İSTANBUL TİCARET ODASI YAYIN NO: 2000-55 TÜRK GİRİŞİMCİLERİ İÇİN YURTDIŞI YATIRIMLAR REHBERİ DİZİSİ-27 SORULARLA YUGOSLAVYA YABANCI SERMAYE MEVZUATI Hazırlayan: Ceren AYDİN Raportör, Etüt ve Araştırma Şubesi Aralık 2000
Bu kitabın tüm haklan İstanbul Ticaret Odası'na (İTO) aittir. İTO'nun ve yazarının isnni kaydedilmek koşuluyla yayından alıntı yapmak mümkündür. Ancak, İTO'nun yazılı izni olmadan yayının tamamı veya bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz tıcan amaçlarla kullanılamaz. Aralık 2000 İstanbul ISBN-975-512-509-4 İTO Yayınları için ayrıntılı bilgi Tıcan Dokümantasyon Şubesi'nden edinilebilir. Tel : (212) 455 63 29 Faks : (212) 513 88 27-(212) 520 10 27 E. Posta : dokumantasyon@tr-ito.com Baskı : Prıve Grafik & Matbaacılık San. ve Tic. Ltd Sti Tel: (0212) 527 33 24-526 37 27-526 47 I2' Fax: (0212) 511 12 01
MACARİSTAN ROMANYA ARİYATIK DENİZİ
ONSOZ Özellikle 198011 yılların ortalarından bu yana iletişim ve ulaşım teknolojisinde elde edilen başdöndürücü gelişme ve biraz da buna bağlı olarak 1990'ların hemen başında eski Doğu Bloku'nun dağılması ile boy gösteren süreç, diğer pek çok alanda olduğu gibi dünya ekonomisinde de tek bir noktayı işaret etmektedir. Dünyanın küçülmesi, diğer bir ifadeyle küreselleşme... Liberal ekonomi, çoğulcu demokrasi, ticarette koruma duvarlarının kaldırılması vb. kavramların artık tartışmasız kabul gördüğü günümüzde, sadece iç pazara yönelik olarak ticari ve ekonomik faaliyetlerin sürdürülemeyeceği, içeride ve dışarıda yerli-yabancı nereden gelirse gelsin rekabetin başarı için birinci şart olduğu ve gerek bireysel düzeyde gerekse ülke düzeyinde girişimci başarısının üretilen ürünlere tüm dünya üzerinde rekabetçi ortamda pazar bulabilme yetisi ile ölçüldüğü ortaya çıkmıştır. İçinde bulunduğumuz yıllarda öncelikle 1960'larda batı Avrupa ülkelerinde çalışmaya giden işçilerimizin ikinci kuşaklarının aktif olarak bulundukları ülkede kendi işini kurması, daha sonra da Doğu Bloku'nun dağılması ile bu ülkelerin herşeye ihtiyaç duyan yapısını değerlendiren işadamlarımız sayesinde, büyük bir çoğunlukla KOBİ'ler şeklinde gelişen yurtdışındaki Türk yatırımları, son zamanlarda orta ve büyük ölçekli şirketlerimizin de atılımı ile büyük artış eğilimini sürdürmektedir. Türk ekonomisinin kalkınmasını görev edinmiş olan Odamız Türk girişimcilerine yol göstermek için uzun yıllardır
sürdürdüğü "ihracat pazar araştırmaları, ülke etütleri,yurtdışındaki Türk girişimcileri" araştırmalarına ilave olarak 1999 yılında başlattığı bir çalışma ile girişimcilerimiz için potansiyel arzeden bazı ülkeleri, özellikle yatırım mevzuatları yönüyle, büyüteç altına almayı hedeflemektedir. "Türk girişimcileri İçin Yurtdışı Yatırımları Rehberi Dizisi" adı altında bir çok ülkeyi ele alan yayınımız yatırım yapmayı planlayan işadamlarımıza ülkenin ekonomik yapısından şirket kuruluşuna, teşvik sisteminden, vergi sistemine, yararlı adreslere varıncaya kadar çok çeşitli sorularına kısa ve özlü cevaplar getirmeye çalışacaktır. AB ülkelerinden, BDT ülkelerine geniş bir coğrafyayı inceleyen araştırma dizimizin toplam 16 kitaptan oluşan ilk bölümünün ardından, yine 1999 Yılı içersinde Odamız elemanları tarafından "Pazar Araştırmaları" gerçekleştirilen toplam 10 ülke daha çalışma kapsamına alınarak ülke sayısı arttırılmıştır. Bu çerçevede dizimizin 27 kitapçığı olan "Sorularla Yugoslavya Yabancı Sermaye Mevzuatı" adlı yayınımızın hazırlanması için Odamız'a bildirmiş oldukları bilgilerle büyük katkı sağlayan T.C. Belgrad Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Semine Uygun ve Üçüncü Katip Ceylan Özkiper'e içten teşekkür eder, çalışmamızın ilgililere yararlı olmasını temenni ederim. Prof.Dr.İsmail Özaslan Genel Sekreter
