TÜRKİYE DE KIYMETLİ TAŞLAR BORSASININ KURULMASININ ÖNEMİ VE GEREKLİLİĞİ Murat HATİPOĞLU*, Sezai KIRIKOĞLU** ÖZET Dünyada genel kanı, mücevher sektöründe çeşitli renkteki altın alaşımları ile birlikte kullanılan süstaşlarının, mücevher taşları yada kıymetli taşlar olarak adlandırılmasıdır. Bunlar da iki kategori içerisinde sınıflandırılır; 1.Kıymetli beyaz taş (Elmas) ve 2.Kıymetli renkli taşlar (Korundum (yakut ve safir çeşitleri)-krizoberil (aleksandrit)-topaz çeşitleri-beril (zümrüt ve akuvamarin)-kuvars (ateş opali, siyah ve beyaz opaller)-inci çeşitleri. Bu kıymetli taşlardan Türkiye de sadece ateş opali bulunmakta, ancak profesyonel kesim sektörünün olmayışından dolayı işlenememektedir. Ayrıca bu taşların hemen hepsi kuyum sektörü çalışanları ve kültür seviyesi yüksek halk tarafından bilinmekte ve talep edilmektedir. Bu yüzden kıymetli taşlar yurt dışından işlenmiş olarak ithal edilmektedir. Ancak kıymet değeri yüksek bu taşların alım satımında fiyat istikrarı ve güven unsuru en önemli sorunları oluşturduğundan, istenen yaygınlığa ulaşamamıştır. İlaveten devletin ekonomik kaybı da söz konusudur. Bu sorunların tek çaresi, ülkemizde Kıymetli Taşlar Borsasının kurulması ve Gemoloji laboratuarlarının yaygınlaştırılarak kıymetli taşların sertifikalandırılmasıdır. Bunun en iyi örneği, İstanbul Altın Borsasıdır. Burası, kıymetli madenler konusunda kurulduğu günden beri önemli bir görev üstlenerek kuyum sektörünün kurumsallaşmasına, fiyat istikrarına ve halk arasında güvene hızlı bir ivme kazandırmıştır. Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatının kıymetli madenler ve taşlara yaklaşımının bir uzantısı olarak kıymetli taş ticaretinin borsa ortamına çekilmesi, ülkemizde istisnalar dışında kayıt dışı gerçekleştirilen kıymetli taş alım ve satım işlemlerinin, kayıt altına alınarak organize bir yapıya kavuşmasını beraberinde getirecektir. Bilindiği üzere alıcı ve satıcıların en geniş şekilde bir araya getirilmesi, borsalar vasıtasıyla olabilmektedir. Kıymetli madenlere benzer şekilde kıymetli taşların da sertifikalanarak kayıt altına alınması için borsa ortamında işlem görebilmesi, bir takım yasal düzenlemelerle mümkün olabilecektir. Ayrıca bu borsanın, kıymetli taşların kendi özelliklerine uygun olarak alım satım işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlayacak gerekli donanıma ve bilgiye sahip olması gerekir. Kambiyo mevzuatında yapılacak düzenlemeler sonucunda kıymetli taşların borsa bünyesinde piyasa ortamında işlem görmesi ve kayıt altına alınması sağlanacak, beraberinde ülke ekonomisine önemli oranda ek bir katma değer yaratacaktır. Anahtar Kelimeler: Kıymetli taşlar borsası, Türkiye *Dokuz Eylül Üniversitesi, İMYO, Taş ve Metal İşlemeciliği, İzmir murat.hatipoglu@deu.edu.tr ** İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Jeoloji Müh. Bölümü, İstanbul sezai@itu.edu.tr
