ANAKART Anakart sistemin çalışması için gerekli tüm birimleri üzerinde bulunduran ve bu birimler arası köprüler kuran elektronik elemandır. Ek kartlar, sürücüler ve bağlantılar anakart üzerinde yer alır. Bilgisayarın hızı ile doğrudan etkilidir. Terfi olanaklarını belirleyen ana parça olduğu için anakart alırken upcreate (geliştirilebilir) olmasına dikkat edilmelidir. Anakartlar kullanılan işlemci, kasa, genişleme yuvaları vb. unsurlara göre farklılıklar gösterirler. - Pentium ve Pentium MMX ler için aynı, Pentium II Pentium III, Celeron ve Pentium Pro işlemciler için ayrı ayrı anakartlar kullanılır. Aynı işlemci için tasarlanmış anakartlar, içerdikleri yonga setine bağlı olarak alt gruplara ayrılırlar. Pentium Pro işlemciler için yalnızca tek tip yonga seti bulunur. Pentium anakartlar için FX, Pentium MMX anakartlar için VX, HX ve TX yonga setine sahip anakartlar vardır. FX, uzunca bir zaman önce ortadan kalkmıştır. Pentium II den önceki, anakartlar içerdikleri ön bellek miktarına göre de ayrılırlar. FX yonga setli anakartlar 128 ve 256 KB, VX, HX ve TX ler 256 ya da 512 KB ön belleğe sahiptir. TX anakartların 1 MB ön belleğe sahip olanları mevcuttur. Pentium II anakartlarında önce FX yonga seti kullanılmış, daha sonra LX ve BX yongası hakim olmuştur. LX ve BX anakartlar arasındaki temel farklar, BX' in 333 MHz 'den daha hızlı işlemcileri de desteklemesi, 100 MHz SDRAM desteği, 100 MHz sistem (Bus) hızı desteğidir. FX hariç, LX ve BX yonga setli anakartlarda AGP (Accelerated Graphics Port Hızlandırılmış Grafik kapısı) adı verilen yeni bir yuva mevcuttur. Bu yuva ekran kartları için geliştirilmiştir ve ekran kartları bu yuvada PCI yuvalardan çok daha hızlı çalışmaktadır. - Mini Tower boyunda AT yapılı kasalara uygun anakartlar, Baby AT adıyla anılır. ATX yapılı anakartlar, otomatik kapanmalı, ayrı bir yerleşim düzenli, pratik sökme takmalı, modern güç kaynakları ve daha iyi soğutmalı kasalara göre yapılırlar. Pentium, Pentium MMX, Pentium II ve Celeron işlemcili anakartların Baby AT ve ATX yapılı modelleri bulunur. Pentium II ve Celeron' lar da genellikle ATX tercih edilir. Bir de yeni çıkan NLX yapılı kasa ve anakartlar var. NLX yapısında, genişleme yuvalarının ve bunlara takılı kartların bulunduğu kısım, pratik bir şekilde anakarttan sökülerek kasadan dışarı çıkarılabilir. Böylece, bir mandalı gevşetip tüm kartları dışarı çekerek gerekli değişiklikler yapılabilir. NLX yapılı anakartlar, ekran kartı, ses kartı ve ağ kartı üzerinde entegre edilmiş şekilde gelir. Anakartın üzerinde bulunan ekran, ses ve ağ kartlarından daha kalitelileri kullanılmak isteniyorsa, entegre olanı iptal edilip, istenilen kart ayrıca takılabilir. - Genişleme yuvaları, ekran kartı, ses kartı, faks-modem kartı, ağ kartı, SCSI kartı gibi eklentilerin takıldığı yuvalardır. Ne kadar çok boş yuva olursa o kadar çok kart ilave edilebilir. Ekran kartları AGP ve PCI, ses kartları, modemler ve ağ kartları ISA ve PCI olarak bulunur. Ekran kartının AGP olanı, diğer tüm kartların PCI olanları, anakartın da en çok PCI yuvaya sahip olanı tercih edilmelidir.
