Çepeçevre Karadeniz Devam Eden Sorunlar, Muhtemel Ortakl klar - Güney Kafkasya ve Gürcistan aç s ndan Hasan Kanbolat 8 Ağustos ta Güney Osetya Savaşı başladığından beri Güney Kafkasya da politika üreten, ürettiği politikayı uygulayan tek devlet Rusya Federasyonu olmuştur. Aslında, 1991 de Sovyetler Birliği nin dağılması sonrası Moskova, Yakın Çevre olarak adlandırdığı eski Sovyetler Birliği topraklarında ilk defa yeniden aktif bir politikaya yönelmiştir. Son 200 yıldır Kafkasya ya egemen olan güç sadece Ruslar olmuştur. Kafkasya nın sınırlarını, siyasi, kültürel ve eğitim altyapısını belirleyen de Ruslardır. Rusların Kafkasya yı iyi tanımasına rağmen Av rupa-atlantik Dünyası yani ABD ve AB Kafkasya ya oldukça yabancı iki dünya gücüdür. Kafkasya yı tanımamalarına rağmen 41
Çepeçevre Karadeniz Devam Eden Sorunlar, Muhtemel Ortakl klar - Güney Kafkasya ve Gürcistan aç s ndan 1991 de Sovyetler Birliği nin dağılmasından itibaren Rusya Federasyonu toparlanamadığı için eski Doğu Blokunda olduğu gibi Karadeniz ve Kafkasya da da Avrupa-Atlantik dünyası Moskova nın aleyhine genişlemiştir. Sovyetler Birliği nin dağılmasından sonra günümüzde Güney Kafkasya ülkeleriyle özellikle Gürcistan ile AB ve NATO nun ilişkilerinin geliştiğini görüyoruz. Ancak, Aralık 1991 de Sovyetlerin dağılması sonrası Güney Kafkasya da Avrupa-Atlantik dünyasının siyasi genişlemesi Ağustos 2008 de Rusya Federasyonu nun aktif politikalarıyla durmuştur. Güneybatı Kafkasya Krizi sonrası Avrupa-Atlantik dünyasını adeta bölgedeki gelişmeleri şaşkınlıkla ve kabul edemez şekilde izlemiştir. Avrupa-Atlantik dünyası şaşkınlığını Eylül 2008 den itibaren yavaş yavaş üzerinden atmıştır. Bu çerçevede, Ermenistan ile Av ru p a - Atlantik dünyası arasında yeniden bir yakınlaşmanın yolları aranmaya başlanmış ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Gül 6 Eylül 2008 de Erivan ı ziyaret etmiştir. Böylece, Güney Kafkasya da Avrupa- Atlantik dünyasının bir adası durumunda olan Gürcistan, Ermenistan ile desteklenmeye çalışılmaktadır. Gürcistan a yaklaşık olarak 3,4 Milyar Euro luk ekonomik yardım paketi de hazırlanmıştır. Avrupa-Atlantik dünyası Gürcistan ı desteklemek yerine Saakaşvili hükümetini destekleyerek Güneybatı Kafkasya da büyük bir hataya düşmektedir. Amerikalılar yıllardır Latin Amerika da yaptıkları hatayı Gürcistan da tekrarlamaktadır. Yani, bir ülkede halkı desteklemek ve kazanmak, demokratikleşmeyi desteklemek yerine sadece Batı ya tam itaat eden yönetimi desteklemek hatasına düşülmektedir. Böylece, Batı nın yardım paketleri Gürcistan ı değil de Saakaşvili hükümetini Tiflis te ayakta tutmaya yaramaktadır. Böylece, Wa s h i n g t o n 42
Hasan Kanbolat G ü rcistan ı Latin Amerikalılaşma sürecine sokmaktadır. Halbuki, G ü rcü halkının ve aydınlarının isteği Gürcistan ın Latin Amerikanlaşması değil Avrupalılaşmasıdır. Yani, Gürcü halkı Avrupa Birliği ne üye olmayı hedeflemiştir. Sovyetlerden kalma devlet başkanlığı sistemi yerine parlamenterler demokrasinin kurumsallaşmasını ve AB ile bütünleşmiş bir Gürcistan ı istemektedir. Bundan dolayı, ABD ile AB nin Gürcistan üzerine politikaları çelişmeye başlamıştır. Aslında, günümüzde AB, ABD yi desteklemekle birlikte Gürcü halkının isteği Av ru p a l ı l a ş m a k t ı r. Latin Amerikalılaşmak değildir. Bundan dolayı, Güneybatı Kafkasya ya Saakaşvili nin ve Saakaşvili hükümetinin gözlüğü ile bakmak yalnızca Rusya Federasyonu nu bölgede daha fazla güçlenmesi dışında herhangi bir net sonuç getirmemektedir. Görünen o ki artık yeni bir Gürcistan a gereksinim vardır. Çünkü Abhazya ve Güney Osetya sorunlarını çözememiş Gürcistan doğudan batıya doğru güvenilir bir enerji ve ulaşım hattı olma özelliğini kaybetmiş durumdadır. Bu nedenle, Rusya Federasyonu ile daha dengeli ilişkiler kurabilecek, Batı yanlısı, Abhazya ve Güney Osetya üzerindeki egemenlik haklarından vazgeçmiş, Gürcistan ın önünü açmış, böylece AB ve NATO ile hızla bütünleşmeyi sağlayabilecek, ABD de Cumhuriyetçi kadrolara yakın Saakaşvili yerine Demokratlara ve AB ye yakın yeni bir lidere Gürcistan da gereksinim bulunmaktadır. G ü rcistan da muhalefetin 7 Kasım 2008 den itibaren gösterilere başlaması, 2009 bahar ve yaz aylarında Gürcistan da iç siyasetin karışma potansiyelini göstermektedir. ABD ve AB, Abhazya ve Güney Osetya politikalarını yenilemeye başlamıştır. Muhtemelen bunun etkileri 2009 dan itibaren görünmeye başlanacaktır. Saakaşvili hükümeti ise söz konusu iki bölge için katı bir izolasyon politikası izlemeye 43