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 2 ÖZET Mücevher taşları, bir başka ifade ile kıymetli taşlar iki grupta değerlendirilmektedir. Bunlar, 1.Kıymetli beyaz taş: Elmas, 2.Kıymetli renkli taşlar: Korundum (yakut ve safir), krizoberil (aleksandrit), topaz, beril (zümrüt ve akuvamarin), kuvars (ateş opali, siyah ve beyaz opaller) ve inci dir. Türkiye kıymetli taş çeşitliliği ve bolluğu bakımından pekte şanslı değildir. Kıymetli taşlardan sadece ateş opali bulunmaktadır. Kıymetli taşların işlenmesine yönelik iyi organize edilmiş bir sektör de henüz mevcut değildir. Buna karşılık kıymetli taşlar, Türkiye kuyumculuk sektörü çalışanları ve halk tarafından bilinmekte, talep edilmekte ve sevilerek kullanılmaktadır. Talep, işlenmiş taş ithalatı ile karşılanmaktadır. Mücevheratta kıymetli taş kullanımının giderek arttığı gözlenmektedir. Ancak güvenilir kalite ve fiyat değerlendirmelerinin yapılabilmesinde altyapı yetersizliğine bağlı sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bunlar da sektördeki ekonomik gelişmeyi yavaşlatmakta, vergi kayıplarına neden olmaktadır. Bu alandaki dünyanın önde gelen ülkeleri elmas ve kıymetli taş borsaları kurarak sorunlarını çözme yoluna gitmişlerdir. Borsa ile paralel çalışan gemoloji laboratuarlarında kıymetli taşların sertifikalandırılması yapılmaktadır. Ülkemizde benzer bir uygulama örneği olarak İstanbul Altın Borsası gösterilebilir. Kurulduğu günden buyana kıymetli metaller konusunda önemli görevler üstlenmiş, kuyumculuk sektörünün kurumsallaşmasına önemli katkılar sağlamış, piyasada güvenilir kalite ve fiyat değerleri oluşturmuştur. Kuruluşu gerçekleştirilecek olan bir elmas ve kıymetli taşlar borsası da hem bu konudaki önemli bir eksikliği gidermiş olacak, hem de pek çok ekonomik yarar sağlayacaktır. ABSTRACT Jewellery Stones, or precious stones, are considered under two main categories; 1.Precious white stone: Diamond, 2.Precious colored stones: Corundum (ruby and sapphire), chrysoberyl (alexandrite), topaz, beryl (emerald and aquamarine), quartz (fire opal, black and white opals) and pearl. In terms of diversity and quantity of precious stones, Turkey is not a rich country-fire opal being the only precious stone to be found. A well organized sector is lacking as well in Turkey for processing precious stones, despite precious stones are well known, appreciated, and demanded by the public and the members of the jewellery sector with an increasing popularity. Still though, problems exist in assessing high quality and prices, due to a lacking infrastructure of knowledge and insight, slowing down the growth of the sector and causing considerable tax losses. Countries with established jewellery exchange markets. Certifications of precious stones are done through gemmology labs working in collaboration with these exchange markets. A similar example of this application in Turkey can be given as the Istanbul Exchange Market of Gold. Since its establishment, the exchange has served the growth of the precious metals market, helped the overall sector turn into a powerful institution, and formed realistic price and quality levels for the products. The Diamond and Precious Stones Bourse to be formed will also these purpose and help the realization of the expected economic growth in the sector.