İÇİNDEKİLER Sayfa no I.BÖLÜM YUGOSLAVYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER 9 İL BÖLÜM SORULARLA YABANCİ GİRİŞİMCİLERİ İLGİLENDİREN MEVZUAT...16 1.GENELYAKLAŞIM....16 1.1. Faaliyet İzni 16 1.2. Faaliyet Kısıtlamaları 17 1.3 Ekonomik Faaliyetlerle İlgili Mevzuatın Uygulanmasında Eşitlik 17 2. YABANCI ŞİRKET KURULUŞU 18 2.1 Sermaye Payı Kısıtlaması 18 2.2 Asgari Sermaye Şartı 18 2.3 Şirket Şekli 19 2.4 Şirket Kuruluşu Bakımından Farklar 19 2.5. Yabancı Sermayeli Şirket Kuruluşu 20 2.5.1. Başvuru Mercileri 20 2.5.2. Başvuruda İstenilen Belgeler 21 2.5.3. Kuruluş Masrafları 21 2.6. Yabancı Şirket Şubesi ve Temsilciliği Açma Prosedürleri..22 3. YABANCI YATIRIMCILARA TANINAN HAKLAR...23 3.1 Gayrimenkul İktisabı 23 3.2 Kar Transferi 23
3.3. Yatırılmış Yabancı Sermayenin Çıkarılması 23 3.4. Yabancı Yatırımların Korunması...24 4.TEŞVİKLER 25 4.1 Genel Teşvik Politikası 25 4.2 Teşvik Almak İçin Girişimcilerimizin Başvurabileceği Öncü Kuruluş Hangisidir?.. 25 4.3 Yabancı Girişimcilerin Yerli Girişimcilerle Eşit Koşullarda Yararlanacağı Mali Yardımlar Nelerdir? 25 5. VERGİ YÜKÜ 27 5.1. Yabancı Yatırımcıların Tabi Olduğu Vergi Yükü 27 6. BANKACILIK 29 6.1 Yabancı Yatırımcılar İçin Bankacılık İşlemlerinde Bir Ayrımcılık Var mıdır? 29 6.2 Dış Ticaretle İlgili Döviz Transferleri Serbest midir? 29 6.3 Sermaye Hareketlerinde Bir Kısıtlama Var mıdır? 29 6.4 Türk Bankaları Faaliyet Göstermekte midir? 29 BÖLÜM III YARARLI ADRESLER ^^30
BÖLÜM I YUGOSLAVYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER Resmî Adı Nüfusu Yüzölçümü Başkenti Önemli Şehirleri Limanları Dil Din Etnik Gruplar Komşuları İklim Doğal Kaynakları Zaman farkı Yugoslavya Federal Cumhuriyeti 10,9 Milyon (10.255.000 Sırp, 656.000 Karadağ ) 102.173 km'(88.361 km' Sırbistan, 13.812km' Karadağ) Belgrad 1.613.361 (1997) Belgrad, Novi Sad, Nis, Pristine, Podgorica, Subotica Bar, Belgrad, Kotor, Novi Sad, Pancevo, Tivat, Zelenika Sırpça %95, Arnavutça %5 Hıristiyan Ortadoks %65, Müslüman %19, Katolik %4, Protestan %1, diğer %1 Sırp %63, Arnavut %14, Karadağlı %6, Macar %4, diğer %13 Arnavutluk, Makedonya, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, H ı rvatistan, Bosna Hersek Kuzeyde karasal iklim, iç bölgelerde karasal ve Akdeniz iklimi, güneyde Adriyatik iklimi, kıyı boyunca yazları ve sonbaharları sıcak ve kuru, kışları soğuk ve kar yağışlı Petrol, gaz, kömür, antimon, bakır, kurşun, çinko, nikel, altın, pirit ve krom Türkiye'den 1 saat geridedir.
Yönetim Sistemi Yönetim Bölümleri Devlet Başkanı Yasama Para Birimi Resmi Kur (17.1.2001) GSYİH İhracat İthalat Enflasyon Telefon Kodu Parlamenter demokrasi İki cumhuriyet (Sırbistan, Karadağ) ve iki özerk bölgeden oluşmaktadır (Kosova, Voyvodina) Vojislav Kostunica (Sırbistan Devlet Başkanı: Milan Milutinovic ve Karadağ Devlet Başkanı Milo Djukanovic) 2 kamaralı Federal Meclis (Cumhuriyetler Şurası ve Vatandaşlar Şurası) Dinar 1$=11.6095YuD 1EUR=10.0527YuD $20.6 Milyar (1999) $1.5 Milyar (1999) $3.3 Milyar (1999) %42 (1999) YFC 381, Belgrad 11 YFC'nin Dış Ticareti Milyar $ 1995 1996 1997 1998 1999 İhracat 1.531 1.842 2.368 2.200 1.498 İthalat 2.666 4.102 4.799 4.294 3.296 İhraç Malları İthal Malları Tekstil, ayakkabı, metal, yedek parça, kimyevi maddeler, elektrikli ev aletleri Petrol, pamuk, bakır cevheri, krom cevheri, kağıt, gaz yağı