Çepeçevre Karadeniz Devam Eden Sorunlar, Muhtemel Ortakl klar - Güney Kafkasya ve Gürcistan aç s ndan devam etmektedir. Bu katı izolasyon politikası ise Rusya Federasyonu nu bölgede güçlendirmek dışında herhangi bir şey getirmeyecektir. O zaman Abhazya ve Güney Osetya üzerine daha net politikaların oluşturulması gerekmektedir. Eğer, Gürcistan bu iki bölge üzerindeki egemenlik hakkından vazgeçerse Abhazya nın NATO ve AB ye gelecekte üye olabileceğini şimdiden tartışmaya açmamız gerekir. Türkiye, 1995 li yıllardan beri ABD nin çizdiği politikalar çerçevesinde Gürcistan ve Batı Kafkasya ya bakmıştır. Türkiye nin Kafkasya politikasından söz edemeyiz. Gerek Türk kamuoyunun, gerek medyanın, gerekse siyasi partilerin Kafkasya üzerine bir politikaları bulunmamaktadır. Halbuki, Osmanlı Devleti nin Kafkasya üzerine net politikaları bulunuyordu. Türkiye nin dış politika öncelikleri arasında AB, Kıbrıs ve Ortadoğu bulunmaktadır. Kafkasya bulunmuyor. Ortadoğu üzerine duyarlı olan Türk halkı, STK ları, siyasi partileri ve bürokrasisi Kafkasya da duyarsızdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1 Ekim 2008 e kadar tatil olmasını gerekçe göstere rek konuyla ilgilenmemiştir. Halbuki, Almanya Parlamentosu da 15 Eylül 2008 e kadar kapalı olmasına rağmen çeşitli komisyonlar defalarca toplanmıştır. Dış İlişkiler Komisyonu bile 3 kere acil olarak toplanmıştır. Türkiye nin en büyük iki muhalefet partisi olan CHP ve MHP Güneybatı Kafkasya konuyla hiç ilgilenmediğini görmekteyiz. CHP ve MHP, iç siyasete yansıması olduğu için sadece Cumhurbaşkanı Gül ün Ermenistan gezisiyle ilgilenmişlerdir. Hükümetin Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformu çalışmaları bulunuyor. Fakat bu platform çalışmalarında henüz bir aşama kaydedilmemiştir. Fakat Kafkasya artık Türkiye nin dış politika öncelikleri arasına yavaş yavaş girmeye b a ş l a m ı ş t ı r. Başbakanlık çerçevesinde Kafkasya dan sorumlu bir danışman görevlendirilmiştir. Abhazya ile Tiflis in denetimi dışında 44
Hasan Kanbolat akrabalık ve insan hakları boyutu üzerine politikaların geliştirilmeye başlanacağını da görüyoruz. Rusya Federasyonu, Güneybatı Kafkasya krizinden hemen önce politik açılıma girmiştir. 1864 ve Türkiye de 93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Kuzey Kafkasya da ve Güneybatı Kafkasya da zorunlu göçle, sürgünle, soykırımla Osmanlı Devleti coğrafyasına göçmek zorunda kalan Kuzey Kafkasya kökenli halklar ile Rusya Federasyonu arasında bir tarihi uzlaşmanın olduğunu g ö r ü y o ruz. Bu çok önemli bir noktadır. Bu uzlaşmanın Kuzey Kafkasya halklarının uzantıları olan Diyaspora ve Kuzey Kafkasya halklarıyla bu uzlaşma bölgede çok önemli politik sonuçlara neden o l a b i l e c e k t i r. Abhazya ve Güney Osetya savaşında ve bunların bağımsızlığını Rusya Federasyonu tarafından tanınmasında bu sıcak yakınlığın sonuçlarını görmeye başladık. Halbuki, 1991 de Rusya Federasyonu nun dağılmasına kadar önce Almanya sonra da ABD, Sovyet sınırları içerisinden göçmüş halklar ile sıcak ilişkiler kurmuşlardı ve yakın işbirliği içerisindelerdi. Şimdi bu işbirliğinin Rusya Federasyonu na doğru döndüğünü görüyoruz. Gürcistan da ise Avrupa-Atlantik dünyası Gürcü halkını ve aydınları desteklemek yerine Saakaşvili yönetimini desteklemeye devam ederse Rusya Federasyonu Gürcistan içerisinde de aydınlara ve halka yönelik yeni bir politik açılıma doğru gidebilir. Son olarak Moskova, Güney Kafkasya nın güneyinde Azerbaycan ve Ermenistan a doğru da bir politik açılıma yönelmektedir. Güneybatı Kafkasya Krizi sonrası 15 Ekim 2008 de başlayan II. Aliyev döneminde Azerbaycan artık Rusya Federasyonu nu ürkütmeden yeni politikalara d o ğ ru yönelmektedir. Dağlık Karabağ konusunda da Rusya Federasyonu yeni bir açılıma doğru gidebilir. 45