Kum Tanesinin Cinayeti: Silikosis

Kum Tanesinin Cinayeti: Silikosis Sand Pebble s Murder: Silicosis Hazırlayan/By: Emre Gürcanlı MESKA (Meslek Hastalıkları ve İş Kazalarını Önleme Araştırma Vakfı) Yönetim Kurulu Üyesi MESKA (Occupational Diseases Prevention and Research Institute of Occupational Accidents) Member of the Board 46

47

Katil Kim? Bu soruyla başlayalım; iyi bir cinayet romanı okuru olarak onlarca kitapta hep bu soruyu aradığım, en son ana kadar katili bulmaya çalıştığım romanlar hep en fazla aklımda kalanlardır. Ama bizim meselemizde sorunun yanıtı aslında baştan belli. Yine soralım, katil kim, küçük bir kum tanesi mi, yoksa...? Mısır piramitlerinden günümüze... Mısır egemenlerinin her dönem onbinlerce köle ve ücretli köle emeğini sömürerek yaptırdığı, dinsel gericilikle birleşerek toplumun tepesine oturan, egemenlik ve iktidar sembolü piramitler yapılırken, binlerce işçi elleri, kolları, ayak ve bacakları kırılarak yaralanmış, bunların hepsinin kayıtları var. Öte yandan özellikle çanak, çömlek, vazo ve benzeri imalatları gerçekleştiren zanaatkarları gösteren hiyeroglifleri inceleyen uzmanlar, özellikle oturma pozisyonlarına bakarak çok ciddi kas ve iskelet sistemi rahatsızlıkları olabileceklerini tespit etmişler. Zanaatkarlar daha şanslı gibi görünse de, düz işçilere nazaran çok daha fazla maruz kaldıkları, insanoğlunun en eski meslek hastalığı diyebileceğimiz silikosise maruz kalmışlar, kayıtlar bunu net bir şekilde gösteriyor. Eski Mısır da devasa piramitler ve bunları yapmak için tüm el zanaatleri onbinlerce işçiyi silikosis hastası yapmış, piramitlerde bulunan mumyalarda yapılan incelemeler, silikosisin en eski meslek hastalığı olduğunu göstermiştir. Antik çağlarda Mısır da kaç bin işçinin silikosisten yaşamını yitirdiğini bilmiyoruz, ama Mısır da hala her yıl binlerce işçi silikosis sonucu yaşamını yitiriyor. Akla Brecht in Okumuş Bir İşçi Soruyor şiiri geliyor Yedi kapılı Teb şehrini kuran kim? Kitaplar yalnız kralların adını yazar. W ho is the murderer? Lets start with this question: as a good crime novel reader, the most catchy novels were the ones that ı always make me search the answer of this question. But in this case the answer of the question is clear in the begining. Lets ask again who is the murderer? A littlesand pebble, or? From Egyptian Pyramids to nowadays When Egypt dominaters was built the pyramids which religious backwardness combined sitting in the society of the hill and symbol of soveregnty and power, with exploiting the tens of thousands slaves and wage slave labor, there is injury records about broken hands, legs and foots of thousands of worker. On the other hand the speacialsts that extermine the hieroglyphics that showing vases and craftsmen who perform similar manufacturing especially looking at the seating position they found that they too can have serious musculoskeletal disorders. Although the artisans seems to be lucier than the uskilled workers they exposed to the slicosis the mankinds oldest occupational diseases, there are some records that show it clearly. In ancient Egypt the colossal pyramids make tens of thousands of workers silicosis patient, the observations made at the mummy foundation in the pyramid, indicated that silicosis is the oldest occupational diseases. In ancient times we do not know how many thousands of workers lost their lives because of the silicosis in Egypt, but in Egypt every year thousands of workers are losing their lives because of silicosis in nowadays. Questions From a Worker Who Reads poem by Brecht come to mind: Who built Thebes of the 7 gates? 48 A

