Doküman Kodu : VSV-01 Açıklama : Vio Servislerinin Başlangıca Konulması Kapsam : Vio Servisleri Kurulum Revizyon No : 1 Yayın Tarihi : Nisan 2013 VİO servislerini SİSTEM BAŞLANGICINA KOYMAK AMAÇ SKOR Yazılım tarafından geliştirilen ticari programların farklı sistemlerle (el terminali aktarımları, yazarkasa ve POS işlemleri, web işlemleri, mail ve SMS işlemleri...) haberleşebilmesi ve aktarım/yükleme/izleme/yönetim gibi çeşitli amaçlara yönelik komutların yürütülebilmesi için arka planda çalışacak hizmetlere ihtiyaç duyulur. İlgili hizmetler durdurulur veya tümüyle devre dışı bırakılırsa bu olanaklar kullanılamaz. Nisan 2013'e kadar paketlenerek kullanıma sunulan sürümlerde ilgili servisler ancak kullanıcı müdahalesiyle (ilgili menü komutuna tıklayarak) başlatılabilmekteydi. Bu olanak hala mevcut olmakla birlikte artık gereken servisin sistem başlangıcında otomatik olarak çalıştırılabilmesi imkanı veren yeni bir düzenek hazırlanmıştır. Bu yazıda, bir servisin başlangıçta otomatik olarak devreye girmesini sağlayan işlemler anlatılmaktadır. HIZLI TUR Veritabanı simgesine sağ tıklanır, "Kısayol Oluştur" komutu seçilir. Kısayol için bir yer ve ad belirlenir. 1
Komut satırı ek argümanı sorulacaktır: Bu bölümde " -xep POServisYonetici disbaslat " argümanı girilir. Girilen argüman, veritabanı açıldığında POServisYonetici hizmetler grubunun otomatik olarak devreye girmesini sağlar. (POServisYonetici, ana menüden erişilebilen "BA-K BİLGİ AKTAR/Servis Yönetim Konsolu başlat" komutunun karşılığıdır.) OK butonuna tıklandığında komut dosyası hazır duruma gelecektir. Tamam butonuna basılarak geri dönülür. Oluşan CMD türündeki dosyanın içeriği şöyledir: Komut dosyasının içeriği bilgisayara, kullanıcıya, kullanılan ticari sete ve veritabanına göre değişebilir. Komut dosyasında gerekli düzenlemeler yapılırsa - Farklı bir kullanıcıyla giriş yapılabilir - İmaj dosyası, set adı ve veritabanı ismi değiştirilerek diğer bir şirket veritabanı açılabilir - Oturum adı farklı olan diğer Windows kullanıcıları için farklı disk bölümleri belirtilebilir - Tüm servisleri tek seferde başlatmak yerine sadece seçilen belli servis adımları da başlatılabilir 2
KOMUT DOSYASINI SİSTEM BAŞLANGICINA KOYMAK Vio'nun başlatıldığında otomatik olarak yürütülecek komutlar ve başlatılacak programların yazılabildiği autoexec.txt toplu komut dosyası sağlanmıştır. Programdata dizinindeki autoexec.txt dosyasına yazılan satırlar Viomenu'ye giriş sırasında otomatik olarak çalıştırılır. Bu düzenlemeyi yapmak için aşağıdaki dosya açılır. %PROGRAMDATA%\vio\cvm\autoexec.txt (Başlat/çalıştır komutuyla açılan pencereye bu adres girilir ve çalıştırılır.) Dosyanın içeriği aşağıdaki gibi düzenlenir: sendmsg Shell taskkill /F /IM nodialoge.exe sendmsg ExecuteProgramNoWait! C:\Users\User\Desktop\VioBaslat.MM13TEST.cmd! Birden çok veritabanının başlangıçta otomatik açılması istenirse ikinci satırda gösterilen örneğe uygun olarak autoexec.txt dosyasına satırlar ilave edilir. SİSTEM AÇILIŞINDA GERÇEKLEŞEN İŞLEMLER Yapılan