KONGRE BİNASI NIN TEMATİK MÜZE OLARAK KULLANIMI

1. GİRİŞ Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan İnovasyona Dayalı Bölgesel Turizm Stratejisi ve Eylem Planı nın uygulanması için kamu, özel sektör, üniversite ve sivil toplum kuruluşu yetkililerinin katılımı ile turizm geliştirme komiteleri oluşturulmuştur. Bu kapsamda oluşturulan Erzurum Tarih ve Kültür Mirası Turizminin Geliştirilmesi Komitesi, 28 Şubat 2012 tarihinde ilk toplantısını yaparak çalışmalarına başlamış ve stratejide yer alan faaliyetleri inceleyerek öncelikli çalışma konularını belirlemiştir. Söz konusu komite çalışmalarına ait görseller ve komite üyeleri Ek 1 de verilmiştir. Eylem planında tarih ve kültür mirası turizminin geliştirilmesi amacıyla komitenin yürüteceği faaliyetler içerisinde Kongre Binası nın milli mücadele dönemini tematik müze olarak kullanımı yer almaktadır. Erzurum İl Özel İdaresi tarafından Kongre Binası nın restorasyon çalışmalarının başlatılması üzerine komite üyeleri öncelikli olarak Kongre Binası ile ilgili eylemleri uygulama kararı almışlardır. Bu kapsamda komite üyeleri tarafından tarihi bina iki defa yerinde incelenmiş ve konu ile ilgili tematik toplantılar yapılmış; Kongre Binası nın tematik müze olarak kullanımına yönelik teknolojik uygulamalar, kullanım seçenekleri ve iyi uygulama örnekleri tartışılmıştır. Bu rapor; strateji eylem planında belirtilen Kongre Binası nın milli mücadele dönemini anlatan tematik müzeye dönüştürülmesi faaliyetinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak Erzurum Tarih ve Kültür Mirası Turizm Komitesi nin geliştirdiği önerileri içermektedir. 2. KONGRE BİNASININ TEMATİK MÜZE OLARAK KULLANIMI Turizm Stratejisi Eylem Planında tarih ve kültür mirası turizminin geliştirilmesine yönelik belirlenen Erzurum tarih ve kültür rotasının oluşturulması ve turizm ürünlerinin geliştirilmesi hedefi kapsamında Kongre Binasının tematik müzeye dönüştürülerek turizme kazandırılması faaliyeti yer almaktadır. Eylem planında bu konuda yapılacak faaliyetler şu şekilde özetlenmiştir: Tarihi bina restore edilerek tematik müzeye dönüştürülecektir. Buna benzer uygulamalar; İngiltere deki Madam Tussauds Müzesi nde bulunan Spirit of London, diğeri de İstanbul daki Panoroma 1453 Tarih Müzesi dir. Müze ziyarete açılmadan önce, yurt çapında özellikle de okulları hedef alan geniş bir kampanyayla tanıtımı ve duyurusu yapılacaktır. Müzenin açılmasıyla birlikte, okul grupları ve ailelere özel paketler hazırlanarak ülke genelinden ziyaretçi çekilecektir. Milli gün ve haftalarda, müzede tematik etkinlikler gerçekleştirilerek ulusal televizyon kanallarından yayınlanması sağlanacaktır. Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın müze kart uygulamasıyla ziyaret edilen müzeler arasına dahil edilecektir. Müzenin çıkışında temaya uygun ürünlerin (kitap, CD, döneme ait anı niteliği taşıyan hediyelik, vb.) satıldığı ve Kuzeydoğu Anadolu turizmini tanıtan basılı malzemelerin ve haritaların ziyaretçilere verildiği bir köşe faaliyete geçirilecektir. 2

