Yabancı Payları ve Getiri Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Vadeli İşlem Piyasaları Örneği



Benzer belgeler
HAM PETROL FİYATLARININ BİST 100 VE BİST ULAŞTIRMA ENDEKSLERİ İLE İLİŞKİSİ

Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), Haziran İMKB 100 Endeksi Getirisi ile Yabancı Portföy Yatırımları Arasındaki İlişkinin Analizi

VADELİ VE SPOT KURLAR ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: İZMİR VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Yurtdışı Yerleşiklerin Hisse Senedi Piyasası Üzerindeki Etkisi: İmkb de Endeks Bazında Uygulamalar

İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI NDA FİNANSAL KRİZ DÖNEMİNDE YABANCI YATIRIMCILARIN HİSSE SENEDİ TERCİHLERİNİN ANALİZİ.

TÜRKİYE DE HİSSE SENEDİ FİYATLARI VE GSYİH ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ

IMKB'de Oynaklık Tahmini Üzerine Bir Çalışma

İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda İşlem Hacmi İle Getiri İlişkisi

Mehmet Umutlu. Ocak 2016

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

KONUT FİYATLARI VE KONUT KREDİSİ FAİZİ: TODA-YAMAMOTO NEDENSELLİK TESTİ HOUSING PRICES AND MORTGAGE INTEREST RATE: TODA-YAMAMOTO CAUSALITY TEST

THE EFFECT OF MACROECONOMIC FACTORS ON STOCK PRICES IN FINANCIAL CRISES PERIODS

A. Regresyon Katsayılarında Yapısal Kırılma Testleri

SPK Konferansõ-Abant Aralõk-2003

Türkiye de Reel Döviz Kuru, Tarımsal İhracat ve Tarımsal İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisi

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

DÖVİZ KURU İLE BORSA İSTANBUL 100 VE SEKTÖR ENDEKSLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK ANALİZİ

Piyasa Etkinliğinin Analizi: E7 Ülkeleri Örneği. Çisem BEKTUR 1 Mücahit AYDIN 2 Gürkan MALCIOĞLU 3

Anahtar Kelimeler Hava sıcaklıkları, BİST Gıda ve İçecek Endeksi, Eşbütünleşme, Hata Düzeltme Modeli.

ÖZGEÇMİŞ. Dağıtılmış Gecikmeli Modellerin Analizi ve Firma Verilerine Uygulanması, Prof. Dr. Ali Hakan Büyüklü

BIST-100 Endeksinde Ocak Ayı Anomalisinin. Güç Oranı Yöntemiyle Test Edilmesi

Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi

HOUSING PRICES AND MORTGAGE INTEREST RATE: TODA YAMAMOTO CAUSALITY TEST FİYATLARI VE KONUT KREDİSİ FAİZİ: TODA YAMAMOTO NEDENSELLİK TESTİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ/İŞLETME ANABİLİM DALI (DR) SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ/İŞLETME ANABİLİM DALI (YL) (TEZLİ)

İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI NDA HESAPLANAN ENDEKSLER ARASI İLİŞKİLER

Ekonomik Güven Endeksi İle Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 52, Eylül 2017, s

DÖVİZ KURU VE ENFLASYONUN BİST BANKA ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Türkiye de Mevduat Banka Kredisi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin İncelenmesi*

PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ İMKB ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN İNCELENMESİ: İMKB, MAKROEKONOMİK POLİTİKALAR AÇISINDAN BİLGİ ETKİN MİDİR?

Sermaye Piyasaları, Halka Arz Seferberliği ve İMKB nin Gelecek Vizyonu. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 12 Temmuz 2012

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 34, Kasım 2016, s

DÖVİZ KURUNDAKİ DEĞİŞİMİN TÜRKİYE-KIRGIZİSTAN DIŞ TİCARETİNE ETKİSİ: VAR ANALİZİ 1

Dünya ve Türkiye Ekonomisinde Beklentiler: Sermaye Piyasalarının Rolü. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 28 Mart 2012

Journal of Economics, Finance and Accounting (JEFA), ISSN: Year: 2015 Volume: 2 Issue: 1

Mehmet Umutlu. Ağustos 2015

İMKB 100 ENDEKSİ İLE BAZI MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİYİ İNCELEMEYE YÖNELİK BİR UYGULAMA

Farklı Bir Borsa Alternatif Yatırım Araçları

KRİZ DÖNEMLERİNDE HİSSE SENEDİ FİYATI İLE İŞLEM HACMİ İLİŞKİSİ: İMKB DE İŞLEM GÖREN BANKACILIK SEKTÖR HİSSELERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

İMKB 30 endeksi ile VOB-İMKB 30 endeks vadeli işlem sözleşmeleri arasındaki öncül-ardıl ilişkisi *

PETROL FİYATLARI İLE BIST 100 ENDEKSİ KAPANIŞ FİYATLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü

Finansal Kurumlar ve Piyasalar. Zorunlu Yüksek Lisans. 1. yıl 1. yarıyıl / Güz Doç. Dr. Mehmet Güçlü. Uzaktan Öğrenim Türkçe Yok

Global Business Research Congress (GBRC), May 24-25, 2017, Istanbul, Turkey.

