K A L K I N M A D A V E R İ M L İ L İ K Ürün Yönetimi-1: Ürün Yönetimi Nedir? s. 29 Stratejik Ürün Planlama ve Ürün / Teknoloji Yol Haritaları - I s. 33 Kalkınma Sürecinde Türkiye s. 36 Verimlilik, Büyüme ve Kalkınma - I s. 44 T. C. B İ L İ M, S A N AY İ V E T E K N O L O J İ B A K A N L I Ğ I A Ğ U S T O S 2 01 4, Y ı l 2 6, S a y ı 3 0 8 EMEK - ANKARA - PP - 2 STRATEJİ GELİŞTİRME VE KALKINMA I
SU VERİMLİLİĞİ ADLI 720 NO'LU KİTABIN İKİNCİ BASIMI YAYIMLANDI... Bir yanda, nüfus artışı ve değişen tüketim alışkanlıkları su talebinin artmasına neden olurken öte yanda, küresel ısınma, iklim değişikliği ve endüstriyel kirlilik su kaynaklarının azalmasına ve su kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. Artan su talebini, su arzını sürekli olarak artırarak karşılayabilmek mümkün olmadığından mevcut su kaynaklarının etkin kullanılması gerekmektedir. Bu gereksinim doğrultusunda hazırlanan çalışma, water efficiency (su verimliliği) kavramını ele almaktadır. Çalışmada, suyun kentlerde ve sanayide verimli kullanımı incelenmiş, dünyadaki uygulamalar araştırılmış ve örneklendirilmiştir. Bu çalışma ile su verimliliği konusunda tüm paydaşların başvurabileceği ve yararlanabileceği bir kaynak oluşturmak amaçlanmıştır. Araştırma, Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Günay Kocasoy danışmanlığında, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü uzmanı Özlem Durmuş tarafından yürütülmüştür. Birinci baskısı Nisan 2011'de Mülga Milli Prodüktivite Merkezi tarafından gerçekleştirilen kitabın gözden geçirilmiş ikinci baskısının konunun tüm paydaşları için yararlı olmasını dileriz. Bakanlığımızın 720 Nolu Su Verimliliği başlıklı yayınına Verimlilik Genel Müdürlüğü'nden Sanayi ve Teknoloji Uzmanı Sevgin Fettahoğlu ile bağlantıya geçilerek ulaşılabilecektir.
K A L K I N M A D A V E R İ M L İ L İ K T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NÜN AYLIK YAYIN ORGANIDIR AĞUSTOS 2014 YIL: 26 SAYI: 308 Bu dergi 6.500 adet basılmaktadır. ISSN: 1300-2414 Yayın Türü: Yerel Süreli Türkçe - İngilizce SAHİBİ T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADINA GENEL MÜDÜR Anıl YILMAZ GENEL KOORDİNATÖR Dilek BİRBİL SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Cangül TOSUN YAZI KURULU Dilek BİRBİL - Cangül TOSUN - Lütfiye BALKAYA İNGİLİZCE SAYFA SORUMLUSU Gülçin MANZAK AYDIN - Şirin Müge KAVUNCU WEB SİTESİ SORUMLUSU Aytunç AYHAN FOTOĞRAFLAR Hakan CANBAKIŞ - Özgür YURDAKADİM DAĞITIM SORUMLUSU Mehtap EMRE (312) 467 55 90 / 331 mehtapemre@sanayi.gov.tr Anahtar dergisinin PDF dosyalarını her ay düzenli olarak e-posta hesabınıza gönderilmesini istiyorsanız, konu alanına Anahtar yazıp abone@sanayi.gov.tr adresine boş bir e-posta atabilirsiniz. Dergide yayımlanan yazılardaki görüşler yazarlarına aittir. YÖNETİM YERİ T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Gelibolu Sokak No:5 Kavaklıdere 06690 ANKARA Tel: (312) 467 55 90 (10 Hat) Faks: (312) 427 30 22 Faks (Dergi): (312) 467 47 79 e-posta: vgm@sanayi.gov.tr İnternet: http://vgm.sanayi.gov.tr http://anahtar.sanayi.gov.tr GRAFİK TASARIM VE UYGULAMA www.chesscreative.com BASKI KORZA YAYINCILIK BASIM SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. Büyük Sanayi 1. Cad. 95/1 İskitler - ANKARA Tel: (312) 342 22 08 Faks: (312) 341 14 27 Ülkelerin kalkınmasının arka planında bilim, teknoloji ve sanayi politikaları ve stratejilerinin olduğu gerçeğinin farkında olan Bakanlığımız; büyüme, gelişme ve kalkınma konularında gerçekleştirdiği çalışmalarla önemli sorumluluklar üstlenmektedir. 2013-2017 Türkiye Sanayi Stratejisinde yer alan vizyonumuz; orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya nın üretim üssü olarak belirlenmiş olup bu vizyon kapsamında anılan dönemde Türkiye Sanayi Stratejisi nin genel amacı, Türk Sanayisinin rekabet edebilirliği ve verimliliği yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojik ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşüm olarak belirlenmiştir. Buradan da görülebileceği gibi; kalkınmanın en önemli faktörleri olan, nitelikli iş gücü, ileri teknoloji, yüksek verimlilik ve katma değerli üretim gibi alanlarda temel politikaların belirlenmesi ve uygulanmasında Bakanlığımıza çok önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir. 2023 hedeflerini yakalayabilmemiz için sayılan tüm bu alanlarda kamu ve özel kesimle birlikte, akademik ve sivil toplum kuruluşlarının yakın işbirliğine gitmesi çok yararlı olacaktır. Diğer yandan mikro ölçekte kurumlar ve işletmeler seviyesinde başarı anahtarlarının yine strateji geliştirme ve uygulamadaki yetkinlik olduğunu görüyoruz. İşletmelerin faaliyet gösterdikleri iş alanlarına yönelik öngörülerini ekonomik gerçeklere yaklaştırma düzeyi ve bu yönde doğru stratejik planlar yapabilme ve bu stratejileri uygulama becerisi geliştirmeleri rekabet üstünlüğü yakalamalarının ön koşulu olarak görülmektedir. Bakanlığımızın 2014 yılı için ilkini gerçekleştirdiği Verimlilik Proje Ödülleri de stratejik yönetim anlayışını benimsemiş ve bu yönde projeler geliştiren işletme ve kuruluşların bir adım önde olduklarını bir kez daha kanıtladı. Dergimizin bu sayısından başlayarak Aralık sayısına kadar Verimlilik Proje Ödülü kazanmış işletme ve kuruluşların projelerini tanıtacağız. Strateji Geliştirme ve Kalkınma temasıyla yayımladığımız Anahtar dergisinin Ağustos sayısına makaleleri ile destek veren tüm yazarlara ve uzmanlarımıza teşekkür eder, projeleri ile ödül alan kurum ve kuruluşların yönetici ve çalışanlarını bir kez daha kutlarım. Anıl YILMAZ Genel Müdür BASILDIĞI TARİH Anahtar dergisinin Ağustos 2014 sayısı 08.08.2014 tarihinde basılmıştır. 01
