçilecek sistem; ulaşım sistemlerine tam entegre olabilecek, web tabanlı uygulama yazılımı olan, gerçek zamanlı çalışma olanağı veren ve genişleyebilir bir sistem olan, manuel çalışma olanağı sağlayan, araçların parkı kullanma bilgilerini sistemde saklayabilen, işlem yapan operatörlerin kaydının ayrı ayrı tutulabilmesine imkan tanıyan, zamana bağlı olarak esnek tarifelendirme yapılabilen (gece, gündüz ve tatil günleri dinamik fiyat değişimi vs.), istatistiksel analizlere imkan sağlayan, personel tasarrufu getiren, kaybı ve kaçağı minimize eden, park alanlarının verimli kullanılmasına olanak tanıyan, tüm ödeme sistemlerine yatkın olan, merkezi denetim imkanı tanıyan bir sistem olacaktır. Yol Kenarı Park Etmede El Terminali ve Kısa Mesaja Dayalı Park Etme Sistemi İstanbul un park problemini çözmeye yönelik olarak düşünülen hibrit bir park sistemi uygulamasıdır. Şekil 3.9 da yol kenarı park etmede el terminali ve kısa mesaja dayalı park etme sisteminin işleyişi görülmektedir. Sistemde; park etme beyanı, hem elektronik hem de görevli esasına dayanmaktadır. Bu maksatla kablosuz iletişim teknolojisi (WiFi vb.) ve çok işlevli el terminalleri ile park etmenin ücretlendirilmesi, yürütülmesi ve denetimi yapılabilecektir. Sistem, Gelirler İdaresinin otomatik araç tanıma (OT Sistemi) sisteminden ya da araca takılacak bir RFID etiketinden araç sorgulaması yapabilecektir. Bu sistemlerde ödeme biçimleri olarak; cep telefonu, kontür kartlar, şehir kartları ve nakit ödeme seçenekleri düşünülmektedir. Yani genel olarak; ön ödemeli, nakit ve sonradan ödemeli ödeme seçenekleri olacaktır. Şekil 3.8 SMS Park Sistemi Uygulaması 6

Şekil 3.9 Yol Kenarı Park Etmede El Terminali ve Kısa Mesaja Dayalı Park Etme Sistemi Mobil park ise değişik adlandırmalarıyla ceppark, mobilpark, GSMpark, m-park, SMSpark, belediyelerin kontrolündeki sokak otoparkları için geliştirilmiş olan mobil ödeme ve takip sistemidir. Sokaklarda altyapı yatırımı gerektirmeyen, istenilen sokak ve bölgede çok kısa bir sürede uygulamaya konulabilen, ilave sokaklar ve bölgelerin maliyeti sadece personel ve personelin kullandığı ekipmanla sınırlı olan ve parkomatlar gibi belirli sayıda ekipman yatırımı zorunluluğu olmayan sistemdir. Bu sistemde, park görevlileri el terminallerini kullanarak GPRS ve WAP üzerinden plaka girmek suretiyle ya Gelirler İdaresi nin otomatik araç tanıma (OT Sistemi) sisteminden ya da araçlara RFID (Radyo Frekansları ile Tanıma) etiket uygulamasından yararlanarak park etmeyi denetleyebileceklerdir [14]. 4.1. Çok İşlevli El Terminalleri ile Park Etme İşlemi Çok işlevli el terminalleri, adından da anlaşıldığı üzere birkaç işlevi yapabilen kullanımı kolay olan denetim ve görev cihazlarıdır. Sistemin çalışmasına kısaca değinecek olursak; araç, park etme alanına girdikten sonra görevli, ilgili peron numarası karşılığındaki kareye dokunur. Sonra manuel olarak plaka yazılır. Araç sürücüsünün kalmayı düşündüğü süre öğrenilerek, ilgili seçenek işaretlenir. El terminalinden ilgili bilgileri içeren, istenildiğinde reklâm da alınabilen yüzeye sahip bir kâğıt çıktısı alınır. Artık sisteme araç girişi ile ilgili tüm bilgiler girilmiş olur. Ayrıca el terminaline entegre edilen manyetik kart okuyucu ile akıllı kartların ve kredi kartlarının da park etmede kullanılabilmesi mümkün olabilecektir. 