SOĞANIM NEDEN BENĐ AĞLATIYOR?

SOĞANIM NEDEN BENĐ AĞLATIYOR?

Günlük k yaşamda amda karşı şımıza çıkan olay: Soğan doğrarken gözlerimiz g neden yaşar arır? r? Bu olayın n kimyasal olarak açıklamasa klaması nedir? Kimya ile ilişkisi: Soğan anın n kesilmesiyle açığa ığa çıkan sülfs lfürlü bileşiğin in (prenco( prenco) ) yükseltgenmesi y ve hidrolize uğramasu raması sonucu gözlerimizi g yaşartan artan bu günlg nlük k olaydan yararlanarak REDOKS tepkimelerini ve HĐDROLH DROLĐZ Z olayını anlatırım 9.Sınıf f Kimya MüfredatM fredatında yer almaktadır

HEDEF VE DAVRANIŞLAR

HEDEF1; ; Kimyasal reaksiyonları ve çeşitlerini kavrayabilme DAVRANIŞLAR; Kimyasal reaksiyonları ve çeşitlerini kavrayabilme 1) Kimyasal reaksiyon kavramını açıklar 2) Günlük k hayattan kimyasal reaksiyonlara örnek verir 3) Kimyasal reaksiyon çeşitlerini açıklara

HEDEF 2; Yükseltgenme Y ve indirgenme tepkimelerini kavrayabilme DAVRANIŞLAR; 1)Yükseltgenme indirgenme kavramlarını örnekler ile açıklara 2)Yükseltgen indirgen madde kavramlarını açıklar 3)Kimyasal reaksiyonlardaki yükseltgemeyiy Đndirgenmeyi gösterirg

HEDEF3; Hidroliz olayını kavrayabilme DAVRANIŞLAR; 1) Hidroliz olayını açıklar 2)Hidroliz olayını denklemlerle gösterirg 3)Zayıf f asit ve baz tuzlarının n hidroliz olmasını açıklar

SOĞAN DOĞRARKEN NEDEN GÖZLERG ZLERĐNĐZ YAŞARIR ARIR? BUNU ENGELLEMEK ĐÇĐN N NASIL TEDBĐRLER ALIRSINIZ?

DOĞRARKEN SĐZĐ AĞLATAN BAŞKA SEBZELER DE VAR MI?

SOĞAN DOĞRAMAK NĐÇĐN N N AĞLATIR??? A Bizi ağlatan a soğan anın n kokusu değil, soğan anın özü kesildiğinde inde soğandan salınan gazdır. Soğan doğrand randığında onu oluşturan hücreler de parçalan alanır. Soğan hücreleri h iki bölümden oluşur. ur. Bunlardan biri allinazlar olarak adlandırılan enzimleri içerirler. i Diğeri ise sülfid bileşiklerinden iklerinden oluşan aminoasitleri içerirler. i Soğan kestiğimizde imizde aynı zamanda soğan hücrelerini de keseriz. Soğan kesildiği anda allinaz enzimleri serbest kalır r ve bunun yanında nda Prensco Prensco diye bilinen sülfürlü bileşik ik açığa ığa çıkar. kar.allinaz ile prensco ile reaksiyona girer ve onu 1-1 propenil süllfenikasite parçalar. alar. Bu kararsız z bir yapıdır r ve LF enzimleri yardımıyla yla havada Propenil-S-oksite oksite yükseltgenir. Bu gaz diğer madde ile birlikte gözümüze g ze ulaştığı ığında hidroliz olurlar ve sülfürikasit oluşur.eser ur.eser miktarda oluşan bu sülfs lfürik asiti gözler nötralleştirmektirmek için in büyük b k miktarda su üretir. Yani soğan anı doğrayan kişi i ağlara lar

Sülfenik asit Sülfoksit O R S OH II R S R

KĐMYASAL REAKSĐYON NEDĐR? Bir kimyasal madde ısı veya elektrik gibi fiziksel etkenle veya başka bir kimyasal maddenin etkisi ile yeni bir veya birkaç maddeye dönüşebilir. d Bu şekilde kimyasal olaylarda madde değişmesi olayına kimyasal reaksiyon denir.

