ERZİNCAN, ERZURUM VE SARIKAMIŞ KAYAK MERKEZLERİNİN RAYBÜS İLE ENTEGRASYONU ARAŞTIRMASI

[Sıra dışı bir özet ile okuyucularınızın ilgisini çekin. Bu, genellikle belgenin kısa bir özetidir. İçeriğinizi eklemeye hazır olduğunuzda, burayı tıklatarak yazmaya başlayabilirsiniz.] ERZİNCAN, ERZURUM VE SARIKAMIŞ KAYAK MERKEZLERİNİN RAYBÜS İLE ENTEGRASYONU ARAŞTIRMASI Mustafa Emre AYDIN Erzurum Yatırım Destek Ofisi

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... iii KISALTMALAR... iv ŞEKİL LİSTESİ... v TABLO LİSTESİ... vi 1. GİRİŞ... 1 2. ERZİNCAN-ERZURUM-SARIKAMIŞ KIŞ TURİZM POTANSİYELİ... 3 2.1. ERZİNCAN-ERZURUM VE SARIKAMIŞ KAYAK MERKEZLERİ ÖZELLİKLERİ... 4 2.1.1. Erzincan Ergan Kayak Merkezi... 4 2.1.2. Erzurum Palandöken Kayak Merkezi... 6 2.1.3. Erzurum Konaklı Kayak Merkezi... 10 2.1.4. Kars Sarıkamış Kayak Merkezi... 12 3. ERZİNCAN-ERZURUM-SARIKAMIŞ ULAŞIM ALTERNATİFLERİ... 16 3.1. KARAYOLU ULAŞIMI... 16 3.1.1. Mevcut Karayolu Güzergâhı ve Seyahat Süreleri... 16 3.1.2. Karayolu Güzergâhındaki İl ve İlçelerin Nüfusları... 16 3.2. DEMİRYOLU ULAŞIMI... 17 3.2.1. Mevcut Demiryolu Güzergâhı, Duraklar ve Seyahat Süresi... 17 3.2.2. Demiryolu Güzergahındaki İl ve İlçelerin Nüfusları... 18 4. ÜLKEMİZDE KULLANILAN ALTERNATİF DEMİRYOLU ULAŞIM ARACI RAYBÜS ÜN ERZİNCAN-SARIKAMIŞ HATTINDA KULLANIM DURUMU... 19 5. SONUÇ... 20 6. KAYNAKÇA... 22 iii

KISALTMALAR KTKGB KTB TM TCDD ADNKS TÜİK KUDAKA GSBİM : Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri : Kültür ve Turizm Bakanlığı : Turizm Merkezi : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi : Türkiye İstatistik Kurumu : Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı : Gençlik Spor Bakanlığı İl Müdürlüğü iv

ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Türkiye deki Kayak Merkezleri Konaklama Kapasiteleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014)... 4 Şekil 2: Palandöken tesislerine geliş sayısı (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013).... 9 Şekil 3: Palandöken tesislerinde geceleme (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013).... 9 Şekil 4: Palandöken tesislerinde ortalama kalış süresi (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013)... 10 Şekil 5: Konaklı Kayak Merkezi pistleri ve liftleri haritası... 11 Şekil 6: Erzincan Sarıkamış karayolu haritası (Google maps 2015).... 16 v

TABLO LİSTESİ Tablo 1: Palandöken kış turizmi merkezi ile Türkiye nin diğer merkezlerinin karşılaştırılması... 7 Tablo 2: Palandöken Kayak Merkezi Otelleri ve Yatak Kapasiteleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014)... 8 Tablo 3: Konaklı Kayak Merkezi nde bulunan liftler ve uzunlukları (GSBİM 2013).... 12 Tablo 4: Sarıkamış Otelleri Özet Bilgiler (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014)... 14 Tablo 5: Sarıkamış Otelleri Konaklama İstatistikleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014)... 14 Tablo 6: Erzincan Sarıkamış Karayolu Güzergâhındaki İl ve İlçe Nüfusları (TÜİK, 2014).... 17 Tablo 7: Doğu Ekspresi Erzincan-Sarıkamış Arası 2015 Yılı Sefer Saatleri (TCDD, 2015).... 17 Tablo 8: Erzincan Sarıkamış Demiryolu Güzergahındaki İl ve İlçe Nüfusları (TUİK, 2014).... 18 vi