2.2. KOMİTENİN ÖNERİLERİ Komite, eylem planında yer alan faaliyetleri değerlendirerek yerinde yaptığı incelemeler yapmış ve tarihi binanın tematik müze olarak kullanımına yönelik olarak belirlenen öneriler aşağıda verilmiştir. Bu öneriler, tematik müze olarak kullanım için gerekli teknolojiler, müze içerisinde yer alması gerekli üniteler, odaların kullanım fonksiyonları ve bahçe düzenlemesi gibi konuların yanı sıra bina çevresine yönelik düzenlemeleri de içermektedir. 1. Kongre Binası ziyaretçilere kongre zamanını ve milli mücadele dönemini tecrübe etmelerini sağlayacak şekilde tematik müzeye dönüştürülebilir. Buna yönelik olarak turizm stratejisi eylem planında örnek olarak verilen İstanbul Fetih 1453 Panorama ve Spirit of London müzeleri incelenmiştir. Söz konusu müzelerde ziyaretçilerin kendilerini tarihi olayların içinde hissetmelerini sağlayan teknolojiler kullanılmıştır. Kongre Binası nda kongre dönemini canlandırmak amacıyla söz konusu teknolojilerin yanı sıra yenilikçi ve yüksek etki gücüne sahip Artırılmış Gerçeklik (Agumented Reality) teknolojisi de kullanılabilir. Ziyaretçilere kendilerini o döneme ait olayların içindeymiş gibi hissettiren AR teknolojisi, binanın girişinden kongre salonuna kadar kurgulanan senaryolar geliştirilerek uygulanabilir. Erzurum Kongresi nin hazırlık aşamalarından kongre anına kadar geçen önemli olaylar ve kişiler, hazırlanan senaryolarla kronolojik bir sırayla ziyaretçilere sunulabilir. Böylelikle binanın girişinden itibaren ziyaretçiler döneme ait tarihi olayları sırasıyla yaşayacaklardır. Döneme ait senaryolaştırarak ziyaretçilere sunulacak olaylara ait örnekler aşağıda verilmiştir: 3 Temmuz da Atatürk ün Erzurum'a gelişi Atatürk ün askerlikten istifa etmesi ve Vilayet-i Şarkiye Müdafa-i Hukuk Cemiyeti nin üyesi olması Kazım Karabekir Paşa nın hayatı ve Erzurum Kongresi zamanında yaptığı çalışmalar Erzurum da düzenlenen vilayet kongresi Vilayeti Şarkiye Müdafa-i Hukuk Cemiyeti nin kuruluşu Erzurum un genel tarihi Kongre için Erzurum da ve diğer illerde yapılan hazırlık çalışmaları Kongre sırasında yapılan görüşmeler TBMM nin açılması ve Cumhuriyet in İlanı 2. Erzurum Kongresi nin bölgesel bir kongre olması özelliğinin ön plana çıkarılması amacıyla kongreye katılan illerin tanıtılacağı, her ilden gelen delegelerin mumyalarının, fotoğraflarının, o döneme ait yöresel kıyafetlerin, belgelerin ve hikâyelerin sergilendiği kongreye katılan iller bölümü oluşturulabilir. 3. Çocuklar için kongre döneminin öğrenilmesine yönelik eğitici faaliyetlerin yer alacağı çocuk müze eğitim bölümü oluşturulmalıdır. 4. Her yıl düzenlenen kongre kutlamalarının yapılacağı gösteri/tiyatro/eğitim salonu oluşturulmalıdır. Bu çok amaçlı salon canlandırmalar, tiyatro gösterileri ve belgesellerin, eğitici filmlerin gösterimlerinin yapılacağı sinema salonu olarak kullanılacak özellikte olmalıdır. 5. Tarihi binanın koridorlarına yerleştirilecek interaktif kioks sistemleri ile milli mücadele dönemi, Türk tarihi, Erzurum tarihi vb. konularında farklı dillerde bilgilendirmeler yapılabilir. 3

