Bara Tipi Akım Transformatörü Bus Type Current Transformer Primer iletkeni (sargısı) bulunmayan, ancak primer yalıtımı olan, doğrudan doğruya bir iletken ya da bara üzerinden bağlanabilen akım transformatörüdür. Kablo Tipi Akım Transformatörü Cable Type Current Transformer Kendi primer iletkeni (sargısı) ve primer yalıtımı bulunmayan, yalıtılmış bir kablo üzerinden monte edilebilen akım transformatörüdür.
02/ Manyetik Devresi Açılabilen Akım Transformatörü Split Core Type Current Transformer Kendi primer iletkeni (sargısı) ve primer yalıtımı bulunmayan, manyetik devresi çıkarilabilen bir parça ile açılan (ya da tersi durumda iki bölüme ayrılmış) ve sonra, ölçülecek akımı taşıyan yalıtılmış iletkenin etrafına kapatılan akım transformatörüdür. Mesnet Tipi Akım Transformatörü Support Type Current Transformer Primer devre iletkeni için bir taşıyıcı (mesnet) görevi yapacak þekilde düzenlenmiş akım transformatörüdür.
03/ Akım Transformatöründe Primer Sargı Primary Winding of a Current Transformer Dönüştürülecek akımın geçtiği sargıdır. Akım Trf. de Anma Primer Akımı Rated Primary Current of a Current Transformer Bir akım transformatörünün tanıtılmasında kullanılan ve çalışma karakteristiklerinin (performans) dayandırıldığı primer akım değeridir. Akım Trf. de Primer Akım Primary Current of a Current Transformer Bir akım transformatörünün primer sargısından geçen akımdır. Akım Transformatöründe Sekonder Sargı Secondary Winding of a Current Transformer Ölçme aletleri, sayaçlar, koruma ya da kumanda düzenlerinin akım devrelerini besleyen devredir. Akım Trf. de Anma Sekonder Akımı Rated Secondary Current of a Current Transformer Bir akım transformatörünün tanıtılmasında kullanılan ve çalışma karakteristiklerinin (performans) dayandırıldığı sekonder akım değeridir. Akım Trf. de Sekonder Akım Secondary Current of a Current Transformer Bir akım transformatöründe, primer sargıdan akım geçmesi durumunda sekonder sargıdan geçen akımdır.
04/ Akım Transformatörünün Anma Dönüştürme Oranı Rated Transformation Ratio of a Current Transformer Bir akım transformatöründe anma primer akımının, anma sekonder akımına oranıdır. I P K = ------------ I S Akım Transformatörünün (Gerçek) Dönüştürme Oranı Actual Transformation Ratio of a Current Transformer Bir akım transformatöründe gerçek primer akımın, gerçek sekonder akıma oranıdır. Akım Hatası Current Error Bir akım transformatörünün, akım ölçülmesine dahil ettiği ve gerçek dönüştürme oranının anma dönüştürme oranına eþit olmamasından kaynaklanan hatadır. K.I S - I P = --------------- x 100 % I P Faz Kayması - Hata Açısı Phase Displacement iieal bir transformatörde, primer ve sekonder akımlar (ya da gerilimler) in pozitif yönü, fark sıfır olacak şekilde seçildiğinde, primer ve sekonder akımlar (ya da gerilimler) arasındaki faz farkıdır. Sekonder akım primer akımın önünde ise, bu açı değeri pozitif olarak ifade edilir. Açı hatası, santiradyan veya dakika olarak tanımlanır.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Yük Burden Sekonder devrenin empedansıdır. Yük genel olarak sekonder devrenin, belirli bir güç katsayısında anma sekonder akımında yutmuş olduğu görünen güç olarak ifade edilir. 05/ Anma Yükü Rated Burden Yükün, bir standardın doğruluk şartlarının dayandırıldığı değeridir. Anma Gücü Rated Output Ölçü transformatörünün anma sekonder akımında ve anma yükü buna bağlı iken sekonder devreye sağlaması amaçlanan belirli bir güç katsayısındaki görünen güç değeridir. I 1N I 2N Z N P N = Z N. I 2 2N (VA) Standard anma gücü değerleri : 1.25-2.5-3.75-5 - 10-15 - 30 VA Anma Kısa Süre Isıl (Termik) Akımı Ith Rated Short Time Thermal Current Bir transformatörün, belirli bir kısa süre boyunca, sekonder sargısı kısa devre edilmiş olarak zararlı etkilere uğramadan dayanabileceği en büyük primer akım değeridir. Türkiye de Ith değerinin max. deðeri I th = 31.5kA olarak belirlenmiştir. Kısa devre akımının 1s. den farklı geçebilecek süresi için; aşağıdaki bağlantı kullanılır. I th I t = --------- t Örnek : I th = 100xI n 100 I 4 = ----------- x I n = 50xI n dir.