Türkiye de Tarımsal Üretim ile Tarımsal Kredi Kullanımı Arasındaki Nedensellik İlişkisi

DOLAR KURU NUN BORSA İSTANBUL-30 ENDEKSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE ARALARINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ * Selçuk KENDİRLİ 1 Muhammet ÇANKAYA 2

YABANCI PORTFÖY YATIRIMLARI İLE HİSSE SENEDİ GETİRİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: İMKB DE SINAMA

9. Şemsiye Fonun Türü Yatırımcının : başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının

TÜRK EKONOMİ BANKASI A.Ş

ULUSLARARASI PORTFÖY ÇEŞİTLENDİRMESİ KAPSAMINDA ABD İLE BRICS VE TÜRKİYE HİSSE SENEDİ PİYASALARI ARASINDAKİ EŞBÜTÜNLEŞME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ

YTL/USD, İMKB 100 ve S&P 500 Üzerine Bir Uygulama

TÜRKİYE BORSASININ GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER BORSALARI İLE EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

TÜRKĠYE DE BĠLGĠ VE ĠLETĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠ VE TOPLAM FAKTÖR VERĠMLĠLĠĞĠ ĠLĠġKĠSĠ: TODA-YAMAMOTO NEDENSELLĠK YAKLAġIMI

Yılları Arasında BIST30 Endeksi ve BIST30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Arasındaki Nedensellik (Öncül-Ardıl) İlişkisinin İrdelenmesi Öz

Tüketici Güven Endeksi ile Makro Değişkenler Arasındaki İlişki. The Relationship Between Consumer Confidence Index and Macroeconomics Variables

ÖZET A STUDY TOWARDS THE INTERACTION BETWEEN DEVELOPED AND DEVELOPING COUNTRIES S STOCK EXCHANGES AND TURKISH STOCK EXCHANGE ABSTRACT

Enerji Fiyatlarının Sanayi Sektörü Hisse Senedi Fiyatları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Sanayi Sektörü Şirketleri

Yrd. Doç. Dr. M. Arcan TUZCU

FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ REEL GETİRİ ORANLARI HABER BÜLTENİNDE YAPILAN ANA REVİZYONA İLİŞKİN METODOLOJİK DOKÜMAN

Hisse Senedi Fiyatları ile İşlem Hacmi Arasındaki İlişki: İMKB Üzerine Bir Çalışma 1

İMKB de Fiyat ve Hacim Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Araş Gör. Dr. U.A. Koray KAYALIDERE. Yrd.Doç. Dr. Sibel KARGIN. Yrd.Doç. Dr.

ÖZGEÇMİŞ. Dr. Murad KAYACAN, (smmm) (Bağımsız Denetçi) İşlemler Piyasası Müdürlüğü, Müdür Yardımcısı ŞUBAT 1990

Faiz Döviz Kuru İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Dokuz Eylül Üniversitesi Yayına Kabul Tarihi:

İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İŞLETME BÖLÜMÜ BÖLÜM KODU: 0207

Revolution I TDL101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II

Anahtar Kelimeler: Döviz Kuru, Döviz Kuru Oynaklığı, Dış Ticaret Hacmi

Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme İlişkisi Türkiye Örneği. Financial Development and Economic Growth in Turkey

Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi 1. Hafta. Dr. Mevlüt CAMGÖZ

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl

Revolution I TDLİÖ101 Z Türk Dili I Turkish Language I TOPLAM Tarihi II

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl

Türkiye de Ticaret, Ulaşım, Finans Ve Konut Sektörlerindeki Büyümenin Tarım Sektöründeki Büyümeye Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz

Makalenin geliş tarihi: Ocak 2007, kabul tarihi: Ocak * Doç. Dr., Niğde Üniversitesi, İİBF, İşletme Bölümü

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Güçlü

ÖZGEÇMİŞ. 1. Adı Soyadı : Hüseyin AKTAŞ 2. Doğum Tarihi : Unvanı : Prof. Dr 4. Öğrenim Durumu:

ENFLASYON VE PARA İKAMESİ İLİŞKİSİ: TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN EKONOMETRİK BİR ANALİZ (1994: :12)

İMKB Endekslerinde Ocak Ayı Etkisinin Test Edilmesi

Yrd. Doç. Dr. İsrafil Zor - Yrd. Doç. Dr. İbrahim Bozkurt - Öğr. Grv. Sezer Öksüz

DÖVİZ KURU İLE HİSSE SENEDİ FİYATLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK ANALİZİ: GELİŞEN ÜLKELER ÖRNEĞİ

ENERJİ FİYATLARI VE HİSSE SENEDİ GETİRİLERİ: TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN BİR UYGULAMA. Doç. Dr. Songül KAKİLLİ ACARAVCI. Arş. Gör.

