HANGİ İNKİLAPLAR HANGİ İLKELER DOĞRULTUSUNDA YAPILDI? Devletçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Devletçilik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma için, yapılması gereken işlerin derhal yapılması demektir. Atatürk tarafından uygulamaya konulan bir ekonomi politikasıdır. Devlet özel sektörün gerçekleştirdiği başarılı atılımları desteklediği ve teşvik ettiği gibi, başarının yakalanması gereken alanlarla ilgili çalışmalarına daha fazla ağırlık vererek, kalkınmayı topyekün gerçekleştirmeyi amaçlar. Ekonomik kalkınma, yatırım, üretim, kalkınma planı, sermaye, gibi kavramlar devletçilik ilkesi ile ilgilidir. Devleçilik ilkesi kalkınmanın temel ilkelerinden birisidir. Devletçilik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar -Birinci ve ikinci Beş Yıllık Kalkınma Planlarının hazırlanması ve uygulamaya konulması -Eti bank ın kurulması -Deniz bankın kurulması -Sümer bank ın kurulması -Milli Koruma Kanununun çıkarılması -Özel girişimcilere ait kurumların millileştirilmesi İnkılapçılık İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar İnkılap, kelime olarak yenilik demektir. İnkılapçılık, çağın gerektirdiği yeniliklerin toplumun ihtiyaçları doğrultusunda yapılmasıdır. Çağ dışı kalmış kurumların kaldırılarak yerine çağdaş kurumların getirilmesini ve modernleşmeyi esas alır. Atatürk inkılapçılık ilkesi ile yeniliklerin devam etmesini ve değişen koşullara göre Türk ulusunun kendisini yenilemesini arzulamakta idi. Yapılan bütün inkılaplar bu ilke doğrultusunda gerçekleşmektedir. İnkılapçılık ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar -Şapka Kanununun çıkarılması -Kılık-Kıyafette yapılan değişiklikler -Latin Alfabesinin kabulü -Latin Rakamlarının kabulü -Takvim,saat, ağırlık ve uzunluk ölçülerinin değiştirilmesi -Hafta tatilinin Cuma gününden Pazar gününe alınması Halkçılık İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Atatürk ilkeleri arasında olan halkçılık ilkesi; Cumhuriyet ile yönetilen bir ülkede, kalkınmada, yönetimde, ulus ve devlet imkanlarının kullanılmasında halk yararının gözetilmesi demektir. Ülke sınırları içerisinde yaşayan değişik sosyal grupların mutluluk ve refahını artırmayı hedefler. Halkçılık ilkesi, Türk toplumunda birey, aile, zümre ve sınıf egemenliğinin olamayacağı, bütün millet bireylerinin yasa önünde eşitliği esasına dayanır ve her türlü ayrıcalığı reddeder. Herkesin (Çalışması ve yetenekleri ölçüsünde) aynı haklara sahip olmasını sağlayarak, halkın eşitliğini 1 / 20
temel alır. Bu ilke cumhuriyetçilik ve milliyetçiliğin doğal bir sonucudur. Halkçılık ilkesi kalkınmayı hızlandırmıştır. Halkçılık ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar -Cumhuriyetin İlanı -Kılık-Kıyafet Kanununun Kabulü -Aşar Vergisinin kaldırılması -Medeni Kanunun kabulü -Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi -Yeni Türk Harflerinin Kabulü -İlköğretimin zorunlu hale getirilmesi -Sosyal hizmet kurumları ve sağlık örgütlerinin kurulması (Çocuk Esirgeme Kurumunun açılması, devlet hastanelerinin açılması, dispanserlerin açılması, Kızılayın güçlendirilmesi) -Devlet Demir Yollarının kurulması Laiklik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı tutulmasıdır. Atatürkün laiklik ilkesi, kişilerin din, ibadet ve vicdan özgürlüğünün sağlanmasını ifade eder. Ayrıca devlet düzeninin ve hukuk kurallarının, dine değil akla ve bilime dayandırılmasıdır. Burada gözetilen asıl amaç, tamamen din özgürlüğüdür. Anayasanın değiştirilemez bir maddesi olduğundan dolayı laiklik ilkesi ile devlet, vatandaşlarının ibadet etme özgürlüğünü güvence altına almıştır. Akılcılık, bilimsellik, din ve inanç özgürlüğü, ibadet serbestliği gibi kavramlar laiklik ilkesini çağrıştırır. İslam dininde ki "Dinde zorlama yoktur" inancı laiklik ilkesinde en güzel şekilde yansıtılmaktadır. Laiklikte, insanlar dindar olmaya ya da belli bir dini ve mezhebi benimsemeye zorlanamazlar. Atatürkün laiklik ilkesi aklı ve bilimi işaret etmektedir. Laiklik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar -Saltanatın kaldırılması -Cumhuriyetin ilanı -Halifeliğin kaldırılması -Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması -Tevhid-i Tedrisat kanunu -Tekke,zaviye ve türbelerin kapatılması -Medeni Kanunun kabulü -1924 Anayasasından Devletin dini İslamdır maddesinin çıkarılması. -1924 Anayasasına laiklik ilkesinin girmesi -Maarif Teşkilatı hakkındaki kanunun kabulü -Medreselerin kapatılması -Kılık Kıyafet Kanununun kabulü (Peçe ve Çarşaf giyilmesinin yasaklanması) Milliyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Atatürk milliyetçiliği, Türk vatanını ve milletini sevmek ve sahip çıkmakla beraber, diğer dünya 2 / 20
uluslarının da bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı göstermek demektir. Ulusal kişilik ve benlik duygusu Atatürk milliyetçiliğinin ta kendisidir. "Yurtta barış dünyada barış" diyen ulu önder Atatürk, bu sözleriyle barışın en büyük temsilcisi olduğunu da gözler önüne sermektedir. Atatürk milliyetçiliği büyük bir hoşgörüyü içinde barındırmakta ve tüm milletlerin bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı gösteren bir anlayışı savunmaktadır. Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar -Yeni Türk Devletinin kurulması -Türk Tarih Kurumunun kurulması -Türk Dil Kurumunun kurulması -İzmir İktisat Kongresinin toplanması -Kapitülasyonların kaldırılması -Kabotaj Kanununun çıkarılması -Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi -Yabancıların kurduğu bazı işletmelerin millileştirilmesi -Türk Parasını Koruma Kanununun çıkarılması Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Atatürk ilkelerinin ilk sırasında bulunan Cumhuriyetçilik ilkesi, Anayasanın değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez maddeleri arasındadır. Cumhuriyet: Yönetimin bir kişi, gruba veya zümreye değil millete ait olan bir yönetim biçimidir. Yani halkın kendisini yönetecek olan kişileri belli bir süreliğine, hiçbir baskı altında kalmadan özgürce seçme hakkını ifade ettiği gibi, halkın seçme, seçilme, hükümet kurma, yönetime katılma, siyasi parti kurma gibi kavramları kullanabilme özgürlüğünü de ifade eder. Cumhuriyetçilik, demokrasi, milli egemenlik, halk iradesi gibi kavramları içinde barındıran, dünya üzerindeki halk iradesi dışında hiçbir iradeyi kabul etmeyen en modern yönetim şekli olan cumhuriyetin uygulanmasında ortaya çıkan bir kavramdır. Cumhuriyetçilik, cumhuriyet rejimini benimseme, koruma ve yüceltmeyi amaçlar. Cumhuriyetçilik İlkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar: -TBMMnin açılması (23 Nisan 1920) -Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922) -Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923) -Siyasal partilerin kurulması -1921 ve 1924 Anayasalarının hazırlanması -Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması (5 Aralık 1934) -Ordunun siyasetten ayrılması İNKİKİLAPLAR, İLKELER VE DIŞ POLİTİKA 1. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak tır 2. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal dir 3. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk Başbakanı İsmet İnönü dür 4. Türkiye Cumhuriyeti nin kurulan ilk siyasi partisi Cumhuriyet Halk Fırkası dır (9 Ağustos 1923) 3 / 20
5. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası dır (17 Kasım 1924) 6. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk yüksek okulu 1925 te Ankara da açılan Hukuk Mektebi dir 7. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk özel bankası 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası dır 8. Türkiye Cumhuriyeti nde hukuksal alanda kadın erkek eşitliği ilk defa Medeni Kanun ile 9. Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçiş ilk kez Cumhuriyetin ilanıyla 10. Eğitimde ikiliğe son verilerek eğitimin birleştirilmesi ilk kez Tevhid-i Tedrisat Kanunun ile 11. Tevhidi Tedrisat Kanunu nun ilanı ile laik eğitim sistemine geçilmiştir 12. Yeni Türk Devleti nde milli ekonomi ilkesi ilk kez Misak-ı İktisadi ile gerçeklemiştir (14 Mart 1923) 13. Tarımı modernleştirmek ve geliştirmek amacıyla kurulan ilk kurum Yüksek Ziraat Enstitüsüdür 14. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk demir - çelik fabrikası Karabük te 1939 da kurulmuştur 15. Laik T.C.Devletini yıkmaya yönelik ilk isyan Şeyh Sait isyanıdır (13 şubat 1925) 16. Yeni Türk devletinin ekonomi esasları ilk kez İzmir İktisat Kongresinde belirlenmiştir 17. Türkiye Cumhuriyetinin inkılap hareketlerin en yoğun yaşandığı dönem 1923-1934 arasıdır 18. Türkiye Cumhuriyetindeki ilk nüfus sayımı 28 ekim 1927 de yapılmıştır 19. Laiklik ilkesi doğrultusunda gerçekleştirilen ilk inkılap hareketi saltanatın kaldırılmasıdır 20. Boğazlar üzerinde Türk egemenliğinin tam anlamıyla sağlanması Montrö Boğazlar Sözleşmesiyle 21. Hatay cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen dir 22. 1937 de Atatürk ün diğer ilkeleriyle birlikte laiklik doğrudan anayasaya girmiştir 23. Kadınlar Türkiye de ilk kez 1930 belediye, 1937 milletvekili seçimlerine katılarak siyasi hayata girmişlerdir 24. Türkiye de topraksız köylüye toprak kazandırmayı amaçlayan ilk kanun 1929 da çıkarılmıştır 25. Modern tarih yazıcılığı alanında ilk çalışmalar T.T.K. nın açılmasıyla başlamıştır (12 Nisan 1931) 26. Yabancı okullar ve dış borçlar konusunda Türkiye ile en çok çatışan devlet Fransa dır 27. Tarımı geliştirmek için atılan ilk önemli adım Aşar vergisinin kaldırılmasıdır 28. Türkiye ile İngiltere nin Lozan görüşmelerinde anlaşamamasının en önemli nedeni Musul meselesidir 29. Yeni Türk devletinde laik hukuk düzeninin kurulması konusunda atılan ilk ciddi adım Medeni Kanun un kabul edilmesidir (17 Şubat 1926) 30. Dünya barışına katkı sağlamak için Türkiye cumhuriyetinin ilk ciddi girişimi milletler cemiyetine üye olmaktır 31. Hatay ın anavatana katılması ile Türkiye Suriye sınırı en son şeklini almıştır 32. Musul meselesinin Türkiye nin aleyhine sonuçlanmasındaki en önemli etken Şeyh Sait isyanıdır 33. Yeni Türk Devletinde kapitülasyonların son izlerinin silinmesi Kabotaj kanunu ile 34. Türk toplumunun eğitim ve kültür seviyesinin artması için atılan en ciddi adım Harf İnkılabıdır 35. Harf inkılabının Türk halkı tarafından benimsenmesi için yapılan ilk faaliyet Millet 4 / 20
Mekteplerinin açılmasıdır 36. Türk dilinin yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarılması için yapılan ilk ciddi faaliyet Türk Dil Kurumun açılmasıdır 37. Türkiye nin ilk özel okulu Ted Koleji dir (1929) 38. Türkiye - Irak sınırının bugünkü şekliyle çizilmesi 1926 Ankara anlaşmasıyla 39. II.Dünya Savaşı öncesinde Türkiye nin doğu sınırını güvence altına almak için Sadabad Paktını imzalamıştır 40. Türkiye nin II.Dünya savaşı çıkma ihtimaline karşı kendinin korumak için yaptığı ilk siyasi eylem Balkan Paktını imzalanmasıdır 41. Yeni Türk Devletinin özel sektörü desteklemek için yaptığı ilk eylem Teşviki Sanayi Kanunu nun çıkarılmasıdır 42. Anayasa Mahkemesinin kurulması ilk kez 1961 Anayasasında yer almıştır 43. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasıyla çok partili hayata geçiş denemeleri ilk kez başarısız olmuştur 44. 1961 anayasası kişi hak ve özgürlüklerin en geniş şekilde verildiği anayasadır 45. Yeni Türk Devletinin cumhurbaşkanının, başbakanının ve TBMM başkanının ilk kez belirlenmesi cumhuriyetin ilanıyla 46. En fazla yürürlükte kalan anayasa 1924 anayasasıdır 47. Milletvekili seçiminin 5 yıl cumhurbaşkanı seçiminin 7 yılda bir yapılması ilkesi ilk kez 1982 anayasasında yer almıştır 48. Cumhuriyet dönemi anayasalarının Osmanlı anayasalarından ayrılan en önemli farkı egemenliğin halka ait olmasıdır 49. II.Dünya barışı bitiminden sonra galip devletlerin dünya politikalarını belirlemek için yaptığı ilk toplantı Yalta Konferansıdır (1945) 50. II.Dünya Savaşında en karlı çıkan devletler Rusya ve ABD KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELER VE AYAKLANMALAR 1. TBMM nin topraklarını işgal eden düşmanlarına karşı açılan ilk cephe Doğu Cephesi dir 2. Misak-ı Milli yi gerçekleştirme yolunda TBMM nin kazandığı ilk siyasi başarı Gümrü Barış Antlaşması dır 3. TBMM nin varlığını tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan dır 4. TBMM nin siyasi varlığını ilk tanıyan büyük devlet Sovyet Rusya dır (Moskova Antlaşması ) 5. TBMM nin siyasi varlığını ilk tanıyan devlet Ermenistan dır (Gümrü) 6. TBMM nin siyasi gücünü tanıyan ilk İtilaf devleti Fransa dır (Ankara) 7. Doğu sınırı ilk defa Kars Antlaşmasıyla günümüzdeki haline getirilmiştir 8. Milli mücadeleye saygı duyarak Anadolu dan çekilen ilk devlet İtalya dır (II. İnönü) 9. Mustafa Kemal in başkomutan olarak katıldığı ilk savaş Sakarya Savaşıdır 10. Kütahya - Eskişehir savaşları Kurtuluş savaşında alınan ilk ve tek yenilgidir (24 Temmuz 1921) 11. TBMM ordularının katıldığı ilk taarruz savaşı başkomutanlık Meydan Muharebesidir 12. İtilaf devletleri milli mücadelenin başarıya ulaştığını ilk defa Lozan antlaşmasıyla kabul etmiştir 13. Kurtuluş savaşında ilk düzenli ordu batı cephesinde faaliyet göstermiştir 14. Batı cephesinde düzenli ordunun kazandığı ilk askeri başları I.İnönü Zaferidir 15. Güneyde işgalcilere karşı en büyük direniş Fransız ve Ermenilere karşı olmuştur 5 / 20