Anakart üzerinde bulunanlar: 1. CPU yuvası (işlemcinin takıldığı yuva), 2. USB konnektörü, 3. DİMM soket (RAM bağlantılarının yapıldığı soket), 4. Chipset, 5. BIOS, 6. CMOS, 7. ISA slot, 8. PCI slot, 9. ATX konnektör (Güç kaynağı bağlantısı), 10. COM portlar, 11. AGP slot, 12. IDE yuvaları, 13. Floopy Drive konnektör, CPU yuvası; (işlemcinin takıldığı yuva), Anakart üzerinde iki tip işlemci yuvası bulunabilir. Normalde bu yuvalardan yalnızca bir tanesi anakart üzerinde yer alır. Bu yuvalara takılan işlemciler, işlemcinin gerek mimarisi gerekse boyutları açısından birbirinden farklıdır. Bu yüzden işlemcilerin modeline göre yuvalar yapılmaktadır. Örneğin;PII, PIII ve Celeron işlemciler için SLOT I adında bir yuva kullanılır. Celeron işlemciler için ayrıca özel olarak yapılmış olan socket PGA 370 de kullanılır. USB konnektör (universal serial bus) Yeni bir protokol şeklidir. Bilgiler seri olarak iletilir. Sorunsuz ve esnek yapısıyla tüm çevre birimleri tarafından kabul görmüş bir arayüzdür. Bu porta uygun olarak üretilen aygıtlar bilgisayara dışarıdan bağlanabilir. Teorik olarak 127 adede kadar aygıtı destekleyebilir. Tak çalıştır desteği vardır. Veriyolu üzerindeki aygıtlara düşük seviyede güç sağlar. Veriyolu üzerindeki her aygıt için bir IRQ gerektirmez. Herhangi bir çevre birimi kartı gerektirmez. Windows 95 den önceki sürümlerde ve Win NT 4.0 da desteklenmez. Win98, WinMe, Win2000 ve NT2000 tarafından desteklenir. USB nin yapım amacı, ortak bir port kullanmaktır. USB sayesinde, fareden modeme kadar birçok aygıtı kolayca PC ye bağlamak mümkündür. Örnek; klavye, fare, joystıck, disket sürücü, dijital hoparlör ve yazıcılar DİMM soket (RAM bağlantılarının yapıldığı soket) Ram yuvaları; DIMM1 ve DIMM2 olarak adlandırılır. Bu yuvalar 168 pin, 168 iğneli SD-RAM'ler için yapılmış yuvalardır.
Chipset Temelde anakartlar, birçok çipten ve ASIC'ten (Application Specific Integrated Circuit-Belli bir İşlem için Özelleştirilmiş İşlemci) oluşur. Anakart üzerinde her sinyal gidip gelişinde bu ASIC'ler görev alır ve hafıza adreslerinden genişleme yuvalarının çalışma prensibine kadar pek çok şeyi düzenler.fakat her farklı işlem için özelleştirilmiş olan bu işlemciler daha sonra birleştirilmiş ve birkaç adet temel işlemciye dönüşmüştür.birbirine sıkı sıkıya bağlı bu işlemci ailesine "chipset" denilir. Diğer bir ismi de yonga setidir. Bu parça anakartın karakteristiğini belirleyen bir elemandır. Chipset anakart üzerinde olan işlemleri düzenler. Örneğin, yapılan işlemlerdeki doğruluğu kontrol eder. CPU, bellek ve ekran kartı arasındaki iletişimin yanı sıra, giriş/çıkış portları, PCI slotlar, IDE yuvaları gibi tüm bileşenler chipset sayesinde birbiriyle haberleşir. Bu bileşenleri birbirinden ayrı odacıklar gibi düşünürsek, chipset bu odacıklar arasındaki yollları(buses) ve köprüleri(bridges) temsil eder. Chipset genelde iki kısımdan oluşur. - Kuzey köprüsü(north bridge): CPU, bellek ve AGP veri yolundan sorumludur. - Güney köprüsü(south bridge): Diğer