1. GİRİŞ Erzurum birçok alanda Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu nun merkezi konumundadır. 2-3 saatlik mesafede 10 dan fazla şehir ve bu şehirlerde yaşayan 4.000.000 dan fazla nüfus için Erzurum başta ticaret, eğitim, sağlık olmak üzere hemen her anlamda en önemli merkez konumundadır. Diğer taraftan ülkemizin Kafkaslar, Orta Asya ve Orta Doğu Coğrafyası ile ekonomik ve kültürel bağlantıları açısından baktığımızda da yine Erzurum önemli bir konumdadır. Erzurum, ulaşım alanında son yıllarda yapılan yatırımlar neticesinde ülkemizin en erişilebilir şehirlerinden birisi haline gelmiş durumdadır. Uluslararası uçuşlara açık bulunan Erzurum Havalimanı haftalık olarak 60 civarında uçuş sayısı ile ilimizin dünya ile irtibatı açısında son derece kritik öneme sahiptir. Yakın gelecekte yapılması planlanan yüksek hızlı tren hattı da Erzurum un erişilebilirliği açısından en önemli yatırımlardan birisi olacaktır. Erzurum un nüfusu, sahip olduğu önemli öğrenci ve asker potansiyeli, son yıllarda Erzurum un ağırladığı turist sayılarındaki artışlar gibi hususlar bir arada düşünüldüğünde yüksek hızlı trenin bir an önce Erzurum a gelmesi söz konusu hattın etkin kullanılmasında ve yatırımın geri dönüş sürecinde çok önemli etkileri olacağı değerlendirilmektedir. Mevcut durumda Erzurum un Erzincan ve Sarıkamış ile güçlü karayolu bağlantıları bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan yatırımların sonucu olarak duble yollar vasıtasıyla Erzurum dan Erzincan a ve Sarıkamış a karayolu vasıtasıyla rahat ve konforlu ulaşım imkanı elde edilmiştir. Aynı zamanda Erzincan-Erzurum-Sarıkamış hattında demiryolu bağlantısı da bulunmaktadır. Fakat demiryolu hattında Doğu Ekspresi haricinde herhangi bir tren seferi yapılmamaktadır. Bu çalışma kapsamında Erzincan-Erzurum-Sarıkamış hattında demiryolu alternatif ulaşım araçlarının devreye alınması ihtiyacı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Son dönemde ülkemizin değişik bölgelerinde kullanılan Raybüs adı verilen modern, konforlu ve hızlı demiryolu araçlarının Erzincan-Erzurum-Sarıkamış hattında işletmeye alınmasıyla yılın her döneminde bölge insanı için alternatif bir seyahat aracı olacaktır. 1

Buna ilaveten özellikle kış döneminde Erzurum Palandöken ve Kars Sarıkamış kayak merkezlerinde konaklayan yerli ve yabancı turistlerin konforlu ve güvenli bir şekilde günübirlik olarak diğer kayak merkezlerini kullanabilmelerine imkân tanıyacağı düşünülmektedir. 2

2. ERZİNCAN-ERZURUM-SARIKAMIŞ KIŞ TURİZM POTANSİYELİ Türkiye Turizm Stratejisinde belirlenen Kış Turizmi Koridoru (Erzincan, Erzurum, Ağrı, Kars ve Ardahan) boyunca kış sporlarının ve bu illerde yer alan turizm merkezlerinin geliştirilmesi çalışmaları öncelikle yürütüleceği ifade edilmektedir. Türkiye Turizm Stratejisi 3.14 No lu Turizm Gelişim Koridorları başlıklı bölümde Kış Turizmin geliştirilmesi amacıyla çalışmaları sürdürülen Kış Turizm Master Planı kapsamında Erzincan, Erzurum, Ağrı, Kars ve Ardahan illerini kapsayan bölgedeki mevcut ve potansiyel kış turizm merkezleri dikkate alınarak oluşturulan koridor boyunca yer alan, doğal, kültürel ve tarihi çekim kaynakları yakın çevredeki diğer değerlerle ilişkilendirilecek ve bölgenin kış turizmine hizmet verebilecek turizm çeşitliliği sağlanacaktır ifadesi yer almaktadır(türkiye Turizm Stratejisi 2023). Yine aynı şekilde, Erzurum, Erzincan, Kars, Ağrı ve Ardahan illerindeki Erzurum Konaklı ve Gez Bölgeleri ile Ilıca Termal Merkezlerinde yeni konaklama alanları oluşturulacaktır. Kars şehir merkezi ve Sarıkamış ta mevcut kent dokusu da konaklama üniteleri şeklinde değerlendirilerek, kış, kültür, termal ve şehir turizmi konaklama birimleri ile bölgede mevcut konaklama kapasitesinin niteliği artırılarak konaklama kapasitesi geliştirilecektir ifadesine yer verilmiştir (Türkiye Turizm Stratejisi 2023). Mevcut durum itibariyle ülkemizin kış turizmi potansiyeli en yüksek bölgesi olan Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde faal olan kayak merkezleri olarak Erzincan Ergan Dağı KTKGB, Erzurum Palandöken Kış Sporları TM, Kars Sarıkamış Kış Sporları TM gösterilmektedir (KTB;2015). Kuzeydoğu Anadolu bölgesinin merkezi Erzurum sahip olduğu iki adet kayak merkezi ile ülkemizin en önemli kış sporlar şehirlerinden bir tanesidir. Ülkemizin en eski kayak merkezlerinden bir tanesi olan Palandöken Kayak Merkezi mevcut durumda 2425 yatak kapasitesi ile ülkemizdeki kayak merkezleri arasında konaklama kapasitesi en yüksek olan kayak merkezidir. 3