Yoksa kayaları taşıyan krallar mı? Bir de Babil varmış boyuna yıkılan, kim yapmış Babil i her seferinde? Yapı işçileri hangi evinde oturmuşlar altınlar içinde yüzen Lima nın? Ne oldular dersin duvarcılar Çin Seddi bitince?... Hiç bir tarih kitabı, piramitleri yapan işçileri yazmıyor, görev bizlere düşüyor... 20. Yüzyıla gelelim, daha acımasız ve ırkçı bir döneme... Union Carbide ismini duymuşsunuzdur. Hindistan da Bhopal de insanlık tarihinin savaşlardan sonraki en büyük felaketlerinden birisinin mimarı. Sonradan Dow Chemical Şirketi tarafından satın alınan (veya ismini değiştirip faaliyet gösteren diyebilirsiniz) ABD kökenli bu firma 3 Aralık 1984 günü, Hindistan da Bhopal de kurduğu böcek ilacı üreten fabrikadan yanlışlıkla 40 ton metil isosiyanat gazını dışarı atmasıyla 18.000 kişinin ölümüne, 150.000 den fazla insanın zehirlenmesine neden olmuştu. Ancak bu firmanın binlerce insanı katlettiği ilk katliam bu değildi. Biraz gerilere gidelim, 1930 lardayız, büyük çoğunluğunu siyah emekçilerin oluşturduğu 5000 işçi, Batı Virginia daki bir dağda 3.75 mil uzunluğunda bir tünel açmak için çalışmaktadır. Bu tünel Gawley Junction da bulunan hidroelektrik santral için inşa edilmektedir ve inşa eden şirket Union Carbide firmasının bir iştirakidir. Çok kısa sürede 700 işçinin ölüm haberi gelir, büyük bir kısmı da akut silikosis tanısıyla sürekli Antik çağlarda Mısır da kaç bin işçinin silikosisten yaşamını yitirdiğini bilmiyoruz, ama Mısır da hala her yıl binlerce işçi silikosis sonucu yaşamını yitiriyor. In ancient times we do not know how many thousands of workers lost their lives because of the silicosis in Egypt, but in Egypt every year thousands of workers are losing their lives because of silicosis in nowadays. In the books you will read the names of kings. Did the kings haul up the lumps of rock? And Babylon, many times demolished, Who raised it up so many times? In what houses of gold glittering Lima did its builders live? Where, the evening that the Great Wall of China was finished, did the masons go? None of the history books written the workers who made the pyramids, the task is our mission. 49

iş göremez hale gelmiştir. Sonrasında ABD Kongresi nde yapılan soruşturmalarda, ölen işçilerden 169 unun toplu bir mezarda yakıldığı öğrenilecektir (Abrams, 2001). Söz konusu tünelin adı Hawk s Nest tir ve ABD nin kara tarihinde yerini almıştır. Olaya biraz daha ayrıntılı baktığımızda, facia, kaza ve benzeri kavramları yerini katliam ve ırkçılık kavramlarına bırakacaktır. Toplam 5000 işçiden 1213 ü yer altında çalışmaktadır ve bu işçilerden en az iki ay boyunca tünelde çalışan 764 ü, tünel inşaatının tamamlanmasının ardından 5 yıl içinde silikosisten ölmüştür. Zira Union Carbide şirketi bir kaç millik tüneli delip geçerken, bazı mühendisler ve yöneticiler haricinde hiç bir işçinin koruyucu maskesi veya benzer bir koruyucu ekipmanı bulunmamaktadır (ki bugün bunun da yeterli olmadığını bilmekteyiz). Let s turn to the 20th century, a period of more brutal and racist... Subsequently, purchased by the US orgin Dow Chemical Company (or you can say that operate by changing the name) this company accidently unfolded 40 tons of methyl isocyanate gas from the factory producing pesticides in India, Bhopal and caused 18.000 death and poisoning 150.000 people in December 3 1984. However this is the not first massacre of the firm that causes dead of thousand of people. Lets go a little bit before, in 1930s 5000 workers made up of the majority of black laborers are working to open a tunnel length of 3.75 Proje 1930 yılının Mart ayından, 1931 yılının Aralık ayına kadar sürmüş, işçiler saat başına 25 cent almış ve haftada 60 saat çalışmıştır. İşçiler hasta olmaya başladıktan sonra şirket doktoru tünelitis hastalığı olduğunu söylemiş, işçi barakalarında yaşamını yitirmeyenler apar topar trenlerle evlerine gönderilmişlerdir. Bu yüzden toplam kaç kişinin öldüğü hiç bir zaman net bir şekilde öğrenilemeyecektir. İşin bir başka ilginç boyutu ise şudur; işçilerin ortalama çalışma süresi siyah işçiler için 15, beyaz işçiler için ise 16 haftadır! İşçilerin büyük bir kısmı projenin sonuna kadar çalışamamıştır. Genel olarak sinsi bir şekilde ilerleyen silikosis 50 A