Sermaye Piyasaları: Eğilimler ve Hedefler. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 9 Nisan 2012

TÜKETİCİ KREDİLERİ VE CARİ AÇIK ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ. Alınış Tarihi: 16 Ocak 2015 Kabul Tarihi: 15 Mart 2015

Vadeli ve Spot Piyasalar Arasındaki Etkileşim: VOB Üzerine Bir Uygulama¹ 1

Tez adı: Bankalarda Fon Yönetimi:Sistematik Analiz ve Duyarlılık Analizi (1992) Tez Danışmanı:(ALİ BÜLENT PAMUKÇU)

YATIRIM ARAÇLARININ GETİRİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLEME YÖNTEMİ İLE ANALİZİ

MORGAN STANLEY GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER ENDEKSİ NE BAĞLI ÖZEL BANKACILIK FONU

Ayın Evresi Etkisi ve İMKB de Bir Uygulama

T.C. İSTANBUL TİCARET ÜNİVERSİTESİ DIŞ TİCARET ENSTİTÜSÜ WORKING PAPER SERIES. Tartışma Metinleri

PAY OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

ÖZGEÇMİŞ. 7. Yayınlar 7.1. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler (SCI & SSCI & Arts and Humanities)

Hisse Senetleri, Banka Kredileri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE SERMAYE HAREKETLERİ, DÖVİZ KURU, ENFLASYON VE FAİZ ARASINDAKİ ETKİLEŞİMLERİN KÜRESEL EKONOMİ POLİTİK ÇERÇEVESİNDE ANALİZİ

VOB ve Emtia Piyasaları

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İktisat Orta Doğu Teknik Üniversitesi 1991 Yüksek Lisans İktisat Bilkent Üniversitesi 1994

DERS 2 TÜREV ARAÇLARLA İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 2

İçindekiler. Finansal Sistem. Finansal Piyasalar

Katılım Endeksi ile Piyasa Faiz Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi

Basın Sohbet Toplantısı. 14 Temmuz 2009, İstanbul

Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi ile Zımni Volatilite (VIX) Endeksi Arasındaki Eş-Bütünleşme ve Granger Nedensellik

Transkript:

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 ÖZET Yabancı Payları ve Getiri Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Vadeli İşlem Piyasaları Örneği Sedat DURMUŞKAYA Gökhan MAYIL Yabancı yatırımcıların türev piyasalar üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlayan bu çalışmada önce Şubat 2005 ile Haziran 2013 tarihleri arasında VOB Endeks 30 sözleşmesine ait 97 aylık getiri oranları ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nda işlem yapan yabancılara ait aylık işlem hacmi verileri analize tabi tutulmuştur. Daha sonra İMKB de faaliyet gösteren yabancılara ait aylık işlem hacmi ile VOB 30 Endeks sözleşmesine ait getiri oranları incelenmiştir. İki seri arasındaki nedensellik ilişkisinin araştırıldığı bu çalışmada Granger ve Toda-Yamamoto yaklaşımları kullanılmıştır. Elde edilen bulgular Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası ndaki yabancı yatırımcılar ile VOB Endeks 30 sözleşmesi getiri oranları arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olmadığı yönündedir. Ancak İMKB de işlem yapan yabancıların payları ile VOB Endeks 30 Sözleşmesi getiri oranları arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisi saptanmıştır. Bu ilişkiler arasında getiri oranlarından yabancı paylarına doğru daha anlamlı bir istatistiksel ilişki olduğu ortaya konulmuştur. Anahtar Kelimeler: Nedensellik, Toda-Yamamoto, Yabancı payları, Vadeli işlem Borsaları. JEL Sınıflandırması: G11, C22, P33. The Causality Relationship in Foreign Shares between Return Rates : Futures Markets Applications ABSTRACT In the study; the effect of the foreign investor on derivative markets is aimed to be analyzed so that 97 monthly return data of Turkish Derivatives Exchange Index 30 (VOB 30 Index) from February 2005 and June 2013 also monthly trading volume data belonged to the foreign investor traded in the mentioned Exchange are examined. Afterwards; monthly trading volume of the foreign investor traded in Istanbul Stock Exchange and the return of the VOB 30 Index contracts are analyzed. Granger and Toda-Yamamoto methods are benefited in the study aiming to find out the causality relationship between the series. The findings acquired indicate that any relationship does not exist between the foreign investor traded in Turkish Derivatives Exchange and the return data of VOB 30 Index contracts. However; bidirectional causality relationship between the shares of foreign investor traded in Istanbul Stock Exchange and the return of VOB 30 Index contracts. Finally; a statistically significant relationship from return rates towards foreign investor shares is proved. Keywords: Causality, Toda-Yamamoto, Foreign Shares, Futures Exchanges. Jel Classification: G11, C22, P33. Yrd. Doç. Dr. Sedat Durmuşkaya, Sakarya Üniversitesi Karasu Meslek Yüksekokulu, sdurmuskaya@sakarya.edu.tr Dr. Gökhan Mayıl, gokhanmayil@hotmail.com 151