Şekil 1: Türkiye deki Kayak Merkezleri Konaklama Kapasiteleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014) Son yıllarda yapılan yatırımlar neticesinde Erzurum a yaklaşık 2 saat mesafede Erzincan ili ve Kars ili Sarıkamış ilçesinde yeni kayak merkezleri devreye alınmıştır. Bu durum Erzurum un merkezinde olduğu Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi nin kış turizmi açısından konumunu güçlendireceği yatırımlar olduğu düşülmektedir. 2011 Üniversiteler Arası Kış Oyunları (Universiade), Palandöken Kış Sporları Turizm Merkezinin bulunduğu Erzurum da 27.01-06.02.2011 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. 2.1. ERZİNCAN-ERZURUM VE SARIKAMIŞ KAYAK MERKEZLERİ ÖZELLİKLERİ 2.1.1. Erzincan Ergan Kayak Merkezi 2.1.1.a. Genel Bilgiler Şehrin güneyinde Munzur Sıra Dağları'nın eteklerinde bulunan, 2 bin 970 metre yüksekliğindeki Ergan Dağı Kış Sporları ve Doğa Turizmi Merkezi 2006 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Kültür ve Turizm Gelişme Bölgesi ilan edilmiştir. 2006 yılında bu yana hızlanan yatırımlar neticesinde Ergan Dağı Kış Sporları ve Doğa Turizm Merkezi 2013 yılı Şubat ayı içerisinde hizmete açılmıştır. Ergan Dağı Kış Sporları ve Doğa Turizmi Merkezi 12 km uzunluğundaki kayak pistleri, saatte 750 kişi kapasiteli gondolu ve saatte 1500 ve 1200 kişi taşıma kapasiteli 1.ve 2. 4

etap telesiyej sistemi ile altyapı olarak son derece güçlü bir kayak merkezidir. Ergan Dağı nda yılın ortalama 150 günü karla örtülüdür. Aralık-Mayıs arasındaki dönem kış sporları etkinlikleri için en uygun zamandır. Şehir merkezine ve Erzincan Havalimanı na 15 dk mesafede bulunan Ergan Dağı Kış Sporları ve Doğa Turizmi Merkezi kış sporları tutkunları için önemli bir alternatif güzergahtır. 2.1.1.b. Konum Ulaşım Ergan Dağı Erzincan şehir Merkezi ne 12 km, havalimanına 15 km mesafededir. Yaylabaşı beldesinden gondolun bitimi ve telesiyejin başlangıcı olan ve aynı zamanda günübirlik tesislerin bulunduğu Yayla Gölü bölgesine kadar olan kısımda 5,5 km duble yol aydınlatmalı bir şekilde tamamlanmıştır. Erzincan merkezden Çağlayan yol ayrımına kadar olan bölümde duble yol çalışmaları tamamlanma aşamasındadır. Çağlayan yol ayrımından Yaylabaşı Beldesi ne kadar olan 5 km kısım ise duble yol olarak yapılmak üzere Karayolları tarafından yatırım programına alınmıştır. Mevcut çalışmalar tamamlandığında Erzincan şehir merkezinden ve Havalimanı ndan Ergan Dağı na duble yollar vasıtasıyla ulaşmak mümkün olacaktır. 2.1.1.c. Mekanik Sistemler Tahsise konu turizm tesis alanlarının bulunacağı Arpalık mevkisinden başlayan gondol, günübirlik tesislerin ve 1.etap telesiyejin başlangıcının bulunduğu Yayla Gölü bölgesinde son bulmaktadır. 8 kişilik kabinlerle saatte 750 kişi taşıma kapasitelidir. Yayla Gölü mevkisinden başlayıp Ortakaya mevkisine ulaşmaktadır. 4 kişilik babel sistem ile saatte 1500 kişi taşıma kapasitelidir. Ortakaya mevkisinden başlamakta ve 1970 metrede son bulmaktadır. 4 kişilik babel sistem ile saatte 1200 kişi taşıma kapasitelidir. 5

2.1.1.d. Pistler Ergan Dağı nda bulunan kayak tesisleri 12 km lik pistleri ile Türkiye nin en uzun pistlerinden birine sahip durumdadır. Tesis zirvesinden (2.970 m) bir kayakçının aşağıya inmek için farklı zorluk derecesinde pist seçenekleri mevcuttur. %5-15 derecelik açıya sahip yeşil pist, %15-35 derecelik açıya sahip mavi pist, %35-60 derecelik açıya sahip kırmızı pist ile %60 derecelik ve üzerinde zor seviyedeki siyah pistlerden oluşan tesis için her zorluk seviyesinde ortalama kayış süresi 20 ile 40 dakika arasındadır. Ergan Dağı nın fiziksel yapısı çığ tehlikesini azaltmaktadır. Bu özelliği ile güvenli kayış alanı sağlamaktadır. 2.1.2. Erzurum Palandöken Kayak Merkezi 2.1.2.a. Genel Bilgiler Palandöken Dağı nda bulunan ve ülkenin en önemli kayak merkezlerinden olan Palandöken Kış Sporları Turizm Merkezi 17.10.1993 tarihinde kayak merkez ilan edilmiştir. Türkiye nin en uzun kayak pistine sahip olan tesiste dünyanın da en uzun ve dik pistleri bulunmaktadır. Palandöken sıradağlarının, kent merkezinin güneyinden, doğu batı yönünde 76 km., kuzey güney yönünde ise 25 km. uzandığı bölgede dağların yükseklik kuşağı 2.200 3.176 metredir. Kayak alanı ise, 2.150-3.100 m. yükseklikte yer almaktadır. Aralık-Mayıs arasındaki dönem kayak etkinlikleri için en uygun zamandır. Geçmiş yıl verilerine bakıldığında Palandöken, normal kış koşullarında 2-3 m. kar yağışı almaktadır. Karasal iklim nedeniyle, mevsim boyunca "toz kar" üzerinde kayak yapılmaktadır. Ayrıca, Alpin, Y tur kayağı ve helikopterli kayak yapılması ve bu etkinlikler için rehber temini mümkündür. Alanda hâkim rüzgâr yönü 6