4.2. Mobil Park Uygulamasının Kurgusu Cep telefonuyla park etme sisteminde ön kayıt esastır. Ön kayıt, İSPARK ın web sitesinden ya da basılı döküman kullanılarak gerçekleştirilebilecektir. Ön kaydı olmayıp ta bu sistemi kullanmak isteyen kişilere de bir çözüm sunulacaktır. Örneklenecek olursa, araç bir park lokasyonuna girdi ve SMS yöntemiyle park etmek istiyorsa ve ön kaydı da yoksa bir kereye mahsus olarak, önce aracın plakasını girecek bir karakter boşluk bırakılır, sonar park lokasyonunun numarasını girerek bir karakter boşluk bırakılır ve kalmak istediği süre girilmektedir. En sonunda GSM servis sağlayıcısından kısa bir SMS çekilerek park etme başlatılacaktır. Park etmenin bitimine 10-15 dakika kala park halindeki araç sahibine park etmesinin bitmek üzere olduğu mesajı iletilecektir. Bu uyarı mesajı aynı zamanda o bölgede görevli olan park görevlisinin el terminaline GPRS üzerinden gönderilecektir. Park etmenin denetimi de bu şekilde sağlanacaktır. Eğer aracın ön kaydı varsa plaka numarasının girilmesine gerek kalmayacaktır. 4.3. Park etme alanının elektronik denetimi Park etme alanının elektronik yöntemle denetlenmesine yönelik olarak park alanlarının girişine ve çıkışına kamera uygulaması düşünülmektedir. Bu sayede park etme daha kontrollü hale gelmiş olacaktır. 4.4. Yoldışı park etmenin entegrasyonu ve yazılımı Katlı (yeraltı ve yerüstü), açık ve yol kenarı park etmenin entegrasyonu için tümleşik bir sistem yazılım modülünü geliştirme çalışmaları sürdürülmektedir. Bu yazılım modülü; merkezi yönetim ve temel uygulama yazılımı, iletişim güvenliği yazılımı, bariyer kontrolü, ödeme paketi otopark modülü, esnek tarife uygulama modülü, internet cep tel üzerinden bilgilendirme modülü, kredi kartı ile kayıt ödeme modülü, fatura tabanlı kayıt ödeme modülü, cep telefonu faturası ile kayıt ödeme modülü, banka hesabından kayıt ile ödeme modülü, genel faturalama modülü, istatistikî analiz modülü ve merkezi denetim imkanı tanıması gibi teknik imkanlara kavuşulmaktadır. 7

5. KAPSAMLI PARK YÖNETİM SİSTEMİ Uygulanacak donanımlar ve yazılım desteğiyle; Ekranda park bölgesindeki tüm araçların; giriş saatleri, peronda bulunduğu süre ve beyan ettiği kalış süresinin anlık görülmesi, Kalış süresini geçiren araçlar için, hem sesli hem de görüntülü uyarı vererek ödeme veya rapor alabilmesi, Raporu alınan araçların kaçak takip listesine eklenebilmesi, Bölgesel veya genel abonelerin takibi, park alanlarındaki hareketlerinin takip edilebilmesi, Araç/araçlar için park etme yeri kiralama sisteminin uygulanabilmesi, Abone kayıt ve takip sistemi ile günlük abone takibi ve organizasyonunun yapılabilmesi, İstenirse özel müşteriler için indirimli tarife uygulaması, Peronlara araç giriş ve çıkışını algılayan otomatik tanıma sistemlerinin (Detektör) ilave edilebilmesi, Tahsilat takibi, kaçak araç takibi, abone takibinin yapılabilmesi(rf,gprs,gsm), Kredi Kartı ile tahsilat (GPRS, VPOS) yapılabilmesi, İstatistiki amaçlı veri toplanması, Ulaşım sistemlerine tam entegre olabilmesi, Web tabanlı uygulama yazılımı