İÇİNDEKİLER 22 33 36 04 12 14 16 18 20 22 29 33 Yıllık Verimlilik İstatistikleri: 2009-2010-2011 / İlknur PULAK TARAS 2014 Verimlilik Proje Ödülleri: Parlatılmış Porselen Karo Yüzeyleri İçin Düşük Maliyetli-Yüksek Performanslı Koruyucu Kaplama Geliştirilmesi Projesi 2014 Verimlilik Proje Ödülleri: Atlas Motor Yaratıcı Teknoloji Projesi 2014 Verimlilik Proje Ödülleri: Yüksek Kapasiteli Merkezi VoIP Santral Tasarımı Projesi 2014 Verimlilik Proje Ödülleri: Termal ve Fotovoltaik Güneş Enerjisi Destekli Otonom Kurutma Kabini Projesi Solarbooster Sundry 2014 Verimlilik Proje Ödülleri: Kamuda Bir İlk! Sağlıkta Sözleşmeli Yöneticilerin ve Sağlık Tesislerinin Etkinlik ve Verimliliğinin Karne Uygulaması İle Çok Boyutlu Değerlendirmesi Projesi Veri Zarflama Analizi İle İllerin Bölgelerinde TÜBİTAK ve KOSGEB Projelerindeki Etkinliğinin Ölçülmesi Dr. Rasim AKPINAR - Enver ÇAKIN Ürün Yönetimi - I: Ürün Yönetimi Nedir? Dr. Nilgün FEŞEL Stratejik Ürün Planlama ve Ürün/Teknoloji Yol Haritaları - I / Şakir KARAKAYA 02
36 Kalkınma Sürecinde Türkiye Sinan BORLUK 40 44 50 52 56 58 59 62 63 64 Verimlilik Alanında Politika Geliştirme - III Beşeri Sermayenin Gelişimi - I Ahmet Emre ÇOBAN Verimlilik, Büyüme ve Kalkınma - I Dr. Halit SUİÇMEZ Karadeniz Çayı Dünya Pazarına Çıkmak İçin Kolları Sıvadı Bilişim, Bilim ve Teknoloji Haberler Temiz Üretim (Eko - Verimlilik) Strategy Formulation and Development Sanayi Göstergeleri Industry Indicators Bilim ve Teknoloji Göstergeleri Science and Technology Indicators Ulusal ve Uluslararası Verimlilik İstatistikleri / National and International Productivity Statistics 44 50 56 Ulusal Verimlilik İstatistikleri National Productivity Statistics 03
YILLIK VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ YILLIK VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ: 2009 2010 2011 İlknur PULAK TARAS / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Verimlilik Genel Müdürlüğü) 2003 yılından bu yana RİP (Resmi İstatistik Programı) kapsamında yer alan Yıllık Verimlilik İstatistikleri, her yıl Haziran ayının son iş gününde yayımlanmaktadır. Bu kapsamda 3 temel başlıkta toplanan istatistikler Çalışan Kişi Başına Katma Değer, Çalışılan Saat Başına Katma Değer, Birim Emek Maliyeti olup bunların endeksleri ve önceki yıla göre değişimlerini kapsamaktadır. İstatistiklere Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın web sitesinden ulaşılabilmektedir. İstatistiklerin hesaplanmasında, çıktı değişkeni olarak Faktör Maliyetiyle Katma Değer, girdi değişkenleri olarak Çalışan Sayısı, Çalışılan Saat, Emek Maliyeti kullanılmaktadır. Bu değişkenler TÜİK tarafından yayımlanan Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri altında yer almaktadır. 2009, 2010, 2011 yıllarına ilişkin olarak, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması Nace Rev.2 ye göre Sanayi ve Hizmet sektörlerini kapsayacak şekilde 836 farklı faaliyet kolu için hesaplanan yıllık verimlilik istatistikleri, sektörler bazında incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: 2009 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 97174,40 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 77288,69 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 35109,24 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 32596,99 TL, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü 31653,61 TL ile takip etmektedir. 2009 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 3718,92 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 8241,91 TL, Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 9974,51 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 11434,54 TL Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü 11618,99 TL ile takip etmektedir. 04 Şekil 1. 2009 Yılı İçin Çalışan Kişi Başına Katma Değer
2009 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 46,28 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 36,23 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 16,74 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 15,20 TL, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü 14,90 TL ile takip etmektedir. Şekil 2. 2009 Yılı İçin Çalışılan Saat Başına Katma Değer Şekil 3. 2009 Yılı İçin Birim Emek Maliyeti 2009 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 1,72 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 3,82 TL, Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 4,71 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 5,33 TL Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü 5,38 TL ile takip etmektedir. 2009 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 2,59 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 2,07 TL Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü 1,72 TL Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 1,47 TL, Eğitim sektörü 1,44 TL ile takip etmektedir. 2009 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 0,44 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 0,55 TL, İnşaat sektörü 0,56 TL, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü 0,63 TL, İmalat sektörü 0,72 TL ile takip etmektedir. 05
YILLIK VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ Şekil 4. 2010 Yılı İçin Çalışan Kişi Başına Katma Değer ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2010 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 125862,09 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 78127,66 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 35642,96 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 33607,52 TL, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü 26859,33 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 3273,81 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 9022,04 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 10990,40 TL, Eğitim sektörü 12203,27 TL Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 15493,69 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışan kişi başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 72,04 olarak Gayrimenkul Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü % 55,33, Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektörü % 29,52, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü % 9,47, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü % 9,34 ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışan kişi başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 18,72 olarak İnşaat sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü % 15,15, Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 11,97, Eğitim sektörü % 7,01, Ulaştırma ve Depolama sektörü % 5,49 ile takip etmektedir. 06