aygıtlara ait veri yollarından sorumludur. Bu işlemlerin hızına ve kullanım amaçlarına göre üretilen chipsetler Anakartları birbirinden ayırır. Sonuç olarak gerek sistem hızı, gerek CPU desteği, gerekse Ram desteği ile sistem performansını etkiler. Saat üretici çip: Anakartta yer alan diğer bir bileşende saat üretici çipidir. Chipsetin belli bir saat hızında çalışmasını sağlar ve oldukça önemli bir bileşendir. Bu çip, senkronizasyon işleminden, hafıza çiplerinden ve genişleme yuvalarından gelen sinyallerin uygun sinyalle işlemciye ulaştırılmasını sağlar. Bunun tam tersi olarak işlemciden gelen sinyalleri belli bir oranda parçalara bölme görevini üslenir. Bios Pek çok çipin yer aldığı anakartı, bir yazılım ve bu özel yazılımın tutulduğu özel bir parça yönetmektedir. Bu parçaya BIOS denir. Pek çok açıdan anakartın kalitesini bu yazılım ve onun chipsetle kurduğu ilişki belirler. Chipsetin fonksiyonlarını doğru ve verimli bir şekilde kullanmayan bir BIOS, ya da hatalı kodlarla dolu bir BIOS, anakartın kullanıldığı sistemin performansını ve güvenilirliğini etkiler. Sistem çökmelerinin sebeplerinden bir kısmı, programların BIOS kurallarına uygun olmayan adresleme yapmaya çalışması ya da BIOS 'da yer alan gerçek hatalı kodlardır. Bir BIOS, üzerinde çalıştığı chipsetinin ona sunduğu özelliklere bağlı olarak tüm sistemin efendisi konumundadır. BİOS lar Eprom denilen entegrelerden yapılır. Epromların özelliği elektrik kesildiği zaman bilgilerin silinmemesidir. BIOS'taki bilgilerin silinmemesi için gereken elektrik enerjisi bir pil (BİOS pili) sayesinde sağlanır.
BİOS bilgisayarın açılışında sistemi ve sisteme dahil cihazları denetleyen mekanizmadır. POST programı açılır. Bu program sisteme bağlı cihazları tarar ve sesli uyarı yapar. CMOS (Complementary Metal-Oxide Semiconductor) BİOS sisteme kurulu donanımları tanımak ve bunlarla çalışabilmek için gerekli tüm parametre ve ayarları Cmos çipinden alır. CMOS çipinde hangi sürücülerin kurulu olduğu,disket sürücü olup olmadığı, açılışta disket sürücünün kontrol edilip edilmeyeceği,cd-rom un açılış aygıtı olarak görülüp görülmeyeceği, kullanılacak güç ayarları gibi bir çok bilgi kayıtlıdır. Bİlgisayar kapandığında bile CMOS bu ayarları bir pil sayesinde belleğinde tutabilir. ISA slotları ISA slotlar 16 bit çalışma mantığına göre yapılmış birimlerdir.bu slotlara ISA yapılara göre dizayn edilmiş kartlar takılabilir. Fakat yeni yapılan kartların çoğu PCI slotlara göre yapılmaya başlandığı için yavaş yavaş anakartlar üzerinden silinmeye başladı. PCI slotları PCI slotlar 32 bit mimarisine göre yapılmış yuvalardır. Bu slotlara PCI yapılara uygun kartlar takılabilir. Şu anda üretilen kartların büyük çoğunluğu bu yuvalara göre dizayn edilmektedir. Örneğin Modemler, Ses kartları, Vb. PCI slotlarla ISA slotların farkı; Bilgisayarlarda işlemler bit denilen 0 ve 1' lerle yapılır. Bilgisayar dilinde 0 'ın anlamı elektriğin yok, 1 ise var olduğunu belirtir. Bilgisayar sistemleri işte bu mantık üzerine