Shirley Jones silikoz sonucu öldüğünde daha 18 yaşındadır, babası, amcası ve erkek kardeşleri de tünelde onunla birlikte çalışmış ve hepsi de ölmüşlerdir. Shirley Jones who died because of silicosis were not older than 18 years, his father, uncle and brothers worked with him and died in the tunnel. Hawk s Nest işçilerinde kısa sürede akut silikosise neden olmuştur. Bunun nedeni ise yeni parçalanmış yüksek miktarda silika dozuna aşırı bir şekilde maruz kalmaktır, işçiler neredeyse bembeyaz bir şekilde dışarı çıkmakta, soludukları hava tamamen kum parçacıklarıyla dolmaktadır... O yıllarda bilinmesine karşın en basit önlem olan ıslak delme yöntemi dahi uygulanmamış, havalandırma tertibatı kurulmamış, işçilere maske verilmemiştir. Tüm bu koşullar bir araya geldiğinde en az iki ay çalışan işçiler bile yaşamını yitirmiştir. Ölen işçilerin büyük bir kısmı bölgenin yerlisidir. Örneğin Shirley Jones silikoz sonucu öldüğünde daha 18 yaşındadır, babası, amcası ve erkek kardeşleri de tünelde onunla birlikte çalışmış ve hepsi de ölmüşlerdir. Union Carbide firması son derece cömert davranmış, ölen her oğul için 800, kocası için de 1000 dolar teklif etmiştir, üç oğlunu ve kocasını yitiren anneye... miles on a mountain in West Virginia. This tunnel is being built for hydroelectric plant in Junction Gawley and the builder firm is an affiliate of Union Carbide. The death of 700 workers news have came a little bit later, a large part of workers have become incapacity with acute silicosis report. In an investigation conducted by the US Congress, the 169 of the deceased worker were burned in a mass a grave. The name of the aforementioned tunnel is Hawk S Nest and it took place on black history of USA. Event we look a little further, disaster, will leave the place by accident and similar concepts to the concepts of murder and racism. 1213 workers of 5000 total were worked under the ground and 764 workers who worked 2 mounths for the tunnel died from silicosis within 5 years. Likewise, Union Carbide company do not provide any protective mask except some manegers and engineers 51

Irkçılık ve Jim Crow Yasaları! Jim Crow bir tiyatro karakterinin ismiydi. İngiliz tiyatro sanatçısı Thomas Rice ın canlandırdığı bu karakter ilkel, geri zekalı ve sürekli aşağılanan bir zenciydi. Bu isim giderek yıllar içinde ırk ayrımcılığının sembol ismi haline gelmişti. Yani beyaz Amerikalılar aşağıladıkları zencilerden söz ederken Jim Crow gibi sözünü kullanmaya başlamışlardı. Bu yüzden okullardan restoranlara, asansörden hastaneye kadar yapılan tüm ırk ayrımcılığına Jim Crow kanunları deniyordu. Buna göre her türlü ulaşım aracında zenciler arka kapıdan bi nmek ve kendilerine ayrılan arka koltuklara oturmak zorundaydılar. Ayrıca bir beyaz ayakta kalırsa yine yerini ona vermekle yükümlüydüler. Olayın gerçekleştiği bölgede de ırkçı politikalar hakimdir, siyahi emekçilerin (ABD de Afrikalı-Amerikalı tabiri kullanılmakla birlikte, bizim dilimizde siyahi veya zenci demek bir aşağılama ifadesi olmadığından, siyahi ifadesini kullanmakta sakınca görmüyorum) beyazların mezarlıklarına gömülmeleri veya orada yakılmaları kesinlikle yasaktı. Yaşamını yitiren bir kaç siyahı inşaat işçisi bir köle mezarlığının hemen yanında yakılmışlar, diğerleri ise herhangi bir ibare when they passes though a few miles of tunnel (which today we know that this is not enough). The project countinued from March 1930 to December 1931, workers earned 25 cent per hour and worked 60 hours a week. After workers began to be sick, company doctor diagnosed the tunnelistis disease, excludes workers lost their lives in the barracks were sent home with helter skelter train. Therefore, the total number of people that never died can not be learned in a clear manner. Another interesting dimension of work is; The average working time for black workers 15 weeks, and 16 weeks for white workers! A large part of the workers could not work until the end of the project. In general, in a short time later in a sneaky way of silicosis caused acute silicosis to workers of Hawk s Nest. The reason of this were being exposed to the new fragmented silica dose in a hihger amount, workers went out almost white the air that they brethe filled with sand particles... That year, in the most simple measures wet drilling method known but not even apply, ventilation system installed, are not given masks to workers. When all these conditions are met for at least two months, even if workers have lost their lives. Yaşamını yitiren bir kaç siyahi inşaat işçisi bir köle mezarlığının hemen yanında yakılmışlar, A couple of black construction workers burnt near to a slave cemetery, the others were burned and buried in a private land without any expression. 52 A