KĐMYASAL REAKSĐYON ÇEŞĐTLERĐ Redoks Bozunma Analiz Sentez Yer değiştirme Çökme Nötralleşme Yanma

YANMA BOZUNMA TEPKĐMELER MELERĐ SENTEZ YER DEĞĐŞ ĞĐŞTĐRME

REDOKS REAKSĐYON Yükseltgenme ve indirgenme reaksiyonlarının n birlikte gerçekle ekleştiği, i, elektron geçişinin inin olduğu u bir reaksiyondur. Söz S z konusu elektron geçişleri yükseltgen ve indirgen maddeler üzerinden gerçekle ekleşir. Bu şekilde ilgili (konjuge( konjuge) ) redoks çiftleri oluşur. ur. Redoks reaksiyonlarının n yürüyebilmesi y yebilmesi için i in iki çiftinin bulunması gerekir. Redoks reaksiyonları elektron geçişi i sırass rasında elementlerin yükseltgenme y basamaklarının n değişti tiği reaksiyonlardır. r.

Zn(k) (k) Zn +2 Zn + 2e- (yükseltgenme) +2 Cu(suda) Cu (suda) +2e +2e- Cu Cu(k) (indirgenme) ------------------------------------------------- +2 +2 Zn(k) + Cu(suda) Cu Zn(suda) Zn + Cu(k) (redoks tepkimesi)

Elektron veren madde yükseltgenir.(indirgendir) e- Elektron alan madde indirgenir.(yükseltgendir)

+ Li Li + e- + K K + e- +2 Ca Ca + 2e- + Na Na + e- Mg Mg + 2e- +3 Al Al + 3e- +2 +2 Zn Zn + 2e- +2 Fe Fe + 2e- ELEMENTLERĐN AKTĐFLĐK SIRASI YUKARIYA DOĞRU YÜKSELTGENME EĞĐLĐMĐNDE ARTIŞ OLUR. AŞAĞIYA DOĞRU ĐNDĐRGENME EĞĐLĐMĐNDE ARTIŞ OLUR. +2 Cd Cd + 2e- H 2H + 2e- 2 + + Ag Ag + e-

YÜKSELTGENME REAKSĐYONLARI 4 Fe + 3 O2 2Fe2O3

HĐDROLĐZ Bir tuzun suyla etkileşerek erek H+ ve OH- iyonu oluşturmas turmasına hidroliz(su ile ayrış ıştırma) denir. Hidroliz işlemi i suyu oluşturan hidrojen ve oksijen elementlerinin birbirinden ayrılmas lması ile sonuçlanan bir işlemdir. i Hidroliz işleminin i olabilmesi için i in su ile bir etkileşimde imde bulunan kimyasalın n bir şekilde suyun içine ine geçmesi gerekir. Bir tuzun su ile hidroliz olabilmesi için i in yapısında zayıf f asit anyonu yada katyonu bulunması gerekir. Kuvvetli asit ve bazdan oluşan tuzlar suda hidrolize uğramaz.

Na + + Cl - +H 2 O Tepkime olmaz NH 4 + + H + H 2 O NH 3 + H + H 3 O +

ÖĞRENME ÖĞRETME YÖNTEM Y VE TEKNĐKLER KLERĐ GÜDÜLEME Öğrencilerin kimyasal reaksiyonlar konusuyla ilgili ne bildiklerini öğrenmeye çalışırım. Çevremizde her an gerçekle ekleşen en milyonlarca tepkimenin canlılar ların n yaşant antısındaki ndaki önemini bilip bilmediklerini sorarım.so m.soğan doğrarken neden gözlerimizin g yaşard ardığını araştırmalar rmalarını isterim.bu şekilde öğrencileri güdüleyerek öğrencilerin derse tam katılımını sağlamay lamayı amaçlar larım.

KEŞFETME Öğrencilere son doğrad radıklarında ne gibi etkileri gözlemlediğini ini sorarak günlg nlük k yaşamda amda ki Bu olayı anlatmalarını isterim Bir sonraki derse soğan doğrarken insanların neden gözlerinin g yaşar arır? r? sorusunun cevabını araştırma rma ödevi olarak veririm

ARAŞTIRMA Sınıfta grup oluşturup her bir grubun soğan anın göz z yaşart artıcı etkisinden korunmak için i in ne gibi önlemler alınmas nması gerektiğine ine dair bir proje hazırlamalar rlamalarını isterim Bireysel çalışma olarakta öğrencilerin soğan dışında başka hangi sebzelerin bu göz g z yaşartma artma etkisine sahip olduğunu unu araştırmalar rmalarını isterim soğan doğrarken insanların n neden gözlerinin g yaşar arır? r? sorusunun cevabını araştırma rma ödevi olarak veririm