16. İşgallere karşı tepki olarak düzenlenen ilk miting Adana Kozan da gerçekleştirilmiştir 17. Yeni Türk Devleti kendi adını ilk kez Gümrü antlaşmasında Türkiye olarak belirtmiştir 18. Moskova Antlaşmasıyla Gürcistan a bırakılan Batum, Misak ı Milli den verilen ilk tavizdir 19. Yeni Türk Devletinin ekonomik bağımsızlığını tanıyıp kapitülasyonlardan vazgeçen ilk devlet Sovyet Rusya dır 20. Doğu sınırlanın kesin olarak çizildiği antlaşma Kars Antlaşmasıdır (13 ekim 1921) 21. Sakarya savaşı TBMM nin yaptığı son savunma savaşıdır 22. Mustafa Kemal Paşa ordudaki görevinden istifa ettikten sonra askerlik görevine ilk defa Sakarya savaşı ile dönmüştür 23. Osmanlı Devleti nin hukuken sona erdiren antlaşma Mudanya Ateşkes Antlaşmasıdır 24. Osmanlı Devleti nin fiilen sona erdiren antlaşma Mondros Ateşkes Antlaşmasıdır 25. Kuva-y ı milliye yerine düzenli birliklerin gerekliliğini ispatlayan ilk savaş I. İnönü Savaşıdır 26. İtilaf devletlerinin TBMM nin siyasi varlığını ilk kez kabul etmesi Londra Konferansı ile (21 Şubat-12 Mart 1921) 27. kurtuluş savaşı sırasında İtilaf devletlerinin ilk ve tek şartsız ateşkes teklifi Büyük Taarruz dan sonradır (26 Ağustos - 18 Eylül 1922) 28. Milli mücadelenin haklılığı ilk kez Londra Konferansında kabul edilmiştir 29. Mudanya Ateşkes Antlaşması İsmet İnönü nün ilk siyasi başarısıdır (1922) 30. Kurtuluş savaşının askeri safhası sona erip diplomatik safhasının başlaması Mudanya Ateşkes Antlaşması ile 31. Büyük Taarruz Savaşının kazanılması ile kurtuluş savaşının askeri safhası sona ermiştir 32. Kurtuluş savaşında İstanbul un TBMM kuvvetlerinin eline geçmesi ilk kez Mudanya Ateşkes Antlaşması ile. 33. TBMM kurtuluş savaşı sırasında ilk dış yardımı Sovyet Rusya dan almıştır 34. Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye ile Fransa arasındaki savaş hali 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile sona ermiştir 35. TBMM nin kurtuluş savaşı sırasında gerçekleştirdiği ilk devrim saltanatın kaldırılmasıdır (1 Kasım 1922) 36. İtilaf devletlerin birlikte işgal ettikleri ilk Osmanlı toprağı Boğazlardır 37. İngilizlerin yalnız olarak işgal ettikleri ilk Osmanlı vilayeti Musul dur 38. Temsil kurulu TBMM açılıncaya kadar kurtuluş mücadelesini yürüten tek organdır 39. Temsil heyetinin ilk icraatı Ali Fuat Paşa yı Anadolu Kuvayı Milliye komutanlığına atanmasıdır 40. Türk halkının kurtuluş savaşına topyekün katılması ilk defa Tekalifi Milliye emirleri ile 41. Mudanya Ateşkes Antlaşması ile İstanbul hükümeti itilaf devletlerince ilk defa yok sayılmıştır 42. Lozan da Türk delegasyonunun kesinlikle taviz vermediği konular Ermeni Meselesi ve Kapitülasyonlar dır 43. İlk düzenli Kuvayı milliye hareketi batı Anadolu da (Ayvalık) Yunanlılara karşı başlatılmıştır 44. Mustafa Kemal Paşa ya Mareşallik ve Gazilik unvanları Sakarya Savaşından sonra verilmiştir 45. TBMM, Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Doğu Trakya, İstanbul, Boğazlar bölgeleri savaşmadan ele geçirmiştir KONGRELER, TBMM, AYAKLANMALAR, SEVR 6 / 20
1. Milli mücadelenin başlaması için atılan ilk adım Havza genelgesidir 2. Havza Genelgesi halkı işgallere karşı protesto etmeye çağıran ilk belgedir 3. Milli irade kavramı ilk defa Amasya Genelgesi nde ortaya atılmıştır 4. Vatanın kurtuluşu için ortak hareket edileceği ilk defa Amasya Genelgesinde açıklanmıştır 5. Kurtuluş savaşının gerekçesi ilk defa Amasya genelgesinde açıklanmıştır 6. Rejimin değişeceğini belirten ilk karar Amasya Genelgesi nde yer almıştır 7. Osmanlı Hükümetinin sorumluluğunu yerine getiremediği ilk kez Amasya Genelgesi nde açıklanmıştır 8. Amasya Genelgesi Mustafa Kemal in yayınladığı ilk ihtilal bildirgesidir 9. Mustafa kemal in başkanlığını yaptığı ilk siyasi oluşum Temsil Heyeti dir 10. Manda ve Himaye nin reddi ile milli egemenliğin koşulsuz gerçekleşeceği ilk defa Erzurum Kongresi ile duyurulmuştur 11. Sivas Kongresinin toplanacağına ilk defa Amasya Genelgesinde karar verilmiştir 12. Amasya Genelgesinde alınan kararlar ilk def Erzurum Kongresinde hayata geçirilmiştir 13. Misak-ı Milli sınırları ilk defa Sivas Kongresinde tüm yurttan gelen delegelerin katılımı ile kararlaştırılmıştır 14. Kurulacak olan ulusal iradeye dayalı yeni devletin temelleri ilk defa Erzurum Kongresinde atılmıştır 15. İstanbul Hükümetine alternatif bir hükümet ilk defa Erzurum Kongresinde oluşturulmuştur (Temsil Heyeti) 16. Vatanın bütününü ilgilendiren ilk kararlar Erzurum Kongresinde alınmıştır 17. Sivas Kongresi milli mücadele döneminde toplanan ilk ulusal kongredir 18. Manda ve Himaye fikrinin tüm ulus tarafından reddi ilk defa Sivas Kongresinde 19. Damat Ferit Paşa Hükümetinin istifa etmesi Temsil heyetinin ilk siyasi başarısıdır 20. Ulusal örgütlenme ilk defa Sivas Kongresinde 21. İstanbul hükümeti Anadolu daki milli mücadele taraftarlarını ilk defa resmi olarak Amasya Görüşmelerinde tanımıştır 22. Yeni Türk Devletinin ilk meclisi 23 nisan 1923 de Ankara da açılmıştır 23. TBMM nin ilk anayasası 20 Ocak 1921 de kabul edilen Teşkilat- ı Esasi dir 24. İlk meclisin ve hükümetin başkanı Mustafa Kemal dir 25. İlk hükümetinin üyeleri TBMM arasından seçilmiştir 26. TBMM ye karşı çıkan ayaklanmalara için alınan ilk önlem İhanet-i Vataniye yasasıdır 27. Güçler birliği ilkesi ilk defa I.TBMM de uygulanmaya başlamıştır 28. Dünya savaşı sonunda İttifak devletleriyle imzalanan son antlaşma Sevr Antlaşmasıdır (1920) 29. Mustafa Kemal Paşa cumhuriyetin ilk kabinesini kurma görevini İsmet İnönü ye verdi 30. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının 17 Kasım 1924 yılında kurulmasıyla ilk defa çok partili yaşama geçilmiştir 31. Temsil Heyeti TBMM açılıncaya kadar milli mücadeleyi yürüten tek kurumdur 32. Temsil Heyeti nin ilk icraatı Ali Fuat Paşa nın Anadolu Kuvayı Milliye komutanlığına atanmasıdır 33. Sivas Kongresi sonrasında Damat Ferit Paşa Hükümetinin düşürülmesi Temsil Heyeti nin kazandığı ilk siyasi başarıdır 34. Anadolu daki milli mücadeleyi destekleyen uluslararası ilk siyasi belge Amiral Bristol raporudur 7 / 20