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 3 TÜRKİYE DEKİ DURUM İstanbul Altın Borsanın yaptırdığı araştırmalar ve görüşmeler sonucu Kapalıçarşı (İstanbul) piyasasında kıymetli taşların (elmas ve diğer kıymetli renkli taşlar) yıllık ortalama 100 ile 300 milyon ABD Doları civarında işlem hacmine sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Özellikle 2000 yılında piyasalardaki kıymetli taş ticaretinin yaklaşık 500 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Piyasalarda kullanılan kıymetli taşların genellikle ülkeye illegal yollardan getirildiği ve yüksek KDV oranları nedeniyle kayıt dışı bir sistemde ticaretinin yapıldığı bilinmektedir. Ticarete konu edilen kıymetli taşlı mücevherat satın alımlarda herhangi bir belgeleme sistemine tabi olmadığından zorunlu hallerde genellikle altın ve işçilik bedeli adı altında fatura edilmektedir (Ülkemizde Kıymetli Taş.,2002). Yıllar İtibariyle Kıymetli Taş İthalat Verileri YILI VE CİNSİ 1995 YILI DOĞAL VE YARI KIYMETLİ TAŞLAR YONTULMAYA ELVERİŞLİ TAŞLAR 1996 YILI ELMASLAR TASNİF EDİLMEMİŞ OLANLAR ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ YAKUT İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ YAKUT/BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ SAFİR-ZÜMRÜT-AKİK TAŞLAR/BAŞKA ŞEKİLDE İŞL. 1997 YILI DOĞAL VE YARI KIYMETLİ TAŞLAR YONTULMAYA ELVERİŞLİ TAŞLAR 1998 YILI ELMASLAR İŞLENMEMİŞ BASİT ŞEKİLLİ DİĞER ELMASLAR SANAYİDE KULLANILMAYAN YAKUT İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ YAKUT/BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ SAFİR-ZÜMRÜT-AKİK TAŞLAR/BAŞKA ŞEKİLDE İŞL. 1999 YILI ELMASLAR TASNİF EDİLMEMİŞ OLANLAR ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ İTHALAT ABD $ DEĞERİ 3.332.-ABD DOLARI 4.976.-ABD DOLARI 8.308.-ABD DOLARI 51.119.-ABD DOLARI 96.063.-ABD DOLARI 25.972.-ABD DOLARI 2.874.-ABD DOLARI 2.296.-ABD DOLARI 41.937.-ABD DOLARI 93.795.-ABD DOLARI 226.453.-ABD DOLARI 540.509.-ABD DOLARI 34.888.-ABD DOLARI 69.018.-ABD DOLARI 103.906.-ABD DOLARI 114.119.-ABD DOLARI 2.271.611.-ABD DOLARI 11.758.-ABD DOLARI 16.620.-ABD DOLARI 9.099.-ABD DOLARI 231.478.-ABD DOLARI 86.427.-ABD DOLARI 330.965.-ABD DOLARI 3.072.030.-ABD DOLARI 528.680.-ABD DOLARI 35.897.-ABD DOLARI 101.491.-ABD DOLARI
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 4 YAKUT İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ AKİK BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ 2000 YILI ELMASLAR TASNİF EDİLMEMİŞ OLANLAR ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/YARI KIYMETLİ YAKUT /RUBİ İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ SAFİR/BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ YAKUT/RUBİ BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ ZÜMRÜT BAKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ DİĞER KIY. TAŞLAR (ELMAS HARİÇ) YARI KIYMETLİ 2001 YILI ELMASLAR TASNİF EDİLMEMİŞ OLANLAR ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ ELMASLAR İŞLENMEMİŞ/YARI KIYMETLİ YAKUT /RUBİ İŞLENMEMİŞ/BASİT ŞEKİLLİ SAFİR/BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ YAKUT/RUBİ BAŞKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ ZÜMRÜT BAKA ŞEKİLDE İŞLENMİŞ DİĞER KIY. TAŞLAR (ELMAS HARİÇ) YARI KIYMETLİ 27.404.-ABD DOLARI 106.370.-ABD DOLARI 49.342.-ABD DOLARI 1.352.-ABD DOLARI 850.536.-ABD DOLARI 1.119.467.