YER KABUĞU NELERDEN OLUġUR?(6.sınıf) Dünyayı oluşturan katmanların dıştan içe doğru sırası şu şekildedir; hava küre, su küre, taş küre, ateş küre, ağır küre. Hava Küre(Atmosfer): Yeryüzünün etrafını saran gaz karışımıdır. Su Küre:Dünyadaki bütün sular su küreye girer.okyanuslar, denizler, göller ve tüm sular su küreyi oluşturur. Taş Küre(Yer Kabuğu):Üzerinde yaşadığımız katmandır. Çeşitli yapıdaki kayaçlardan oluşmuştur. Üst kısımları yer yer toprakla örtülmüştür. Yer yer yükselti, düzlük ve çukurlardan oluşur. Kalınlığı her yerde aynı değildir.okyanusların dibinde ince,dağlık bölümlerde kalındır. Yer kabuğunun derinliklerine inildikçe sıcaklık artar.beş katman içinde en ince olanıdır. Ateş Küre:Yer kabuğunun altında bulunan kısımdır.yanardağlardan çıkan lavlar bu tabakadan gelir.bu bölge aşırı sıcak bir bölgedir ve bütün maddeler erimiş halde bulunur. Ağır Küre: Dünya'nın merkezinde bulunur.burada demir, nikel gibi yoğunluğu büyük olan maddeler yer alır. Çekirdeğin sıcaklığının 4000 45000 C nin üstünde olduğu sanılmaktadır. Bu sıcaklıktaki bütün maddelerin buhar halinde bulunması gerekir. Fakat büyük basınç altındaki çekirdeğin sıvı kalamayacağı, katı durumda olduğu sanılmaktadır.
KAYAÇLARI SINIFLANDIRALIM Kayaçlar çeşitli mineraller ve organik maddelerden oluşmuş katı birikintilerdir. Kayaçlarla ilgilenen bilim dalına petroloji adı verilir. 1. Magmatik kayaçlar 2. Tortul kayaçlar 3. Başkalaşım kayaçları 1.Magmatik Kayaçlar Ateş kürenin yapısında bulunan erimiş haldeki magmanın yeryüzünde ya da yer kabuğunun derinliklerinde soğuyarak katılaşmasıyla ol uşan kayaçlara magmatik kayaçlar denir. 2.Tortul kayaçlar Magmatik kayaçların, sıcaklık değişiklikleri, yağışlar,rüzgarlar gibi dış etkenlerle küçük parçalara bölünmesiyle oluşan kayaçlardır. Bu küçük parçalara tortu denir.tortullar göl, deniz, çukur gibi uygun ortamlara rüzgar veya akarsu aracılığıyla taşınarak tortullaşırlar.tortullar üst üste tabakalar oluştururlar,üst üste tabakalar arttıkça alt tabakalarda ağırlık artar ve baskı oluşur. Zamanla, sıcaklık ve basınçla tortul kayaçlar oluşur.tortul kayaçların içinde bol miktarda fosil (canlı kalıntılar) bulunur. Tortul kayaçları oluşumlarına göre üçe ayırıyoruz: a) Mekanik tortullar Sürüklenen kayaların bir yerde toplanmasıyla oluşurlar.sürüklenmeyi rüzgar, su, sıcaklık gibi dış etkenler sağlarlar.örnek olarak kumlar,killer,çakıllar verilebilir.