güneybatıdır. Kayak merkezi, özel araç veya otobüsle kent merkezine 10, havaalanına ise 20 dakika mesafededir. Havaalanı ve kayak merkezi arasındaki uzaklık yaklaşık 18 km., kayak merkezi ve kent merkezi arasındaki uzaklık ise yaklaşık 5 kilometredir. Şehir merkezine belediye otobüsü ve taksi yoluyla ulaşım mümkündür. Palandöken de çeşitli kategorilerde kayak ve snowboard yarışmaları ile kar festivalleri de düzenlenmektedir. Ayrıca dağda 5 yıldızlı otellerin yanı sıra kayak evi, günübirlik tesisler ve lokantalar bulunmaktadır. Bölgede kayak malzemesi kiralama hizmetleri verilmektedir. Amatör kayakçılar için kayak hocalarından ders imkânı da bulunmaktadır. Arazi mülkiyeti özel ve kamu mülkiyetidir. Kayak merkezinde mevcut yatak kapasitesi yaklaşık 2.400 yataktır. Palandöken kış turizm merkezi ile Türkiye de önde gelen bazı kayak merkezlerinin karşılaştırması Tablo daki gibidir. Tablo 1: Palandöken kış turizmi merkezi ile Türkiye nin diğer merkezlerinin karşılaştırılması Kent merkezine Kayak alanı Kayak sezonu Merkez uzaklık (km) yüksekliği (m) (gün) Palandöken - Konaklı 4-18 km 2.200-3.176 150 Erciyes 25 km 2.200-3.100 150 Uludağ 36 km 1.750-2.547 120 Kartalkaya 40 km 1.800-2.634 120 Sarıkamış 55 km 2.200-2.634 120 2.1.2.b. Mekanik Tesisler ve Pistler Modern ve bakımlı kayak tesisleri, geniş ve uzun pistleri ve kar kalitesi Palandöken i önemli bir kayak merkezi yapan özellikler arasındadır. Palandöken Kayak Merkezi nde farklı zorluk derecelerinde 27 adet pist bulunmaktadır. Kayak merkezinde gondol lift, teleski, telesiyej ve baby liftlerden oluşan toplam 14 adet mevcut tesis hizmet vermektedir. 2.1.2.c. Oteller Kayak merkezinde öne çıkan oteller 500 yatak kapasiteli Palan Otel, 694 yatak kapasiteli Polat Renaissance Hotel, 2011 yılı sonunda faaliyete geçen 450 yatak kapasiteli Xanadu Hotel ve 631 yatak kapasiteli Dedeman Hotel Palandöken dir. Dedeman Grubu na ait bir adet de 3 yıldızlı ve 120 yatak kapasiteli odalı Ski Lodge bulunmaktadır. 7

Tablo 2: Palandöken Kayak Merkezi Otelleri ve Yatak Kapasiteleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014) Otel Adı Yıldız Sayısı Oda Sayısı Yatak Kapasitesi Xanadu Snow White 5 Yıldız 181 450 Polat Renaissance Hotel 5 Yıldız 234 694 Palan Otel 4 Yıldız 206 500 Ski Resort Dedeman 4 Yıldız 186 631 Dedeman Palandöken Ski Lodge 3 Yıldız 66 150 Toplam 873 2425 2.1.2.d. Konaklama İstatistikleri Palandöken dağları, kış turizmi ve kayak sporu bakımından Türkiye nin önde gelen kayak merkezlerinden biri olup aynı zamanda uluslararası müşteri profiline de sahiptir. 2011-2012 arası Palandöken tesislerine gelen turist sayılarına bakıldığında, 2012 de 2011 e göre yabancı turist sayısında ufak bir artış gözlenmektedir. Bu artış ile birlikte yerli turist sayısındaki önemli artış, Palandöken e gelen toplam turist sayısında da 12.988 kişilik bir artış yaratmıştır. Aynı şekilde Palandöken tesislerinde geceleme gün sayılarına bakıldığında, yerli turistin yabancı turist sayısından önemli ölçüde fazla olduğu görülmektedir. Palandöken i ziyaret eden yabancı turistlerin çoğunun müşteri profili, İran, Ukrayna, Rusya, Azerbaycan ve diğer Türki Cumhuriyetlerden oluşmaktadır. Son yıllarda Polonyalı turistler de Palandöken ve Konaklı kayak merkezlerine yoğun ilgi göstermektedir. 8