bu konfigürasyona göre sistem başlatılırsa 3 olay gerçekleşir: - Açık durumdaki nodialoge.exe programları kapatılır. (Açık kalmış olabilecek veritabanı pencerelerinden çıkılmış olur.) - MM13TEST veritabanı otomatik olarak başlatılır ve veritabanı ana menüsü ekrana gelir. (Açılış sırasında kullanıcı adı ve şifre olarak CMD dosyada geçen bilgiler kullanılır.) - Servis Yönetim Konsolu farklı bir oturumda (System User'a ait ayrı bir ekranda) devreye girer. (Servis yönetim konsolu başladığında direkt olarak ekranda görünmez. Konsol ekranını ve başlatılan servislere ait pencereleri görmek için Etkileşimli hizmetler uygulaması kullanılarak geçiş yapılmalıdır!) 3
SERVİS YÖNETİM KONSOLU Servis Yönetim Konsolu, birden çok hizmeti başlatan bir düzenektir. Başlatılan hizmetler şunlardır: - El terminali ticari bilgi aktarımları - El terminali bilgilerini yükleme - Yazarkasa aktarım işlemleri - SMS gönderici - Mail gönderici Servis Yönetim Konsolunun normal kullanıcılar için uygulanan kısıtlamalardan etkilenmemesi ve yalnızca servislere ait pencerelerden oluşan ayrı bir ekran oluşturmak amacıyla farklı bir Windows oturumuyla başlatılması uygun görülmüştür. System User kullanıcısı ile başlatılan Servis Yönetim Konsolu ve devreye alınan servislere ait pencereler arka planda sürekli çalışır durumda olacaktır. Kullanıcının görmesi ve müdahale etmesi istenen bir durum meydana geldiğinde ilgili ekrana erişmek üzere şöyle bir bildirim alınabilir: Yukarıda örneği verilen uyarı "Etkileşimli Hizmetler Algılaması" adı verilen ve Windows işletim sistemine ait bir hizmet tarafından oluşturulan bir ekrandır. Bu hizmet, farklı bir oturumla açılmış ve arka planda çalışan bir uygulamada kullanıcının haberdar olması istenen bir ekran olayı meydana geldiğinde devreye girer. Bu uyarıyı yapan program ve diğer ayrıntılar için "Program ayrıntılarını göster" komutu tıklanabilir. Kullanıcıya bildirilmek istenen ekran olayını bizzat görmek için "İletiyi Görüntüle" komutuna tıklanır. Oluşan tüm ekran olaylarına ait iletilerin mutlaka izlenmesi gerekmeyebilir. Herhangi bir nedenle diğer oturuma geçmek gerektiğinde de "İletiyi görüntüle" komutu verilir. İletiyi görüntüle denildiğinde mevcut oturum arka planda kalır ve kullanıcının müdahale edebilmesi için farklı bir arayüz açılır. Bu arayüz kullanıcının kendi oturumuna ait değildir. Bu nedenle Başlat menüsü, Görev çubuğu, masaüstü simgeleri vs. görünmeyecektir! 4
Buradan tekrar kullanıcının kendisine ait olan masaüstüne ve ticari programa dönmek için "Şimdi Geri Dön" komutuna tıklanır. SERVİSLERİ KAPATMAK Arka planda başlatılmış olan servisleri durdurmak, yeniden başlatmak ya da tümüyle kapatmak için Servis Yönetim Konsolu ekranından yararlanılır. Bu ekranda ilgili satır işaretlenip BAŞLAT, DURDUR, HİZMETİ KAPAT komut düğmelerinden yararlanılabilir. Bir hizmeti kapatmanın diğer bir yolu da o hizmete ait pencerenin kapatılmasıdır. 5