-ABD DOLARI 138.262.-ABD DOLARI 938.599.-ABD DOLARI 20.080.-ABD DOLARI 14.286.-ABD DOLARI 8.747.-ABD DOLARI 328.523.-ABD DOLARI 66.715.-ABD DOLARI 83.352.-ABD DOLARI 90.381.-ABD DOLARI 200.642.-ABD DOLARI 3.009.054.-ABD DOLARI 303.116.-ABD DOLARI 26.118.-ABD DOLARI 92.654.-ABD DOLARI 22.219.-ABD DOLARI 15.779.-ABD DOLARI 6.439.-ABD DOLARI 34.445.-ABD DOLARI 160.635.-ABD DOLARI 113.476.-ABD DOLARI 121.282.-ABD DOLARI 234.558.-ABD DOLARI 1.130.721.-ABD DOLARI Yukarıda belirtilen ve Devlet Planlama Teşkilatından elde edilen veriler doğrultusunda, ülkemize yıllar itibariyle ithalatı yapılan kıymetli taş sayılan doğal veya yarı işlenmiş mamullerin bedellerinin yapılan incelemeler doğrultusunda piyasalarda yapılan gerçek ticaret boyutlarını yansıtmadığı açıktır (Ülkemizde Kıymetli Taş.,2002).. Kıymetli Taş İşlemlerinin Ülke Ekonomisine Katkıları Yapılan incelemelerin sonucunda bir takım temel değişiklikler sonrasında, Dünya piyasalarındaki mevcut elmas borsalarına benzer bir borsa yapısının Türkiye de de kurularak Kıymetli Taş İşlemleri adı altında açılabileceği, bu tip bir kıymetli taş işlemlerinin kuruluşunun teorik olarak mümkün olduğu, ayrıca borsa işletmecilerine ve Türkiye de de halen kayıt dışı işleyen kıymetli taş piyasasına da bir çok yönde faydalı olacağı düşünülmektedir. Öncelikle bu tip bir girişimin Belçika ve Çin Elmas Borsalarının gelişiminde gözlendiği gibi devletçe yapılacak hukuki düzenlemeler ile yardım alması gerekmektedir. Dünyanın çeşitli ülkelerinde faaliyet gösteren kıymetli taş borsalarının önde gelenlerinin ortak özelliği, borsalarında işlem görmek üzere ithal edilen taşları ticari
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 5 tarifelerden, Katma Değer ve Tüketici Vergilerinden muaf tutmalarıdır. Bu şartları sağlayacak gerekli mevzuat değişiklikleri yapıldığı takdirde, yabancı elmas üreticilerinin Türkiye deki Kıymetli Taşlar Borsası bünyesinde başlatılacak kıymetli taş işlemlerinde faaliyet göstermemeleri için hiçbir neden kalmayacaktır. Mevzuattaki bu temel değişikliklerle beraber ithalat aşamasında kaçak olarak Türkiye ye sokulan kıymetli taşlarında yasal yollardan ülkeye girmeleri sağlanacaktır. Bugüne kadar kaçak olarak yürütülen elmas ithalatı, vergisel düzenlemelerle kayıt altına girebilecektir. Bu şekilde piyasa rekabete daha açık olup şeffaflaşacak ve Türkiye deki elmas fiyatları dünya fiyatlarına daha da yaklaşmış olacaktır. KDV nin çok düşük seviyelere çekilmesiyle beraber Türkiye deki kıymetli taş ticaretinin bir borsasının çatısı altında ve onun güvencesiyle yapılması yabancı firmalara oldukça cazip gelecektir. Dünyadaki örneklerde görüldüğü gibi elmas borsaları kar amacı gütmekten ziyade, bir ülkede gerçekleşecek uluslararası elmas alım satımında her iki tarafında gereksinim duyduğu garantörlük rolünü üstlenirler. Bu garanti sağlandığı sürece dünyanın çeşitli ülkelerinden gelecek taş satıcıları, Kıymetli Taş Borsasına üye olabilecektir. Dünyada şu an faaliyet göstermekte olan 24 elmas borsasının hepsi WFDB nin üyesidir. Türkiye de kurulabilecek kıymetli taşlar piyasası da İstanbul Altın Borsası kanalıyla bu federasyona üye olduğu takdirde açılış esnasında yeni mevzuat hakkında ve sonrasında dünya elmas piyasalarındaki gelişmeler ve yenilikler konusunda yardım ve destek görme olanağı doğacaktır. Bu sisteme