Şekil 5. 2010 Yılı İçin Çalışılan Saat Başına Katma Değer ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2010 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 61,07 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 36,63 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 16,55 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 15,64 TL, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü 12,73 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 1,52 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 4,18 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 5,12 TL, Eğitim sektörü 5,85 TL Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 7,28 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışılan saat başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 73,18 olarak Gayrimenkul Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü % 54,56, Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektörü % 31,96, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü % 9,29, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü % 8,86 ile takip etmektedir. 2010 yılı için çalışılan saat başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 18,33 olarak İnşaat sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü % 14,56, Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 11,45, Eğitim sektörü % 8,67, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü % 6,59 ile takip etmektedir. 07
YILLIK VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ Şekil 6. 2010 Yılı İçin Birim Emek Maliyeti ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2010 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 3,26 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Eğitim sektörü 1,66 TL Ulaştırma ve Depolama sektörü 1,51 TL, Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 1,51 TL, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 1,46 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 0,38 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 0,57 TL, İnşaat sektörü 0,73 TL Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 0,74 TL, İmalat sektörü 0,76 TL ile takip etmektedir. 2010 yılı için birim emek maliyetinin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 30,57 olarak İnşaat sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 25,85, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü % 21,51, Eğitim sektörü % 15,02, Ulaştırma ve Depolama sektörü % 13,76 ile takip etmektedir. 2010 yılı için birim emek maliyetinin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 29,30 olarak Gayrimenkul Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü % 27,02, Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektörü % 13,61, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü % 5,17, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü % 0,71 ile takip etmektedir. 08
Şekil 7. 2011 Yılı İçin Çalışan Kişi Başına Katma Değer ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2011 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 99221,21 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 86505,93 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 39463,74 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 38235,55 TL, İmalat sektörü 26515,04 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışan kişi başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 2845,63 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 9040,03 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 11157,52 TL, Eğitim sektörü 12238,88 TL, Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörü 14907,50 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışan kişi başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 17,43 olarak Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü % 10,72, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü % 10,17, Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü % 8,01, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü % 7,27 ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışan kişi başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 23,99 olarak Gayrimenkul Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi Ve Dağıtımı sektörü % 21,17, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü % 13,36, Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 13,08, Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörü % 9,64 ile takip etmektedir. 09
YILLIK VERİMLİLİK İSTATİSTİKLERİ Şekil 8. 2011 Yılı İçin Çalışılan Saat Başına Katma Değer ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2011 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 47,85 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 40,68 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 18,67 TL, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 17,86 TL, İmalat sektörü 12,28 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışılan saat başına katma değer verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 1,32 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü 4,60 TL, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri sektörü 5,22 TL, Eğitim sektörü 5,86 TL, Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörü 6,92 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışılan saat başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 19,38 olarak Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü % 11,05, Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri sektörü % 10,04, Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü % 8,90, Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü % 7,94 ile takip etmektedir. 2011 yılı için çalışılan saat başına katma değerin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 24,18 olarak Gayrimenkul Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi Ve Dağıtımı sektörü % 21,64, Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler sektörü % 13,55, Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 13,46, Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörü % 9,41 ile takip etmektedir. 10
