BAHÇECİLİK ALANIN TANIMI Bahçecilik alanı altında yer alan dalların yeterliklerini kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilen alandır. ALANIN AMACI Bahçecilik alanı altında yer alan dallarda, sektörün ihtiyaçları, bilimsel ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda gerekli olan mesleki yeterlilikleri kazanmış nitelikli meslek elemanlarını yetiştirmek amaçlanmaktadır. A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Bahçecilik alanı; bireylere temel bilimleri içeren bilgi ve becerilerin verildiği, seralarda ve açık alanda farklı üretim yöntemleri kullanılarak meyve, sebze ve süs bitkilerinde fide/fidan üretiminin yapıldığı, üretilen fide/fidanın yetiştiricilik, kültürel bakım ve hasadının yapıldığı, peyzaj projelerinin okunup uygulandığı, değişik çiçek düzenlemelerinin yapıldığı alandır. Bu alandaki elemanlar; iletişim kurabilen, çağdaş teknolojiyi kullanabilen, problem çözebilen, alanında kazandığı bilgi ve becerileri doğru kullanarak sektörün ihtiyaç duyduğu kaliteli ürün ve hizmetleri sunabilen, uygulama sonuçlarını izleyerek değerlendiren ve gerekli önlemleri alabilen, araştırma yaparak her konuda yenilikleri takip eden ve hayata geçirebilen, bütün kaynakları etkili ve verimli kullanabilen nitelikli kişilerdir. Günümüzde kentleşmenin yaygınlaşması, yeşil alanlara olan gereksinimi artırmıştır. Öte yandan gerek belirli merkezlerde iskân izni için bahçe düzenleme zorunluluğu aranması, gerekse bazı kamu ve özel kurum/kuruluşların özendirmesine bağlı olarak bahçe düzenlemeye olan ilgi giderek yaygınlaşmaktadır. Yeşil alan ve bahçe ile ilgili yasal düzenlemelerin belirli bölgelerle sınırlı kalması bu yaygınlaşmayı olumsuz yönde etkileyen önemli bir faktör olarak göze çarpmaktadır. Tarım üretimi alanında dünyada kendi kendine yetebilen ve ihracat yapan ender ülkelerden biri Türkiye dir. Ekolojik faktörlerin uygunluğu ve işçilik maliyetinin diğer ülkelere göre daha düşük olması avantajını kullanarak özellikle kesme çiçek, meyve, sebze, doğal florada yetişen soğanlı bitkilerin ihracatında artış sağlanması ülkemize önemli oranda döviz girdisi sağlayacaktır. Bahçecilik alanında örtü altı üretim ve açık alandaki üretimde seracılık, sulama ve drenaj, ilaçlama yöntemlerindeki yeni teknikler ve tohum ıslah yöntemlerinde teknolojik gelişmeler kaydedilmiştir. Eski ahşap yapılı seraların yerini günümüzde demirden yapılı seralar almakta, bitişik nizamlı blok seralara doğru geçiş gözlenmektedir. Blok seralar oldukça gelişmiş olup bu tür seralarda ilaçlama ve sulama merkezî olarak yapılabilmektedir. Sera örtüsü olarak plastik malzemeden cam malzemeye geçiş görülmektedir. Dünyada yaygınlaşmış olan ekolojik tarım ülkemizde de önem kazanmaya başlamıştır. Buna bağlı olarak da ilaçlı mücadeleye alternatif olarak biyolojik mücadele yöntemleri önem kazanmıştır. Diğer sektörlerdeki teknolojik gelişmeler örtü altı yetiştiriciliğinde de otomasyonun artmasını sağlamıştır.