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 1. GİRİŞ Ekonomik koşullarda yaşanan sürekli değişim ve dünya finans piyasalarında yaşana küresel dalgalanmalar, yatırımcıları her geçen gün değişen risk algılamaları ile karşı karşıya bırakmaktadır. Yatırımcıları piyasalardaki risklerden koruma amacına da hizmet eden türev piyasaların, bu işlevlerini zaman içerisinde değişerek ve gelişerek daha iyi yerine getireceği varsayılmaktadır. Ancak yakın geçmişte örneğini yaşadığımız küresel finansal krizin bazı ekonomistlere göre nedeni olması gibi olumsuz algılara yol açması kaçınılmazdır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin finansal piyasalarında yeteri kadar derinliğin olmayışı, bu ülke piyasalarını yüklü miktarda fona sahip kurumlar tarafından etkilenmeye açık hale getirmektedir. Bu durum dünya genelinde hemen hemen bütün gelişmekte olan ülkelerin hisse senetleri ve diğer piyasalarında yaşanmıştır. Yaşanan bu durumdan türev piyasaların da etkilenmesi kaçınılmaz görünmektedir. Bu sebeple özellikle yerel yatırımcıların, ulusal piyasalarda işlem yapan yabancı yatırımcıların piyasalara olan etkisini bilmesi ve onların davranışlarını da göz önünde bulundurması, doğru bir yatırım stratejisi belirlemesi için daha bir önem arzetmektedir. Çalışmada Türkiye vadeli işlem piyasalarında pozitif geri besleme hipotezinin geçerli olup olmadığının ortaya konulması amaçlanmıştır. Ulaşılacak sonucun, vadeli işlem piyasalarında daha doğru yatırım stratejileri oluşturulmasında faydalı olacağı kanaatindeyiz. Bu itibarla ele alınan bu çalışmada, öncelikle yabancı yatırımcıların ulusal piyasalardaki fiyat oluşumu veya getiri oranları üzerindeki etkisini ortaya koymaya çalışan literatür kısmına yer verilmiştir. Ardından çalışmada kullanılan veri seti ve modeller ortaya konularak, yapılan testlere ait sonuçlara yer verilmiştir. Sonuç kısmında ise elde edilen test sonuçları ışığında getiri oranları ile yabancı payları arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılmıştır. 2. YABANCI YATIRIMCILARIN PİYASALARA ETKİSİNE İLİŞKİN LİTERATÜR Yabancı yatırımcılar gerek gelişmiş ülkelerde gerekse gelişmekte olan ülkelerde, piyasaları yönlendirmeleri bakımından her zaman hareketleri takip edilen yatırımcı grubunu oluşturmuştur. Bu yönlendirme, gelişmekte olan ülkelerde sahip oldukları fonların büyüklüğü neticesinde piyasalarda yön belirlemeye kadar varabilmektedir. Gelişmiş ülkelerde ise yönlendirmeden ziyade, ülke içerisinde ekonomik ve finansal olayların yabancılar tarafından nasıl algılandığını görmek amacı ile takip edilmektedir. Ekonomilerin gelişmişlik seviyesi ne olursa olsun yabancı yatırımcıların ulusal piyasalardaki hareketlerinin olumlu yada olumsuz sonuçlar ortaya koyması kaçınılmazdır. Bu sebeple birçok araştırmacı yabancı yatırımcıların hareketleri ile ulusal piyasa verilerini farklı analiz teknikleri ile araştırmaya çalışmışlardır. Bu araştırmalardan birinde Ghysels ve Seon (2005) 1997 yılında, KOSPİ 200 İndeks Future kontratları üzerinde yapmış oldukları çalışmada, yabancı yatırımcıların kriz dönemi boyunca endeks future kontratlarını kullanarak piyasalarda yaşanan türbülansı artırdıklarını ortaya koymuşlardır. 152