olması, Gerçek zamanlı çalışma olanağı vermesi, Genişleyebilir bir sistem olması ve manuel çalışma olanağı sağlaması, Araçların parkı kullanma bilgilerinin sistemde saklayabilmesi, İşlem yapan operatörlerin kaydının ayrı ayrı tutulabilmesine imkan tanıması, Zamana bağlı olarak esnek tarifelendirme yapılabilmesi (gece, gündüz, tatil günleri vs.), İstatistiksel analizlere (park kullanma değerleri abone kullanım durumu vb.) imkan sağlaması, Kaybı ve kaçağı minimize edebilmesi ve tüm ödeme sistemlerine yatkın olması, Park alanlarının verimli kullanılmasına olanak tanıması, Merkezi denetim imkanı tanıması nı sağlayan bir sistem olacaktır. 6. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME İstanbul un ulaşım sorununu çözebilecek tek ve kesin bir projeden söz etmek mümkün değildir. Ulaşım sorununun çözümü, sistemi oluşturan bileşenlere yönelik tüm alanlardaki iyileştirmelerin toplamı olarak gerçekleştirilmelidir. Bu bileşenler; karayolu şebekesi iyileştirmeleri, yatırımları ve kapasite artırımları, intermodal bir toplu taşıma sisteminin gerçekleştirilmesi, etkin otopark yönetimi ve denetimi, iyi bir trafik kontrolü ve trafik sistemi yönetiminden oluşmalıdır [15]. Taşıtların hareketi otoparkta başlayıp, otoparkta bitmesi münasebetiyle, etkin otopark yönetimi ve denetimi büyük önem teşkil etmektedir. İSPARK kapsamlı park yönetim sistemiyle hem yol kenarındaki otoparkları hem de yol dışındaki otoparkları tek bir merkezden kontrol edebilecektir. Bu durumda birçok dinamik tarife uygulamasını ve park kapasitelerinin iyileştirilmesine yönelik planlama imkanını beraberinde getirecektir. İstanbul un park problemini çözmeye yönelik olarak geliştirilen Yol Kenarı Park Etmede El Terminali Destekli Mobil Park Etme sistemi hibrit bir sistemdir. Sistemde; park etme beyanı, hem elektronik hem de görevli esasına dayanmaktadır. İleride sistemde kullanılacak şehir kartları ile gerçek zamanlı park etme ücreti alınabilecektir. Sistemin, öncelikle tüm İstanbul un ve sonrasında da Türkiye nin tüm bölgelerinin ulaşım sorununa çözüm getirebileceği görülmektedir. KAYNAKLAR [1] http://www.its-sti.gc.ca/. [2] Beermenn, F., Yurtiçi ve Yurt dışında Mevcut Uygulamalı ve İletim Sistemlerinin İncelenmesi, Çalışma Raporu, 13.03.2006. [3] Linna, Z., The application of its technologies to enforcement and traffic regulations, Mid-America transportation center university of nebraskalincoln, 2005. [4] http://tr.wikipedia.org/wiki/rfid. [5] Çapur, D., RFID Teknolojisi Hakkında Genel Bilgi, Oracle. [6] http://www.cept.org/ [7] http://rega.basbakanlik.gov.tr/ [8] http://www.dambach-tr.com/parkomat.htm. [9] http://www.siemens.com/page/1,3771,1026137-7- 999_0_0-186,00.html [10] Mobit Firması, Parkomat Sunumu, 2006. [11] Anonymous, Smart Park System Model S2 User Manual, 2006. [12] http://www.easypark.co.il/. [13] ZETA Firması, CepPark Sunumu, 2006. [14] Patent Başvurusu, Yol Kenarı Park Etmede El Terminali ve Kısa Mesaja Dayalı Park Etme Sistemi, 2007. [15] Demir, A., Çavdar, A., Otomobilin Şehre (Kente) Uydurulması Arakesitinde Otoparkçılık Kültürünün Tesisi ve Şehircilik, TRODSA, 4. Ulusal Yol ve Trafik Güvenliği Kongresi, Ankara, 23-25 Mayıs 2007. 8