Şekil 9. 2011 Yılı İçin Birim Emek Maliyeti ve Bir Önceki Yıla Göre Değişimi 2011 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek değer 4,05 TL olarak Diğer Hizmet Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektörü 1,98 TL, Eğitim sektörü 1,83 TL, Ulaştırma ve Depolama sektörü 1,76 TL, Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü 1,51 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için birim emek maliyeti verileri ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en düşük değer 0,49 TL olarak Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü 0,55 TL, Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektörü 0,71 TL Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü 0,75 TL, İmalat sektörü 0,79 TL ile takip etmektedir. 2011 yılı için birim emek maliyetinin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek artış % 30,65 olarak Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı sektörü % 28,76, Gayrimenkul Faaliyetleri sektörü % 24,20, Diğer Hizmet Faaliyetleri sektörü % 23,91, Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı sektörü % 20,31 ile takip etmektedir. 2011 yılı için birim emek maliyetinin bir önceki yıla göre değişimi ana faaliyet kısımları itibarıyla incelendiğinde en yüksek azalış % 9,54 olarak Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri sektöründe gerçekleşmiştir. Bunu Bilgi ve İletişim sektörü % 2,59 ile takip etmektedir. 11
2014 VERİMLİLİK PROJE ÖDÜLLERİ Büyük İşletme/Ar-Ge ve Ürün İyileştirme Kategorisi Birincilik Ödülü PARLATILMIŞ PORSELEN KARO YÜZEYLERİ İÇİN DÜŞÜK MALİYETLİ-YÜKSEK PERFORMANSLI KORUYUCU KAPLAMA GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ (ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SAN. VE TİC. A.Ş. / AR-GE MERKEZİ) konusudur. Açılan porlar da leke tutmaya neden olmaktadır. Oluşan gözenekli yapısı dolayısı ile özellikle kahve, çay, şarap vb. kirleticilerin gözeneklere girmesi ile kalıcı lekeler oluşmaktadır. Eczacıbaşı Yapı Gereçleri San. Tic. A.Ş. Ar-Ge Merkezi nin ödülünü Fabrika Müdürü Ahmet DEVECİOĞLU ve ekibi aldı. Porselen karolar su emme değeri % 0.5 ten az olan, beyaz ya da pigment ilavesiyle renklendirilebilen, sırlı ya da sırsız üretilebilen karolardır. Porselen karoların pişirilme rejimleri ve kompozisyonlarına bağlı olarak, düşük su emme, yüksek aşınma direnci ve mekanik mukavemetleri değerlerine sahip olması porselen karoya olan ilgiyi artırmıştır. Teknik özellikleri bu kadar gelişmiş olan porselen karoların estetik özelliklerini geliştirmek ve albenisini artırmak için de çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçla, en çok başvurulan yöntemlerden biri de parlatma (yüzey taşlama) işlemidir. Parlatma işlemi ürünün estetik özelliklerini geliştirmektedir fakat leke dayanımını olumsuz etkilemektedir. Çünkü parlatma etkisiyle karo bünyesinde kalan kapalı (izole) porların açılması söz Bu sorunları çözmek için firmalar parlatılmış porselen karo yüzeylerine koruyucu bir malzeme (protect) uygulaması yapmaktadır. Ancak bu ürün ithal edildiği için maliyeti oldukça yüksektir. Koruyucu kaplamanın pahalı olmasının yanı sıra prosesin getirdiği dezavantajlar da vardır. Koruyucu kaplama malzemesinin karo yüzeyine dağıtılarak fırça yardımı ile gözeneklere dolması sağlanmaktadır. Uygulama sonrası yüzeyde arta kalan malzeme ise yüzeyde kuruyup kalmadan önce alınmaya çalışılmaktadır. Ancak bazen proses kontrol edilememekte ve koruyucu malzeme yüzeyde kalarak karonun parlaklığını kapatmakta ve müşteri şikayeti olarak gelmektedir. Koruyucu kaplama malzemesi giderlerinin yanında 12
müşteri şikayetlerine ayrılan zaman ve giderler de firmaları olumsuz etkilemektedir. Ayrıca proseste atık koruyucu kaplama malzemesi oluşmakta, proses yavaş işlemekte ve yavaş olması dolayısı ile daha fazla karbon salınımına neden olmaktadır. Koruyucu malzeme ithal edilen bir malzeme olduğu için viskozitesi, donma süresi vb. özelliklerine müdahale edilememekte ve bu da daha etkili bir proses oluşturmamıza engel olmaktadır. Tüm bu sorunlar elde ettiğimiz ürünün katma değerini azaltmakta ve özellikle yurt dışındaki porselen karo üreticileri ile rekabet şansımızı azaltmaktadır. Sorunları çözebilmek ve katma değeri yüksek ürünler üreterek sektörün birleşik ölçekte belli bir rekabet gücüne ulaşabilmesine katkı sağlamak amacıyla Parla lmış Porselen Karo Yüzeyleri için Düşük Maliyetli-Yüksek Performanslı Koruyucu Kaplama Geliş rilmesi Projesi geliştirilmiştir. Proje kapsamında birbirini takip eden üç iş paketi halinde çalışılmıştır. İlk iş paketinde ikinci iş paketi için bizi yönlendirecek şekilde mevcut durum analizleri yapılmıştır. Bu kapsamda ilk olarak parlatma işlemi sonrası porselen karoların mikro yapıları incelenmiş, karoların leke tutmasını engellemek için doldurulması gereken por boyut ve dağılımları belirlenmiştir. İkinci olarak mevcut durumda kullanılan kaplayıcı malzeme ve piyasada mevcut olan diğer malzemeler parlatılmış porselen karo yüzeylerine uygulanarak testleri yapılmıştır. Böylece hem parlatılmış porselen karo yüzeyi ve mikroyapısı tam olarak anlaşılmış hem de hangi dolgu maddelerinin daha iyi sonuçlar verdiği karşılaştırmalı bir şekilde tespit edilmiştir. İkinci iş paketinde ise birinci iş paketinde belirlenen porları kapatabilecek özellikte sol-jel kaplama malzemesi geliştirmek için reçete çalışmaları, uygulamaları ve analizleri yapılmıştır, uygun proses şartları belirlenmiştir. İstenilen özellikleri sağlayan reçete ve proses şartları belirlendikten sonra üçüncü iş paketinde pilot ölçekli denemeler yapılmıştır, iyileştirme çalışmaları ile birlikte endüstriyel üretime geçilmiştir. Çözelti uygulanmış karolar EN 14411 BIA uluslararası standartlarına göre test edilmiştir. Bu standarta göre karoların leke dayanımı kromoksit yeşili, zeytin yağı ve alkol iyodür çözeltisine karşı test edilmektedir. Standartın belirlediği lekelere ilave olarak günlük kullanımda karşılaşılabilecek diğer lekelere karşı da testler yapılmıştır. Lekelendiricilerin uygulandığı karo Şekil 1 de, test yöntemine göre temizleme prosedürü uygulanmış karo yüzeyi Şekil 2 de görülmektedir. Çözeltinin dayanımını test etmek amacı ile yüzeyler aşındırılmıştır, aşındırma işlemi sonrası yapılan leke testleri ve elektron mikroskobu görüntüleri çözeltinin porlara tamamen dolduğunu göstermiştir. Geliştirilen dolgu malzemesi ithal ürünler ile kıyaslandığında % 80 maliyet düşüşü sağlamıştır. Şekil 1. Yüzeyine Lekelendirici Uygulanmış Karoya Ait Digital Görüntü Şekil 2. EN 14411 BIA Standardına Göre Leke Testi Tamamlanmış Karo Yüzeyine Ait Digital Görüntü 13