entegre olduktan sonra dünya borsalarıyla sürekli temas halinde olunacağından Borsadaki, Kıymetli Taş İşlemleri bir şekilde dünya standartlarını yakalayabilecek ve dünya elmas piyasalarındaki yenilikleri hızlı bir kıymetli taşlar piyasası şeklinde kavrayıp Türkiye ye yansıtabilecektir. Şanghay da görüldüğü gibi uluslararası düzeyde garanti ve güvenlik sağlayabilen bir borsanın varlığı bir çok yabancı yatırımcıyı Türkiye ye çekebilir. Bunun yanı sıra borsadaki işlemler sayesinde elmas işleme işiyle ilgilenen sanayilere de yeni iş olanakları açacaktır. Kıymetli taş fiyatlarının dünyadaki seviyeleri yakalamaları, elmas ticaretinin kayıt altına alınması ve yabancı üreticilerin borsanın garantisi altında Türkiye de faaliyet göstermeleri yurt içindeki mücevherat sektörünü de olumlu yönde etkileyecektir (Ülkemizde Kıymetli Taş.,2002).. BORSA KURULUMU İÇİN YAPILMASI GEREKEN YASAL DÜZENLEMELER Türk parası kıymetini koruma hakkında 32. sayılı kararın 2. maddesinde yer alan kıymetli taş tanımının detaylandırılması ve standartlarının tespiti ile 7. maddesinde kıymetli taşların ithalatının da yalnızca kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla borsa üyesi aracı kuruluşlar tarafından yapılabileceği hususunda düzenleme yapılarak borsada işlem görmelerine ilişkin zorunluluk getirilmesi. Borsada işlem görecek kıymetli taşların standartları hakkında hazine müsteşarlığı tarafından standart tebliği yayımlanması. Kıymetli madenler borsa üyelik belgesi verilme esasları ile kıymetli madenler borsası aracı kurumlarının kuruluş ve faaliyet şartlarına ilişkin yönetmeliğin aracı kuruluşlar başlıklı 3. maddesinin yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilerin de üye olabilecekleri şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir (Ülkemizde Kıymetli Taş.,2002)..
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 6 TÜRK PARASI KIYMETİNİ KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR'DA YAPILACAK DEĞİŞİKLİKLER Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'da Değişiklik Yapılmasına Dair Karar -Taslağı- Madde 1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 7 inci maddesinin (a) bendine aşağıdaki fıkra eklenmiştir. "Hazine Müsteşarlığı tarafından tanımlanan ve standartları belirlenen kıymetli taşların ithali ve ithal edilen kıymetti taşların yurt içindeki alım satım işlemleri de, kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Kıymetli Taşlar Borsa üyesi kuruluşlar tarafından sadece Kıymetli Taşlar Borsasında, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek üyelik ve işlem esasları dahilinde yapılır. İthal edilen söz konusu kıymetli taşların üç iş günü içinde Borsaya teslim edilmesi zorunludur." Madde 2. Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararın 2 inci maddesinin (k) bendi aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Kıymetli taşlar, ELMAS (her türlü renk ve işlenmiş şekilleri), YAKUT-SAFİR (her türlü renk, renk tonları, kapanımlı yapıları ve işlenmiş şekilleri), ALEKSANDRİT (her türlü renk tonları, kapanımlı yapıları ve işlenmiş şekilleri), TOPAZ (her türlü renk, renk tonları, kapanımlı yapıları ve işlenmiş şekilleri), ZÜMRÜT-AKUVAMARİN (her türlü renk, renk tonları, kapanımlı yapıları ve işlenmiş şekilleri), ATEŞ OPALİ-SİYAH-BEYAZ OPAL (her türlü renk, renk tonları, kapanımlı yapıları ve işlenmiş