t = 4s için, 4 Anma Dinamik Akımı Idyn Rated Dynamic Current Bir transformatörün, sekonder sargısı kısa devre edildiğinde elektromanyetik kuvvetlerden kaynaklanan elektriksek ya da mekanik hasara uğramadan dayanabileceği, primer akımın en büyük tepe değeridir. Belirtilmediği taktirde; I dyn 2.5 x I th alýnýr. 06/ Genişletilmiş Anma Akımı Extended Rating Current Büyük ölçme aralıklı akım transformatörünün sıcaklık artışı ve doğruluk şartlarını sağladığı primer akımının, primer akımının yüzdesi olarak ifade edilen en yüksek değeridir. Standard değerler : 120% - 150% ve 200% In dir. Sürekli Isıl Anma Akımı Rated Continuous Thermal Current Sekonder sargısı anma yüküne bağlı iken, sıcaklık artışı öngörülen değerleri aşmadan primer sargıdan sürekli olarak geçmesine müsaade edilebilen akımın değeridir. Birleşik Hata Composite Error Primer ve sekonder akımların pozitif işaretleri, bağlantı ucu işaretleri için kullanılan kurallara karşılık olmak üzere a) Primer akımın ani değerleri ve b) Anma dönüştürme oranı ile çarpılmış olan gerçek sekonder akımın ani değerleri arasındaki farkın etken değeridir. Birleşik hata, genel olarak, primer akımın etken değerinin yüzdesi olarak ifade edilir. 100 1 = ------- ----- (K.Ý S - Ý P ) 2 dt I P T 0 T K = Anma Dönüştürme Oranı I P = Primer Akımın Etken Değeri
Ý p = Primer Akımın Ani Değeri T = Bir peryodun süresidir. Ý S = Sekonder Akımın Ani Değeri Anma Primer Sınır Akımı (Ölçü Aletlerinde) Rated Instrument Limit Primary Current 07/ Akım ölçü transformatörünün, sekonder yük anma yüküne eşit iken, toplam hatasının %10 a eşit ya da %10 dan büyük olduğu, primer akımının en küçük değeridir. Güvenlik Çarpanı (ölçü aletlerinde) Instrument Security Factor (FS) Anma primer sınır akımının, anma primer akımına oranıdır. I PS FS = ----------- I Pn Primer sargının bağlı bulunduðu şebekede bir kısa devre durumunda, akım transformatörü tarafından beslenen aletlerin emniyeti, FS katsayısı küçük olduğu oranda büyüktür. Anma Doğruluk Sınırı Primer Akımı (koruma akım transformatörlerinde) Rated Accuracy Limit Primary Current Akım transformatörünün, toplam hata ile ilgili şartları sağlayıncaya kadar ki primer akımı değeridir. Doğruluk Sınır Faktörü (koruma akım transformatörlerinde) Accuracy Limit Factor Anma doğruluk sınır primer akımının, anma primer akımına oranıdır. Sekonder Sınır Elektromotor Kuvveti Secondary Limiting e.m.f. Güvenlik faktörü, anma sekonder akımı ve anma yükü ile sekonder sargı empedansının vektörel toplamının çarpımıdır. Örnek : 100/5 A kl.1 - FS5-30VA sekonder sargý empedansý 0.120 cos = 0.8 5 x 5 x ((0.96 + 0.120) 2 + (0.72) 2 ) = 32.45V