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 Clark ve Berko (1997) Meksika hisse senetleri piyasalarında aylık veri kullanarak bazı testler yapmışlardır. Elde ettikleri sonuca göre yabancı yatırımcıların piyasa payları ile hisse senedi getirileri arasında pozitif ilişki olduğunu ortaya koymuşlardır. Öte yandan Choe, Kho ve Stulz (1999) Kore üzerinde 1996 ile 1997 yılları arasında yaptıkları çalışmalarında, 1997 krizinin özellikle son 3 ayında yabancı yatırımcılarla ilgili olarak pozitif geri besleme hipotezine ilişkin güçlü kanıtlar bulmuşlardır. Karolyi (1999) Japonya hisse senedi piyasaları üzerinde haftalık veriler ile yapmış olduğu çalışmasında yine pozitif geri besleme hipotezinin varlığına ilişkin kanıt bulmuş ancak yabancı yatırımcıların, piyasa dengelerini bozduklarına dair herhangi bir kanıt bulamamıştır. Kim ve Wei (1999) Kore üzerinde yaptıkları araştırmalarında, piyasalarda çıkan haberlerin yerli ve yabancı yatırımcı davranışlarına etkisini incelemişler ve iki grup arasında özellikle kriz dönemlerinde farklı ilişkiler olduğunu ileri sürmüşlerdir. Komesaka, Nofsinger ve Kawakita (2003) Japonya üzerinde yapmış oldukları çalışmalarında, yabancı yatırımcıların bilgi tabanlı modeller kullanarak hareket ettiği, yerli yatırımcıların ise davranışsal tabanlı modeller kullandıklarını ortaya koymuşlardır. Griffin, Nardari ve Stulz (2003) Asya, Avrupa ve Afrika ülkeleri üzerinde yaptıkları çalışmalarında, yabancı yatırımcıların hisse senedi getirileri üzerinde etkili olduklarını ortaya koymuşlardır. Richards (2004) 6 Asya ülkesi üzerinde Vectör Otoregresif Model (VAR) kullanarak günlük yabancı işlem hacmi ile yapmış olduğu çalışmasında, yabancıların piyasa paylarındaki artışın bu piyasaların alıcı eğilimine girdiklerini göstermiş ve yabancı yatırımcıların bu piyasaları önemli ölçüde etkilediğini ileri sürmüştür. Froot ve Ramadorai (2008) haftalık veriler kullanarak 25 ülke üzerinde 1994-1998 yılları arasında yapmış oldukları çalışmalarında, kurumsal yabancı yatırımcıların etkisini araştırmışlar ve yabancı yatırımcıların bu ülkelerde kısa dönemde fiyat artış ya da azalışlarının nedeni olduklarını ortaya koymuşlardır. Akar (2008) İMKB üzerinde yapmış olduğu çalışmasında 1997-2005 arasında endeks fiyatları ile net yabancı işlem hacmi arasında nedensellik ilişkisini araştırmıştır. Elde ettiği sonuçlar iki yönlü nedenselliğe işaret etmekle beraber endeks fiyatlarında net yabancı işlem hacmine doğru istatistiksel olarak daha güçlü bir nedenselliğin olduğunu ileri sürmüştür. Okuyan ve Erbaykal (2011) çalışmalarında İMKB de yabancı yatırımcıların etkisini tabanın genişlemesi hipotezinden yola çıkarak açıklamaya çalışmışlardır. 1997-2009 arası aylık veriler kullanarak yaptıkları testler sonucunda yabancı işlem hacmi ile hisse senedi getirileri arasında uzun dönemde pozitif bir ilişki tespit etmişlerdir. Diğer yandan kısa dönemde herhangi bir ilişki tespit edememişlerdir. 153

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 3. VERİ SETİ VE METODOLOJİ Yabancı yatırımcıların vadeli işlem piyasalarındaki etkisini ortaya koymaya çalışan bu çalışmada, Vadeli İşlem Piyasasında (VOB) işlem gören endeks 30 sözleşmelerinin aylık getiri oranları, yabancı payları ve Borsa İstanbul da (BİST) yer alan yabancı payları Şubat 2005 ve Haziran 2013 arasındaki dönemde (97 ay) aylık olarak incelenmiştir. Konu ile ilgili veriler, kurumların internet sitelerinden elde edilerek düzenlenmiştir. Ayrıca çalışmada sadece endeks 30 sözleşmesinin yer alma nedeni, bu sözleşmeye ait işlem hacmidir. Diğer sözleşme türlerinde yeteri kadar işlem hacmi oluşmadığından çalışmaya dahil edilmemiştir. Çalışmada, borsalardaki yabancı payları ile getiri oranları arasındaki ilişkiyi gösterebilmek için, önce literatürde oldukça fazla kullanılan Granger nedensellik testi yapılmıştır. Ardından serilerin faklı derecelerde durağan olması nedeniyle bu tür seriler arasındaki ilişkiyi daha iyi açıklamaya çalışan Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmıştır. Ayrıca ilgili hesaplamalar E-views 7 ve Excel programları yardımı ile yapılmıştır. VOB da işlem gören Endeks 30 sözleşmelerine ait aylık getiri oranları eşitlik (1) yardımı ile hesaplanmıştır. Granger nedensellik testi yapılabilmesi için serilerin farklı derecelerden de olsa durağan olması gerekmektedir. Bunun için Dickey-Fuller tarafından geliştirilmiş Augmented Dickey-Fuller (ADF) testi ile birim kök testi yapılarak serilerin durağanlığı sınanmıştır. Tablo 1, Granger nedensellik testi için ADF birim kök testi sonuçlarını göstermektedir. Augmented Dickey- Tablo 1: Birim Kök Testi Sonuçları Sabitsiz ve Trendsiz Sabitli Sabitli ve Trendli Fuller test statistic t-statistic Prob.* t-statistic Prob.* t-statistic Prob.* YP (Düzey) -0.549689 0.4766-2.859.525 0.0539*** -2.811713 0.1968 YP (Fark) -6.745622 0.0000* -6.741610 0.0000* -6.730231 0.0000* GO (Düzey) -6.893658 0.0000* -6.854019 0.0000* -6.805319 0.0000* *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Tablo 1 den anlaşılacağı üzere ADF sonuçlarına göre düzeyde Yabancı Payları (YP) için birim kök ün varlığı hipotezi sadece sabitli model için %10 anlam seviyesinde reddedilmektedir. Diğer modellerde reddedilememiş ve fark serilerine ( YP) uygulanan test sonucunda %1anlam düzeyinde reddedilebilmiştir. Getiri Ortalamalarına (GO) ait seri için ise 154

