İÇİNDEKİLER GİRİŞ...1 A. GENEL BİLGİLER...1 1. Tarihin Faydası ve Önemi...3 2. Kur an ve Tarih...4 3. Hadis ve Tarih...5 4. Siyer ve Meğâzî...6 5. İslâm Tarihçiliğinin Doğuşu ve Gelişmesi...6 B. İSLÂM TARİHİNİN KAYNAKLARI...8 1. Muhammed İbn İshak (Hayatı: M705-767)...8 2. Vakıdî (Hayatı: M 747-823)...9 3. Belâzurî (ö. M 892)... 11 4. İbn Kuteybe (Hayatı: M. 828-889)... 12 5. Dîneverî (ö. M 895)... 12 6. Yakubî (ö. M 897)... 13 7. Taberî (Hayatı: M 839-923)... 13 8. Mes udî (ö. 957)... 16 9. Makdisî (Hayatı: X. yüzyılın ikinci yarısı)... 17 10. İbn Miskeveyh (ö. M 1030)... 18 11. İbnü l-esîr (Hayatı: M 1160-1233)... 19 12. İbn Kesîr (Hayatı: M 1301-1372)... 21 C. İSLÂMİYETTEN ÖNCEKİ ARAPLAR VE ARAP DEVLETLERİ... 22 1. Arap Yarımadası ve Bölgede İnsan Unsuru... 22 2. Güney Arabistan daki Arap Devletleri... 25 a. Maîn Devleti (MÖ 1400-700)... 25 b. Sebeliler Devleti (MÖ 700-115)... 26 c. Himyerliler Devleti (MÖ 115 - MS 525)... 26 d. 1 Habeş İstilâsı... 27 d. 2 Sasanî İstilâsı... 28 3. Kuzey Arabistan daki Arap Devletleri... 28 a. Nabatîler (MÖ IV. yüzyıl - MS 105)... 29 b. Tedmürlüler (MÖ II. binyıl - MS 272)... 29 c. Gassanîler (MS V. yüzyıl - 613)... 30 d. Hîreliler (MS III. yüzyıl ortaları - 602)... 32 e. Kindeliler (MS V. yüzyılın ilk yarısı - 529)... 33 VII
4. Hicaz Bölgesi... 33 a. Mekke... 34 a¹. Mekke ve Kâbe nin Yönetimi ile İlgili Görevler... 36 a². Abdülmuttalib Zamanında Mekke... 39 b. Yesrib (Medine)... 40 c. Kabileler Arası Savaşlar... 42 c¹. Eyyâmü l-arap... 42 c². Ficar Savaşları ve Hılfu l-fudûl... 43 d. Ticarî Hayat... 45 e. Dinî Durum... 46 e¹. Mekke ve Kâbe de Bulunan Putlar... 50 e². Mekke Dışında Bulunan Ünlü Putlar... 51 e³. Tapınaklar... 52 f. Sosyal Durum... 53 g. Cahiliye Döneminde Kadının Durumu... 53 h. Şiir Sanatı... 54 i. Kehânet ve Arâfet... 56 BİRİNCİ BÖLÜM PEYGAMBER OLUNCAYA KADAR Hz. MUHAMMEDİN HAYATI VE İSLÂMIN MEKKE DÖNEMİ A. PEYGAMBER OLUNCAYA KADAR HZ. MUHAMMED... 59 1. Hz. Muhammed in Ataları... 59 2. Hz. Muhammed in Doğumu ve Çocukluk Yılları... 62 3. Hz. Muhammed in Gençlik Yılları... 66 4. Hz. Hatice ile Evlenmesi ve Peygamber Oluncaya Kadarki Hayatı... 68 B. HZ. MUHAMMED İN PEYGAMBERLİĞİ VE İSLÂM IN MEKKE DÖNEMİ... 75 1. Hz. Muhammed in Peygamberliği... 75 a. Kitap Ehli Arasında ve Hicaz Toplumunda Peygamber Beklentisi 75 b. Dinî Bilincin Uyanışı ve Hıra Günleri... 78 c. İlk Vahiy... 79 2. Peygamberlik Görevi ve İslâma Davetin Başlaması... 82 b. İslâma Yapılan Ferdî Çağrı ve İlk Müslümanlar... 83 b. İslâma Açıktan Yapılan Çağrı... 87 b¹. Abdülmuttalib Oğullarına Yapılan Çağrı... 87 b². Umuma Yapılan Çağrı... 90 3. Müslümanlara Yönelik Baskı ve İşkenceler... 91 a. Hz Peygamber e Yönelik Baskılar... 91 b. Kimsesiz Müslümanlara Yönelik Baskı ve İşkenceler... 97 VIII