Şekil 2: Palandöken tesislerine geliş sayısı (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013). 120.000 100.000 80.000 68.366 85.926 76.443 89.183 98.583 60.000 40.000 20.000 13.582 15.740 16.221 16.469 25.418 0 2009 2010 2011 2012 2013 Yerli Yabancı Şekil 3: Palandöken tesislerinde geceleme (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013). 180.000 166.003 160.000 153.883 141.400 140.000 126.949 120.000 106.868 100.000 80.000 67.019 60.000 40.000 31.966 40.246 38.535 38.756 20.000 0 2009 2010 2011 2012 2013 Yerli Yabancı Yıllara göre Palandöken tesislerinde ortalama kalış süresine bakıldığında, yabancı turistin kalma süresi yerli turistten daha uzundur. Ortalama olarak 1,7 gün gelen yerli turist verisine bakılarak, yerli turistlerin Erzurum genelindeki otellere benzer şekilde genellikle hafta sonları tatillerini Palandöken tesislerinde değerlendirdikleri çıkarımı yapılabilir. 9

Şekil 4: Palandöken tesislerinde ortalama kalış süresi (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013). 3,0 2,6 2,6 2,5 2,4 2,4 2,4 2,0 1,5 1,6 1,6 1,7 1,7 1,7 1,0 0,5 0,0 2009 2010 2011 2012 2013 Yerli Yabancı 2.1.3. Erzurum Konaklı Kayak Merkezi 2.1.3.a. Genel Bilgiler Konaklı Bölgesi, Erzurum da kış ve kayak turizmi açısından mevcut modern kayak pistleri yanında tahsis edilecek oteller ile önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Konaklı Kayak Merkezi şehir merkezinden 18 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Sabit binalar; hizmet binası, kafeterya, bakım binasından oluşmaktadır. Konaklı Kayak Merkezi ni kullanan sporcu ve ziyaretçilerin günübirlik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik; kayak kiralama, satış, gişe hizmetleri, kafe, yemekhane, dinlenme ve servis üniteleri mevcuttur. Kayak merkezi, tek katlı servis binasının yanı sıra, 4 adet kar aracı park alanı, bakım ve servis üniteleri ile ofislerden oluşmaktadır. Pistler için arazi düzenlemeleri yapılmıştır. Suni kar yapma sistemleri toplam 62 hektarlık bir alan karlayacak kapasitedir. 10

Konaklı Bölgesi nin kış sporları açısından sahip olduğu özellikler Gez Yaylası ve Erzurum Boğazı alanlarına göre daha uygundur. Alanın topoğrafik görünümü Alpler e benzemektedir. Derin olmayan bir vadi boyunca uzanan eğimli yamaçlar grubu çok sayıda mekanik tesis ve pist için elverişlidir. Erzurum da 25. si düzenlenen Universiade Dünya Üniversitelerarası Kış Oyunları kapsamında, Konaklı Bölgesi Alp disiplinli kayak yarışmaları için kullanılmıştır. 2.1.3.b. Mekanik Sistemler ve Pistler Mevcut durumda 25. Dünya Üniversitelerarası Kış Oyunları kapsamında alp disiplini ve slalom yarışları için hazırlanan toplam 460 hektarlık alanı kapsayan 11 adet pist bulunmaktadır. Konaklı Kayak Merkezi nde, 6 adet lift bulunmaktadır. Şekil 5: Konaklı Kayak Merkezi pistleri ve liftleri haritası (GSBİM 2013). 11

Tablo 3: Konaklı Kayak Merkezi nde bulunan liftler ve uzunlukları (GSBİM 2013). Liftler Uzunluk(m) A 1213 B 1685 C 1613 D 1704 E 1328 G 1009 2.1.4. Kars Sarıkamış Kayak Merkezi 2.1.4.a. Genel Bilgiler Sarıkamış ilçesinin güneyinde yer alan Cıbıltepe (2634 m) kayak merkezi, Kars Sarıkamış, Süphan, Cıbıltepe, Balıkdağ, Çamurludağ Turizm Merkezi olarak, 20.05.1991 tarih ve 20876 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak ilan edilmiştir. Söz konusu turizm merkezi kapsamında 1993, 2005 ve 2006 yıllarında sınır değişikliği yapılmış ve 26.07.2010 gün ve 27653 sayılı Resmi Gazete de Kars Sarıkamış Kış Sporları Turizm Merkezi şeklinde isim değişikliği yapılarak günümüzdeki statü ve sınırlarına kavuşmuştur. İl Merkezine ve Kars Havaalanı na 56 km mesafede yer alan kış turizm merkezi uluslararası ölçekte hizmet sunabilecek potansiyeli bulunmaktadır. Toplam 3.400 kişi/saat taşıma kapasiteli ve toplam 4.729 m uzunluğundaki 3 adet mekanik tesis hattı ile 22.100 m uzunluğundaki 9 adet kayak pisti bulunmaktadır. Ayrıca, Sarıkamış ilçesinin batısında yer alan Çamurludağ Kayak Merkezinde 1963 tarihinde faaliyete geçen 748 kişi/saat ve 844 m uzunluğunda 1 adet teleski ile Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ne ait 130 yatak kapasiteli kayak evi bulunmaktadır. 12