2014 VERİMLİLİK PROJE ÖDÜLLERİ ATLAS MOTOR YARATICI TEKNOLOJİ PROJESİ (ARÇELİK A.Ş. ELEKTRİK MOTORLARI İŞLETMESİ) Büyük İşletme/Ar-Ge ve Ürün İyileştirme Kategorisi İkincilik Ödülü Arçelik Elektrik Motorları ve Kurucu İşletmesi Ürün Direktörü Mehmet SAVAŞ ödülü, Bakan Fikri IŞIK'tan aldı. Türkiye nin patent şampiyonu olan Arçelik yaratıcı fikirlerini ürüne dönüştürme geleneğini çamaşır yıkama motoru alanında da sürdürmektedir. Yeni nesil çamaşır yıkama motoru Atlas bu geleneğin en güzel örneklerinden biridir. Arçelik bir yandan inovatif projeler üretirken diğer yandan da dünyaya saygılı, dünyada saygın vizyonuyla uyumlu olacak şekilde çevresel etkilerin de düşünüldüğü işlerin altına imza atmaktadır. 14
ilgili derinlemesine çalışmalar yapmıştır. Bu araştırmaların sonunda tüketici tarafında verimli, sessiz ve uzun ömürlü ürün beklentisinin yüksek olduğu görülmüştür. Bu nedenle projenin birincil hedefleri bu beklentileri karşılamak üzerine kurulmuştur. Proje sonunda hedeflerin tamamı yakalanmış hatta bu hedeflerin üzerine de çıkılmıştır. Atlas motorun kullanıldığı çamaşır yıkama makinaları dünya rekorlarını kırmaya aday ürünlerdir. Fırçasız ve mıknatıslı bir motor olan Atlas, çamaşır makinası üzerinde tüketicinin tüm ergonomik ihtiyaçları göz önünde bulundurularak geliştirilmiş bir çözümdür. Arçelik çevre politikası ilkelerinden biri olan Dünyada en verimli ürünler üretmede sektöre örnek olmak Atlas projesinin öncelikli hedeflerinden biri olmuştur. Beyaz eşyalar konutlardaki elektrik tüketiminin yaklaşık % 55 ini oluşturmaktadır. Konutlarda tüketilen enerji ise Türkiye elektrik tüketiminin % 13,2 sidir. Bu nedenle çamaşır makinasının enerji seviyesi tüketici için son derece önemli bir duruma gelmektedir. Tahrik sisteminde kullanacağınız motor ise bu enerji seviyesinin belirlenmesinde önemli bir paya sahiptir. Konvansiyonel çözüm olarak kullanılan fırçalı motorlar mıknatıslı motorlara göre daha verimsiz sistemlerdir. Atlas motor bu tip sistemleri hem maliyet hem de performans açısından alternatif olmaktan çıkarmaktadır. Proje tamamlandığında Arçelik bu projeye ilişkin 5 adet patent başvurusu yapmış bulunmaktadır. Böylece şirketin yaratıcı düşünceyi destekleme ve fikri haklar konusundaki tavrı da ortaya konmuş olmaktadır. Arçelik Atlas motor ile uzun ömürlü, esnek tasarım kabiliyetine sahip, mevcut çözümlerle aynı maliyette olduğu için ulaşılabilir teknolojik bir ürün yaratmıştır. Motorun üretildiği hatlardaki otomasyonu da yüksek tutarak üretim maliyetleri de minimize edilmiştir. Arçelik Atlas Çamaşır Yıkama Motoru projesi hazırlanırken pazarın ne istediği ile 15
2014 VERİMLİLİK PROJE ÖDÜLLERİ Büyük İşletme/Ar-Ge ve Ürün İyileştirme Kategorisi Üçüncülük Ödülü YÜKSEK KAPASİTELİ MERKEZİ VOIP SANTRAL TASARIMI PROJESİ (NETAŞ TELEKOMÜNİKASYON A.Ş.) NETAŞ Genel Müdürü Müjdat ALTAY ödülü, Bakan Fikri IŞIK'tan aldı. Bilişim alanındaki yenilikçi ve yaratıcı çözümlerle ulusal ve uluslararası pazarda kurumlara, kamu ve savunma sanayisine katma değerli çözümler üreten, sistem entegrasyonu ve teknoloji hizmetleri sunan Netaş, sahip olduğu bilgi ve deneyimle iş verimliliğinin artışı için çalışmalar yürütmektedir. 47 yıllık deneyime sahip Netaş, bilişim teknolojileri alanındaki faaliyetlerini, yeni nesil teknolojilerde derin bilgi birikimine sahip, yaklaşık 700 kişilik Ar-Ge biriminin katkılarıyla sürdürmektedir. 2014 Verimlilik Proje Ödüllerinde Yüksek 1 Kapasiteli Yeni Nesil Merkezi Santral Tasarımı projesiyle Büyük Ölçekli İşletme Ar-Ge ve Ürün İyileştirme alanında üçüncülük ödülünü kazanan Netaş, proje kapsamında internet üzerinden sesli iletişim (VoIP) sağlayan mevcut C20 santralinin kapasitesini artırarak yeni nesil yüksek kapasiteli VoIP santral tasarımı gerçekleştirmiştir. Şekil 1'de verilen C20 santrali üzerinde hatların, ağ geçitlerinin ve trankların (santralin diğer santrallerle bağlantısını sağlayan birimler) kapasitelerinin ve sayılarının artırılmasına yönelik yazılım ve süreç geliştirmeleri yapılmıştır. Bu projeyle müşterilere enerji verimliliği ve zaman tasarrufu, işletim bakım kolaylığı ve maliyet avantajı sağlanmıştır. 1 Bu çalışma, TÜBİTAK-Teknoloji ve Yenilik Destek Programları (TEYDEB) tarafından 3120226 numaralı proje olarak desteklenmektedir. 16
Yeni C20 Hatlara Servis Atama Tablosunda Geliştirmeler Çekirdek C20 Bağlantı Düğüm Sayısının Artımı Hat Servis ve Çağrı Yönlendirme Tablolarında Kapasite Artırımı Ağ Geçit Denetliyicisi Yeni Nesil Merkezi C20 Santralde İşletim Yönetimi Tasarımları C20 İşletim Yönetimi Desteklenen SIP Trank Sunucusunun Sayısının Artırılması 1 den 3 e çıkarılmıştır. Yeni yazılım ve donanımla trank portu desteği 150 binden 400 bine çıkarılmıştır. Bu artış sayesinde, sistemin tüm etkileşim yapılarındaki temel tablolar, servisler, işletim yönetimi mimarileri ve yazılımları yeniden tasarlanmış ve bu kapsamlı değişiklikler nedeniyle yeni emülasyon ve simülasyon araçları ile gelişmiş ve detaylı testler yapılmıştır. Hat Oturum Sunucusu C20 abone ve trank kapasitesinde, işlem hacminde ve Şekil 1'de gösterilen santrala bağlı bileşenlerin (ağ geçidi, SIP trank sunucusu) sayısındaki artış, gerekli işletim yönetimi değişikliklerini ve veri Hat Ağ Geçidi SIP Trank Sunucusunun Yeni Donanım Üzerinde Desteklenmesi SIP Trank Sunucusu Şekil 