TARTIŞMA soğan doğrarken insanların n neden gözlerinin g yaşar arır? r? sorusunun cevabını araştırma rma ödevi olarak veririm Buldukları bilgileri sınıfta s tüm t öğrencilerle tartış ışarak ve varsa yanlış ışlarını tartış ışma sonunda düzelterek sorunun doğru cevabını anlatırım Öğrencilerin ne kadar öğrendiklerini tespit etmek için in konu hakkında sorular yöneltirimy

DENEY Konu hakkında yeterli bilgi verdikten sonra bilginin hatırlanmas rlanmasından ndan ziyade uygulanması için in sınıfta s bir soğan keserek etkilerini hem fiziksel yoldan görülmesini g sağlar hem de kimyasal olarak da tekrar anlatırım

ÖLÇME VE DEĞERLEND ERLENDĐRMERME HAZIRLIK SORULARI; Öğrencilerin konu ile ilgili araştırma rma yapmaları ve ders öncesi hazırl rlıklarını yapmaları için in hazırl rlık k soruları hazırlar rlarım Zaman geçtik tikçe e eski arabalar neden paslanır? Eskimiş ve uzun süre s kullanmadığı ığımız bisikletlerimizin pedallarını niçin in zor çeviririz?

SON TEST; Konu anlatımı ve deneylerden sonra yapılan ön n test tekrar uygulanır r ve öğrenci yetisindeki artışı gözlemlerim. Soğan anı keserken açığa ığa çıkan enzim hangisidir? Sülfoksit hangi aside dönüşür? d Soğan anın n doğranmas ranması esnasında nda niçin in gözlerimiz yaşar arır? r?

EŞLEŞTĐRME SORULARI; Öğrencilerin kavramları iyi bir şekilde kavrayabilmeleri için i in konuda ki önemli kavramları eşleştirmeli soru halinde öğrencilere sunarım. Anilaz gözü yaşart artır Sülfenik asit enzimdir Sülfürik asit karasızd zdır Sülfoksit sülfenik asite dönüşür

BOŞLUK DOLDURMACA Soğan anın n doğrand randığında onu oluşturan hücreler h parçalan alanır. Soğan hücreleri h iki bölümden b oluşur. ur. Bunlardan biri olarak adlandırılan enzimleri içerir. Öteki ise, bileşiklerinden iklerinden oluşan aminoasitleri içerir. i Kesilen soğan anın n dokusundan salgılanan lanan enzimleri soğanda bulunan sülfoksitleri aside dönüştürür. d r. asit ise kararsız z bir yapıya sahiptir ve kısa k sürede s uçucu u ucu olan dönüşür. d Bu gaz havada hızla h yayılır. Gaz gözümüze g ze ulaştığı ığında hidroliz olur ve eser miktarda oluşur ur

ÇOKTAN SEÇMEL MELĐ SORU Aşağıdaki maddelerden hangisi soğan doğrand randığında gözlerimizi g yaşartan artan maddedir? A)Sülfoksit B)sülf lfürik asit C)Sülfenik asit D) sin-proponetiyal proponetiyal-s-oksidoksid

SONUÇ; Günlük k yaşamda amda etrafımıza biraz dikkatli baksak her anımızda milyonlarca kimyasal tepkime gerçekle ekleştiğini ini fark edebiliriz. Gerçekle ekleşen en bazı kimyasal tepkimeleri gözlemleyemesek de sonuçlar ları bize varlığı ığını hissettirir. Aynı soğan anın n doğranmas ranmasıyla başlayan gözlerimizden g yaş akmasıyla gerçekle ekleşen en bir dizi tepkime gibi. Bu şekilde etkilerini gözlemledig zlemlediğimiz imiz günlg nlük k olayları özellikle kimya dersi ile ilişkilendirilmelidir. Günlük k yaşamda amda kimya her an karşı şımıza çıkmakta ve böylelikle b kimyanın önemi ortaya çıkmaktadır. Göz G z yaşartan artan bu basit olay bile bize kimyanın n hayatımızın n her zerresinde bulunduğunun unun büyük b k bir ispatıdır..

KAYNAKLAR www.biltek.tubitak.gov Kimya Eğitimi E 1, Hacettepe Üniversitesi Yayınlar nları 2006, Prof. Dr. Đnci MORGĐL www.kimyaevi.com www.kimyaokulu.com Analitik Kimya, Bilim yayınc ncılık k 5.Baskı, Skoog West Holler Genel Kimya, Palme yayınc ncılık k 8.Baskı,Petrucci

HAZIRLAYAN YASEMĐN N KÜÇÜK ÜÇÜK ÖZTÜRK