DİĞER TEKNİK BİLGİLER Servislerin ve uygulamaların sağlıklı çalışabilmesi için gerekli diğer düzenlemeler bu bölümde ele alınmıştır. PORT GEREKSİNİMLERİ VE GÜVENLİK DUVARI İnternet veya yerel ağ üzerinden diğer bilgisayarlarla bağlantı kurabilen bilgisayarlar saldırıya açık birer hedef olarak görüldüğünden bir çok terminalde Windows Güvenlik Duvarı (firewall) açık durumdadır. Ağ üzerinden iletişim gerektiren hemen her uygulama firewall tarafından dinlenir. Uygulamanın davranışları arasında saldırı olarak nitelendirilebilecek bulgulara rastlandığında hemen bloke edilir ve bu durum hakkında ya doğrudan kullanıcı bilgilendirilir ya da günlüklere (log) not düşülür. Sistem yöneticisi, hangi uygulamaların hangi eylemleri yapma izni olup olmadığını belirlemekle sorumlu kişidir. Bir uygulama veya hizmetin diske erişimi, okuma/yazma/değiştirebilme ve yeni dosyalar oluşturabilme izinleri, disk kullanım kotaları, ağ üzerinden erişebileceği kaynaklar ve iletişim sırasında kullanabileceği portlar sistem yöneticisinin denetimi altındadır. Vio ticari programları ve beraberindeki hizmetler 549 nolu portu kullanmaktadır. Eğer 549 nolu port erişime kapatılmış ise VioMenü dahil olmak üzere SKOR Yazılım tarafından geliştirilen herhangi bir uygulama veya hizmet çalışamaz! SYSTEM ACCOUNT HAKKINDA SYSTEM hesabı, kullanıcıyla etkileşim gerektirmeyen ve arka planda sürekli olarak çalışması istenen hizmet ve uygulamalar için uygun niteliklere sahip bir hesap türüdür. Normal kullanıcı oturum kapatmış olsa dahi SYSTEM kullanıcısı ile başlatılmış uygulamalar ve hizmetler arka planda çalışmasını sürdürecektir. Vio Servislerinin SYSTEM hesabı ile açılmasındaki başlıca nedenlerden biri normal kullanıcılar ve gruplar için belirlenen yetki kısıtlamalarından olabildiğince uzak kalmaktır. Diğer bir neden ise hizmetlere ait ekranların ayrı bir oturumda ve daha düzenli bir yapıda gösterimini sağlamaktır. ODBC KAYITLARIYLA İLGİLİ Vio ticari programlarında veritabanı işlemleri için ODBC kayıtlarından yararlanılmaktadır. Yeni bir veritabanı oluşturulup ilk defa kullanım için açıldığında Vio otomatik olarak ODBC kaydını da oluşturacaktır. Açılan ODBC kaydı Windows'a giriş yaparken kullanılan hesapla ilişkilendirilmektedir. Diğer hesaplarla da aynı veritabanına erişim gerekir ise ODBC kaydı oluşturulması gerekir. SYSTEM hesabıyla çalıştırılan servisler de veritabanı işlemleri için ODBC kayıtlarından yararlanır. Eğer SYSTEM kullanıcısı için oluşturulmuş bir ODBC kaydı bulunamaz ise ilgili servis hata mesajı verecektir. Normal kullanıcı için oluşturulmuş ODBC kaydı SYSTEM hesabı için anlamlı değildir. 6
Bu gereksinimi karşılamak üzere iki farklı yöntem sağlanmıştır. 1. VioMenü'yü SYSTEM hesabı ile başlatıp ilgili veritabanı dosyalarına giriş yapmak VioMenü normal olarak başlatıldıktan sonra ana menüdeyken; Dosya/SYS: VioMenü Başlat komutu verilir. Ayrı bir oturumda başlamış olan VioMenü'ye geçiş yapılır ve orada ilgili veritabanı dosyası veya dosyaları bir kez çalıştırılıp geri dönülür. 