1. Yüksek Kapasiteli Yeni Nesil Merkezi C20 Santrali haberleşmesini yönetecek yenilikçi yazılım algoritmaları ile gerçekleştirilmiştir. Hat sayısı uluslararası santrallerde 500 binden 1.25 milyona, santrali diğer santrallere bağlayan SIP trank sunucusu desteği Proje kapsamında geliştirilen yenilikçi algoritmalar ile Ar-Ge süreçlerinde % 50, iş gücünde % 35 tasarruf elde edilmiştir. Proje yenilikçi algoritmalar sayesinde 300 kat daha az kod değişimi ile tamamlanmıştır. Test sürecinde eski nesil TDM donanımlarını emule edebilmek için yeni araçlar tasarlanmıştır. Bu test araçları sayesinde bir futbol sahasını kaplayacak TDM donanımlarının fonksiyonları sadece dört sunucu bilgisayara sığdırılmış olup elde edilen verimlilik artışı ile müşteriler ve Netaş Ar-Ge için önemli maliyet avantajı sağlanmıştır. Bununla birlikte test aracının ayrı bir ticari ürün olarak satılması çalışmaları da sürdürülmektedir. Ürünün müşterilere sağladığı verimliliği daha somut bir şekilde ifade etmek gerekirse, özellikle enerji ve kira giderlerinde getirdiği avantajdan söz etmek mümkündür. Eski nesil santraller 95 kw/gün enerjiden fazlasına ihtiyaç duyarken, tasarlanan yeni nesil yüksek kapasiteli santral sayesinde % 90 enerji tasarrufu ile sistemin yalnızca 13 kw/gün enerji ile çalışması sağlanmıştır. Bu sayede müşteriler, dağınık santrallerini birleştirerek, bina kira ve operasyonel giderlerinden büyük kazanım sağlayabileceklerdir. 17
2014 VERİMLİLİK PROJE ÖDÜLLERİ Mikro İşletme Kategorisi Teşvik Ödülü TERMAL VE FOTOVOLTAİK GÜNEŞ ENERJİSİ DESTEKLİ OTONOM KURUTMA KABİNİ PROJESİ SOLARBOOSTER SUNDRY (ANIT CAM SAN TİC. LTD. ŞTİ. / SUNSTRIP) Anıt Cam Genel Müdür Yardımcısı Bartu BUGATUR ödülü, Bakan Fikri IŞIK'tan aldı. Sunstrip, ülkemizin güneş enerjisi potansiyelinden mümkün olduğunca yararlanabilmesine olanak sağlayan farklı uygulamalarda konumlanabilecek Doğru Akımlı Sirkulasyon Pompa İstasyonu, Monoblok Termal Kasa, yüzde yüz Termal Kontaklı Seçici Soğurucu, Trapez Dolgu Kollektör, Giydirme Cephelere Entegre Kollektör, Polimer Esaslı Soğurucular ve Hava Kollektörleri gibi, hepsi termal güneş enerjisi uygulamalarına bir yenisini ekleyerek Güneş Enerjisi Destekli Hibrid Endüstriyel Kurutma Kabini geliştirmiştir. Sunstrip Ar-Ge Grubu tarafından geliştirilen ve Bölgenin Rekabet Gücünün Artırılması Destek Programı kapsamında Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından da desteklenen kabin tasarımında birçoğu ilk defa kullanılan mekanik ve tesisat detaylarının patent ve faydalı model 18
başvuruları yapılmıştır. Kabin tasarımı, tarımsal ve endüstriyel kurutma uygulamalarında termal ve fotovoltaik güneş enerjisinden eş zamanlı olarak faydalanma imkânı getirmektedir. Bu uygulamalar arasında meyve, sebze ve et ürünleri kurutma, çamaşırhane kurutma, boyahane kurutma, mekân ısıtma desteği gibi farklı uygulamalar öne çıkmaktadır. solarbooster SUNDRY, bünyesinde kapasitesi uygulamaya göre ölçeklendirilebilen özel reküperatörler ve Türkiye de ilk defa uygulanan patentli yekpare oniki metrekarelik polimer esaslı özel termal soğurucu paneller ve mafsallı PV entegrasyonları barındırmaktadır. Proje kapsamında, kurutucu fanlar ve kapalı devre termik devridaim pompası özel bir MPPT sürücü devresi ile kurgulanmış ve CFM debi değerleri ışınım şiddetine göre otomatik olarak ayarlanabilmektedir. Fanlar ve pompa ihtiyaç duyduğu enerjiyi, kasaya entegre edilmiş fotovoltaik modüllerden alabilmektedir. Kabin, uygulamanın ihtiyaç duyduğu hava debi ve rejimlerine göre farklı kapasitelerde imal edilebilmektedir. Emiş ve itiş hava giriş kanallarında filitrasyon özelliği bulunan kabin farklı uygulamalar için pozisyonlanabilir. Mobilite kazandırılmış kabin, uygulama bölgesine kolaylıkla sevk edilebilirken, işletmelerinde proses veya tüketim sıcak hava, ihtiyacı içerisinde olan kullanıcıların termal ve fotovoltaik güneş enerjisi katkısını sağlamalarını mümkün kılmaktadır. Termal ve fotovoltaik güneş enerjisi teknolojilerini tek bir kasa içerisinde optimizasyon ile entegre eden solarbooster SUNDRY projesi özellikle tarımsal ve endüstriyel ürün kurutma sürelerini minimize ederek, zararlı oluşumunun da önüne geçmektedir. 19
2014 VERİMLİLİK PROJE ÖDÜLLERİ Kamu Kategorisi İkincilik Ödülü KAMUDA BİR İLK! SAĞLIKTA SÖZLEŞMELİ YÖNETİCİLERİN VE SAĞLIK TESİSLERİNİN ETKİNLİK VE VERİMLİLİĞİNİN KARNE UYGULAMASI İLE ÇOK BOYUTLU DEĞERLENDİRMESİ PROJESİ (TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU) hizmet sunumunun etkinlik ve verimliliğini değerlendirmek üzere Dengeli Karne Modelinden yola çıkarak Verimlilik Karne uygulamasına başlamıştır. Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu nu temsilen Uzman Dr. Pınar KOÇATAKAN ödülü, Bakan Fİkri IŞIK'tan aldı. Verimlilik Karnelerinde; Balanced Score Card olarak bilinen, bir organizasyonda değer yaratan anahtar faktörleri anlamayı ve ölçmeyi amaçlayan, yöneticilerin operasyonları daha efektif biçimde ölçmelerini sağlayan, dengeli ölçüm seti, model alınmıştır. Türkiye için oluşturulan özgün Verimlilik Modeline kaynak kullanımı, Bakanlık politika ve hedeflerine uyum eklenmiştir. 2003 yılında başlayan Sağlıkta Dönüşüm Programı nın ikinci basamağı olan Sağlık Sektörünün Yeniden Yapılanması Projesi ile Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu kurulmuş, hastane yönetimlerinin birleştirilmesi ile Kamu Hastane Birlikleri oluşturulmuş ve sözleşmeli yöneticileri atanmıştır. Amaç kamu hastanelerinin daha verimli kurumlar haline dönüşmesi ve sektörün diğer aktörleri ile rekabet edebilmesini sağlamaktır. Yapılanma değişikliğine neden olan 663 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede; Hastaneler; tıbbî ve malî kriterler ile kalite, hasta - çalışan güvenliği ve eğitim kriterleri çerçevesinde Kurumca belirlenecek usûl ve esaslara göre altı aylık veya bir yıllık sürelerle değerlendirmeye tabi tutulur maddesi yer almaktadır. Bu yaptırımdan yola çıkarak İzleme, Ölçme ve Değerlendirme Kurum Başkan Yardımcılığına bağlı Verimlilik Dairesi; Kamu Hastane Birliklerinin ve yöneticilerinin kaynak kullanımının ve Kamu Hastane Birlikleri Verimlilik Karnesi; Sağlık Tesisi Karnesi ve Birlik Hedefleri bileşenlerinden oluşmaktadır. Sağlık tesisi karneleri 6 ana kriter grubundan oluşmaktadır: 1.Tıbbi 2.İdari 3.Mali 4.Kalite, hasta ve çalışan güvenliği ile memnuniyeti 5.Eğitim 6.İzlem ve veri doğrulama, kanıta dayalı gözlemsel değerlendirme Her boyuta 1000 puan verilerek toplam 6000 puan üzerinden hesaplamalar yapılmakta, sonuçta elde edilen puanların 20