2.1.4.b. Pist Bilgileri Her yıl yaklaşık olarak 15 Kasım-15 Nisan tarihleri arasında kayak pistleri ortalama 1 metre karla kaplanmaktadır. Kayak tesisinde Alp disiplini, Kuzey disiplini kayak yapılmasının yanında tur kayağı ve kızaklı geziler için de parkurlar bulunmaktadır. Uluslararası Kayak Federasyonu tarafından tescillenen 5 kilometrelik bir cross country pisti de vardır. Bunlara ek olarak dağ kızağı pistinin yapım çalışmaları sona yaklaşmış olup, uluslararası müsabakalar yapılmasına imkan verecek kalitededir. 2014-2015 yılı kayak sezonunda 1 numaralı pistin ışıklandırması yapılmış olup havanın da durumuna göre akşamları da kayak yapılabilmektedir. Bayraktepe deki kayak alanları 2200 metrelerde 2900 lere yükselen bir platoda yer almaktadır. Pistlerin toplam uzunluğu 25 kmdir. Zirveden birinci etapa kadar 5, buradan aşağıya doğru ise 2 pist yer almaktadır. Ayrıca zirveden Karanlıkdereye de iki pist inmektedir. 200 metrelik bir snowboard pistine ev sahipliği yapan tesis farklı zorluk derecesindeki pistleri ile tüm kayak severlere hitap etmektedir. 2.1.4.c. Konaklama Bilgileri Turizm Merkezinde toplam 312 oda ve 711 yatak kapasiteli 5 adet turizm tesisi (bir adet 5 yıldız standardında ve bir adet 4 yıldızlı, iki adet 3 yıldızlı ve bir adet de apart otel) bulunmaktadır. Turizm merkezinin yatak kapasitesi Kültür ve Turizm Bakanlığı ndan yatırım belgeli 3 adet turizm tesisinin hizmete açılmasıyla ile kısa vadede 1000 yatak kapasitesine, plan hedefinin (7.800 yatak kapasiteli 52 adet turizm tesisi ve 975 yatak kapasiteli 28 adet pansiyon) gerçekleşmesi durumunda 8.775 yatak kapasitesine ulaşılması hedeflenmektedir. Sarıkamış ilçe merkezinde bulunan konaklama tesisleri de dâhil edildiğinde yatak kapasitesi mevcutta 982 iken inşası süren yatırımların da tamamlanmasıyla yaklaşık 1.300 e ulaşması beklenmektedir. 13

Tablo 4: Sarıkamış Otelleri Özet Bilgiler (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014) Otel Adı Yıldız Sayısı Oda Sayısı Yatak Kapasitesi Sarıkamış Toprak Otel ***** 5 Stars 149 328 Sarıkamış Dolina Otel *** 3 Stars 72 200 Şehri Beyza Oteli *** 3 Stars 15 30 Sarıkamış Kar Otel *** 3 Stars 40 100 Sarıkamış White Park Otel *** 3 Stars 50 100 Habitat Otel *** 3 Stars 48 96 Bildik Otel *** 3 Stars 46 114 ÇamKar Otel Sarıkamış *** 3 Stars 55 126 Sarıkamış Snow Life Hotel *** 3 Stars 24 48 Snowflake Dağ Oteli 2 Stars 25 50 Otel Aras ** 2 Stars 15 45 Alpina Konaklama Evleri Apart Hotel 30 60 Sarıkamış Turizm Uygulama Oteli Vocational School Hotel 26 60 Tablo 5: Sarıkamış Otelleri Konaklama İstatistikleri (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014) TESİSE GELİŞ SAYISI YABANCI YERLİ TOPLAM YILLAR 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Sarıkamış 2.147 4.765 4.691 4.917 19.181 23.355 22.505 91.050 21.328 28.120 27.196 95.967 TOPLAM 8.865 15.641 16.818 14.594 93.298 131.357 111.125 166.748 102.163 146.998 127.943 181.342 GECELEME SAYISI YABANCI YERLİ TOPLAM YILLAR 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Sarıkamış 4.919 8.381 10.542 7.984 34.805 31.874 41.227 113.722 39.724 40.255 51.769 121.706 TOPLAM 12.922 20.770 25.353 20.386 122.725 152.905 145.948 206.923 135.647 173.675 171.301 227.309 ORTALAMA KALIŞ SÜRESİ YABANCI YERLİ TOPLAM YILLAR 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 2009 2010 2011 2012 Sarıkamış 2,3 1,8 2,2 1,6 1,8 1,4 1,8 1,2 1,9 1,4 1,9 1,3 TOPLAM 1,5 1,3 1,5 1,4 1,3 1,2 1,3 1,2 1,3 1,2 1,3 1,3 Ortalama kalış süresine ilişkin veriler; Kars ın bir destinasyon değil, ara istasyon yâda mola noktası olduğunu da vurgulamaktadır. Bu sonuçlar, misafirlerin daha fazla 14

vakit geçirmelerini sağlayacak ürün ve hizmet çeşitliliğinin oluşturulamadığı ve tanıtım anlamında eksiklikler bulunduğu değerlendirilmektedir. 15