35. Kurtuluş savaşı sırasında milli sınırlardan ilk kez Erzurum Kongresi nde söz edilmiştir 36. Manda ve himaye düşüncesinin reddedilmesi ilk defa Erzurum Kongresinde 37. Temsil Heyeti nin faaliyetlerini ulusa duyurmak için gerçekleştirilen ilk icraat İradeyi Milliye gazetesidir 38. Kurtuluş mücadelesinin bölgesellikten çıkıp ulusallığa geçmesi ilk defa Erzurum Kongresi ile başlamıştır 39. Halk temsilcilerinin bir araya gelip kararlar almaya başladığı ilk kongre Erzurum Kongresidir 40. TBMM nin açılması ile İstanbul Hükümeti ilk kez doğrudan yok sayılmıştır 41. Milli egemenlik ilkesi ilk kez TBMM nin açılması ile hayata geçirilmiştir 42. TBMM, Milli iradeye dayalı ilk meclistir 43. TBMM nin çıkardığı ilk kanun Ağnam vergisidir 44. Boğazların uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmeye başlanacağına ilk kez Wilson Prensiplerinde bahsedilmiştir 45. Mustafa Kemal in askerlik görevinden istifa edip sivil olarak milli mücadeleye başlaması Erzurum Kongresinden önce 46. Mustafa Kemal in Samsun a çıkışıyla ilk defa Milli Mücadele hareketi başlamıştır 47. Kuva-yı Milliye hareketini Batı Anadolu da başlatan ilk cemiyet Reddi İlhak Cemiyetidir 48. Amasya Genelgesi ilk defa Erzurum kongresinde onaylanmıştır 49. TBMM nin açılmasıyla İstanbul Hükümeti ilk kez doğrudan yok sayılmıştır 50. Milli mücadeleye yönelik ilk ayaklanma İngilizlerin güdümlü Anzavur Ayaklanmasıdır (1 Eylül 1919) 20. YY. OSMANLI DEVLETİ, MONDROS, CEMİYETLER, KUVAY-I MİLLİYE 1. Osmanlı topraklarının I. Dünya Savaşında paylaşıldığı ilk gizli antlaşma Sykes Picot Antlaşması dır 2. Osmanlı Devleti nden ayrılarak bağımsızlığını kazanan son Balkan devleti Arnavutluk tur (1913) 3. Osmanlı Devleti nde meşrutiyet için yapılan ilk girişim Sultan Abdülaziz in tahttan indirilmesidir 4. Bulgaristan ın sınırlarının ilk defa Ege denizine çıkması I. Balkan Savaşının sonunda 5. Türkçülük akımı ilk defa II. Balkan Savaşının sonunda devlet politikası haline gelmiştir 6. Manda ve himayecilik fikri ilk defa I.Dünya Savaşının sonunda ortaya çıkmaya başlamıştır 7. Tank, denizaltı, nükleer silahlar ilk defa I.Dünya Savaşında kullanılmıştır 8. Türk milletinin bütününe yönelik yapılabilecek bir işgalin belirtisi ilk kez Mondros Ateşkes Antlaşması nda ortaya çıkmıştır (30 Ekim 1918) 9. Mondros Ateşkes Antlaşması ile ilk defa Osmanlı Devleti fiilen ortadan kalkmıştır 10. Kuvay-ı Milliye deyimini ilk defa İstanbul Milli Kongre Cemiyeti kullanmıştır 11. Mondros Ateşkes Antlaşması ile başlayan işgallere Türk milletinin ilk tepkisi direniş cemiyetleri kurmak olmuştur 12. Mondros Ateşkesinden sonra ilk işgal edilen yer Musul olmuştur ( İngiltere-3 Kasım 1918) 13. İzmir ve çevresinin Yunanistan a verilmesi ilk defa Paris Konferansı nda kararlaştırılmıştır 14. Kuvay-ı Milliye hareketi ilk defa Yunan işgaline karşı kurulmuştur 15. Manda ve himaye fikri İtilaf Devletleri tarafından ilk defa Paris Konferansında atılmıştır 16. İşgallere karşı kurulan ilk direniş cemiyeti Trakya Paşaeli Cemiyeti dir 8 / 20
17. İşgallere karşı ilk tepki Aralık 1918 de Hatay Dörtyol da başlamıştır 18. Batıda Yunan işgaline karşı ilk cephe Ayvalık ta açılmıştır 19. Batıdaki tüm direniş cemiyetleri Balıkesir Kongresinde bir çatı altında toplanmıştır 20. Milli mücadelenin haklılığı dünyaya duyuran ilk belge Amiral Bristol raporudur 21. İşgallere karşı ilk tepki güneyde Fransızlara karşı 22. I. Dünya Savaşını bitiren en önemli gelişme ABD nin savaşa girmesidir 23. I. Dünya barışı bitiminden sonra galip devletlerin dünya politikalarını belirlemek için yaptığı ilk toplantı Paris Barış Konferansıdır (1919) 24. Amiral Bristol Raporu İzmir in işgaline karşı ilk dış tepkidir 25. Ulusal bilincin yurt sathına yayılması ilk defa İzmir in işgaliyle birlikte başlamıştır 26. İtilaf Devletleri arasında Anadolu nun paylaşımı konusunda ilk görüş ayrılıkları Paris Barış Konferans ında ortaya çıkmıştır 27. Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında galip geldiği tek cephe Çanakkale cephesidir 28. İngiliz donanması I. Dünya Savaşı nda ilk yenilgisini Çanakkale Savaşlarında almıştır (1915) 29. Osmanlıcılık düşüncesi Balkan Savaşlarından sonra ilk defa terk edilmeye başlamıştır 30. Osmanlı ordusunda particilik tartışmaları ilk defa Balkan Savaşları sırasında ortaya çıkmıştır 31. Osmanlı Devleti nde Türkçülük akımı ilk defa Balkan Savaşlarından sonra devlet politikası haline gelmeye başlamıştır 32. Ümmetçilik politikasının başarısız olduğu ilk defa Hicaz Yemen cephesinde alına yenilgilerden sonra anlaşılmıştır 33. Mustafa Kemal Paşa nın emperyalistlere karşı ilk silahlı mücadelesi Trablusgarb savaşıdır (1911) 34. Osmanlı Devleti ile İtalya arasında imzalanan ilk antlaşma Uşi Antlaşmasıdır (1911) 35. Manda ve himayecilik fikri ilk defa I. Dünya Savaşından sonra ortaya çıkmaya başlamıştır 36. Trablusgarp Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika da kaybettiği son toprak parçasıdır 37. Mondros Ateşkes Antlaşması maddelerine uymayarak ordusunu terhis etmeyen tek Osmanlı komutanı Kazım Karabekir Paşa dır 38. Osmanlı Devletinin I. Dünya Savaşında savaştığı ilk taarruz cephesi Kafkas Cephesidir 39. Osmanlı Devleti nin kaybettiği halde toprak kazandığı tek cephe Kafkas Cephesidir 40. İzmir de yunan askerlerine kurşun sıkarak Kuvayı Milliye hareketini başlatan gazeteci Hasan Tahsin dir 41. I. Dünya Savaşı sonunda imzalanan ilk barış antlaşması İtilaf Devletleri ile Almanya arasında imzalanan Versailles dir 42. I. Dünya Savaşı sonunda en kazançlı çıkan devlet ABD dir 43. I. Dünya Savaşından çekilen ilk devlet Japonya dır 44. İtilaf Devletlerinin birlikte işgal ettikleri ilk Osmanlı toprağı Boğazlardır 45. İngilizlerin yalnız olarak işgal ettiği ilk Osmanlı Vilayeti Musul dur 46. Arapların Hıristiyan azınlıktan sonra Osmanlı yönetiminden ayrılması ilk defa I. Dünya savaşından sonra 47. Sivil savunma teşkilatının kurulması gerekliliği ilk defa I. Dünya Savaşından sonra ortay çıkmıştır 48. Milli mücadele döneminde en uzun süre işgal altında kalan şehir İstanbul dur 49. Tank, denizaltı ve kimyasal silahlar ilk defa I. Dünya savaşında kullanılmıştır 50. I. Dünya Savaşından çekilen ilk ittifak devleti Bulgaristan dır DAĞILMA DÖNEMİ VE ISLAHATLAR 9 / 20
