ATATÜRK Mustafa Kemal Atatürk, 1881 yılında Selanik'te doğdu. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanımdır. Doğup büyüdüğü Selanik, o dönemde önemli bir kültürel merkezdi. XIX. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı Devleti hızla çöküşe sürüklenmekte, Avrupa'dan gelen ve Balkanları etkileyen özgürlük, milliyetçilik ve eşitlik düşünceleri hızla yayılmaktadır. Mustafa Kemal de bu fikirlerden etkilenerek büyümüştür. İstanbul'a gelerek Mektebi Harbiye'ye yazıldı. 1902 yılında Harp Akademisi'ni kurmay yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. Mustafa Kemal, ilk önce mahalle mektebine gönderildi. Daha sonra Şemsi Efendi okuluna gitti. Oysa Mustafa Kemal'in hedefi iyi bir asker olmaktı. Hayatındaki dönüm noktası, Selânik Askerî Rüştiyesi'ne başlaması oldu. Daha sonra 1898 yılında Manastır Askerî İdadîsi'ni bitirdi 1
Mustafa Kemal, özellikle matematik derslerinde oldukça başarılıydı. Tatillerinde Fransızca çalışıyordu. Bazen yakın arkadaşları Ömer Naci ve Ali Fethi (Okyar) ile birlikte, Namık Kemal, Tevfik Fikret gibi şairler üzerine tartışmalar yapıyordu. Mustafa Kemal, düzgün bir Türkçe kullanmaya özen gösteriyor, edebiyatla ilgileniyordu. Tüm bu çalışmaları ilerde iyi bir konuşmacı olmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal, Meşrutiyet fikirleri, İttihat ve Terakki'nin çalışmaları Mustafa Kemal tarafından sempati ile karşılanmış ve desteklenmiştir. Bu yüzden Harp Okulu'ndan mezun olduğunda, "hürriyet", "eşitlik", "milliyetçilik" idealleriyle doludur. Hatta Suriye'de görev yaptığı sırada "Vatan ve Hürriyet" adıyla gizli bir cemiyet kurmuş, daha sonra bu teşkilât İttihat ve Terakki ile birleşmiştir. Mustafa Kemal'in uzun, yorucu ve başarılarla dolu bir askerlik hayatı olmuştur. 1905'te Şam'da görev yaptı. Bazı askeri yazıları Türkçeye çevirdi. "Cumalı Ordugâhı" adlı kitabı yazdı. Birçok ayaklanmanın bastırılmasında aktif rol oynadıktan sonra İstanbul'a atandı. İtalyanlar Trablusgarp'a saldırınca gönüllü olarak bu savaşa katıldı. 2
Burada binbaşılığa yükseldi. Savaş başarıyla tamamlanınca İstanbul'a geri döndü. İstanbul'da çeşitli görevlerde bulundu. Ali Fethi Bey'in askerlikten istifa edip Sofya elçiliğine gitmesi üzerine onun isteğiyle askerî ataşe olarak yanına gitti. Burada birçok Avrupa kentini gezdi. Rütbesi 1914 yılında yarbaylığa yükseltildi. 28 Temmuz 1914 yılında I. Dünya Savaşı başladı. Mustafa Kemal'e en önemli görevler bu savaş sırasında verildi. Mustafa Kemal'in Çanakkale savaşlarında, özellikle Conkbayırı, Anafartalar ve Arıburnu savaşlarında gösterdiği askeri deha "Çanakkale geçilmez!" destanını yaratmıştı. Mustafa Kemal, doğuda Kafkas cephesinde ve güneyde Hicaz cephesinde de askerî başarılara imza attı. Mondros Mütarekesi'nin imzalandığı günlerde güneyde bulunan Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi. Daha sonra bu ordu kaldırılınca İstanbul'a geri geldi. 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul'a geldiğinde İtilâf devletlerinin donanmalarının limana girmiş olduklarını gördü ve ünlü sözü "Geldikleri gibi giderler." dedi. Bu arada İttihat ve Terakki cemiyetinin önde gelenleri yurt dışına kaçmıştı, padişah Meclis-i Mebusanı dağıtmıştı ve ülkede oldukça karışık bir ortam vardı. Ordu neredeyse tümüyle terhis edilmiş yalnızca kadro olarak 9. Kolordu bırakılmıştı. Ancak bu kolorduların hiçbir yetkileri yoktu. 3