Dış Ticaretteki Düşüş İhracat% İthalat% Gelişmiş Ülkeler 50.4 32.1 Gelişmekte Olan Ülkeler 54.5 49.2 Transit Ticaretten Aldığı Pay 42.3 21.9 NATO'nun uyguladığı ambargo sonucu, Yugoslavya'nın dış ticaret hacminde önemli miktarda düşüş yaşanmıştır. Ticaret hacmi net %75 gerilemiştir. Türkiye İle Olan Dış Ticaret Milyon $ 1996 1997 1998 1999 İhracat 12 26.8 52.6 56.1 İthalat 40.3 67.8 26.2 24.1 İhraç Malları İplik, mensucat, bakır, motor yağı, kablo, krom cevheri, bisküvi, gofret, fırıncılık İthal Malları Poliprolen, sirke asidi, elyaf, alüminyum, PVC, selüloz, kağıt, ham koyun derisi İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler Bosna Hersek, İtalya,Makedonya İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler Almanya, İtalya, Rusya
YUGOSLAVYA'NIN TOPLAM DIŞ TİCARETİ (M LYON $) 1997 1998 1999 İndeks Dış Ticaret Hacmi 7,503 7,552 4,794 63,1 İhracat 2,677 2,820 1,498 53,1 Gelişmiş Batı Ülkeleri 1,345 1,397 693 49,6 Gelişmekte Olan Ülkeler 110 145 66 45,5 Transit Ülkeler 1,221 1,278 738 57,7 İthalat 4,826 4,732 3,296 69,7 Gelişmiş Batı Ülkeleri 2,428 2,474 1,682 68,0 Gelişmekte Olan Ülkeler 554 555 282 50,8 Transit Ülkeler 1,844 1,704 1,331 78,1 Ticaret Dengesi -2,149-1,912-1,798 94,0 Gelişmiş Batı Ülkeleri -1,083-1,077-989 91,0 Gelişmekte Olan Ulkele -444-410 -216 52,7 Transit Ülkeler -623-426 -523 139,2 İhracatın İthalatı 55,5 59,6 45,4 Karşılama Oranı (%) Gelişmiş Batı Ülkeleri 55,4 56,5 41,2 Gelişmekte Olan Ülkeler 19,9 26,1 23,3 Transit Ülkeler 66,2 75,0 55,5
YUGOSLAVYA İLE EN FAZLA TİCARETİ OLAN ÜLKELER 1998 1999 (Milyon $) İhracat İthalat İhracat İthalat Bosna - Hersek 601 246 303 187 İtalya 306 497 157 333 Makedonya 245 217 175 122 Almanya 332 580 167 404 Rusya Federasyonu 163 545 77 274 İsviçre 242 94 106 73 Yunanistan 109 187 74 147 İngiltere 91 109 22 54 Macaristan 56 116 31 101 Çek Cumhuriyeti 19 116 15 77 Avusturya 50 150 32 114 Fransa 95 183 41 91 ABD 11 131 5 74 ÜRÜN BAZINDA Dl$ TİCAF ^ET 1998 1999 % İhracat İthalat İhracat İthalat Ara Ürünler 67,6 66,4 57,3 68,4 Yatırım Ürünleri 5,9 15,4 7,2 15,8 Tüketici Ürünleri 26,5 18,2 35,5 15,8
BAŞLICA MADDELER İTİBARIYLA TÜRKİYE'NİN YUGOSLAVYA'DAN İTHALATI ($) İşlenmemiş 1999 1998 Katotlar ve alaşımsız alüminyum 19.971.193 14.112.641 Katot Parçaları Katotlar ve İşlenmemiş katot parçaları 1.531.520 3.543.929 alaşımsız alüminyum Glasiyel asetikasit 701.346 994.708 Mısır-diğer Çok katlı kağıt ve kartonlar 662.378 836.446 Polivinil klorür Çocuk felci aşıları 428.810 708.986 Sodyum trifostat Polipropilen 307.079 635.803 Suni devamsız lifler-viskoz ipeğinden Vişne 255.430 612.637 Rafine edilmiş kurşun Polivinil klorür 208.162 343.625 Amyant iplikler Çelik kuşaklı radyal binek oto dış lastikleri 126.104 314.916 Geniş yapraklı ağaçlardan beyazlatılmış sülfatlı kimyasallar Diğer elektrikli ocak, fırın, ızgara vb. cihazları 124.566 235.072 Viskoz ipeği ipliği (dikiş hariç) TOPLAM 24.316.588 22.338.736 TOPLAM KaynakıDİE
BAŞLICA MADDELER İTİBARIYLA TÜRKİYE'NİN YUGOSLAVYA'YA İHRACATI ($) 19 )9 1998 D./Çelikten demetli teller(toron) halat vb-bakır-çinko kaplı 3.297.320 4.024.082 D./Çelikten demetli teller(toron) halat vb-bakır-çinko kaplı Renkli televizyonlar 1.528.856 2.967.711 Pamuk-diğer dokuma Bira 1.313.694 2.199.357 Nak.aracı iç,dış lastik,mensucat viskoz, kauçuk emdirilmiş Nak.aracı iç,dış lastik, Mensucat, naylon/ poliamid, kauçuk emdirilmiş 1.282.394 1.741.464 Kabuksuz fındık Halı-yer kaplaması 1.206.266 1.600.863 Cikletler-diğer Satsuma 1.063.358 1.437.847 Nak.aracı iç,dış lastik mensucat naylon/poliamid, kauçuk emdirilmiş Pamuk 909.760 1.424.102 Pamuk-diğer dokuma denim, renkli iplikten Ocaklar 887.202 1.153.761 Satsuma Limon 854.671 1.140.208 Limon Fasulye 841.938 1.079.626 Diğer kauçuklu mensucat TOPLAM 13.185.459 18.769.021 TOPLAM Kaynak:DIE