B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER İç Mekân Süs Bitkileri Yetiştiriciliği Dış Mekân Süs Bitkileri Yetiştiriciliği Kesme Çiçek Yetiştiriciliği Peyzaj Bahçıvanlığı Çiçek Düzenleyiciliği (Çiçekçilik Hizmetleri) Sebze Yetiştiriciliği Meyve Yetiştiriciliği İÇ MEKÂN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİSİ İç mekân süs bitkileri yetiştiricisi; ziraat mühendisi ile birlikte iş organizasyonu yapma, iç mekân bitkilerinin üretimini, yetiştiriciliğini, kültürel işlemlerini, sera iklim koşullarını düzenleme ve ürünü pazara hazırlama bilgi ve becerisine sahip, nitelikli kişidir. Tohumla üretim yapmak, Çelikle üretim yapmak, Aşı ile üretim yapmak, Soğanla üretim yapmak,
Harç hazırlamak, Dikim yapmak, Kültürel bakım işlemlerini yapmak, Sera iklim koşullarını düzenlemek, Ürünü pazara hazırlamak, Mesleğe ait eğitim faaliyetlerine katılmaktır. DIŞ MEKÂN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİSİ Dış mekân süs bitkileri yetiştiricisi; ziraat mühendisinin hazırladığı plan dâhilinde iş organizasyonu yapan, tohumla, çelikle, aşıyla fidan üreten, ürünü ekime dikime hazırlayan, dikim işlemini gerçekleştiren, bitkilerin kültürel bakımını üstlenen, fidanları söken ve pazara hazırlayan, alet ve donanıma bakım yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Tohumdan fide/fidan üretimi yapmak, Çelikle fide/fidan üretimi yapmak, Aşılı fidan üretimi yapmak, Ayırmayla fide/fidan üretimi yapmak, Daldırmayla fidan üretimi yapmak, Dikim hazırlığı yapmak, Dikim yapmak, Bitkilerin kültürel bakımını yapmak, Budama yapmak, Fide/fidanları sökerek pazara hazırlamak, Alet-donanıma bakım yapmak, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir.
KESME ÇİÇEK YETİŞTİRİCİSİ Kesme çiçek yetiştiricisi; ziraat mühendisiyle birlikte iş organizasyonu yapan, tohum, çelik, aşı, soğanla fide üreten, dikim yerini hazırlayarak dikim yapan, kültürel bakım işlemlerini gerçekleştirerek ürünü pazara hazırlama bilgi ve becerisine sahip kişidir. Tohumdan fide üretimi yapmak, Çelikle fide üretimi yapmak, Aşılı fidan üretimi yapmak, Yavru soğandan ana soğan üretimi yapmak, Dikim hazırlığı yapmak, Dikim yapmak, Bitkilerin kültürel bakımını yapmak, Hasat yapmak, Alet-donanıma bakım yapmak, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir. PEYZAJ BAHÇIVANI Peyzaj bahçıvanı; peyzaj mimarının hazırladığı projeye göre uygulama öncesi hazırlıkları tamamlayan, toprağı ekime dikime hazırlayan, ekim ve dikim işlemlerini gerçekleştiren, bitkilerin kültürel bakımlarını, periyodik işlemlerini yapan, aletlerin kontrolünü ve bakımını üstlenen, mesleki eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Proje okumak, Toprağı ekim dikime hazırlamak, Ekim dikim yapmak,
Bitkilerin kültürel işlemlerini yapmak, Bahçenin periyodik bakımını yapmak, Bakım - onarım işlemlerini yürütmek, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir. ÇİÇEK DÜZENLEYİCİSİ (ÇİÇEKÇİLİK HİZMETLERİ) Çiçek düzenleyicisi; iş organizasyonunu yaparak vitrin hazırlayan, değişik çiçek düzenlemeleri (buket, sepet, çelenk vb.) yapan, çiçekçilik organizasyonlarını gerçekleştiren, maliyet hesabını yaparak kayıt tutabilen, mesleki eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Vitrin hazırlığı yapmak, Çiçeklerin bakımını yapmak, Buket yapmak, Aranjman yapmak, Sepet/çelenk yapmak, Açık/kapalı mekânların süslemesini yapmak, Hareketli mekânların süslemesini yapmak, Tabut süslemesi yapmak, Anıt/katafalk süslemesi yapmak, Japon çiçek düzenlemesi (ikebana) yapmak, Çiçekçilik organizasyonları yapmak, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir.