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 düzeyde ve %1 anlam düzeyinde, tüm modellerde birim kök ün varlığını ifade eden hipotez reddedilmiştir. Elde edilen sonuçlar YP serisinin I(1) ve GO serisinin I(0) olduğunu göstermektedir. Bu sonuçların ışığında yabancı payları ve getiri oranları arasındaki ilişkinin yönünü ortaya koymak için eşitlik 2 ve 3 teki vektör otoregresif modeller (VAR) oluşturulmuştur. Uygun gecikme uzunluğu için Akaike, Final prediction error bilgi kriterleri kullanılmış ve gecikme uzunluğu 3 olarak bulunmuştur (Tablo 3). Elde edilen sonuçlar Tablo 2 de görülmektedir. Tablo 2: Granger Nedensellik Testi Sonuçları Dependent variable: YP GO 0.303281 3 0.9594 Dependent variable:go YP 3.981442 3 0.2635 *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Tablo 2 de yer alan sonuçlara göre, yabancı paylarından getiri ortalamalarına ya da getiri ortalamalarından yabancı paylarına doğru bir nedensellik ilişkisi saptanamamıştır. Ayrıca eldeki veriler arasındaki ilişki Toda-Yamamato (1995) yaklaşımı ile de araştırılmıştır. Toda-Yamamato nedensellik testinde önemli olan, VAR modelin gecikme uzunluğu (k) ve incelenen serilerin en büyük durağanlık mertebesidir (d max ). Bu iki değer belirlendikten sonra (k+ d max ) boyutunda bir VAR model kurularak, Toda-Yamamato testi gerçekleştirilebilir. Ancak modele sonradan ilave edilen terimlerin katsayıları dikkate alınmaz. Bu nedensellik prosedüründe entegrasyon mertebesinin (d max ), VAR modelinin gerçek mertebesini (k) aşmaması gerekmektedir (Akar, 2008:189). Çalışmada kullanılan VAR modelleri eşitlik 4 ve 5 te gösterilmiştir. 155

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 Tablo 1 de en yüksek durağanlık mertebesinin I(1) (d max =1) olduğu görülmektedir. VAR modelinin gecikme uzunluğunun belirlenmesinde AIC bilgi kriteri kullanılmış ve gecikme uzunluğu ise Tablo 3 te görüleceği gibi k=3 olarak belirlenmiştir. Tablo 3: Uygun Gecikme Uzunluğuna Ait İstatistikler Lag FPE AIC SC HQ 0 3.609.034 1.386.695 1.392.141 1.388.894 1 2.856.358 1.363.301 1.379.641 1.369.899 2 1.243.304 1.280.107 13.07340* 12.91103* 3 1218.879* 12.78087* 1.316.212 1.293.481 4 1.280.127 1.282.925 1.331.943 1.302.717 5 1.358.808 1.288.789 1.348.700 1.312.980 6 1.333.526 1.286.765 1.357.569 1.315.354 7 1.371.267 1.289.356 1.371.053 1.322.343 8 1.460.782 1.295.417 1.388.007 1.332.802 FPE: Final prediction error, AIC: Akaike information criterion, SC: Schwarz information criterion, HQ:Hannan-Quinn information criterion Bu veriler ışığında elde edilen sonuçlar Tablo 4 de yer almaktadır. Toda-Yamamoto testide Granger nedensellik testi ile benzer sonuçlar vermiştir. Buna göre de, yabancı paylarından getiri ortalamalarına yada getiri ortalamalarından yabancı paylarına doğru bir nedensellik ilişkisi sözkonusu değildir. 156