BÖLÜM II YUGOSLAVYA YABANCI SERMAYE MEVZUATI LGENEL 1.1. FAALİYET İZNİ Yabancı sermayenin ticari faaliyette bulunabilmesi için özel bir izin alınması gerekli midir? Gerekli ise hangi merci ve merciler tarafından verilmektedir? Yugoslavya Devleti, yerli olsun yabancı olsun bu ülkede yapılacak yatırımlara tam destek verir. Yatırımcılar tek veya ortak müteşebbiste bulunabilirler. Prosedür olarak yabancı yatırımcılar. Dış Ticaret Bakanlığı'na kayıt olup izin belgesi almalıdırlar. Bakanlığa bağlı olan Yabancı Yatırımlar Servisi söz konusu sözleşmeyi inceler ve yatırım iznini 30 gün içinde hazırlar. Ayrıca şirketi temsil ile yetkili kişilerin imzalarının Ticaret Mahkemesinde tasdik edilmesi gerekir. Bu uygulama yerli yabancı herkes için geçerlidir. Bakanlığın adresi; Federal Ministry of Foreign Trade Bulevar Lenjina 2 Belgrade Tel: (+381-11) 696-453 Fax: (+381-11) 311-2363
1.2. FAALİYET KISITLAMALARI Yabancı sermayeli şirketlerin faaliyetlerine çalışma konuları bakımından getirilmiş sınırlama veya kısıtlamalar var mıdır? Kısıtlamalar varsa hangi faaliyet konularını kapsamaktadır? Az sayıdaki bazı sektörler dışında yabancı şirketlerin faaliyet konularında genel anlamda bir kısıtlama yoktur. Yabancı Sermaye Kanununa göre, yabancı gerçek ve tüzel kişiler aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunamazlar: Silah, teçhizat ve askeri malzemelerin imali ve satışı Enerji imali Demiryolları trafiği PTT hizmetleri Ormancılık Kamu istihbaratı Kamu hizmetleri (su - ısınma) 1.3. EKONOMİK FAALİYETLERLE İLGİLİ MEVZUATIN UYGULANMASINDA EŞİTLİK Mevzuat uygulamalarında yerli ve yabancı şirketler arasında ayırım yapılıyor mu? Şirketin faaliyetlerini düzenleyen mevzuat hakkında yerli ve yabancı ayrımı bulunmamaktadır. Yabancılar, yerli tüzel veya gerçek kişilerle ortaklık yapabilirler. Sermaye tamamı ile serbesttir. Yabancı yatırımcılar isterlerse ortaklık yapmadan, tek başlarına da yatırım yapabilirler.
2. YABANCİ ŞİRKET KURULUSU 2.1 SERMAYE PAYI KISITLAMASI Yabancı sermayeli şirket kuruluşunda yerli ortak bulunması zorunluluğu var mıdır? Hayır yoktur. Yatırımcılar isterse; - %100 öz sermayeli şirket kurabilir. -Hali hazırda kurulu bir şirkete ortak olabilir. - Şirketin şubesini açabilir. - Bir şirketi veya onun hisselerini satın alabilir. 2.2 ASGARİ SERMAYE ŞARTI Yabancı sermayeli şirket kuruluşunda aranılan asgari sermaye sınırları var mı? Vardır. Bunlar aşağıda belirtildiği gibidir. - Adi Şirketler $ 500- - Limited Şirket $ 5,000- - Anonim Şirketler $ 10,000- - Hali hazırdaki Holdingler $ 20,000- Bu sermayelerin yarısı kayıt olurken, geri kalanı ise iki yıl içerisinde ödenir.
2.3 ŞİRKET ŞEKLİ Yabancı sermayeli şirket kuruluşunda şirket şekli bakımından getirilmiş sınırlamalar var mı? Yabancı şirketlerin hukuki şekilleri konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. Yugoslavya'da şirket formları genelde aşağıdaki şekillerde olur; - Anonim ve Limited Şirketler - Kollektif ve Komandit Şirketler Yabancılar daha çok karma şirketlere (mixed companies) ilgi duymaktadır. 1998'de 284 iznin 171'i karma şirketlere, 75'i yabancı firmalara (foreign companies), 21'i de müşterek teşebbüslere (joint venture) verilmiştir. 2.4 ŞİRKET KURULUŞU BAKIMINDAN FARKLAR Şirket kuruluş işlemleri bakımından yerli şirketler ve yabancı sermayeli şirketler arasında farklar var mıdır? Kuruluş işlemleri açısından yerii ve yabancı şirketler arasında herhangi bir fark yoktur. Sadece yabancı sermaye ile kurulan şirketlerde çalıştırılacak olan yabancı işçiler ve şirket sahibi için kendi ülkesindeki Yugoslav Konsolosluğu'na müracaat edilmek suretiyle çalışma ve oturma izni alınması gerekmektedir. Ancak, oturma izni alanlar eğer yabancı firmada çalışıyoriarsa ayriyeten çalışma izni almalarına gerek yoktur.