SEBZE YETİŞTİRİCİSİ Sebze yetiştiricisi; ziraat mühendisiyle birlikte iş organizasyonu yapan, tohumdan fide üreten, toprağı ekim dikime hazırlayarak ekim dikim işlemini yapan, bitkilerin bakım ve kültürel işlemlerini yürüten, ürünü hasat ederek hasat sonrası işlemleri gerçekleştiren, mesleki eğitim faaliyetlerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Tohumdan fide üretmek, Toprağı ekim dikime hazırlamak, Toprağa ekim dikim yapmak, Bakım işlemlerini yapmak, Kültürel işlemleri yapmak, Ürün hasadı yapmak, Hasat sonrası işlemleri yapmak, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir. MEYVE YETİŞTİRİCİSİ Meyve yetiştiricisi; ziraat mühendisinin hazırladığı plan dâhilinde, iş organizasyonunu yapan, fidan üreten, toprağı dikime hazırlayıp toprağa dikim yapan, kültürel bakım işlemlerini üstlenen, meyvelerin hasadını yapan, budama işlemlerini yürüten, alet donanımın bakımını yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir. Fidan üretimi yapmak, Toprağı dikime hazırlamak,
Dikim yapmak, Kültürel bakım işlemlerini yapmak, Hasat yapmak, Budama yapmak, Alet donanıma bakım yapmak, Mesleki eğitime ilişkin faaliyetleri yürütmektir. C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER Bahçecilik alanında meslek sahibi olmak isteyenler; fen, matematik derslerinde başarılı ve özellikle botaniğe ilgi duyan, açık ve kapalı alanda çalışmaktan hoşlanan, estetik görüş sahibi, el becerisi gelişmiş, renk uyumu oluşturabilen, çevreye ve sanata karşı ilgili, iş disiplinine sahip, titiz, insan ilişkileri iyi olan, meraklı, meslek ahlâkına sahip, planlı ve organize çalışan, sipariş alma ve kayıt tutmaya özen gösteren, alanındaki gelişmeleri takip eden kişiler olmalıdır. Ayrıca; Dikkatli, Emniyet tedbirlerini uygulayan, Makineli çalışmalarda kurallara uyan, İnsan haklarına saygılı ve demokratik, Mesleğiyle ilgili etik ilkelere uygun davranan, Malzeme israfından kaçınan, Verilen işi zamanında bitiren, Görsel yeteneği gelişmiş, Sabırlı olan, Çalışma ortamını temiz tutan, Esnek çalışmaya uygun olan kişiler bu meslekte başarılı olurlar. D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Bahçecilik alanındaki meslek sahipleri açık alanlarda veya kapalı ve nemli ortamlarda çalışırlar. Açık alanlarda çalışanlar genellikle her türlü iklim şartlarında çalışma durumunda olacaklarından, bünyeleri bu çalışma ortamına uygun olmalıdır. Kapalı alanlarda çalışanlar çoğunlukla sıcak ve aşırı nemli ortamlarda çalışacaklarından astım, romatizma gibi hastalıkları olanlar bunu göz önünde bulundurmalıdırlar.