kurulmuştur. Bunlar bilgisayar içindeki elektronik devrelerce yorumlanarak işlem görürler. PCI slotlarda, aynı anda 32 tane 0 ve 1 kodu bilgisayar içindeki elektronik devrelere gönderilerek yorumlanır. ISA slotlarda ise, aynı anda 16 bitlik bilgi alışverişi yapılabilir. Yani aynı sürede PCI slotlarla, ISA slotlara göre daha fazla bilgi aktarılabilir. Bu da kartın hızını etkiler. ATX konnektör (güç kaynağı bağlantısı) Bu yuva sayesinde ATX bir kasadan Power Supply denilen ve bilgisayarın kasasının içerisinde bulunan bir güç ünitesi yardımıyla bilgisayara gerekli elektrik enerjisi elde edilir. ATX Konnektörün özelliği ise, anakart tarafından güç kontrolü sağlamaktır. Mesela; klavye veya fareye dokunulmadığı zaman ekranın otomatik olarak kapanmasını sağlayabilir veya Windows uygulamalarında bilgisayara kapat komutu verildiğinde açıp kapama tuşuna basmadan kapanmasını sağlayabilir. COM portlar Com portlar, bilgisayarın dış birimlerle olan bağlantısının yapıldığı bölümdür. Com yuvaları genelde anakartla birleşik olarak dizayn edilmiştir (ATX kasalar için üretilen anakartlar). Fakat bazı anakartlarda bu biraz
daha farklıdır. Com yuvaları için ayrı bir bölüm oluşturulur ve data kabloları sayesinde bilgisayar kasasının arkasına monte edilir. Bu portlar şu şekildedir. COM1 : Mouse ile bilgisayar arasındaki iletişimi sağlayan yuvadır. COM2 : COM2 iletişim noktasını kullanabilen cihazlarla iletişim kurmaya yarayan porttur. Örneğin; Harici yani bilgisayar kasasının dışına monte edilen modemler (External). PRN : Printer portu. Yazıcı ile bilgisayar arasındaki bağlantıyı sağlar. Klavye ve Mouse girişi : Buradaki mouse girişinin COM1' e takılabilen mouselerden farkı ise PS2 olmasıdır. PS2 mouselerin girişleri farklıdır. Bu yüzden ayrı bir mouse portu yapılmıştır. Bunların dışında anakart üzerinde GAME PORT (Joystik bağlamak için bağlantı noktası), MIC (mikrofon girişi), LINE IN (Dışarıdan ses girişi) ve LINE OUT u (Hoparlör çıkışı) bulunur. Bu da Anakart üzerinde üretilmiş olan bir ses kartı olduğunu gösteriyor. Bu her anakartta olmayan bir özelliktir. Bazı anakartlar bu tür kartları üzerinde barındırarak üretilir. AGP slot Anakart üzerinde yalnızca bir tane vardır. AGP slotlar ekran kartları için özel yapılmışlardır. 128 bit çalışan bu yuvalar işlemciye yakın olarak tasarlanmıştır. Bunun sebebi ise, işlemci ile daha hızlı bilgi alışverişini sağlamaktır. Bu yuvalar bütün anakartlarda bulunmaktadır. Ekran kartları aynı zamanda PCI olarak da üretilmekte, ama aralarında çok belirgin hız farkı vardır. IDE yuvaları Anakartlar üzerinde standart olarak 2 adet IDE yani Harddisk ve CD-ROM sürücüleri için yuva vardır. Bu yuvalara Data kabloları takılır ve diğer ucuda Harddisk ya da CD-ROM sürücülerine takılarak veri iletişimi sağlanır. Floopy Drive Konnektörü Disket sürücünün takıldığı yuvadır ve bu yuva bütün anakartlarda sabittir. Data kablosu denilen ve veri transferi için kullanılan kablolarla disket sürücü arasındaki bilgi alışverişini sağlar.