2.5.YABANCI SERMAYELİ ŞİRKET KURULUŞU Yabancı sermayeli şirketlerin kuruluşu nasıl yapılmaktadır? 2.5.1. Başvuru Mercileri Şirket sahibi veya avukatı noterden imza sirküleri alırlar. Yabancıların, kendi ülkelerinin Ticaret Odalarından faaliyet belgelen almaları gereklidir. Daha sonra imzalanan sözleşmeler Yugoslavya Dışişleri Bakanlığına onaylatılmak üzere gönderilir. Bunun için, yabancıların kendi ülkelerindeki Ticaret Odalarından alacakları Ticari Sicil aslı veya noter onaylı sureti istenmektedir. Bu belge, Yugoslavya'da yetkili mahkeme tercümanları tarafından tercüme edilmelidir. Kollektif Şirket (General Partnership): Tek bir isim altında iki veya daha çok ortakla kurulur. Ortaklar borçlardan sorumludur. Yatırımlar; para, gayrimenkul, işçilik ve hizmet olarak yapılabilir. Ortaklar şirketin yapacaklarından eşit olarak sorumludur. Aksi belirtilmedikçe ortaklar eşit miktarda yatırım yaparlar. Komandit Şirket (Limited Partnership): Tek bir isim altında iki veya daha çok grup kişiler tarafından kurulur. Ortaklar, yatırımları miktarında sorumludurlar. Yani risk sınırlanmıştır. Yatırımlar; para, ve gayrimenkul olarak yapılabilir. Aksi belirtilmedikçe, ortaklar daha önceki yatırımlarını da ortaklıklarına katarlar. Limited Şirket (Limited liability): Şirket kolları ve şirketin yapacaklarından sorumlu olmayan şahıslar tarafından kurulur. Kişilerin başlangıçta verdikleri sermaye şirketin ana
sermayesidir. Şahıslar yatırımlarına bağlı oranda olarak hisse sahibi olurlar. Yatırımlar, pay sayılmaz ve en az yatırım tutarı $500'dır. İşçilik ve hizmet yatırım normu sayılmaz. Anonim Şirlcet (Jointstock Company): Ana sermayesi belirli paylara bölünmüş olan ve pay değerlerinin ana sermayeyi oluşturduğu şirketlerdir. Asgari sermaye tutarı $ 10.000 olup, en az yatırım tutarı $500'dır İşçilik ve hizmet, yatırım normu sayılmaz 2.5.2. Başvuruda İstenilen Belgeler Kuruluş sözleşmesi Şirket içtüzüğü Federal Ticaret Bakanlığında sözleşmenin ya da kararın kaydettirilmesi Şirketin Ticari Mahkeme Siciline kaydettirilmesi 2.5.3. Kuruluş masrafları Tercüme için ortalama 270-540 YuD Sicil ücreti - Federal Ticaret Bakanlığı -Temsilcilik ofisi 5100 YuD -Yabancı şirketler 3100 YuD - Karma şirketler 2100 YuD Ticari Mahkeme siciline kayıt 1600 YuD İmza yetki belgesi 600-2500 YuD Federal İstatistik Bürosuna kayıt 100 YuD Gümrük Tarife Numarası (dış ticaret için gerekli) 50 YuD Şirket Mührü 500 -SOOOYuD
ithalat- İhracat lisansı için Ticari Bankaya en az 10.000 DM yatırılması ve 22.500 YuD ücret ödenmesi gereklidir. Başvuruda Dış Ticaret Bakanlığından bazı belgeler istenmektedir. Bu belgeler için ödenecek ücret 1500 YuDdir. 2.6. YABANCI ŞİRKET ŞUBESİ VE TEMSİLCİLİĞİ AÇMA PROSEDÜRLERİ Yugoslavya'da, yabancı bir şirket, askeri alanlar dışında, temsilcilik ve birden fazla şube açabilir. Yugoslavya'da temsilcilik açmak isteyen bir şirket. Ticaret Bakanlığında tescil edildikten sonra, tescilde belirtilmiş faaliyetleri yürütmekte serbesttir. Tescil başvurusunda; - Kurucu şirket -Temsilcilik bürosunun adı ve yönetim - Faaliyetleri merkezi -Çalışanların sayısı bulunmak zorundadır. Temsilcilik bürosu, Yugoslav yasa ve yönetmeliklerine uygun olarak faaliyet gösterir ve sorumlu denetleyiciler, Yugoslav düzenlemelerine göre denetim yaparlar. Şirket bünyesinde, Yugoslav vatandaşlannın çalıştıniması, Yugoslav Çalışma Yasalarına göre olur. Temsilcilik bürosu, her yıl Ticaret Bakanlığına yıllık rapor verir. Bu raporlar, çalışanlann sayısı, faaliyet kapsamı gibi verileri içerir.
3. YABANCI YATIRIMCILARA TANINAN HAKLAR 3.1.GAYRİMENKUL İKTİSABI Yabancı yatırımcının gayrimenkul edinme hakkı var mıdır? (Hangi koşullar dahilinde vardır?) Yabancı yatırımcıların, bazı özel mekanlar hariç, gayrimenkul alma ve satma hakları vardır. Bu konuda yabancılar ile Yugoslav vatandaşları arasında hiçbir fark yoktur. Yabancılar, gayrimenkullerini isterlerse başka bir yabancıya veya Yugoslav vatandaşına satabilirler. 3.2.KÂR TRANSFERİ Yabancı yatırımcının kârını transfer etme, mevcut / yeni yatırımlarda kullanma gibi hakları var mıdır? Yabancı yatırımcılann veya şirketlerin paralarını transfer etmeleri konusunda herhangi bir engel yoktur. Karlarını mevcut ve yeni yatırımlara rahatlıkla aktarabilirler. 3.3.YATIRILMIŞ YABANCI SERMAYENİN ÇIKARILMASI Yabancı yatırımcının yatırımını tasfiye ederek veya satarak elde ettiği tutarı yani sermayesini serbestçe ülke dışına transfer etme hakkı var mıdır? Yabancı yatırımcılar, tasfiye durumunda paralarını serbestçe yurt dışına çıkarabilirler.