TIBBİ İDARİ-MALİ HİZMET SUNUMU KAYNAK KULLANIMI POLİTİKA VE HEDEF HASTA ÇALIŞAN Türkiye Kamu Hastaneler Kurumu hastane rollerine göre ağırlıklı ortalamalarının % 70 ile Birlik hedeflerinden (1000 puan) alınan puanın % 30 u alınarak Birlik puanı hesaplanmaktadır. Hesaplanan puana (0-1000 arası) göre A, B, C, D, E grubu verilmektedir. Böylece yapılan değerlendirmelerle tıbbi, idari-mali, hasta ve çalışan, eğitim, izlem boyutlarında değer yaratan anahtar faktörler tespit edilerek, bunların iyileştirip, geliştirilmesi için gerekli adımların atılması sağlanmaktadır. Sonuç olarak sağlık yöneticilerinin yönetsel becerileri ortaya konmakta, hastanelerin hizmet ve klinik kalitesi ile verimliliğinin süreğen hale getirilip arttırma yönünde çalışmalara destek verilmektedir. Her göstergede farklı metotlar kullanılarak kabul edilebilir değerler (KED) belirlenmiş ve bu kabul edilebilir değerler karne ve gösterge kartlarında belirtilmiştir. Bazı göstergelerde KED sağlık tesisinin bulunduğu hizmet sınıfının ortalaması olarak kabul edilirken bazı göstergelerde ise Bakanlık ve Kurum Hedefleri KED olarak değerlendirilmiştir. Hizmet sınıflaması; sağlık tesislerinin hizmet rolleri, kapasiteleri, ürettikleri hizmetler ve hizmet çeşitlilikleri bakımından benzerliklerine göre yapılan bir gruplamadır. Hasta maliyetleri için belirlenmiş göstergelerde hastanenin Şekil 1. Verimlilik Modeli bulunduğu rolün ortalaması KED olarak kabul edilmiştir. Bazı göstergelere ise gözlemsel değerlendirme katsayısı eklenerek yerinde değerlendirme sonuçları karneye yansıtılmıştır. Hedefimiz kurulan 88 Kamu Hastaneleri Birliği ve bunlara bağlı sağlık tesislerinin kaynak kullanımı, etkinlik ve verimliliğinin değerlendirilmesi ve arttırılması yönünde kılavuz olmaktı. Verimlilik karne değerlendirilmesi ile mevcut durum analizi yapıldı, başlangıçta sergilenen performans ve sonrasında yöneticilerin yaptıkları düzenleyici ve önleyici faaliyetler sonucunda gelinen durum karne analizleri sonucunda ortaya kondu. Sonuçta; kurumumuz tarafından yayınlanan karnelerde hastaneler için toplam 45 tane gösterge, (Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi ve Hastaneleri) ADSM ve ADSH lar için ise toplam 39 tane gösterge incelenerek oluşturulan Kriter gruplarının ulaşabilecekleri maksimum seviye 1000 puan olarak belirlenmiştir. Bugün TKHK'na Bağlı Sağlık Tesislerinin; 25 tane göstergeden oluşan tıbbi kriter grubunun ağırlıklı ortalaması bir yıllık değerlendirme döneminde % 6 lık artış olduğu, 25 tane göstergeden oluşan idari kriter grubunun ağırlıklı ortalamasında % 1 lik artış olduğu, 9 tane göstergeden oluşan mali kriter grubunun ağırlıklı ortalamasında % 52 lik artış olduğu, 8 tane göstergeden oluşan kalite kriter grubunun ağırlıklı ortalamasında % 12 lik artış olduğu, Toplamda 45 tane gösterge hesaplamasından oluşan hastane puanlarının ağırlık ortalamasından hesaplanan Birlik puanlarında ise % 6 lık artış olduğu tespit edilmiştir. Kurumun 2013-2018 stratejik planında; Birlik puanlarında % 20 lik bir artış hedeflenmektedir. Verimlilik Karne Projesiyle kamuda bir ilk olan yönetici performansı, birlik ve sağlık tesisinin etkinlik ve verimlilik ölçümünün yapılabildiği çok boyutlu bir değerlendirme modelinin uygulanabilirliği kanıtlanmış oldu. Karne; sahadan gelen geribildirimlerle beslenen, uluslararası güncel uygulamaları takip eden ve araştıran, dinamik ve çok boyutlu bir uygulamadır. İleri dönemlerde her hastaneyi kendi altyapısı, insan kaynağı, hasta profili ve sahip olduğu şartlarda tek tek değerlendirme ve kendi gelişim sürecinde bir önceki durumuyla karşılaştırma imkânı sunan bir modelle çalışma alt yapısı düşünülmektedir. 21
MAKALE VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE İLLERİN BÖLGELERİNDE TÜBİTAK VE KOSGEB PROJELERİNDEKİ ETKİNLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ Dr. Rasim AKPINAR / Bilim, Sanayi ve Teknoloji İzmir İl Müdürü Enver ÇAKIN / KOBİ Uzmanı (KOSGEB İzmir Kuzey Hizmet Müdürlüğü) 1. Giriş Ülkelerin rekabet güçleri, pazarlanabilir mal ve hizmet üretiminin ötesinde bunların ne ölçüde ileri teknolojiye dayalı yüksek katma değer taşıdıklarına bağlı hale gelmiştir (TÜBİTAK, 2004). Ar-Ge çalışmalarının yüksek katma değer yaratacak nihai bir ürüne dönüşmesi sürecinde üniversite-sanayi-kamu işbirliği önemli yer tutmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin küresel ortamda rekabetçi konumlarını sürdürebilmeleri ve güçlendirebilmeleri, büyümelerini verimlilik artışlarına dayandırmalarına ve yeni mukayeseli üstünlük alanları yaratabilmelerine bağlıdır. Bu doğrultuda, yenilikçiliğe önem verilmesi, bilim ve teknoloji kapasitesinin artırılması, beşeri sermayenin geliştirilmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkin biçimde kullanılabilmesi büyük önem taşımaktadır (DPT, 2006). Bu çerçevede yenilikçiliğe giden yol Ar-Ge ye verilen önemden geçmektedir. Türkiye de Ar-Ge harcamaları 2002 yılından itibaren sürekli olarak artış göstermiş; 2012 yılında, 2002 yılına oranla 3 kata yakın bir artış sağlamıştır. Bununla birlikte ülkemizde Ar-Ge harcamaları geçtiğimiz yıllarda belirgin artışlar kaydetse de yeterli seviyeye ulaşamamıştır. Gelinen noktada Avrupa Birliği Ar-Ge harcama oranının çok altında olduğumuz görülmektedir. Kalkınma Bakanlığı verilerine göre 2012 yılı itibarıyla Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı % 0,86 iken, 27 ortaklı AB de bu oran ortalama % 2,01 olarak tahmin edilmektedir. Dünyada ekonomik ve sosyal ilişkilerin çapının ve hızının artması ve dahası teknolojik gelişmeler neticesinde günümüzde ülkelerin rekabet edebilirliği sürekli öğrenme, bilgi birikimi ve yenilik üretme kapasitesine bağlı hale gelmiştir. Bu meyanda kalkınma tartışmaları ulusal ölçekten bölge-yerel ölçeğine taşınmış; hem ulusal hem de küresel sistemin bir parçası olarak bölgeler-kentler kalkınmanın yeni birimleri/özneleri haline gelmiştir. Dolayısıyla kalkınma politikaları bölgesel/yerel ölçekte ele alınmaya başlamıştır. Bu çerçevede bölgelerin, kentlerin küresel ekonomide var olma, artan zenginlikten pay alabilme ve rekabet pozisyonu elde etme mücadelesinde öğrenme ve yenilikçilik kapasitesi önem kazanmıştır. Bu bağlamda, ülkeler yenilikçi yaklaşımın tüm ekonomiye yayılmasında önemli bir araç olan Ar-Ge çalışmalarını ve girişimciliği destekleyerek ekonomi politikalarını Ar-Ge ve yenilik zeminine oturtmaktadır. 