Yerel halktan Charlotte ve Charles Neilan, West Virginia Eyalet Üniversitesi nden Prof. Richard Hartman ın yardımıyla mezarları ve mezarda yatanların isimlerini bulmaya çalıştı Charlotte and Charles Neilan from local people and Prof. Richard Hartman try found graves and people who underlying it and the names of the construction workers in the area burned in A large part of the deceased worker is native to the region. For example Shirley Jones who died because of silicosis were not older than 18 years, his father, uncle and brothers worked with him and died in the tunnel. Union Carbide company were extremly generous behaved and offer 800 dolar for each son and also offered 1000 dolar for her husband to mother who lost her husband and 3 sons... Racism and Jim Crow Laws! Jim Crow was the name of a theatrical character. The character that portrayaled by British actor Thomas Rice was constantly humiliated primitive, retarded and a black man. This name became a symbol name of racial discrimination steadily over the years. So while white Americans mention about the blacks that they isulted they began to use the world just like Jim Crow. Thats why all racial discrimination in schools restaurants, elevator and hospital called Jim Crow laws. Accordingly, blacks had to get into bus from back door and had to seat the the backseats that allocated to them. In addition, if a white standing still were obliged to give him their seat. olmadan bir özel mülk arazide yakılıp gömülmüşlerdi. Yerel halkın iddiasına göre işçiler hemen tünele yakın yolların kenarlarında yakılmışlar ve deldikleri dağdan gelen tozlar, onlardan kalanları örtmüştü! Bu eğreti halde duran, herhangi bir kutsallığına saygı duyulmayan mezarlıklar bile 1972 yılında yerlerinden bir kaç mil öteye taşınmıştı (US 19 otoyol genişletmesi nedeniyle). Yerel halktan Charlotte ve Charles Neilan, West Virginia Eyalet Üniversitesi nden Prof. Richard Hartman ın yardımıyla mezarları ve mezarda yatanların isimlerini bulmaya çalıştı ve 2012 yılının Ekim ayında bölgede yakılan inşaat işçilerinin isimleri artık mezarlara yerleştirilmişti. Charleston Daily Mail In the area where the incident took place is dominated by racial politics, black laborers (although the US African-American term is used, because our language has black or black means an insult expressed no, I do not mind using the black expression) can not be buried or burnt in the cemetery of white. A coupleof black construction workers burnt near to a slave cemetery, the others were burned and buried in a private land without any expression. Local residents claimed that the workers were burnt at the edges of the road near the right tunnel and dust coming from the mountain del they had covered the rest of them! Although this makshift and unrespectfull graves was moved a few miles away in 1972. (because of US 19 highway expansion) Charlotte and Charles Neilan from local people and Prof. Richard Hartman try found graves and people who underlying it and the names of the construction workers in the area burned in October of 2012, was now placed in the tomb. Charlotte Neilan who talked to Charleston Daily Mail newspaper said that: 53

gazetesine konuşan Charlotte Neilan şunları söyleyecekti: Bu önemliydi, çünkü bu insanlara hayatları boyunca son derece yakışıksız davranılmıştı. Bu yoksul insanların korkunç bir yaşamı vardı ve öldüklerinde de daha iyi muamele görmemişlerdi Sayısı tahmin edilemeyen inşaat işçileri, ne yaşamlarında ne de öldükten sonra insanca muamele görmemişlerdi. Bunun hesabını bir yere yazalım ve aynı yıllarda Türkiye ye bakalım. Daha önceki bir yazımda da söz etmiştim. 1935 senesinde tamamlanan, Türkiye de hala en uzun demiryolu tüneli olduğu belirtilen Batıbel tüneli nin yapımında çalışan işçilerin yüzde atmışının slikozis nedeniyle hayatını kaybettiğini ben de bu vesileyle öğrenmiş oldum. Söz konusu kaynakta konuyla ilgili konuşan ise STFA nın kurucularından Fevzi Akkaya. Söz konusu kaynaktan aynen aktaralım: Daha çok yol inşaatlarında emek yoğun üretim yapılıyordu. Kimi zaman binlerce işçinin çalıştığı bu güzergâhlarda beklenmeyen birçok olumsuzluk yaşanmıştır. Bunlardan bir örnek, dönemin bilgisizliği nedeniyle yaşanan kayıplardır. 1933 yılından itibaren demiryolu atılımın ikinci aşamasına giren, bir karış daha fazla demiryolu sloganından Türk sermayesi, Türk bilgisi, Türk müteahhidi ve Türk işçisi ile demiryolu sloganına geçen büyük inşaat hamlesi, tek kuruş istihkak almadan iş tamamlama başarılarının yanı sıra, Feyzi Akkaya nın deyişiyle, Bir avuçluk döviz için avuç dolusu babayiğit leri feda etmişti. Batıbel Tüneli inşaatında çalışan işçilerin yüzde altmışı, yüksek oranda silisyum taşıyan ve tozları solunduğunda neden olduğu silikoz denilen tedavisi zor bir akciğer hastalığı nedeniyle yaşamını kaybetmişti. This was important, because these people were treated extremely unbecoming throughout their lives. These poor people had a terrible life and had to be treated better when they die. Unpredictable numerous of construction workers were not treated hamanely in their life nor after life. Lets write it on and go to Turkey in same years. I have mentioned it in an earlier article. I have learned that %60 of the wokers have died because of silicozis in contruction of Turkey s longest railway tunnel where completed in 1935. Fevzi Akkaya who is the one of the founders of STFA, talked about the aforementioned subject: More roads were made intensive production labor in construction. At times there have been several unexpected negative in the routes that operate thousands of workers. An example of these are the losses suffered due to the period of ignorance. Entering the second stage of railway strides since 1933, an inch further rail the slogans Turkish capital, Turkey knowledge, Turkish contractors and rail Turkish worker slogan the last major construction moves, single penny remuneration without taking as well as the work complete success, Fevzi the Akkaya s words, a handful to exchange a avuçluk brave one s were sacrificed. Batıbel sixty percent of workers in the construction of tunnels, high rates of silicon which is caused by dust inhalation and silicosis was lost due to a difficult to treat lung disease called life. 54 A