şekilleri), İNCİ (her türlü renk, renk tonları) olup, bunlar dışındaki diğer her türlü mineralojik isimli süstaşları ise Yarıkıymetli taşlar olarak işlem göreceklerdir Madde 3. Kıymetli Taşlar Borsasında, uluslararası piyasalarda işlem gören firma yada kuruluşların (GIA, IGI, HRD, EGL vb) sertifikalarını taşıyan kıymetli ve yarıkıymetli taşlar ile Türkiye'de yerleşik ve uluslararası standartlara uygun değer tanımı ve denetim yapacak Devlet yada Vakıf Üniversitelerine bağlı gemoloji laboratuvarları yada bunlardan uygunluk belgesi almış kamu ve özel kuruluşların açacağı gemoloji laboratuvarları tarafından düzenlenecek sertifikalara sahip kıymetli ve yarıkıymetli taşlar işlem görür. Madde 4. Borsada kıymetli taşların alım satımı işlemleri Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek işlem esasları dahilinde özel olarak tanımlanan kıymetli ve yarıkıymetli taşlara göre gerçekleşir. Ancak kıymetli taşlar için de borsa takas merkezince müşteri talepleri ve stok imkanları göz önüne alınarak kabul ve teslimi ayrıca düzenlenebilir. Madde 5. Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Madde 6. Bu Kararı Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür. Hazine Müsteşarlığından: KIYMETLİ MADENLER BORSASI ÜYELİK BELGESİ VERİLME ESASLARI İLE KIYMETLİ MADENLER BORSASI ARACI KURUMLARININ KURULUŞ VE FAALİYET ŞARTLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK TASLAĞI
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 7 Madde 1. Kıymetli Madenler Borsası Üyelik Belgesi Verilme Esasları ile Kıymetli Madenler Borsası Aracı Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyet Şartlarına İlişkin Yönetmeliğin 3. maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aşağıdaki yeni fıkra eklenmiştir; " Bu Yönetmelikte düzenlenen aracılık faaliyetleri Müsteşarlıktan Borsa'da işlem yapmak üzere faaliyet izni almaları kaydıyla ve ilgili mevzuat hükümlerindeki sınırlamalar saklı olmak üzere; bankalar, yetkili müessesseler, özel finans kurumları, süstaşları üretimi veya pazarlaması faaliyetinde bulunan yurtiçindeki kamu ve özel kuruluşlar ile yurtdışında yerleşik kişi ve kuruluşlar tarafından yapılır. Borsa'ya, yalnızca kıymetli taş ithalatını ve alım satım işlemlerini sürdürmek üzere Müsteşarlıktan faaliyet izni almak suretiyle yurtiçindeki gerçek ve tüzel kişiler de üye olabilirler. Madde 2. Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Madde 3. Bu Yönetmelik hükümlerini Başbakan yürütür. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Mücevher ve takı üretiminde soy metal dışındaki ana bileşenini oluşturan süstaşları (kıymetli ve yarıkıymetli mücevher taşları) ile ilgili potansiyelin ve piyasa yapısının belirlenmesi, Türkiye de süstaşı ticaretinin gelişimini sağlamaya yönelik özellikle kıymetli taş alım satım işlemlerinin hayata geçirilmesi için ülkemizde mevcut yasal yapının ve işlem şartlarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Yapılan incelemelerin sonucunda bir takım temel değişiklikler sonrasında, Dünya piyasalarındaki mevcut elmas borsalarına benzer bir borsa yapısının Türkiye de de kurularak Kıymetli Taş İşlemleri adı altında açılabileceği, bu tip bir kıymetli taş işlemlerinin kuruluşunun teorik olarak mümkün olduğu, ayrıca borsa işletmecilerine ve Türkiye de de halen kayıt dışı işleyen kıymetli taş piyasasına da