1. Osmanlı Devletinde milliyetçilik akımından kaynaklanan ilk azınlık isyanı Sırp isyanıdır (1804) 2. Osmanlı padişahlarının yetkileri sınırlandıran ilk belge Sened-i İttifak tır (1808) 3. Osmanlı Devletinden ayrılarak bağımsızlığını kazanan ilk ulus Yunanlılardır (1829- Edirne Antlaşması) 4. Boğazlar sorunu ilk defa Hünkar İskelesi antlaşması ile ortaya çıkmıştır (1833) 5. Osmanlı Devleti Hünkar İskelesi Antlaşması ile ilk defa Avrupalı bir devletle ittifak antlaşması imzalamıştır (Rusya) 6. Osmanlı Devleti nin yarı sömürge haline gelmeye başlaması ilk defa Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi ile başlamıştır (1838) 7. Padişahın üstünde kanun gücünün var olduğu ilk defa Tanzimat fermanıyla kabul edilmiştir (1839) 8. Osmanlı Devletinde anayasallaşma süreci ilk defa Tanzimat Fermanı ile başlamıştır (1839) 9. İlk demir yolu Tanzimat döneminde yapılmaya başlamıştır (1866) 10. Telgraf ilk defa Tanzimat döneminde kullanılmaya başlanmıştır (1854) 11. Laik kanunlar ilk defa Tanzimat döneminde çıkarılmaya başlamıştır 12. Azınlıklar ilk defa özel mülkiyet edinme hakkına Islahat Fermanı ile kavuşmuşlardır(1856) 13. Osmanlı kanunları ilk defa Islahat Fermanı ile azınlıkların diline çevrilmiştir 14. İşkence ve dayak ilk defa Islahat fermanı ile yasaklanmıştır (1856) 15. Osmanlı devletinde ilk gazete Takvim-i Vekayi adıyla II. Mahmut zamanında çıkarılmaya başlamıştır 16. Eyalet sistemi ve Divan ı Hümayun ilk defa II. Mahmut zamanında kaldırılmıştır 17. Memurların merkezden atanarak maaşa bağlanması ilk defa II. Mahmut devrinde başlamıştır 18. Avrupa ya öğrenci gönderilmesine ilk defa II. Mahmut zamanında başlanmıştır 19. Osmanlı Devleti nde ilk silah fabrikası II.Mahmut döneminde açıldı 20. Osmanlı Devleti nde askeri amaçlı ilk nüfus sayımı II.Mahmut döneminde yapıldı (1831) 21. İlk bando okulu (Mızıkayı Hümayun) II. Mahmut döneminde kuruldu 22. Batı tarzı ilk okullar II. Mahmut döneminde kuruldu (Tıbbiye ve Harbiye) 23. Polis teşkilatının temelleri ilk defa II. Mahmut zamanında atılmıştır 24. İlk tercüme odası ve Yabancı Dil Okulu II. Mahmut zamanında açılmıştır 25. Osmanlı Devletinde ilk kağıt para Kaime adıyla I. Abdülmecit devrinde basılmıştır (1841) 26. Osmanlı Devleti Kırım Savaşı sonrası sonrasında Avrupalı devletlerin himayesine girerek ilk defa bağımsız devlet olma özelliğini yitirmiştir (1856) 27. Osmanlı Devleti ilk defa borç parayı Kırım Savaşı sırasında I. Abdülmecit İngiltere den almıştır (1854) 28. Osmanlı Devleti ilk defa Paris Antlaşması ile Avrupalı devletler hukukundan yararlanmaya başladı (1856) 29. Osmanlı Devletinde halkın yönetime katılması ilk defa I. Meşrutiyet in ilanıyla (1876) 30. İlk Osmanlı Anayasası (Kanuni Esasi) Mithat Paşa başkanlığında bir komisyon tarafından hazırlanarak II. Abdülhamit zamanında ilan edilmiştir (1876) 31. Ermeni sorunu ilk defa Berlin Antlaşması ile uluslararası bir boyut kazandı (1878) 32. Osmanlı devletinde yaşayan azınlıklara ilk ayrıcalık Sırplara verilmiştir (1812-Bükreş) 33. Osmanlı devletinde Tımar ve Zaamet sistemi ilk defa II.Mahmut zamanında kaldırılmıştır 34. Osmanlı devletinde müsadere sistemi ilk defa II. Mahmut zamanında kaldırılmıştır 35. Yurtdışına eğitim amaçlı ilk defa öğrenci gönderilmesi II.Mahmut zamanında 10 / 20
36. Orta Öğretim kurumları ilk defa II. Mahmut zamanında açılmaya başlanmıştır 37. Osmanlı Devletinde ilk defa padişahın gücünün üstünde bir kanun gücünün olduğuna Tanzimat Fermanıyla kabul edilmiştir 38. Bedelli askerlik uygulamansa ilk defa Islahat Fermanı ile başlanmıştır (1856) 39. Mecelle Kanunu ilk defa I. Meşrutiyet döneminde uygulanmaya başlanmıştır 40. İngiltere nin XIX. yüzyılda Osmanlı devletinin toprak bütünlüğünü terk ettiğinin ilk kanıtı Kıbrıs ı işgal etmesidir(1878) 41. Osmanlı Devletinde ilk üniversite (Darülfünun) İstanbul da 1868 de kurulmuştur 42. Osmanlı devleti ilk defa denge politikasını Fransa nın Mısır ı işgali sırasında İngiltere nin yardım isteğini kabul ederek 43. Osmanlı Devleti, boğazlar üzerinde egemenlik hakkını kullanarak imzaladığı son antlaşma Hünkar İskelesi Antlaşmasıdır 44. Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra Avrupai tarzda kurulan ilk ordu Asakiri Mansurei Muhammediye dir 45. Panislavizm düşüncesiyle Osmanlı Devletine karşı ilk isyan Hersek te ortaya çıkmıştır (1875) 46. Osmanlı Devleti nin sömürgeci devletlere karşı kuzey Afrika da kaybettiği ilk toprak parçası Cezayir dir (1830) 47. Osmanlı Devleti nde imzalandığı halde yürürlüğe girmeyen ilk antlaşma Ayastefanos Antlaşmasıdır (1878) 48. Türkçülük düşüncesini ilk defa devlet politikası haline getiren İttihat Terakki Partisidir 49. Osmanlı Devleti XIX. yüzyılda imzaladığı en ağır koşullar içeren antlaşma Berlin Antlaşmasıdır (1878) 50. Berlin Antlaşması Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya sı arasında imzalanan son antlaşmadır (1878) DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ 1. Şehzadelerin sancağa gönderilmesi uygulaması ilk defa I. Ahmet zamanında kaldırılmıştır 2. Osmanlı Devleti, Avusturya karşısındaki siyasi ve ekonomik üstünlüğünü ilk defa Zitvatorok Antlaşmasıyla kaybetmiştir (1606) 3. Günümüzdeki Türkiye - İran sınırı ilk defa Kasr-ı Şirin Antlaşmasıyla çizilmiştir 4. Şartlı olarak sadrazamlık görevini ilk kabul eden Köprülü Mehmet Paşa dır 5. Osmanlı Devleti ilk defa Karlofça (1699) İstanbul (1700) Antlaşmaları ile toprak kaybetmiştir 6. Osmanlı Devleti nin Rusya ile imzaladığı ilk antlaşma İstanbul Antlaşmasıdır (1700) 7. Osmanlı Devleti nde ilk ıslahat hareketleri duraklama devrinde başlamıştır 8. Rusya 1700 İstanbul Antlaşması ile ilk defa Karadeniz e inme imkanına sahip olmuştur 9. Yeniçeriler tarafından öldürülen (kanı dökülen) ilk Osmanlı padişahı II.Osman dır 10. Yeniçeri Ocağını kaldırarak Türklerden bir ordu oluşturmayı düşünen ilk padişah II. Osman dır 11. Mali alanda ilk kez ıslahat yapan ve modern anlamda resmi bütçe hazırlayan Tarhuncu Ahmet Paşa dır 12. Rusya, 1700 İstanbul antlaşması ile ilk kez İstanbul da elçi bulundurma hakkını elde etmiştir 13. Osmanlı Devleti doğuda kazandığı en geniş sınırlara Ferhat Paşa Antlaşması ile ulaşmıştır (1590) 14. Osmanlı Devleti nin Batıda ulaştığı en geniş sınırlara Bucaş Antlaşması ile ulaşmıştır (1676) 11 / 20