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 Tablo 4: Toda-Yamamoto Test Sonuçları Dependent variable: YP GO 1.755562 4 0.7806 Dependent variable:go YP 4.119828 4 0.3900 *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Diğer yandan İMKB de gerçekleşen yabancı payları ile VOB da oluşan endeks 30 sözleşmesine ait getiri oranları arasındaki ilişki yine Granger nedensellik testi ve Toda- Yamamoto nedensellik testi ile araştırılmıştır. İlk olarak serilerin hangi seviyede durağan olduğu ADF testi ile Tablo 5 te ortaya konulmuştur. Tablo 5: Birim Kök Testi Sonuçları Sabitsiz ve Trendsiz Sabitli Sabitli ve Trendli Augmented Dickey-Fuller test statistic t-statistic Prob.* t-statistic Prob.* t-statistic Prob.* YP (Düzey) 0.460761 0.8123-2.512953 0.1154-3.037149 0.1276 YP (Fark) -9.799232 0.0000* -9.784156 0.0000* -10.08305 0.0000* GO (Düzey) -6.893658 0.0000* -6.854019 0.0000* -6.805319 0.0000* *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Elde edilen sonuçlar İMKB de gerçekleşen yabancı paylarına ait serinin %1 anlam düzeyinde birinci farkında durağan olduğunu ( YP, I(1)) ve VOB da yer alan endeks 30 sözleşmesine ait getiri oranlarının da yine %1 anlam düzeyinde, düzeyde durağan olduğunu (GO,I(0)) göstermektedir. Bu sonuçlar ışığında eşitlik 2 ve 3 te yer alan denklemlerden faydalanarak kurulan VAR modellerine göre yapılan Granger nedensellik test sonuçları Tablo 6 da yer almaktadır. 157

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 Tablo 6: Granger Nedensellik Testi Sonuçları Dependent variable: YP GO 40.87047 1 0.0000* Dependent variable:go YP 2.823472 1 0.0929*** *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Tablo 6 da yer alan sonuçlara göre %1 anlam düzeyinde getiri oranlarından yabancı paylarına doğru bir nedensellik ilişkisi sözkonusudur. Bu durum aynı zamanda pozitif geri besleme hipotezinin varlığına ilişkin bir kanıt teşkil etmektedir. Diğer yandan yabancı paylarından getiri oranlarına doğru %10 anlam düzeyinde bir nedensellik ilişkisi olduğu görülmektedir. Elde edilen bu sonuçlar %10 anlam düzeyinde değerlendirilirse iki seri arasında çift yönlü bir Granger nedensellik ilişkisi sözkonudur. Aynı seriler üzerinde yapılan Toda-Yamamoto nedensellik testi nde de benzer sonuçlar elde edilmiştir. Tablo 5 te en yüksek durağanlık mertebesinin I(1) (dmax=1) olarak gerçekleştiği görülmektedir. VAR modelinin gecikme uzunluğunun belirlenmesinde yine AIC bilgi kriteri kullanılmış ve gecikme uzunluğu k=1 olarak bulunmuştur. Gecikme uzunluklarına ait istatistikler Tablo 7 de görülmektedir. Tablo 7: Uygun Gecikme Uzunluğuna Ait İstatistikler Lag FPE AIC SC HQ 0 683.6788 12.20324 12.25806 12.22537 1 50.74335* 9.602488* 9.766953* 9.668868* 2 55.08352 9.684390 9.958498 9.795022 3 57.23150 9.722269 10.10602 9.877154 4 61.34618 9.791032 10.28442 9.990169 5 66.31602 9.867887 10.47092 10.11128 6 65.55913 9.854899 10.56758 10.14254 7 62.90092 9.811442 10.63376 10.14334 8 65.63281 9.851241 10.78321 10.22739 FPE: Final prediction error, AIC: Akaike information criterion, SC: Schwarz information criterion, HQ:Hannan-Quinn information criterion 158