c. Habeşistan a Hicret...100 4. Diğer Önemli Olaylar...105 a. Hz. Hamza ve Hz. Ömer in Müslüman Olmaları...105 b. Hâşimoğulları ve Müslümanların Toplum Dışı Bırakılmaları...108 c. Ebu Talib ve Hz. Hatice nin Vefatı...110 d. Tâif Yolculuğu...112 e. İsrâ ve Miraç...114 f. Akabe Biatleri...115 g. Mekke den Medine ye Göç...118 İKİNCİ BÖLÜM HZ. PEYGAMBER İN VEFATINA KADAR İSLÂMIN MEDİNE DÖNEMİ A. İSKÂN ÇALIŞMALARI VE BAZI DİNÎ DURUMLAR...123 1. Hz. Peygamber in Misafirlik Günleri...123 2. Ezanın Tespit Edilmesi...128 3. Kıble nin Değiştirilmesi...129 4. Muhacirler ile Ensâr Arasında Kardeşlik Kurulması...131 B. MEDİNE DE SOSYAL VE SİYASÎ DURUM...135 1. Medine Ahalisi...135 2. Medine de Siyasî Hayat ve İlk Anayasa...137 C. Hz. PEYGAMBER İN MEKKELİ MÜŞRİKLERLE İLİŞKİLERİ...141 1. Bedir Savaşı na Kadar Gazve ve Seriyyeler...141 2. Bedir Savaşı...144 3. Uhud Savaşı...146 4. Hendek Savaşı...152 5. Hudeybiye Barışı...155 6. Mekke nin Fethi...159 D. Hz. PEYGAMBER İN YAHUDİLERLE İLİŞKİLERİ...163 1. Kaynuka Oğulları...164 2. Nadîr Oğulları...165 3. Kureyza Oğulları...166 4. Hayber in Fethi...167 E. Hz. PEYGAMBER İN HİCAZ DAKİ DİĞER ARAP KABİLELERİYLE İLİŞKİLERİ...169 1. Recî Olayı...170 2. Maûne Kuyusu (Bi ru Maûne) Olayı...171 3. Mustalik Oğulları Gazvesi...172 4. Huneyn Savaşı...174 IX
5. Tâif Kuşatması...176 F. İSLÂMA YAPILAN EVRENSEL ÇAĞRI VE İSLÂM HRİSTİYAN İLİŞKİLERİ...177 1. Mûte Savaşı...179 2. Tebük Seferi...181 G. Hz. PEYGAMBER İN SON İKİ YILINDA MEYDANA GELEN ÖNEMLİ OLAYLAR...184 1. Dırar Mescidi nin Yakılması...184 2. Elçiler Yılı...185 3. Abdullah b. Übey in Ölümü...187 4. Hz. Ebu Bekir in Hac Emirliği ve Putperestliğin Sona Ermesi...188 5. Veda Haccı...189 6. Yalancı Peygamberlerin Ortaya Çıkması...191 7. Son Seriyye...195 8. Hz. Peygamber in Hastalığı, Ölümü ve Defni...196 9. Hz. Peygamber in Geride Bıraktıkları...199 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DÖRT HALİFE DÖNEMİ A. Hz. EBU BEKİR DÖNEMİ...203 1. Halife Seçilinceye Kadar Hz. Ebu Bekir...203 2. Ebu Bekir in Halife Seçilmesi...205 3. Tarihî Süreç İçerisinde Halifelik Kurumu...209 4. Üsâme Ordusunun Suriye ye Gönderilmesi...213 5. Hz. Ebu Bekir Devrinde