3-4.YABANCI YATIRIMLARIN KORUNMASI Yabancı sermaye yatırımları yeni mevzuat değişiklikleri, kamulaştırma vb. değişikliklere karşı korunmuş mudur? Yabancı sermaye yatırımları mevzuatlarda, olabilecek değişikliklere karşı korunmuştur. Bu koruma devlet garantisi altındadır. Yugoslavya, "Uluslararası Teşvik, Koruma ve Karşılıklı Koruma Antlaşmasına taraftır. Anlaşma uyarınca, taraf bir devlet yatırımcısının yatırımları, kanunla belirtildiği şekliyle kamu yararının zorunlu kıldığı durumlar dışında kamulaştırılamaz. Yabancı Yatınm Kanunun 12. maddesine göre yabancı yatırımcılar, yatırım anlaşmasını yaptıkları tarihten sonra yasalarda aleyhte bir değişiklik gerçekleşirse, anlaşmanın onay tarihindeki yasa ve yönetmeliklerle bağlı olabilirler. Bir sorun çıktığı takdirde yatınmcılar, 6 ay içinde sorun bir anlaşmayla çözülemezse, uluslararası hakemlik merciine başvurabilirler.
4, TEŞVİKLER 4.1.GENEL TEŞVİK POLİTİKASI Genel olarak uygulanan teşvik politikası nasıldır? Yugoslavya'da yeni kurulmuş şirketler 6 yıl, serbest bölgeler 10 yıl kurumlar vergisinden muaftır. Sermayelerini 6 aydan önce çekenler için bu durum geçerli değildir. Ayrıca gelişmekte olan bölgelerde kurumlar vergisinden muaftır. $50.000'lık yatırım yapanlar Karadağ'da kurumlar vergisi ödemezler. Geçici işçi çalıştıranlar da %40'a varan bordro vergisinden muaftırlar. Yabancı firmaların acentelerinde çalışan yabancılar da %50 gelir vergisinden muaftır. Yabancı sermaye ile kurulan şirketlerde, şirket için getirilen gerekli makine, teçhizat ve büro eşyası gümrük vergisinden muaf olarak ithal edilmektedir. Yabancı yatırımcılarla yerli yatırımcılar arasında mali yardımlarda eşitlik vardır. 4.2. SERBEST BÖLGELER Yugoslavya' da 14 serbest bölge vardır. Bunlar; Belgrad, Smedorova, Kovin, Novi Sad, Sabac, Nis, Sremska Mitrovica, Senta, Prahovo, Sombor, Lapovo, Vladicin Han, Bar ve Kotor'dur. Serbest bölgeler deniz veya nehir kenarlarında veya uluslararası trafiğe açık olan yollarda oluşturulmakta olup, çevre, insan sağlığı ve ülke güvenliğini tehdit edenler dışındaki
tüm faaliyetlere izin verilmektedir. Serbest bölgelerden mal ve hizmet ihracı serbesttir. Serbest bölgelerde yerli-yabancı tüzel kişiler faaliyette bulunabilmektedir. Ancak, yabancı sermayenin payının % 49'u aşmaması gerekmektedir. Serbest bölgelerde büro açabilmek için, Federal Maliye Bakanlığına müracaat edilmesi gerekmektedir. Maliye Bakanlığının büro açılmasına ilişkin teklifi Federal Hükümete 30 gün içerisinde karara bağlanmaktadır. Bölgedeki ticari faaliyetler için yapılan mal ithali, gümrük vergisinden ve diğer ithal vergilerinden muaftır, sadece %0.5 oranında bir vergi, gümrük kaydı için alınmaktadır. Bölgede üretilen ve Yugoslav pazarına satılan mallar gümrük vergileri ve ihracat vergilerini ödemek zorundadırlar. Bölgede gerçekleştirilen ticari faaliyetlerden elde edilen döviz, bölgedeki veya diğer yetkili bir bankada, sahibinin banka hesabında tutulabilir. Bölgede, yabancı sermaye ve karların transferi serbesttir.