15. 1724 İstanbul Antlaşması ile Osmanlı Devleti Rusya ile İran a karşı ilk defa müttefik olmuştur 16. Belgrat Antlaşması ile Rus Çarı ilk defa Osmanlı Padişahına protokol bakımından denk sayılmıştır 17. Kırım ilk defa Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız olmuştur (1774) 18. Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda en çok Avusturya ile savaşmıştır 19. Rusya, ilk defa boğazlardan geçme hakkına Küçük kaynarca Antlaşması ile sahip olmuştur 20. Kapitülasyonlar Rusya ya ilk defa Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla verilmiştir 21. Küçük Kaynarca Antlaşması ile ilk defa Ortodoskların hamiliğini Rusya üstlenmeye başlamıştır (1774) 22. Osmanlı Devleti batıyı örnek alarak ıslahat yapmaya ilk defa Lale Devrinde başlamıştır (1718-1730) 23. Avrupa da ilk elçilikler Viyana ve Paris te açılmıştır 24. Osmanlı Devletinde ilk matbaa İbrahim Müteferrika tarafından kurulmuştur (1727) 25. Lale devrinde Avrupa ya gönderilen ilk elçi Yirmisekiz Mehmet Çelebi dir (Fransa) 26. İlk kağıt fabrikası Lale devrinde Yalova da kurulmuştur. 27. Yeniçerilerden oluşan itfaiye örgütü ilk defa Lale devrinde kurulmuştur 28. Avrupa örnek alınarak askeri alanda ilk ıslahatlar I.Mahmut döneminde yapılmaya başlanmıştır 29. İlk mühendis okulu Mühendishane-i Berri Hümayun I.Mahmut zamanında kurulmuştur (1731) 30. Rusya, Osmanlı Devleti nin içişlerine karışmaya Küçük Kaynarca Antlaşması ile başlamıştır 31. Avrupa orduları örnek alınarak kurulan ilk ordu Nizam-ı Cedit tir (III. Selim) 32. Matbaa-ı Amire adı verilen ilk devlet matbaası III. Selim döneminde kurulmuştur 33. Osmanlı Devleti XVIII. yüzyılda kaybettiği toprakları geri almak için en çok Rusya ile savaşmıştır 34. XVIII. yüzyılda en çok askeri alanda ıslahat çalışmaları yapılmıştır 35. Avusturya ve Rusya, Pasarofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti ne karşı ilk kez gizli bir ittifak antlaşması imzalamıştır 36. III.Selim döneminde devlet okullarında ilk defa bir yabancı dil öğrenme mecbur hale getirilmiştir (Fransızca) 37. İlk Osmanlı Fransız Savaşı, Napolyon un Mısır ı işgali sırasında (1798) 38. Ulufe alım satımı yasaklayan ve yeniçerilerin sayısını azaltan ilk padişah I. Abdülhamit tir 39. Avrupa da açılan elçilikler ilk defa III.Selim zamanında sürekli hale getirilmiştir (1793) 40. Mehter takımı ile ilk batı müziği eseri 1680 yılında bestelenmiştir.( N.A.Strungk un Esther Operası) 41. Halifeliğin siyasi bir güç olarak kullanılması ilk defa Küçük Kaynarca Antlaşması ile (1774) 42. Osmanlı Devletinde kara ordusuna subay yetiştirmek için açılan ilk okul Mühendishane-i Berri Hümayun dur 43. Osmanlı Devletinde donanmaya subay yetiştirmek için açılan ilk okul Mühendishane-i Bahri Hümayun dur 44. Fransa nın Mısır ı işgali sırasında Osmanlı Devleti ilk defa denge siyaseti uygulamaya başlamıştır. (İngiltere nin yardım önerisini kabul ederek) 45. Osmanlı mimarisinde batı örnek alınarak yapılan ilk eser Nuruosmaniye Camii dir (Lale Devri) 46. Osmanlı Devleti Küçük Kaynarca Antlaşması ile ilk kez Rusya ya savaş tazminatı ödemiştir 12 / 20
(1774) 47. Osmanlı Devleti ilk defa batının gerisinde kaldığını Pasarofça Antlaşmasından sonra anlamıştır (1718) 48. İngiltere ye ilk kapitülasyonlar 1580 yılında verilmiştir 49. İlk sikke tashihi 1586 yılında yapılmıştır 50. Osmanlı Devleti nden ayrılan ilk beylik Erdel beyliğidir YÜKSELİŞ DÖNEMİ 1. Boğazları hakimiyet altına alan ilk Türk devleti Osmanlı Devleti dir 2. Osmanlı tarihinde örfi kanunları ilk defa yazılı hale getiren Fatih Sultan Mehmet tir 3. Osmanlı Devleti ilk ticari imtiyazı Venediklilere Fatih Sultan Mehmet zamanında vermiştir (1479) 4. Osmanlı Devleti nde ilk altın para Fatih Sultan Mehmet zamanında bastırılmıştır 5. Fatih Sultan Mehmet zamanında şehzadelerin sancağa çıkması ilk defa mecbur hale getirilmiştir 6. Halife ünvanını ilk kullanan Osmanlı padişahı I.Selim dir (Yavuz) 7. Osmanlı topraklarında konsolosluk (Balyos) açan ilk devlet Venedik dir 8. Avusturya ile Osmanlı devleti arasında imzalanan ilk resmi antlaşma İstanbul Antlaşması dır (1533) 9. Osmanlı donanması ilk kez 1571 de İnebahtı da yakılmıştır 10. Yükselme döneminde devlet işleyişini sıkıntıya sokan ilk toplumsal nitelikli isyan Şahkulu İsyanı dır 11. Anadolu ya yönelik göçler ilk defa 1473 Otlukbeli Savaşından sonra azalmaya başlamıştır 12. İstanbul un fethinden sonra Ortodoksların hamiliği ilk defa Osmanlı devletine geçmiştir (1453) 13. İlk Osmanlı Memluk savaşı II. Bayezıd döneminde 14. Anadolu da Celali isyanları ilk defa Yavuz Sultan Selim döneminde ortaya çıkmıştır (Bozoklu Celal) 15. Avrupa da siyasi üstünlüğün Osmanlı Devletine geçmesi 1533 İstanbul Antlaşması ile 16. Osmanlı Devleti Kırım Hanı sayesinde Orta Asya Türkleri ile temasa geçmeye başlamıştır 17. Üç padişah döneminde sadrazamlık yapan ilk kişi Sokulu Mehmet Paşa dır (1564-1579) 18. Coğrafi keşiflerin olumsuz etkisini gidermek için Osmanlı devletinin yaptığı ilk faaliyet Hind Deniz Seferleri dir 19. Osmanlı tarihinde hükümdarlığı babasından zorla alan ilk padişah I. Selim dir 20. Anadolu Türk siyasi birliğini kesin olarak sağlayan padişah I.Selim dir (Yavuz) 21. Fransa ya ilk kapitülasyonlar Kanuni Sultan Süleyman zamanında verilmiştir (1535) 22. Karadeniz in Türk gölü haline getirilmesi ilk defa fatih Sultan Mehmet zamanında 23. Osmanlı Memluk ilişkileri ilk defa Fatih Sultan Mehmet zamanında bozulmaya başlamıştır 24. Viyana nın ilk kez kuşatılması Kanuni Sultan Süleyman zamanında (1529) 25. Akdeniz de kazanılan ilk büyük deniz savaşı Preveze Deniz savaşıdır (1538) 26. Osmanlı Devleti nin imparatorluk haline gelmesi Fatih Sultan Mehmet döneminde 27. Osmanlı Devletinde yönetimin teokratik özellik kazanması ilk kez Mısır seferiyle 13 / 20
28. Padişah emriyle öldürülen ilk veziriazam Çandarlı Halil Paşa dır 29. Balkanların tamamını ilk defa Osmanlı toprağı haline getiren Fatih Sultan Mehmet tir 30. Havan topu ilk defa İstanbul un fethi sırasında kullanılmıştır (1453) 31. Osmanlı devletinde Örfi kanunları ilk defa kitap haline getiren Fatih Sultan Mehmet tir (Kanunname-i Ali Osman) 32. Kanunname-i Ali Osman, Osmanlı Devleti nin ilk Anayasası niteliğindedir 33. Vezirlerin kul sistemine göre seçilmeye başlaması (devşirme) ilk defa Fatih Sultan Mehmet zamanında başlamıştır 34. Osmanlı tarihinde ilk kapitülasyonlar Fatih Sultan Mehmet zamanında Venediklilere verilmiştir (1479) 35. Sadrazamların divana başkanlık yapması ilk kez Fatih Sultan Mehmet zamanında 36. İpek yolu ilk defa Fatih in Kırım ı fethiyle Osmanlı Devletinin denetimine girmiştir (1475) 37. Osmanlı tarihinde iki kez tahta çıkan ilk padişah II.Murat; son padişah I. Mustafa dır 38. Yiv-setli toplar ilk defa II. Bayezid zamanında Osmanlı devletinde kullanılmıştır 39. Avrupalı devletlerin Osmanlı içişlerine karışması ilk defa Cem Sultan olayıyla 40. Osmanlı Devletinin İran ile yaptığı ilk büyük savaş Çaldıran Savaşıdır (1514) 41. Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika yı hakimiyeti altına alması ilk defa Mısır ın fethiyle başlamıştır (1517) 42. Mısır ın fethiyle Baharat yolu ilk defa Osmanlı Devletinin denetimi altına girmiştir (1517) 43. Kaptanı-Derya ilk defa I.Süleyman zamanında Divan-ı Hümayun üyesi olmuştur 44. İranlılarla yapılan ilk resmi antlaşma, 1555 Amasya Antlaşması dır (Kanuni Sultan Süleyman) 45. Vadi s Seyl savaşıyla Fas ele geçirilmiş ve Kuzey Afrika tamamen ilk defa Osmanlı hakimiyetine girmiştir (1578) 46. Osmanlı Devletine Rusya nın gönderdiği ilk elçi 1497 de Fransa nın gönderdiği ilk elçi 1525 te İstanbul a gelmiştir 47. Osmanlı da hazırlanan ilk dünya haritası Piri Reis tarafından I. Selim e sunulmuştur (1517) 48. Osmanlı İran savaşları ilk defa I. Selim döneminde başlamıştır 49. Şehzade Cem in Rodos Şövalyelerine sığınması il ilk defa bir Osmanlı iç olayı dış sorun haline gelmiştir 50. Sokullu Mehmet Paşa nın 1579 yılında ölümüyle Yükselme dönemi sona ermiştir KURULUŞ DÖNEMİ 1. Osmanlı Devleti nde divan örgütü ilk defa Orhan Bey zamanında kurulmuştur 2. İlk düzenli ordu teşkilatı Orhan Bey zamanında kurulmuştur (yaya-müsellem) 3. Osmanlı Devletinde ilk vezir Orhan Bey zamanında tayin edilmiştir (Alaaddin Paşa) 4. Osmanlı Devleti ile Balkan milletleri arasında yapılan ilk haçlı savaşı Sırpsındığı Savaşı dır (1364) 5. Balkanların kapısını Türklere açan savaş Sırpsındığı Savaşı dır (1364) 6. Osmanlı Devleti topu ilk defa I.Kosova savaşında kullanmıştır (1389) 7. Yeniçeri ocağının temelini atan Sultan I. Murat tır 8. Tımar sistemini ilk defa uygulayan Sultan I. Murat tır 14 / 20
9. Osmanlı padişahları arasında Sultan unvanını ilk kullanan I. Murat tır 10. Balkan milletleriyle yapılan ilk resmi antlaşma Edirne-Segedin dir (1444) 11. Kardeşini öldürerek tahta çıkan ilk padişah I. Murat tır 12. Osmanlı Devleti nde kurulan ilk eyalet Rumeli Eyaleti dir (I. Murat) 13. Osmanlı Devleti nde ilk tersane Gelibolu da açılmıştır (I. Bayezıd) 14. İstanbul u ilk kuşatan Osmanlı padişahı I. Bayezıd dır 15. Osmanlı Devleti nde ilk deniz savaşı Çelebi Mehmet döneminde Venediklerle yapılmıştır (1416) 16. Osmanlı Devleti nde ilk hazine ve mali teşkilat I. Murat zamanında oluşturulmuştur 17. Osmanlı Devleti nin Rumeli de ele geçirdiği ilk toprak parçası Çimpe Kalesi dir (1353) 18. Osmanlı topraklarına katılan ilk beylik Karesioğulları Beyliğidir (1345) 19. Anadolu Türk siyasi birliğini ilk sağlayan padişah I. Bayezıd dır (Yıldırım) 20. Osmanlı Devleti nin Bizans tekfurlarıyla yaptığı ilk savaş Koyunhisar Savaşıdır (1302) 21. Bizans ın alınması için Anadolu Hisarını yaptıran I. Bayezıd dır (Yıldırım) 22. Bizans ın fethi için Rumeli Hisarını yaptıran I. Mehmet tir (Fatih) 23. Osmanlı Devleti nin ilk başkenti Söğüt tür (1299) 24. Osmanlı Devleti nde ilk Kaptan-ı Derya Baltaoğlu Süleyman Bey dir 25. Karamanoğulları Beyliği ile ilk savaş I. Murat zamanında yapılmıştır 26. Yeniçeri Ocağı, ilk defa I. Murat zamanında kurulmuştur 27. Osmanlı Devleti nin oluşturmaya çalıştığı Anadolu Türk birliği ilk defa Ankara savaşından sonra bozulmuştur (1402) 28. Osmanlı Devleti nde taht kavgaları ilk defa Fetret devrinde yaşanmaya başlamıştır 29. Kendi isteğiyle tahttan inen ilk padişah Sultan II. Murat tır 30. Osmanlı Devleti nin kurucusu ve ilk Osmanlı padişahı OSMAN Bey dir 31. Osmanlılarda beylikten devlete geçiş ilk defa Orhan Bey zamanında başlamıştır 32. Osmanlılarda Rumeli ye ilk geçiş Orhan Beyin kardeşi Süleyman Paşa ile (1353) 33. Topçu birliği ilk defa I.Murat zamanında kurulmuştur 34. Savaş alanında şehit düşen ilk Osmanlı padişahı I.Murat tır ( 1389) 35. Orta Avrupa nın kapıları Osmanlılara ilk defa Niğbolu zaferi ile açılmıştır (1396) 36. Avrupalılar II.Kosova savaşından sonra ilk defa Türklerin balkanlardan atılamayacağını anlamışladır (1448) 37. Tarihte en uzun süre varlık gösteren Türk Devleti Osmanlı Devleti dir 38. Tarihte siyasi varlık gösteren Türk devletleri içerisinde merkeziyetçiliğin en güçlü olduğu devlet Osmanlı Devleti dir 39. Osmanlılar, Maltepe (Pelekanon) savaşından sonra Bizans ın Anadolu daki topraklarını ele geçirmiştir 40. Konar göçmen Türkmenlerin Rumeli de fethedilen yerlere yerleştirilmesi ilk defa İskan siyasetiyle başlamıştır 41. Osmanlı Devleti nde beylikten devlete geçiş ilk defa Bursa nın fethiyle başlamıştır 42. Osmanlı Devleti donanmaya sahip olması ilk defa Karesioğullarının hakimiyet altına alınmasıyla başlamıştır (1345) 43. Osmanlı Devleti nin Karamanoğulları ile siyasi mücadelesi ilk defa I.Murat döneminde başlamıştır 44. Bulgaristan ın tamamen hakimiyet altına alınması ilk defa I. Bayezıd döneminde (Yıldırım) 15 / 20
45. Osmanlı Devleti nde başkentin Rumeli ye aktarılması ilk defa Sırpsındığı savaşından sonra (Edirne) 46. Osmanlı Devleti nde ilk beylerbeyliği Rumeli Beylerbeyliği dir. İlk beylerbeyi Lala Şahin Paşa dır 47. Kuruluş döneminde ortaya çıkan ilk toplumsal ve dini içerikli halk ayaklanması Şeyh Bedrettin isyanıdır 48. Osmanlı Devleti nde Türkmenler ile devşirmeler arasında ilk mücadele II. Murat döneminde başlamıştır 49. Osmanlı ordularının Balkanlarda yaptığı savaşlarda aldığı ilk yenilgi Ploşnik Savaşıdır (1388) 50. İlk Kırkpınar yağlı güreş yarışmaları 1361 de Edirne de başlamıştır TÜRK TARİHİ 1. Türklerin ilk anayurdu Orta Asya dır 2. Tarihte ilk kurulan Türk Devleti Asya Hun İmparatorluğu dur 3. Asya Hun Devleti nin bilinen ilk hükümdarı Teoman dır(tuman) 4. Türk toplulukları ilk kez bir çatı altında toplayan Asya Hun Devleti dir 5. Onluk sistem adı verilen askeri teşkilatı ilk defa kuran Mete Han dır 6. Türklerin kullandıkları ilk alfabe 38 harfli Göktürk alfabesidir 7. Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet Göktürklerdir 8. Türkler hakkında ilk belge MÖ. 318 tarihli bir Hun Çin ticaret sözleşmesidir 9. Türklerin bıraktıkları ilk yazılı belge II. Göktürk Devletine ait Orhun Kitabeleri dir 10. Göçebeliği bırakarak yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlardır 11. Matbaa ve kağıt kullanan ilk Türk devleti Uygurlardır 12. Destan ve töreleri yazılı hale getiren ilk Türk devleti Uygurlardır 13. Göktanrı inancından ayrı bir dine inanan ilk Türk devleti Uygurlardır (Maniheizm) 14. Museviliği kabul eden ilk ve tek Türk topluluğu Hazarlardır 15. Türk tarihinde ilk kez madeni parayı kullanan Türgişlerdir 16. Avrupa da kurulan ilk Türk devleti Avrupa Hun Devleti dir 17. Türklerle Bizanslılar arasında imzalanan ilk antlaşma Margus Barışıdır 18. İstanbul u ilk kuşatan Türk boyu Avarlar dır (619) 19. İlk atı evcilleştiren ve tekerleği kullanan Türk topluluğu İskitlerdir 20. Orhun yazıtlarını ilk okuyan Danimarkalı bilgin Thomsen dir 21. İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyu Karluklar dır 22. İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır, 23. Türk İslam sentezini ilk gerçekleştiren Karahanlılardır 24. Türkçe yi ilk defa resmi dil olarak kabul eden Karahanlılar dır 25. İlk yazılı Türk İslam eseri Divan-ı Lügat it Türk Karahanlılar döneminde yazılmıştır 26. Türk mimarisinden ilk kervansaraylar Karahanlılar tarafından yapılmıştır 27. Farklı etnik yapıya sahip milletleri bir arada toplayan ilk Türk devleti Gazneliler dir. 28. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır Gazneli Mahmut tur 29. Hindistan da İslamiyet i yaymaya çalışan ilk hükümdar Gazneli Mahmut tur 30. Türkler ilk defa İslamiyet i topluca Talas savaşından sonra kabul etmeye başlamışlardır 31. Anadolu yu ele geçirmek için Selçukluların Bizans, Gürcü ve Ermenilere karşı yaptığı ilk savaş Pasinler dir (1048) 16 / 20