bir çok yönde faydalı olacağı düşünülmektedir. Öncelikle bu tip bir girişimin Belçika ve Çin Elmas Borsalarının gelişiminde gözlendiği gibi devletçe yapılacak hukuki düzenlemeler ile yardım alması gerekmektedir. Dünyanın çeşitli ülkelerinde faaliyet gösteren kıymetli taş borsalarının önde gelenlerinin ortak özelliği, borsalarında işlem görmek üzere ithal edilen taşları ticari tarifelerden, Katma Değer ve Tüketici Vergilerinden muaf tutmalarıdır. Kıymetli taşlar konusunda KDV oranının Bakanlar Kurulu Kararı ile %26 dan %1 e indirilmiş olması, Uluslararası taş piyasasında Kimberley Süreci olarak bilinen, ham elmas ticaretine düzenleme getiren sisteme Türkiye nin de dahil edilerek, Türkiye nin Kimberley Süreci Sertifika Sistemi ne Katılmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanunun, 20 Ekim 2004 tarihinde kabul edilmesi ve 27 Ekim 2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmesi önemli bir yasal düzenlemedir. Kambiyo mevzuatında yapılacak diğer düzenlemeler sonucunda kıymetli taşların borsa bünyesinde piyasa ortamında işlem görmesi imkanı sağlanabilecektir. Bu amaçla; Deklarasyon gereği, Kimberley Süreci ni kabul eden Türkiye nin, kendi ulusal yasama organından bu sertifikasyon sistemini kabul ettiğine dair bir kararın çıkartılması.
Murat HATİPOĞLU-Sezai KIRIKOĞLU 8 TS 6173 ve TS 6174 standartlarından yararlanarak hazırlanacak Kıymetli Taşlar Borsasında İşlem Görecek Taşların Standartları Hakkında TEBLİĞİN Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanması. Kıymetli Taşlar Borsası Üyelik Belgesi Verilme Esasları ile Kıymetli Taşlar Borsası Aracı Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyet Şartlarına İlişkin YÖNETMELİĞİN Aracı Kuruluşlar başlıklı üçüncü maddesinin yurtiçindeki gerçek ve tüzel kişilerin de üye olabilecekleri şekilde yeniden düzenlenmesi. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar Türk Parasını Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ın ikinci maddesinde yer alan kıymetli taş tanımının yapılarak gerek duyulur ise detaylandırılması ve standartlarının tespiti ile, yedinci maddesinde kıymetli taşların ithalatının da yalnızca kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydı ile borsa üyesi aracı kuruluşlar tarafından yapılabileceği hususunda düzenleme yapılarak, borsada işlem görmesine ilişkin zorunluluk getirilmesi gibi kanuni düzenlemelerin yapılması sonucunda, borsa bünyesinde kıymetli taş alım satım işlemlerinin gerçekleştirilmesine başlanılarak söz konusu işlemlerin kayıt altına alınması sağlanacak ve beraberinde ülke ekonomisine önemli oranda ek bir katma değer yaratacaktır. Hazine Müsteşarlığı 32 Sayılı Karara dayanarak, ham elmasın ithal ve ihracı işlemlerinde İstanbul Altın Borsa sını yetkili kıldı. İstanbul Altın Borsa sı konuyla ilgili çalışmalarını, Borsa bünyesinde bir Kıymetli Taş Piyasası kurma çalışmalarına paralel olarak yürütüyor. YARARLANILAN KAYNAKLAR Hatipoğlu, M., (2003), Elmas, Kıymetli Renkli Taşlar, İnci, İzmir, S.154-167. Hatipoğlu, M., (2004), Süstaşları Mineralojisi, İzmir, S.10-17. TS 6173 Kıymetli ve Yarıkıymetli Süstaşları-Sınıflandırma, (1998), Ankara. TS 6174 Kıymetli ve Yarıkıymetli Süstaşları-Terimler, (1998), Ankara. Ülkemizde Kıymetli Taş İşlemlerinin Kayda Alınması ve İstanbul Altın Borsası Kıymetli Taş İşlemleri Projesi, (2002), İstanbul.