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 Eşitlik 4 ve 5 yardımı ile oluşturulan VAR modelleri ile yapılan Toda-Yamamoto nedensellik testine ait sonuçlar Tablo 8 de yer almaktadır. Tablo 8: Toda-Yamamoto Test Sonuçları Dependent variable: YP GO 40.35179 4 0.0000* Dependent variable:go YP 2.790199 4 0.0948** *%1 Seviyesinde anlamlı, **%5 Seviyesinde anlamlı, ***%10 Seviyesinde anlamlı Tablo 8 de yer alan bu sonuçlar da %1 anlam düzeyinde VOB da işlem gören endeks 30 sözleşmesine ait getiri oranlarından, İMKB de gerçekleşen yabancı paylarına doğru bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı şekilde yabancı paylarından getiri oranlarına doğru %10 anlam düzeyinde bir nedensellik ilişkisi sözkonusudur. 4. SONUÇ Çalışmada kullanılan Granger nedensellik ve Toda-Yamamoto nedensellik testleri, VOB da gerçekleşen yabancı payları ile Endeks 30 sözleşmelerine ait getiri oranları arasında bir nedensellik ilişkisi bulunmadığını göstermektedir. Diğer bir ifade ile yabancıların yaptığı işlemlerin, VOB daki getiriler üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmadığı söylenebilir. Bu sonucun, VOB da işlem yapan yabancıların paylarının İMKB de işlem yapan yabancıların paylarından düşük olması nedeniyle ortaya çıkmış olabileceği düşünülebilir. Diğer yandan İMKB de gerçekleşen yabancı işlem hacmi ile VOB da işlem gören endeks 30 sözleşmelerine ait getiri serileri arasında, hem Granger nedensellik testi hem de Toda-Yamamoto nedensellik testi, çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca elde edilen sonuçlara göre, getiri oranlarından İMKB deki yabancı paylarına doğru olan nedensellik ilişkisinin varlığı, pozitif geri besleme hipotezinin geçerliliğine ilişkin bir kanıt olarak ileri sürülebilir. Granger nedensellik ve Toda-Yamamoto nedensellik testleri ile ulaşılan sonuçlar gerek Türkiye piyasalarında ve gerekse dünya piyasalarında elde edilen yabancı paylarına ilişkin sonuçlarla paralellik arz etmektedir. Ancak burada ilişkinin getiri oranlarından yabancı paylarına doğru olması yabancı yatırımcıların, VOB daki geçmiş getiri oranlarını da kullanarak yatırım kararlarını verdiklerini ifade etmektedir. 159

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 KAYNAKLAR Akar, Cüneyt. (2008), Hisse Senedi Fiyatlarıyla Yabancı İşlem Hacmi Arasında Nedensellik: Toda-Yamamoto Yaklaşımı, Mufad Journal, Sayı.37, Ocak, s 185-192 Okuyan, H.Aydın.-Erbaykal, Erman. (2011), İMKB de Yabancı İşlem Hacmi ve Hisse Senedi Getirileri İlişkisi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt.12, Sayı.2, Temmuz, s. 256-264 Clark, John. Elizabeth, Berko, (1997) Foreign Investment Fluctuations and Emerging Market Stock Returns: The Case of Mexico, Federal Reserve Bank of New York Staff Reports, No.24, May 1997. http://www.newyorkfed.org/research/staff_reports/sr24.pdf (08.10.20013) Ghysels, Eric Seon, Junghoon (2005) The Asian financial crisis: The role of derivative securities trading and foreign investors in Korea Journal of International Money and Finance, Volume. 24, s.607-630 http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/s0261560605000343 (08.10.2013) Griffin, John M.- Nardari, Federico.- Stulz, René M. (2003), Daily Cross-Border Equity Flows: Pushed or Pulled?, European Finance Association 2003 Annual Conference Paper No. 893 http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=424503 (08.10.2013) Kim, Woochan- Wei, Shang-Jin. (1999), Foreign Portfolio Investors Before and During a Crisis, Harvard University Working Paper. http://www.hks.harvard.edu/var/ezp_site/storage/fckeditor/file/pdfs/centersprograms/centers/cid/publications/faculty/wp/006.pdf (09.10.2013) Karolyi, Andrew G. (1999), Did the Asian Financial Crisis Scare Foreign Investors out of Japan? The Ohio State University, Unpublished working paper,, Columbus http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=168190 (05.10.2013) Choe, Hyuk.- Kho, Bong-Chan. -. Stulz, René M. (1999), Do Foreign Investors Destabilize Stock Markets? The Korean Experience in 1997, Journal of Financial Economics, Volume.54,October, s.227-264. Froot, Kenneth A. Ramadorai, Tarun. (2008) Institutional Portfolio Flows and International Investments, National Bureau of Economic Research, Working Papers No. 9079, Cambridge http://www.researchgate.net/publication/5217178_institutional_portfolio_flows_and_ International_Investments/file/60b7d521b002abe5b9.pdf (16.10.2013) Richards, Anthony. (2004) Big Fish in Small Ponds: The Trading Behavior and Price Impact of Foreign Investors in Asian Emerging Markets, Federal Reserve Bank of Australia Working Paper, Sydney http://www.rba.gov.au/publications/rdp/2004/pdf/rdp2004-05.pdf (15.10.2013) 160

Muhasebe ve Finansman Dergisi Ekim/ 2014 Kamesaka, Akiko.- Nofsinger, John R. Kawakita, Hidetaka. (2003), Investment patterns and performance of investor groups in Japan, Pacific-Basin Finance Journal, Volume.11,No.1,January, s.1-22. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/s0927538x02000951 (13.10.2013) Toda, H.Y.- Yamamoto, T., (1995) Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Process Journal of Econometrics 66, 225 250. 161

The Journal of Accounting and Finance October/ 2014 162