Uyarma Akımı Exciting Current 08/ Primer sargı ve bütün öbür sargılar açık-devre konumunda iken, sekonder bağlantı uçlarına anma frekanslı, sinüs biçimli bir gerilim uygulandığında, bir akım transformatörünün sekonder sargısından çekilen akımın etken değeridir. iç Yük (bir akım transformatöründe) Internal Burden Sekonder sargının empedansıdır. Diz Noktası Gerilimi Knee-Point Voltage Öbür sargıların hepsi açık-devre durumunda iken, transformatörün sekonder bağlantı uçlarına uygulanan ve %10 arttşına, uyarma akımının etken değerinde %50 artmaya neden olan, anma frekansında sinüs biçimli gerilimin etken değeridir. Doğruluk Sınıfları Accuracy Class Ölçü Akım Transformatörleri : 0.1 : Laboratuar cihazlarında, 0.2-0.5 : Paraya esas enerji ölçümlerinde, 1 : Kontrol amacıyla, 3-5 : Kaba Ölçmelerde. Koruma Akım Transformatörleri :
5P 10P : Tesis koruma. : Hat koruma Ölçü Akım Transformatörlerinde Güvenlik Çarpanı Instrument Security Factor (FS) 09/ Ölçü amaçlı akım transformatörlerinde genel olarak FS5 ve FS10 güvenlik çarpanları kullanılmaktadır.. FS5 yazıldığında, beş misli primer akımında sekonder akım hatasının min. %10 veya daha büyük olması istendiği belirtilir. Koruma Akım transformatörlerinde Doðruluk Sınır Faktörü Accuracy Limit Factor Koruma amaçlı akım transformatörlerinde kullanılan doğruluk sınır faktörleri genellikle, değerlerinde istenmektedir. 5-10 - 15-20 - 30 5P10 yazıldığına, on misli primer akımında bileşik yanılgının max. %5 veya daha küçük istendiği belirtilir. Hata Sınıfı Limitleri Limits of Error Ölçü Akım Transformatörleri Doğruluk Anma Akımı Yüzdeleri için Anma Akımları Yüzdeleri için ± Faz Kaymaları Sınıfı ± Yüzde Akım (Oran) Hatası Dakika Santiradyan 5 20 100 120 5 20 100 120 5 20 100 120 0.1 0.4 0.2 0.1 0.1 15 8 5 5 0.45 0.24 0.15 0.15 0.2 0.75 0.35 0.2 0.2 30 15 10 10 0.9 0.45 0.3 0.3 0.5 1.5 0.75 0.5 0.5 90 45 30 30 2.7 1.35 0.9 0.9 1.0 3.0 1.5 1.0 1.0 180 90 60 60 5.4 2.7 1.8 1.8 Anma Akımı Yüzdeleri için Doğruluk ± Yüzde Akım Sınıfı (Oran) Hatası 50 120 3 3 3 5 5 5
Koruma Akım Transformatörleri Doğruluk Primer Anma Primer Anma Akımında Anma Doğruluk Sınırı Sınıfı Akımınnda Akım Faz Kayması Primer Akımında Bileşik Yanılgısı % Dakika Santiradyan Yanılgısı % 5P ± 1 ± 60 ± 1.8 5 10P ± 3 - - 10 10 Akım Transformatörleri Uçlarının İşaretlenmesi Primer Uçlar P1 P2 Sekonder Uçlar S1 S2 Bir dönüştürme oranlı transformatör Primer Uçlar P1 P2 Sekonder Uçlar S1 S2 S3 Sekonderi bir ara uçlu transformatör Primer Uçlar C1 C2 P1 P2 Sekonder Uçlar S1 S2 Seri-Paralel bağlamak için primeri
iki kısımlı transformatör Primer Uçlar P1 P2 Sekonder Uçlar 1S1 1S2 2S1 2S2 Her sargısı ayrı manyetik çekirdek üzerinde, iki sekonder sargılı transformatör 12