2. Veri Zarflama Analizi Veri zarflama analizi, benzer girdiler kullanarak çıktı ya da çıktılar ortaya koymakla sorumlu karar birimlerinin göreceli etkinliklerini değerlendirmek için kullanılan ve doğrusal programlama tabanlı bir yöntem olarak tanımlanabilir (Yalçıner ve diğerleri 2004:530). Veri zarflama analizi, gözlemlenen girdi ve çıktıları kullanarak, ağırlıklı çıktıların ağırlıklı girdilere oranını hesaplar ve her bir karar biriminin göreli etkinliğini belirler. Bu yöntem geleneksel yöntemlerin çoklu girdi ve çoklu çıktıların değerlendirilmesi için sağlayamadıkları bütünselliği, toplam faktör verimliliği mantığı ile sağlayabilmektedir (Kutlar ve Babacan, 2008: 150). Bu süreçte, bazı birimler % 100 etkinliğe ulaşmakta ve göreceli etkin birimler olarak nitelendirilmektedirler. Diğer taraftan, etkinlik oranları % 100 ün altında olan birimler ise etkin sayılmamaktadır (Keh ve diğerleri, 2006: 268). Veri zarflama analizinin uygulanabilmesi için gerekli olan bazı adımlar vardır. Bu adımlar şunlardır (Aydemir, 2002: 88 91): Karar verme birimlerinin seçilmesi, Girdi ve çıktı kümelerinin seçilmesi, Verilerin güvenilirliği, Göreli verimliliğin ölçülmesi, Verimlilik değerleri, Başvuru grupları, Verimli olmayan karar birimleri için hedef belirlenmesi, Sonuçların değerlendirilmesidir. Veri zarflama analizini benzer amaçlı diğer yöntemlerden ayıran temel özellik, çok sayıda girdi ve çıktının olduğu durumlarda değerlendirme yapılabilmesini sağlamasıdır. Analiz sonucunda, her karar noktasının etkinlik değeri, etkin olmayan karar noktalarının hangi girdi/çıktı oranlarında etkinliklerinin nasıl artırılabileceği (senaryolar) ve referans olarak kullanılabilecek karar noktalarına ilişkin bilgiler elde edilir. 22
3. Metodoloji Bu çalışmanın amacı, ülkemizde illerin KOSGEB ve TÜBİTAK projelerinde veri zarflama analizi yaklaşımıyla kendi bölgeleri içinde göreceli performansını ölçmektir. Bu noktadan hareketle söz konusu illerle ilgili dört input kriteri ve dört output kriteri tanımlanmıştır. İnput Kriterleri 1. İllerin Nüfusu (TÜİK 2013 Yılı) 2. İllerin Aktif Sanayi Sicil Sayısı (BSTB 2014 Yılı) 3. İllerin Üniversite Sayısı (YÖK 2014 Yılı) 4. İllerin Öğretim Görevlisi Sayısı (YÖK 2014 Yılı) Output Kriterleri 1. İllerin TÜBİTAK tan Aldığı Destek Sayısı (2009-2014 Yılı) 2. İllerin TÜBİTAK tan Aldığı Destek Miktarı (2009-2014 Yılı) 3. İllerin KOSGEB ten Aldığı Destek Sayısı (2010-2014 Yılı) 4. İllerin KOSGEB ten Aldığı Destek Miktarı (2010-2014 Yılı) 4. Araştırmanın Kısıtları Her araştırmada olduğu gibi bu araştırmada da bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. Bazı illerde girişimci ve işletmeler tarafından KOSGEB den destek alınmasına rağmen TÜBİTAK tan alınmamış, bazı illerde ise TÜBİTAK tan destek alınmasına rağmen KOSGEB den destek alınmamıştır. Bazı illerimizde ise her iki kurumdan da herhangi bir destek alınmamıştır. Adıyaman, Bartın, Bitlis, Çanakkale, Erzincan, Hakkâri, Karaman, Kars, Kırşehir, Kilis, Mardin, Tokat illerimizde sadece TÜBİTAK tan destek alınırken, Van da ise sadece KOSGEB den destek alınmıştır. Ağrı, Artvin, Bingöl, Gümüşhane, Mersin, Siirt, Tunceli, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır illerimizde de her iki kurumdan da herhangi bir destek alınmamıştır. Bu nedenle, sonuçların doğruluğu ve tutarlılığı açısından her iki kurumun da destek verdiği ortak iller baz alınarak analizler gerçekleştirilmiştir. Destek almayan illere KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından destek verilmesi halinde önümüzdeki dönemlerde iller analizlere dâhil edilebilecektir. 5. Araştırmanın Analiz ve Bulguları Ele alınan 57 ilin verileriyle etkinlik skorlarını hesaplamada EMS (Efficiency Measurement System) programından faydalanılmıştır. Öncelikle 57 il birlikte analize dâhil edilerek çalışma yapılmış, bu analize yönelik etkinlik skorları incelendiğinde karar verme birimi sayısının çok fazla olmasından dolayı etkinlik skorları çok düşük çıkmış ve etkin olmayan il sayısı çok fazla olmuştur. Bu sonuçların doğru ve tutarlı olmadığı görülmüştür. Çünkü iller birbirleriyle karşılaştırıldığında heterojenlik çok yüksektir. Bu da analiz sonuçlarını etkilemektedir. Bu nedenle bölgesel gelişmişlik düzeylerinin farklı olmasından dolayı iller TÜİK tarafından belirlenen Düzey 1 bölge sınıflaması dikkate alınarak bölgesel bazda gruplandırılmış ve analizlere devam edilmiştir. Ayrıca, İstanbul-Batı Marmara-Doğu Marmara Bölgeleri, Orta Anadolu-Batı Anadolu Bölgeleri, Batı Karadeniz-Doğu Karadeniz Bölgeleri ve Güneydoğu Anadolu-Ortadoğu Anadolu-Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri Tablo 1. İstanbul-Batı Marmara-Doğu Marmara Bölgeleri (KOSGEB) İller Etkinlik Düzeyi 1 BALIKESİR 19,65 % 2 BİLECİK 18,22 % 3 BOLU 79,30 % 4 BURSA 79,09 % 5 DÜZCE 38,94 % 6 EDİRNE 53,63 % 7 ESKİŞEHİR 96,89 % 8 İSTANBUL 42,53 % 9 KIRKLARELİ 5,77 % 10 KOCAELİ 109,41 % 11 SAKARYA 131,86 % 12 TEKİRDAĞ 38,26 % 13 YALOVA 122,03 % Tablo 2. İstanbul-Batı Marmara-Doğu Marmara Bölgeleri (TÜBİTAK) İller Etkinlik Düzeyi 1 BALIKESİR 12,03 % 2 BİLECİK 78,58 % 3 BOLU 9,58 % 4 BURSA 79,83 % 5 DÜZCE 13,90 % 6 EDİRNE 1,73 % 7 ESKİŞEHİR 52,85 % 8 İSTANBUL 60,99 % 9 KIRKLARELİ 21,38 % 10 KOCAELİ 545,86 % 11 SAKARYA 18,52 % 12 TEKİRDAĞ 68,11 % 13 YALOVA 76,47 % 23