5, VERGİ YÜKÜ 5.1-YABANCI YATIRIMCILARIN TABİ OLDUĞU VERGİ YÜKÜ Yabancı yatırımcının tabi olacağı vergi yükü ne kadardır? (kurumlar, gelir, KDV ve diğer vergi oranları) Belli başlı ürünlerde; petrol, tütün, alkollü-alkolssüz içecekler, kahve, tuz, ziynet eşyası (%2'den fazla altın içeren, %50'den fazla gümüş içeren), deri, ve kürk gibi ithal ürünlere %5 (tuz, şarap vb.) ile %70 (petrol, ithal sigara gibi) arasında vergi uygulanır. Bunların haricinde kalan mallar için %9 vergi vardır. Bu rakam hizmet sektöründe de aynıdır. Ekstra vergiler; %2 Kosova'ya yardım, %2 demiryollarının düzenlemesi, %3 Belgrad'ın inşaası için. Kurumlar (Kar) Vergisi: Kar vergisi oranları Sırbistan'da %25, Karadağ'da % 20'dir. Yeni kurulan şirketlerden 6 yıl boyunca kar vergisi alınmaz. Gelir Vergisi: Sırbistan: 10.000 Dinara kadar %30 10.000-15,000 Dinar arası %33 (Aşan kısmın) 15,000 Dinar ve üstü %35 (Aşan kısmın) Karadağ: (Ortalama Aylık Gayrisafi Gelir = M) 2xM %24 2xM - 6xM arası 0.48xM+2xM'i aşan kısım için %29 6xM - 15xM arası 1.64xM+6xM'i aşan kısım için %33 15xM- 30xM arası 4.61xM+15xM'i aşan kısım için %37 30xM üzeri 10.16xM+30xM'i aşan kısım için%40
Mülkiyet Vergisi: Gayrimenkul malın piyasa fiyatı üzerinden alınır. Mülkün çeşidine göre %0.25 - %1,5 arasında değişir. Vasıtalı Vergiler: Vasıtalı vergiler ithal edilen veya ülke içinde üretilen petrol türevleri, tütün ürünleri, alkollü içecekler, kahve, sofralık tuz ve lüks ürünlerden alınmaktadır. Vasıtalı vergi oranları malın cinsine göre çeşitlilik göstermekte olup petrol türevlerinden alınan vasıtalı vergi oranları aşağıda belirtilmiştir. MAL GRUBU VERGİ ORANLARI Motor yağı %70 Dizel benzin %60 Benzin %30 Airfuel %15 Motor ve uçak yağları %30 Sıvı gaz %15 Satış Vergileri: KDV yürürlüğe girinceye kadar her iki federal birimde uygulanmakta olan satış vergisi nihai ürünlerin perakende satış fiyatı üzerinden, ithal mallarında ise ithal fiyatı baz alınmak suretiyle tahsil edilmektedir. Sözkonusu vergi oransal olarak malın cinsine göre değişiklik arzetmekte olup, %10 ile %20 arasında seyretmektedir. Hizmetlerden alınan satış vergisi oranı her iki federal cumhuriyette de %10 oranındadır. Yugoslavya, KDV'ye 1 Ocak 2001'deh itibaren geçeceğini açıklamıştır fakat, henüz bu konuda bir gelişme yoktur.
Gümrük Vergileri: Gümrük vergileri %25'e kadar çıkabilir. Başlıca oranlar, Hammadde %8, Makine-Teçhizat %13, Tüketim Malları %17 6. BANKACILIK 6.1 Yabancı yatırımcılar için bankacılık işlemlerinde bir ayrımcılık var mıdır? Yabancı yatırımcılar için herhangi bir ayrım yapılmamaktadır. 6.2 Dış ticaretle ilgili döviz transferleri serbest midir? Dış ticaretle ilgili döviz transerleri serbesttir. Bu konuda bir kısıtlama bulunmamaktadır. 6.3 Sermaye hareketlerinde bir kısıtlama var mıdır? Sermaye serbesttir, bir kısıtlama yoktur. 6.4 Türk Bankaları faaliyet göstermekte midir? Hayır. Yugoslavya'da faaliyet gösteren Türk Bankası bulunmamaktadır.
BÖLÜM II YARARLI ADRESLER TC Yugoslavya Büyükelçiliği 11000 Beograd, Terazije 23 Tel: (+381-11) 3235-431 Fax: (+381-11) 3235-433 Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Büyükelçiliği Paris Cad. No.47 Kavaklıdere /ANKAR Tel: (+90 312) 426 02 36-426 24 32 Fax: (+90 312) 427 83 45 Yugoslavya Başkonsolosluğu Vali Konağı Cad. 96/A Nişantaşı / İSTANBUL Tel: (+90 212) 248 10 04-248 11 33 Fax: (+90 212) 248 35 34 Yugoslavya Dışişleri Bakanlığı Kneza Milosa 24-26 Belgrade Tel: (+381-11) 3616-333, 3615-666 Fax: (+381-11) 3618-366 Yugoslavya Maliye Bakanlığı Bulevar Lenjina 2 Belgrade Tel: (+381-11) 3110-188 Fax: (+381-11) 2224-120 Yugoslavya Ticaret Bakanlığı Bulevar Lenjina 2 Belgrade Tel: (+381-11) 696-453, 311-4240 Fax:(+381-11) 311-2363
Yugoslavya Tarım Bakanlığı Bulevar AVNOJ-a 104 Belgrade Tel: (+381-11) 602-774 Fax: (+381-11) 604-028 Yugoslavya Gümrük İdaresi Bulevar AVNOJ-a 155 Belgrade Tel: (+381-11) 694-823 Fax: (+381-11) 690-614 Yugoslavya Federal İstatistik Ofisi Kneza Milosa 20 Belgrade Tel: (+381-11) 681-999 Fax: (+381-11)681-995 THY - Türk Hava Yolları (Turkish Airlines) TRG Nikole Posica N0.8/V Beograd Tel: (+381-11) 333-277, 332-561 Yugoslav Merkez Bankası (Yugoslav National Banka) 11000 Bulevar Revolucije 15 i Kralja Petra 12 Tel: (+381-11) 625-555 Fax: (+381-11) 621-181 Yugoslav Ticaret ve Sanayi Odası (Yugoslav Chamber of Commerce and Industry) 11000 Beograd, Terazije 23 Tel: (+381-11) 3248-123, 3248-133, 3248-222, 3248-167 Fax: (+381-11) 3248-754, 3225-903