Mustafa Kemal, kurtuluşun Anadolu'dan olacağına inanıyordu. Mustafa Kemal, 9. Ordu müfettişliğine, Samsun ve yöresindeki ayaklanmayı bastırmak göreviyle atandı; arkadaşlarının da yardımıyla geniş yetkiler aldı. 16 Mayıs 1919 tarihinde Bandırma vapuru ile Samsun'a doğru yola çıktı. 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun'a çıkan Mustafa Kemal, burada kısa bir süre kaldıktan sonra Havza'ya, oradan da Amasya'ya geçti. Burada Amasya Genelgesi hazırlandı. Bu genelgede, Türk ulusunun birlik ve bütünlüğünü sağlamak amacıyla yapılacak olan Kurtuluş Savaşı'nda izlenecek yol belirleniyordu. Amasya Genelgesi'nden sonra Sivas ve Erzurum kongreleriyle yeni Türk devletinin temelleri atılmış oldu. 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Başkanlığına Mustafa Kemal getirildi. Böylece Kurtuluş Savaşı resmen başlamış oldu. Ankara'da kurulan meclis ilk hükümeti oluşturdu. Kurtuluş Savaşı'nın merkezi Ankara oldu. Kurtuluş Savaşı çok güç koşullar altında yapılmıştır. İlk önce işgalci milletlerin ve İstanbul Hükümetinin kışkırtmasıyla ortaya çıkan iç ayaklanmalar bastırıldı. Bu ayaklanmaların bastırılmasında "Kuvay-i Milliye" adıyla adlandırılan milis kuvvetler çok önemli bir rol oynadı. 4
Bu antlaşma uluslar arası alanda Ankara hükümeti için büyük bir başarı oldu. siyasî alanda bu gelişmeler sürerken Anadolu'nun çeşitli yerlerinde kurtuluş için savaşılıyordu. Mustafa Kemal süresiz olarak başkomutanlığa seçildi. Başkomutan olur olmaz Yunanlılara karşı Sakarya Savaşı'nı yaralı olduğu hâlde bizzat cepheden yöneterek kazandı. TBMM, Sakarya Savaşı'nda gösterdiği üstün hizmetlerden dolayı ona "Gazi" unvanı verdi ve mareşalliğe yükseldi. Bizzat yönettiği Başkomutanlık Meydan Muharebesi sonunda 30 Ağustos'ta, Yunan kuvvetlerinin çok önemli bir bölümü yenildi. 1 Eylül 1922 tarihinde ünlü emrini verdi: "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!" Bunun üzerine yapılan saldırılarla Yunanlılar İzmir'den denize döküldü. Anadolu'nun içlerine kadar ilerleyen Yunan kuvvetleri İnönü Savaşları ile durduruldu. 1921 yılında Ruslarla Moskova Antlaşması imzalandı. 29 Ekim 1923 tarihinde yeni Türk devletinin yönetim biçimi cumhuriyet olarak kabul edildi ve Atatürk ilk cumhurbaşkanı olarak seçildi. Onun en büyük eseri kuşkusuz Türkiye Cumhuriyeti'- dir. 5
Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti'nin yıkılışından sonra bu devletin kalıntıları arasından yeni ve modern bir devlet yaratan bir liderdir. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı ve çağdaşlaşma yolunda yapılan devrimlerin yaratıcısıdır. Ancak bütün bunları gerçekleştirmek kolay olmamıştır. Hayatı boyunca hep engellerle ve yetersiz, elverişsiz koşullarla karşılaşmıştır. Mustafa Kemal, ileri görüşlü, disiplinli, sabırlı ve yaratıcı bir kişidir. Her zaman açık sözlü olmuş doğru bildiği bir fikri savunmaktan çekinmemiştir. Çok yönlü bir kişiliğe sahip olan Mustafa Kemal, sanata ve eğitime büyük önem vermiştir. Türk insanının dilini, dinini, tarihini, kültürel ve geleneksel özelliklerini tanımasında Mustafa Kemal'in önemli rolü olmuştur. Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu gibi araştırma kurumları onun emri ile kurulmuştur. Mustafa Kemal, hayatı boyunca büyük zorluklarla mücadele etmiş; ama hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamıştır. Bu özelliğini metotlu çalışmasına ve liderlik özelliğine borçludur. Her zaman ölçülü, saygılı ve nazik bir insan olan Mustafa Kemal Atatürk, Lâtife Hanım ile evlenmiştir. Mustafa Kemal, 10 Kasım 1938'de Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etti. Mezarı Ankara'da, Anıtkabir'dedir. 6