3. ERZİNCAN-ERZURUM-SARIKAMIŞ ULAŞIM ALTERNATİFLERİ 3.1. KARAYOLU ULAŞIMI 3.1.1. Mevcut Karayolu Güzergâhı ve Seyahat Süreleri Mevcut durum itibariyle Erzincan-Erzurum-Sarıkamış karayolu güzergahı toplam 345 km olup güzergah üzerinde Tercan, Aşkale, Pasinler ve Horasan ilçeleri bulunmaktadır. Söz konusu mesafede seyahat süresi yaklaşık olarak 4 saat olarak hesaplanmaktadır. Erzincan-Erzurum arası 188 km olup seyahat süresi yaklaşık 2 saat 15 dk ve Erzurum-Sarıkamış arası ise 157 km olup seyahat süresi yaklaşık olarak 1 saat 45 dk olarak hesaplanmaktadır. Şekil 6: Erzincan Sarıkamış karayolu haritası (Google maps 2015). 3.1.2. Karayolu Güzergâhındaki İl ve İlçelerin Nüfusları TUİK tarafından 2014 yılı sonu itibariyle yayınlanan adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre söz konusu güzergah üzerinde bulunan il ve ilçe merkezlerinin nüfus bilgileri Tablo da verilmiştir. Nüfus verileri TUİK 2014 ADNKS veri tabanından alınmış ve belde/köy nüfusları dahil bir şekilde alınmıştır. 16

Tablo 6: Erzincan Sarıkamış Karayolu Güzergâhındaki İl ve İlçe Nüfusları (TÜİK, 2014). Nüfus Erzincan Merkez 149.879 Erzincan Tercan 17.771 Erzurum Aşkale 24.073 Erzurum Merkez(Aziziye, Yakutiye ve Palandöken İlçeleri) 399.683 Erzurum Pasinler 30.646 Erzurum Köprüköy 17.043 Erzurum Horasan 41.310 Kars Sarıkamış 47.231 Toplam 727.636 3.2. DEMİRYOLU ULAŞIMI 3.2.1. Mevcut Demiryolu Güzergâhı, Duraklar ve Seyahat Süresi Mevcut durumda Erzincan-Sarıkamış hattında 26 durak bulunmaktadır. Erzincan- Erzurum arasında 15 durak bulunmakta ve bu mesafe doğu ekspresi ile 3 saat 45 dk da katedilmektedir. Erzurum-Sarıkamış arasında toplam 11 durak bulunmakta olup bu mesafe doğu ekspresi ile 3 saat 17 dk da katedilmektedir. Tablo 7: Doğu Ekspresi Erzincan-Sarıkamış Arası 2015 Yılı Sefer Saatleri (TCDD, 2015). Durak Varış Kalkış Erzincan 10:02 10:07 Altınbaşak 10:20 10:20 Tanyeri 10:33 10:33 Geçit 10:47 10:47 Demirkapı 11:04 11:05 Altunkent 11:20 11:20 Mercan 11:31 11:32 Çadırkaya 11:45 11:46 Erbaş 12:00 12:02 Karasu 12:18 12:19 Saptıran 12:36 12:36 Aşkale 12:48 12:50 Kandilli 13:06 13:08 Ilıca 13:32 13:33 Palandöken 13:41 13:41 Erzurum 13:52 13:57 Uzunahmet 14:15 14:15 Hasankale 14:32 14:34 Köprüköy 14:49 14:50 17

Karaçuha 15:07 15:07 Horasan 15:25 15:27 Hızırilyas 15:47 15:47 Süngütaşı 16:03 16:04 Karaurgan 16:12 16:13 Topdağı 16:25 16:26 Soğanlı 16:52 16:52 Sarıkamış 17:14 17:16 3.2.2. Demiryolu Güzergahındaki İl ve İlçelerin Nüfusları TUİK tarafından 2014 yılı sonu itibariyle yayınlanan adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre söz konusu güzergah üzerinde bulunan il ve ilçe merkezlerinin nüfus bilgileri Tablo da verilmiştir. Nüfus verileri TUİK 2014 ADNKS veri tabanından alınmış ve belde/köy nüfusları dahil bir şekilde alınmıştır. Verilere bakıldığında söz konusu hatta devreye alınacak Raybüs hattı yaklaşık 700.000 nüfusu doğrudan etkileyecektir. Tablo 8: Erzincan Sarıkamış Demiryolu Güzergahındaki İl ve İlçe Nüfusları (TUİK, 2014). Nüfus Erzincan Merkez 149.879 Erzurum Aşkale 24.073 Erzurum Merkez(Aziziye, Yakutiye ve Palandöken İlçeleri) 399.683 Erzurum Pasinler 30.646 Erzurum Köprüköy 17.043 Erzurum Horasan 41.310 Kars Sarıkamış 47.231 Toplam 709.865 18