2. Veritabanı için SYSTEM hesabıyla ilişkilendirilmiş ODBC kaydı oluşturmak VioMenü normal olarak başlatılıp ilgili set ve yıl sekmesine geçilip veritabanı simgesine sağ tıklanır. SYS:ODBC Oluştur komutunu verilir. Burada belirtilen ODBC kaydı oluşturma işlemlerinin her veritabanı için bir defaya mahsus yapılması yeterlidir. ETKİLEŞİMLİ HİZMETLER ALGILAMASI HAKKINDA Etkileşimli Hizmetler Algılaması, Windows'la tam uyumlu olmayan program ve cihazların kullanıcıya bildirdiği ya da kullanıcıdan cevap beklediği durumlarda devreye giren bir hizmettir. Bu hizmet herhangi bir şekilde durdurulmuş ise bu yazıda bahsi geçen "İletiyi Görüntüle", "Daha Sonra Sor", "Şimdi Geri Dön" v.b. uyarılar alınamaz ve sözü geçen ekranlara geçilmesi söz konusu olamaz. İlgili servisin bilgisayar açıldığında devreye girmesi ve daima çalışır durumda kalması için: Başlat/Çalıştır... services.msc Listeden Etkileşimli Hizmetler Algılaması satırı bulunur. Sağ tıklanır ve Özellikler komutu verilir. Başlangıç türü: "Otomatik" Oturum Açma:Yerel Sistem Hesabı Kurtarma: Hizmeti Yeniden Başlat (Birinci, ikinci ve sonraki hataların tümünde) Bu ayarlar yapılır ve eğer hizmet henüz başlamamış durumda ise "Genel" sekmesindeki "Başlat" butonu tıklanır. TAMAM butonuna basılarak ayarlar kaydedilip çıkılır. 7
SON SÖZ Vio ticari programları ağ ortamında birden çok kullanıcı ile çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Aynı ağ üzerinde buluşan ana makine ve terminallere kurulum yapılarak birden çok noktada eş zamanlı kullanım gerçekleştirilir. Ticari programda yeni kayıtlar oluşturmak veya mevcut kayıtlara erişmek için SQL Server alt yapısından yararlanılır. SQL Server, ana makineye veya ana makine olarak kullanılması planlanan güçlü bir bilgisayara kurularak diğer terminallerden bu bilgisayara erişim sağlanır. Vio ticari programları, el terminalleri, yazarkasalar, POS ve teraziler gibi çeşitli sistemlerle de veri alışverişinde bulunabilmektedir. Bu iletişim sırasında kablolu/kablosuz yerel ağlar, bluetooth, GPRS, 3G v.b. iletişim teknolojilerinden yararlanılabilmektedir. Programı uzaktaki bir bilgisayardan kullanma, toplu SMS, e-posta gönderim, toplu faks, e-beyanname ve yasal bildirim işlemleri, web servisleri ve web üzerinden raporlama v.b. birçok gelişmiş özellik Vio Ticari programlarında mevcuttur. Burada bahsi geçen uygulama ve hizmetleri amacına uygun şekilde kullanabilmek ve performans elde edebilmek amacıyla doğru seçilmiş donanım ürünleri, uygun bant genişliğine sahip hızlı ve güvenilir bir ağ ortamına ihtiyaç duyulur. Gerek sistem güvenliği gerek verilerin sağlıklı bir şekilde depolanması ve korunması açısından mutlaka antivirüs ve ağ güvenlik yazılımları kullanılması, düzenli yedekleme politikaları belirlenmesi bir öneri değil zorunluluktur! Burada bahsi geçen gereksinimlerin tespiti, doğru donanım ürünlerinin seçimi, program kurulumları, sistem ayarları ve güvenlik düzeylerinin belirlenmesi amacıyla firma bünyesinde uzman bir sistem yöneticisi istihdam edilmesi ya da bu alanda hizmet veren profesyonel bir ticari kuruluştan destek alınması önerilir. SKOR YAZILIM VE BİLİŞİM SİSTEMLERİ - (NİSAN 2013) 8