İrtidat Hareketleri ve İç İsyanlar...214 6. Fetih Hareketleri...218 a. Irak ta Fetih Hareketleri...219 b. Suriye de Fetih Hareketleri...221 b¹. Ecnadeyn ve Yermük Savaşları...223 7. Kur an-ı Kerîm in Kitap Haline Getirilmesi ve Çoğaltılması...226 8. Hz. Ebu Bekir in Ölümü...227 B. HZ. ÖMER DÖNEMİ...228 1. Halife Oluncaya Kadar Hz. Ömer...228 2. Hz. Ömer Döneminde Fetih Hareketleri...230 a. Irak ve İran da Fetih Hareketleri...231 a¹. Kadisiye Savaşı ndan Önceki Gelişmeler...231 a². Kadisiye Savaşı...232 a³. Kûfe ve Basra Şehirlerinin Kuruluşu (M 638)...234 a 4. Nihavend Savaşı ve Sonrası...234 b. Suriye de Fetih Hareketleri...236 X
b¹. Şam ın Fethi...236 b². Kudüs ün Fethi (Nisan 637)...237 c. Mısır da Fetih Hareketleri...238 c¹. Babilon un Fethi...239 c². İskenderiye nin Fethi...240 3. Hz. Ömer in Devlet Yönetimi...241 4. Hz. Ömer in Şehit Edilmesi...244 C. Hz. OSMAN DÖNEMİ...245 1. Halife Seçilinceye Kadar Hz. Osman...245 2. Hz. Osman ın Halife Seçilmesi...246 3. Hz. Osman ın Halife Olarak İlk İcraatı...248 4. Hz. Osman Zamanında Askerî Hareketler...249 a. İfrikıyye Seferi...250 b. İlk Deniz Seferleri...250 b¹. Kıbrıs ın Fethi...251 b². Sevâri Deniz Savaşı...252 c. İslâm Ordularıyla Türklerin İlk Karşılaşmaları...253 5. Hz. Osman Zamanında Yönetimin Bozulması...254 6. Hz. Osman ın Şehit Edilmesi...257 D. Hz. ALİ DÖNEMİ...258 1. Halife Seçilinceye Kadar Hz. Ali...258 2. Hz. Ali nin Halife Seçilmesi ve İlk İcraatları...259 3. Cemel Savaşı...262 4. Sıffin Savaşı...264 5. Hakem Olayı ve Haricîlerin Ortaya Çıkışı...266 6. Hz. Ali nin Haricîlerle Mücadelesi...267 7. Hz. Ali nin Şehit Edilmesi...269 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EMEVÎLER DÖNEMİ A. EMEVÎLER DEVLETİ NİN KURULUŞU...271 1. Halife Oluncaya Kadar Muaviye ve Ailesi...271 2. Merkezî İdarenin ve Devlet Otoritesinin Sağlanması...272 3. Yezid in Valiaht Tayin Edilmesi...275 4. Yezid in Halifeliği...277 a. Kerbelâ Faciası...278 b. Hicaz Halkının İsyanı ve Mekke Kuşatması...279 B. YEZİD DEN SONRAKİ EMEVÎ HALİFELERİ VE İÇ SİYASÎ DURUM...281 1. Halifeliğin Mervanîler Koluna Geçişi ve İlk Mervanî Halifeleri...281 XI
2. Ömer b. Abdülaziz ve Son Mervanî Halifeleri...284 C. EMEVÎLER DÖNEMİNDEKİ FETİH HAREKETLERİ...286 1. Doğu Cephesinde Yapılan Fetih Hareketleri...286 2. Anadolu da İslâm Bizans Mücadelesi...289 3. Kuzey Afrika ve İspanya daki Fetih Hareketleri...290 D. ABBASÎ İHTİLÂLİ VE EMEVÎ DEVLETİNİN SONU...293 BİBLİYOGRAFYA...301 DİZİN...307 XII