4. ÜLKEMİZDE KULLANILAN ALTERNATİF DEMİRYOLU ULAŞIM ARACI RAYBÜS ÜN ERZİNCAN-SARIKAMIŞ HATTINDA KULLANIM DURUMU Demiryollarında otobüs benzeri işletmeciliğe imkân tanıyan motorlu trenler ülkemizde Raybüs olarak adlandırılmaktadırlar. 64 kişi kapasiteli vagonlardan 3 tanesi peşpeşe bağlanabilmektedir ve bu sayede toplamda 192 kişi aynı anda seyahat edebilmektedir. Raybüsler saatte maksimum 140 km/hıza erişebilmektedirler. Yakıt sarfiyatı olarak da mevcut durumda kullanılan dizel motorlara göre ¼ oranında tasarruf sağlamaktadırlar (TCDD, 2015). Mevcut durum itibariyle ülkemizde Amasya-Havza, Kars-Akyaka, Sivas-Divriği, Kütahya-Eskişehir, Tavşanlı-Kütahya-Eskişehir hatlarında Raybüs ler yolcu taşımacılığı yapmaktadırlar. Konya-Karaman arasındaki yüksek hızlı tren hattı çalışmalarından dolayı Raybüs seferleri geçici olarak durdurulmuştur (TCDD, 2015). Raybüsler Erzincan-Erzurum-Sarıkamış hattında devreye alındığı takdirde seyahat süresi açısından son derece önemli avantajlar sunacaktır. Erzincan-Erzurum arasında doğu ekspresi ile 3 saat 45 dk da katedilebilirken bu süre Raybüs devreye alındığında 2 saat 30 dk olacaktır. Benzer şekilde Erzurum-Sarıkamış arası doğu ekspresi ile 3 saat 17 dk da katedilebilirken bu süre Raybüs devreye alındığında 1 saat 50 dk olacaktır. 19

5. SONUÇ Son yıllarda ülkemizde önemli demiryolu yatırımları yapılmaktadır. Özellikle Yüksek Hızlı Tren Hatları ülkemiz insanına karayoluna alternatif hızlı, güvenli ve konforlu ulaşım imkanı sunmaktadır. Bununla beraber mevcut demiryolu ağlarında da gözle görülür şekilde iyileştirmeler ve kullanılan tren setlerinde değişiklikler yapılmaktadır. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesin de Erzurum, etrafında 2-3 saatlik mesafede bulunan 9 ilin her anlamda merkezi konumundadır. Eğitim, sağlık, ulaşım vb. alanlarda Erzurum bu 9 ilimize de hizmet vermektedir. 100.000 den fazla öğrencisiyle Atatürk Üniversitesine ve bir çok kamu kurum ve kuruluşlarının bölge müdürlüklerine ev sahipliği yapan Erzurum Doğu Anadolu Bölgesin de tek uluslararası özellikteki havalimanına ve özellikle doğu-batı ekseninde son derece kaliteli otoyol bağlantılarına sahip olmasına karşın demiryolu bağlantıları ve demiryolu ulaşım araçları açısından yeterli durumda olmadığı düşülmektedir. Erzincan Erzurum Yüksek hızlı tren hattı ile ilgili etüt çalışmaları Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından tamamlanarak Devlet Demiryollarına teslim edilmiştir. Ancak TCDD tarafından Erzincan Erzurum hattı projelendirme çalışmaları henüz başlatılmamıştır. TCDD ile yapılan görüşmelerde hattın bu bölümü ile ilgili aktif bir çalışmanın olmadığı anlaşılmaktadır. Projelendirme çalışmalarının yaklaşık olarak 2 yıl süreceği tahmin edilmektedir. Yine proje detaylarına bağlı olarak yapım aşaması 5 yıl sürebilecektir. Bu durumda, Erzurum un yüksek hızlı tren hattına kavuşması 2021 yılında mümkün olabilecektir. Bu süreler proje bütçesi ve çalışmaya verilecek olan öneme bağlı olarak daha kısa olabilir. Ancak çalışmaların daha da gecikmesinin mümkün olabileceği göz önünde tutulmalıdır (KUDAKA, Yüksek Hızlı Tren Raporu, 2013). Erzurum çevresindeki 11 ille beraber önemli bir insan hareketliliğine sahip durumdadır. Mevcut durumda ve 2020 yılına kadar 3,5 milyon kişilik bir nüfusa sahip olacak Erzurum ve çevresinde ulaşım alternatiflerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Devreye alınması planlanan Raybüs hattı yalnız Erzurum da yaşayanlar tarafından değil etki alanında yer alan tüm illerde yaşayanlar tarafından da kullanılabilecektir. Bir diğer açıdan 20

baktığımızda da kış döneminde bölgeye gelen turistlerin bölge içerisinde rahat ve konforlu bir ulaşım alternatifi sunulmuş olacaktır. 21

6. KAYNAKÇA 1. http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/%20tr,10177/kis-sporlari-turizm-merkezlerineiliskin-genel-bilgiler.html (son erişim: 3.6.2015) 2. http://www.tcdd.gov.tr (son erişim: 3.6.2015) 3. http://www.kultur.gov.tr (son erişim: 4.7.2015) 4. TRA1 Düzey 2 Bölgesi Ulaşım ve Lojistik Altyapısının Değerlendirilmesi, KUDAKA, 2012. 5. Yüksek Hızlı Tren Raporu, KUDAKA, 2013. 6. Erzurum İli Turizm Sektörü Raporu, KUDAKA, 2014 22