32. Selçuklularda hassa ordusu ilk defa Tuğrul Bey zamanında Gazneli Devleti örnek alınarak kurulmuştur 33. Selçukluların ilk başkenti Nişabur dur 34. Büyük Selçuklularda ilk medrese Nişabur da Tuğrul Bey tarafından açılmıştır 35. Selçuklularda İkta sistemini ilk defa Nizamülmülk kurmuştur 36. Büyük Selçuklularda Divan örgütü ilk defa Melikşah ve Nizamülmülk tarafından kurulmuştur 37. Anadolu nun kapısı ilk kez Malazgirt savaşıyla birlikte Türklere açılmıştır (1071) 38. Türklerin Anadolu ya yerleşmesi ilk defa Malazgirt Savaşı ndan sonra başlamıştır (1071) 39. Abbasi halifesi ilk kez Türklerin siyasi gücünü ilk kez Tuğrul Bey in 1055 Bağdat seferinden sonra kabul etmiştir 40. Anadolu da Türk beylikleri ilk kez Malazgirt savaşından sonra kurulmuştur (Artuklular, Saltuklular, Danişmendliler v.s.) 41. Anadolu da ilk medreseyi kuran Danişmenliler dir 42. İlk Türk denizcisi Emir Çaka Bey dir 43. Anadolu da Türkçe yi ilk defa resmi dil olarak kabul eden Karamanoğlu Mehmet Bey dir 44. Anadolu Selçuklu devletinin ilk başkenti İznik tir (1075) 45. Anadolu Selçuklularında ilk tersane I. İzzettin Keykavus zamanında Sinop ta inşa edilmiştir 46. Anadolu Selçuklularında ilk gümüş ve altın parayı II. Kılıçarslan bastırmıştır 47. Anadolu Selçuklularında ilk donanma Alaadin keykubat zamanında kurulmuştur 48. Miryakefalon savaşı ile Anadolu nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir (1176) 49. Mısır da kurulan ilk Türk devleti Tolunoğulları dır 50. Memlükleri ilk defa Ayn-ı Calut savaşıyla Memlükler yenmiştir (1260) TÜRK TARİHİNDE ÖNEMLİ ŞAHSİYETLER FARABİ/ ALBHARİBİUS/ MUALLİMİ SANİ/ İKİNCİ ÖĞRETMEN Türklerde pozitif bilimin kurcusudur. Birleşmiş Milletler fikrini ilk defa ortaya koyan kişidir. Aristo nun düşüncelerine yeni açılımlar getirdiği için Muallim-mi Sani adıyla da bilinir. Felsefe, Fizik, Matematik, Kimya ve Mantık alanlarında 100 den fazla eser vermiştir. Başlıca eserleri: El Medinetül Fazıla, İhsa El Ulum dur. İBNİ SİNA/ AVİCENNA/ TIBBIN HÜKÜMDARI Büyük filozof ve tıp bilginidir. Tıp, Mantık, Fizik ve Din Felsefesi hakkında eserler vermiştir. En önemli eseri Tıp Kanunu adlı eserdir. İBNİ RÜŞT Felsefe, Tıp, Astronomi üzerinde çalışmıştır. Rönesans ın doğmasına sebep olmuştur. EL- BİRUNİ Enlem ve Boylam hesaplamalarını yapmıştır. Matematik, Coğrafya ve Eczacılıkla uğraşmıştır. ULUĞ BEY 17 / 20
Astronomi Bilgini, Heyet cetveli Yıldızların Firhistini yapmıştır. EL RAZİ Kimyagerdir. Sülfürik asidi bulmuştur. İMAM GAZALİ İslam filozofudur. Nizamiye medreselerinde ders vermiştir. HAREZMÎ Matematik, Astronomi ve Coğrafya ile ilgili yaptığı çalışmalarla tanınır. Matematik de ilk kez sıfır rakamını kullanmıştır. İBNİ HEYSEM Fizikçidir. Optik ilminin kurucusudur. CEMŞİD 15.yy büyük Türk matematik ve astronomi bilgini dir DAVUD-i KAYSERİ Osmanlı medresesindeki ilk müderristir PİRİ REİS Denizcidir. Çizdiği Dünya haritasıyla tanınır. BAHRİYE adlı eseri vardır. Bu eser denizcilikle ilgili temel bilgileri içerir. SEYDİ ALİ REİS Ünlü Türk denizcisi ve coğrafyacısıdır. Gezip gördüğü yerleri MİRATÜL MEMALİK adlı eserinde anlatmıştır. NEDİM Lale devrinin ünlü şairidir. Yoğun olarak aşk ve şarap konularını işlemiştir. BAKİ Gazel de üstat dır. 16. asrın en büyük şairidir. Kanuni devrinde yaşamıştır. FUZULİ 18 / 20
Divan edebiyatımızın en büyük şairidir. Türkçe, Arapça, Farsça eserler vermiştir. LEYLA ve MECNUN en başarılı mesnevi örneğidir. NEVİ İkinci Murat döneminde yaşamıştır. Şiirlerinin üslubu sade ve doğal olup devrin gösterişinden uzaktır. NEFİ Hicivleriyle ünlüdür. Kasidede üstat kabul edilir. Dördüncü Muradı hicvetmesi nedeniyle idam edildi. KATİB ÇELEBİ 17 yy da yaşamıştır. KEŞFÜ ZÜNUN: Bibliyografi türünde bir eserdir. CİHANNÜMA LEVNİ Lale devrinin ünlü minyatür sanatçısıdır. SURNAME adlı eseri vardır. OSMAN HAMDİ BEY Türkiye de müzeciliğin temelini atmıştır. Sanay-i Nefise ( Güzel Sanatlar ) mektebini kurmuştur. ŞEKER AHMET PAŞA İlk resim sergisini açmıştır ŞİNASİ Osmanlı devletinde ilk özel gazete olan TERCÜMANI AHVAL ı çıkarmıştır. AHMET CEVDET PAŞA Büyük Türk tarihçisi ve hukuk bilginidir. Mecelle komisyonunun başkanıdır. ÜÇÜNÇÜ AHMET Dönemine Lale Devri adı verilir. Daha çok eğitim ve kültür alanında ıslahat yapılmıştır. İlk matbaa bu dönemde açılmıştır. Avrupa ya geçici elçiler bu dönemde yollanmıştır. Patrona Halil isyanıyla taht tan indirilmiştir. 19 / 20
ÜÇÜNÇÜ SELİM Devrinde yapılan yeniliklerin hepsine NİZAMI CEDİT adı verilir. İlk defa köklü değişiklik yapan Osmanlı padişahıdır. Avrupa da daimi elçilikler onun döneminde açılmıştır. İlk devlet matbaası yine onun döneminde açılmıştır. Fransızca zorunlu yabancı dil oldu. Kabakçı Mustafa isyanıyla taht tan indirilmiştir. BİRİNCİ MAHMUT Osmanlıda gerçek anlamda ilk askeri ıslahatları yapan padişahtır. Mühendishane-i Berri Hümayunu kurdu.( Kara Harp Okulu) Kapitülasyonlar bu dönemde sürekli hale getirilmiştir. İKİNCİ MAHMUT Yaptığı en büyük yenilik yeniçeri ocağının kaldırılmasıdır. İlk defa Avrupa ya bu dönem de öğrenci gönderildi. Divanı kaldırarak yerlerine bakanlıkları kurdu. Devlet memurlarına fes, ceket ve pantolon giyme zorunluluğu getirdi ve resmini devlet dairelerine astırdı. Bu eylemleri nedeniyle GÂVUR PADİŞAH olarak da bilinir. İdari alanda en fazla yeniliği yapan padişahtır. İlk resmi gazete olan TAKVİMİ VEKAYİ bu dönemde çıkarılmıştır. Tımar, müsadere ve eyalet sistemini kaldırmıştır. İlköğretim zorunlu hale getirilmiştir. ÜÇÜNÇÜ MUSTAFA İlk defa bu dönemde iç borçlanmaya gidildi. (Eshamı Tahvilat Senetleri) Sürat Topçuları Ocağı bu dönemde kuruldu. KONT de BONEVAL Osmanlı devletindeki ilk batılı uzman. Humbaracı Ahmet Paşa diye de bilinir. Kaynak: http://engelliler.gen.tr 20 / 20