Bu konuyla ilgili başka bir bilgi veya belgeye rastlayamadım. Rastlayan okurlarımdan bana ulaşmasını rica ediyorum... Silikosis azalan değil, ülkeden ülkeye transfer edilen bir hastalık. ABD de 1980 lerin başlarında maden sanayii dışında 1.7 milyon işçinin kristal silikaya, 700 binin ise asbeste maruz kaldığı belirtilirken, bu sayı 1997 yılında oldukça gerilemiş. Toz kaynaklı hastalıklara (silikosis, asbestosis ve kömür madenlerindeki işçilerinin maruz kaldığı pnömokonyoz) maruz kalan işçilerin sayısı toplam 2900 olarak veriliyor (NIOSH, 2000 den aktaran Christiani ve Wang, 2003). Öte yandan 1980 lerden günümüze kadar şöyle bir bakınca Brezilya, Çin, Zimbabwe, Hindistan gibi ülkelerde, toz kaynaklı hastalıkların ve ölümlerin geldiği nokta inanılmaz boyutlarda. Örneğin Hindistan da işçilerin çalıştığı pek çok yerde, solunan kuartz kristallerinin metreküpte 10 miligramı geçtiği, bunun da Hintli işçilerin büyük bir kısmında silikosis (akut silikosis de dahil olmak üzere) ve silikotüberküloz hastalıklarına yol açtığı söyleniyor (Jindal ve Whigg den aktaran Christiani ve Wang, 2003). Silikosis azalan değil, ülkeden ülkeye transfer edilen bir hastalık. Silicosis is not a decreasing disease, it is a disease that transferred from country to country. Üzerine çok yazılmış, çok araştırma yapılmış, günümüz teknikleriyle, teknolojisiyle rahatlıkla yok edilebilecek, önlenebilecek, ama çaresi olmayan, ölümcül bir hastalıktan, her yıl onbinlerce emekçiyi yok eden bir hastalıktan söz ediyoruz. I could not find any other information or documents relating to this subject. I would like to be reached if any reader find any documents on this subject... Silicosis is not a decreasing disease, it is a disease that transferred from country to country. 1.7 million workers in the United States outside of the mining industry in the early 1980s crystalline silica, while 700 thousand stated that exposure to asbestos, in 1997 this number has declined fairly. Dust-borne disease (silicosis, asbestosis and pneumoconiosis suffered by workers in coal mines), the number of exposed workers is given as 2900 (NIOSH, quoted from 2000 Christiani and Wang, 2003). On the other hand, from 1980 until today, when I look at Brazil, China, Zimbabwe, in countries like India, which came from the incredible size of dust-borne diseases and deaths. For example, in many places of employment of workers in India, inhaled quartz crystals are now 10 milligrams per cubic meter, it is also a large part of the Indian workers silicosis (including acute silicosis) and is said to result in silico disease (quoted from Jindal and Whigg Christiani and Wang, 2003). We talked about a disease that killed ten thousands of laborers, written and researched to much, can be easily destroyed and prevented by today s techology, but can not be cured 55