Sırbistan Ticaret Odası General Zdanova No: 13-15, Belgrade Tel: (+381-11) 340-611 Fax: (+381-11) 330-949 Karadağ Ticaret Odası Novaka Miloseva No.29, Podgorica Tel: (+381-81) 310-67 Fax: (+381-81) 349-26 Voyvodina Ticaret Odası Mihajla Pupina No.25, Novi Sad. Tel: (+381-21) 572-64 Fax: (+381-21) 573-88 Kosova Ticaret Odası Vidovdanska No.20, Pristino Tel: (+381-38) 244-65 Fax: (+381-38) 233-97 Belgrad Ticaret Odası Knez Milosa No:12, Belgrade Tel: (+381-11) 643-344 Fax: (+381-11) 642-029 Belgrad Menkul Kıymetler Borsası (Belgrad Stock Exchange) Novi Beograd, Omladinskih brigada No:104 Tel: (+381-11) 322-1599 Fax: (+381-11) 138-242 Karadağ Menkul Kıymetler Borsası (Montenegro Stock Exchange) Podgorica, Bulevar, Revolucije 1 Tel: (+081) 45-771 Fax: (+081) 42-825
2000/01 2000/02 2000/03 2000/04 2000/05 2000/06 2000/07 2000/08 2000/09 2000/10 2000/11 2000/12 2000/13 2000/14 2000/15 2000/16 2000/17 2000/18 2000/19 2000/20 2000/21 2000/22 2000/23 2000/24 2000/25 2000/26 2000/27 2000/28 2000/29 2000/30 2000/31 2000/32 2000/33 2000/34 İSTANBUL TİCARET ODASİ YAYINLARI (2000) Yurtiçi Endüstri ve Sektörel Fuarlar Takvimi (2000-2001) Calender Of Industri And Trade Fairs in Turkey Brezilya Otomotiv Yan Sanayii Pazar Araştırması Türkiye'de Şirket Kültürü ve İş. Prensipleri İsveç Dondurulmuş Sebze ve Meyve İhracat Pazar Araştırması 2000 Yılı Yurt İçi İndirimli Oteller Katalogu 2000 Yılı Yurt Dışı İndirimli Oteller Katalogu 2000 Yılı İndirimli Sağlık Kuruluşları Rehberi İş Dünyası İnternet Rehberi 1999 Yılı İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması 1999 Yılı Sektörler İtibariyle Ankete Dayalı Ekonomik Durum Analizi Doğu Anadolu Kış Olimpiyatları Turkey The Land of Bussines Opportunities İTO Tahkim Uzlaştırma ve Hakem Bilirkişilik yönetmeliği ITOTahkim Uzlaştırma ve Hakem Bilirkişilik Yönetmeliği (ingilizce) Sorularla Bağkur Rehberi Rakamlarla Türkiye Ekonomisi (Türkçe) Turkey İn Figures Sorularla Sosyal Güvenlik Rehberi İstanbul'un Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri (Türkçe) İstanbul'un Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri (İngilizce) Dahilde İşleme Rejimi ve Tekstil Sektörüne Etkileri Karayolları Trafik Kanunu Tescil ve Sürücü Belgesi İşlemleri Yeni Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi Özel Hastaneler Sınır Ticaretinin Türkiye Ekonomisine Etkileri İstanbul Ticaret Odası Yayınları İnternette Ticaret ve Hukuksal Sorunlar Suriye Ülke Etüdü Doğu Anadolu Projesi ve Bölgesel Kalkınma Paneli Dünya'da ve Türkiye'de Evde Çalışma ve Eve İş Verme Türkiye'de Yapay İstihdam ve İstihdam Politikaları İstanbul Bölgesel Finans ve Hizmet Merkezi
2000/35 2000/36 2000/37 2000/38 2000/39 2000/40 2000/41 2000/42 2000/43 2000/44 2000/45 2000/46 2000/47 2000/48 2000/49 2000/50 2000/51 2000/52 2000/53 2000/54 2000/55 2000/56 2000/57 2000/58 Cezayir Ülke Etüdü Sanayide Elektrik Enerjisi Nasıl Tasarruf Edilir? Sorularla Vergi Mevzuatı ve Teşvikleri Rehberi Türk Sanayinin Durumu Türkiyede Seracılığın Gelişimi ve Geleceği Paneli Soruiaria Gümrük Mevzuatı Rehberi Uluslararası Kuruluşlar Rehberi Yurtdışı Pazarlamada Büyük Mağazacılık Modeli Ekonomik Rapor Economic Report İnşaatçıların Deprem Hasarlarına Doğan Sorumlulukları ile Hasarlı Binaların Onarımı ve Güçlendirme Yolları Tüketicinin Korunması Hakkında Mevzuat ve istanbul Ticaret Odasının Bu Konudaki Uygulamaları Başarılı İhracatçılar OTEX 99 Polonya İhracat Pazar Araştırması Başarılı Vergi Mükellefleri 99 Türk Mutfağının FastFood Karşısındaki Yeri Paneli 20001! Yıllarda Dünya Turizm ve Ticaretinde Yeni Bir Merkez İstanbul Tarım Kesiminde Yeniden Yapılanma Yemekhanelerde ve Lokantalarda Gıda Sağlığı ve Temizliği Semineri İş Dünyası Rehberi Sorularla Yugoslavya Yabancı Sermaye Mevzuatı Sorularla Polonya Yabancı Sermaye Mevzuatı Sorularla SuriyeYabancı Sermaye Mevzuatı İş Adamları ve KOBİ Yöneticileri İçin Dünya Seyahat Rehberi