Hassas ciltli kişiler bazı bitkilerin alerjik reaksiyonundan etkilenebilirler. Gübreleme ve özellikle ilaçlama esnasında zehirli kimyasal maddeler kullanılacağından insan sağlığını koruyucu tedbirlerin alınması konusunda gerekli hassasiyet gösterilmelidir. Kesme çiçek yetiştiricileri, saksılı süs bitkileri yetiştiricileri, sebze yetiştiricileri ve çiçek düzenleyicileri üretim sürecinden başlayarak bakım ve hasat aşamasında çalışırlar. Çalışma alanları sessiz, sakin ve çok fazla kirlilik göstermeyen ortamlardır. Dış mekân süs bitkileri yetiştiricileri, meyve yetiştiricileri ve peyzaj bahçıvanları toprak işleme, üretim, bakım ve hasat aşamalarında çalışırlar. Çalışma ortamları sıcak, soğuk, tozlu, ıslak ve çamurlu olabilir. E. İŞ BULMA İMKÂNLARI Kesme çiçek, iç mekân süs bitkileri, dış mekân süs bitkileri, sebze ve meyve yetiştiricileri kendi işletmelerini kurabilir, özel işletmelerde çalışabilirler. Kesme çiçek yetiştiricileri ayrıca çiçekçi dükkânlarında, kesme çiçek kooperatiflerinde, belediyelerin park ve bahçeler müdürlüklerinde görev yapabilmektedirler. Dış mekân süs bitkileri yetiştiricileri ayrıca fidanlıklarda, peyzaj bürolarından da, belediyelerin park ve bahçeler müdürlüklerinde, büyük marketlerin süs bitkileri satış reyonlarında orman işletme müdürlüklerinde, kara yolları işletmeleri ve Devlet Su İşlerinde çalışabilirler. Peyzaj bahçıvanları; peyzaj büroları, büyük oteller, fabrikalar ve tatil köylerinde, tarım il müdürlükleri, orman işletme müdürlükleri, kara yolları işletmeleri ve Devlet Su İşleri, belediyelerin park ve bahçeler müdürlükleri ile alanıyla ilgili meslek liselerinde usta öğretici olarak iş bulabilirler. Çiçek düzenleyiciler, kendi işletmelerini kurabilir, özel işletmelerde, çiçekçi dükkânlarında, büyük otellerde, kesme çiçek kooperatiflerinde, tarım il müdürlükleri, araştırma enstitüleri, belediyelerin park ve bahçeler müdürlükleri ile alanıyla ilgili meslek liselerinde usta öğretici olarak iş bulabilirler. F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI 1993 1994 eğitim öğretim yılından itibaren meslek liselerinin Süs Bitkileri alanı diploma programını tamamlayanlar teknisyen unvanı alırlar. Meslek yüksekokullarının; Antep fıstığı tarımı ve teknolojisi, arıcılık, bağcılık, bahçe ziraatı, besicilik, bitkisel üretim, endüstriyel bitkileri yetiştirme ve değerlendirme, endüstriyel tavukçuluk, et endüstrisi, fidan ve fidecilik, fidan yetiştirme, fındık eksperliği, hasat sonrası ve teknolojisi, hayvansal üretim, ipek böcekçiliği, işletme organizasyonu ve çiftlik yönetimi, kanatlı hayvan yetiştiriciliği, mantarcılık, orman işletmeciliği, pancar yetiştiriciliği ve şeker teknolojisi, peyzaj, peyzaj uygulama ve süs bitkileri, peyzaj ve süs bitkileri, sebze üretim, seracılık, seracılık ve süs bitkileri yetiştiriciliği, sulama teknolojisi, süt hayvancılığı, tarım aletleri ve makineleri, tarımsal pazarlama, tarımsal sulama yöntemleri, tarla bitkileri, tavukçuluk, tıbbı ve aromatik bitkiler, tohumculuk, organik tarım, tütün yetiştiriciliği ve işletmeciliği bölümlerine sınavsız gidebilirler. ÖSYM tarafından yapılan sınavda başarılı olanlar lisans programlarına devam edebilir. Ön lisans programını başarıyla tamamlayanlar Ziraat Fakülteleri, Peyzaj Mimarlığı, Orman Fakülteleri ve Gıda Mühendisliği lisans programına dikey geçiş yaparlar. Mesleki eğitim merkezleri çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan illerde ve meslek dallarında aday çırak, çırak, kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları açmak suretiyle sanayinin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücünü yetiştirmek amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır. Halk eğitimi merkezleri, yaşam boyu öğrenme perspektifi içerisinde her zaman ve her yerde uygulanabilecek yaygın eğitim programları ile her yaş ve düzeyde bireylere eğitim sunmaktadır. Mesleki eğitim merkezlerinde, bahçecilik alanında eğitim verilmektedir. Modüler programlarla meslek liseleri arasında paralellik sağlandığından dolayı yatay ve dikey geçişler olabilecektir.