Bu anlamda; Kayseri Kadir Has Kent Müzesi nde bulunan bilgilendirme sistemleri iyi uygulama örneği olarak değerlendirilebilir. 6. Müzenin bir bölümünde o dönemdeki Erzurum a ait günlük yaşama, ticari hayata, esnaflara, geleneksel sanatlara ait temsili değerlerin sergilendiği sergi salonları oluşturulabilir. Buna benzer uygulamaların yer aldığı Tebriz de yer alan Meşrutiyet Müzesi bu anlamda incelenebilir. 7. Tematik müzede canlandırılacak tarihi olaylar, oluşturulacak müze bölümleri, sergilenecek materyaller uzmanlardan oluşturulacak bir bilim kurulu tarafından tespit edilmelidir. Söz konusu bilim kurulu, müzenin ziyarete açılmasından sonra da yürütülen faaliyetleri takip ederek, yönetime danışmanlık hizmeti sağlamalıdır. 8. Kongre Binası bahçesinde yer alan ve tarihi binanın ruhuna uymayan atölye ve lojmanların kaldırılarak, yerine Kongre Binası nın tarihi dokusu ile uyumlu olacak mimari özelliklerde tiyatro salonları, sergi alanları, toplantı ve konferans salonlarının yer aldığı bir Kültür Merkezi yapılmalıdır. Şehrin doğusu ve batısı arasında merkezi bir noktada yapılacak kültür merkezi ile şehrin geri kalmış olan o bölümünün de gelişimi sağlanacaktır. 9. Bina içinde ziyaretçilerin alışveriş yapacağı yöresel ürün satış alanları ve cafeterya gibi günübirlik alanlar oluşturulmalıdır. 10. Kongre Binası nın tematik müzeye dönüştürülmesi için ulusal düzeyde proje yarışması düzenlenebilir. Böylelikle iç mekan kullanımı, bahçe peyzajı ve tematik müze uygulaması için yenilikçi ve orijinal fikirler elde edilebilecek, binanın bütüncül bir tasarımı yapılabilecektir. 3. DEĞERLENDİRME Türk milli mücadele tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Kongre Binası nın ziyaretçilere o dönemi tecrübe etmelerini sağlayacak şekilde tematik müze olarak kullanılması Erzurum un tarihi ve kültürel değerlerinin korunması ve tanıtımı için önem arz etmektedir. Erzurum un ve Doğu Anadolu nun tematik özellikteki tek müzesi olacak olan Kongre Müzesi bu özelliği ile yurt içinden ve yurt dışından gelen turistler için çekim merkezi olacaktır. Kongre Müzesi tematik müze özelliği yanında içereceği teşhir salonları, çocuk müze eğitim alanları, toplantı salonları, kütüphane ve eğitim salonları ile yurt çapında okulların milli mücadele döneminin yerinde öğretilmesi amacıyla tercih edecekleri bir alan haline gelecektir. Türkiye de örnekleri uygulanmaya başlanan tematik müzelerin birinin de Erzurum da yapılmasıyla şehrin tüm ülke çapında etkili tanıtımına ve özellikle yurtiçinden gelen turist sayısında artışa imkan sağlanacaktır. 4

EK 1. Erzurum Tarih ve Kültür Komitesi Üyeleri Adı ve Soyadı Kurum Görevi 1 Ednan Yazıcı İl Özel İdaresi 2 Doç. Dr. Rıdvan Canım Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Edebiyat Bölümü/Türkiye Yazarlar Birliği Genel Sekreter Yardımcısı Öğretim Görevlisi 3 N. Alp Devrim Kaymaz Har-Tur Seyehat Acentası Şirket Yetkilisi 4 Lokman Kemaloğlu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü Kurul Müdürü 5 Özge Almaz Yakutiye Belediyesi Peyzaj Mimarı 6 F. Nazan Soysal Yakutiye Belediyesi Şube Müdürü 7 Çağlar Kadir Özhan Atatürk Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Araştırma Görevlisi 8 Musa Han Turizm Elçileri Derneği Dernek Yöneticisi 9 Öztürk Akkök Doğu Eskpres Gazetesi Gazeteci-Yazar 10 Kenan Ünğan Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü Bölge Müdürü 11 Mehmet Emin Öz E.B.B. Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Daire Başkanı 12 Ufuk Kaya Atatürk Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Araştırma Görevlisi 13 Prof. Dr. Faris Karahan Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Görevlisi 14 Abdurrahman Zeynal ERVAK Öğretmen 15 Prof. Dr. Alpaslan Ceylan 16 Prof.Dr. Haldun Özkan Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Görevlisi Öğretim Görevlisi 17 Erdal Güzel Erzurum Kalkınma Vakfı Vakıf Başkanı 18 Suat Bakır Anıtlar ve Röleve Müdürlüğü Müdür 19 Mustafa Erkmen Erzurum Müze Müdürlüğü Müze Müdürü 20 Doç.Dr. Erol Kürkçüoğlu Erzurum Kalkınma Vakfı Öğretim Görevlisi 5

Komitenin Faaliyetlerinden Görüntüler 6