MADENLER Yerkabuğunun farklı derinliklerinde bulunan ve ekonomik değer taģıyan mineral bileģimlerine maden denir. BaĢlıca Madenlerimiz Demir Kullanım alanı oldukça geniģ olan bir madendir, çelik üretiminde kullanılır. Bakır Bakırın kolay iģlenmesi ve iletken bir metal olması nedeniyle kullanım alanı geniģtir. Kap kacak yapımında kullanılmıģtır. Bakırın elektriği iyi iletmesi nedeniyle elektrik-elektronik sanayisinde, makine, mutfak ve süs eģyaları yapımı gibi alanlarda kullanılmaktadır. Krom Krom, demirin sertleģmesinde ve paslanmaz çelik elde edilmesinde kullanıldığı için demir-çelik sanayisinin önemli bir ham maddesidir. Paslanmaz çelik savaģ sanayisinde, iģ makineleri, gemi, uçak vb. araçların makine ve motorlarının yapımında kullanılır. Kükürt Tarım alanlarının ilaçlanmasında, gübre ve sülfirik asit üretiminde kullanılmaktadır. En önemli kükürt yatağı olan Keçiborlu daki (Ġsparta) iģletmeler kapatıldığı için ihtiyacımız petrol rafineleri artıklarından ve ithalat yoluyla karģılanmaktadır. Zımpara TaĢı Sert bir taģ olduğu için yüzeylerin cilalanması, düzleģtirilmesi ve parlatılmasında kullanılır. Tuz Tuz, ülkemizde bol miktarda bulunur. Ülkemizdeki tuz üretimi denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir. LületaĢı Küçük süs eģyaları, takı ve pipo gibi eģyaların yapımında kullanılan lületaģı EskiĢehir de çıkarılmaktadır.
TOPRAK Yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakaya toprak denir. Toprak, yerkabuğunu oluşturan kayaçların aşınması ile ortaya çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşur. Toprağın içinde geniş bir canlılar topluluğu bulunur ve toprak, bitkilerin yaşamasını ve beslenmesini sağlar. Toprak, sıcaklık değişimi, yağış ve rüzgar gibi dış olayların etkisi altında zamanla kayaçların parçalanıp ufalanmasıyla oluşur. Topraklar, yapılarına göre 4 gruba ayrılır: a) Kumlu Toprak : Hafif ve su tutma özelliği olmayan topraklara kumlu toprak denir. Bu tür topraklar suyu kısa sürede tabana ulaģtırırlar. b) Humuslu Toprak : Bitki ve hayvan kalıntılarının çürümesiyle oluģan, koyu renkli, yumuģak ve su tutabilen verimli toprağa humuslu toprak denir. Bu tür topraklar kavrulduğunda içinde canlı kalıntısı bulundurduğu için yanık kokusu verir. Humuslu toprak, tarım için en elveriģli toprak çeģididir. c) Killi Toprak : Ağır, su tutabilen, zor iģlenen, kil bakımından zengin olan, asitlerden etkilenmeyen ve ısıya dayanıklı toprak çeģidine killi toprak denir. Killi topraklar kavrulduklarında sertleģirler. Killi topraklar, kiremit, tuğla, seramik ve çömlek yapımında kullanılırlar.
d) Kireçli Toprak : Açık renkli, su tutmayan, gevģek yapılı ve yapısında kireç bulunduran toprağa kireçli toprak denir. Kireçli toprak tarıma elveriģli değildir. YER ALTI SULARI NASIL OLUŞUR? Yeryüzüne inen suların büyük bir kısmı kumlu ve çakıllı katmanlardan (yeryüzünden) geçerek daha alt kısımlardaki geçirimsiz killi tabakaların üzerinde birikir. Bu sulara yer altı suları denir. Yer altı suları yağıģlar, akarsular, göller, eriyen kar ve buz sularından beslenir. Yer altındaki su, toprağın özelliğine göre farklı derinliklerde bulunur ve pompalanarak yeryüzüne çıkartılır. Bu sular endüstride, tarımda, hayvancılıkta kullanılmakla beraber içme suyu olarak da kullanılabilir. Ayrıca yer altı sularının bazı hastalıkları tedavi etme özelliği olduğu bilinir. Bu nedenle insanlar özellikle termal su kaynaklarına giderek bu sularla yıkanırlar. Su doğal olarak yer yüzeyine çıkabilir, suyun çıktığı yere kaynak adı verilir. Suları ılık veya sıcak olan kaynaklara termal kaynak denir. Sıcak su kaynakları olarak kaplıca (ılıca) kaynakları ve çamur kaynakları örnek verilir.
Yer üstü suları 1.Okyanus: Kıtalar arasında büyük çukurları kaplayan geniģ ve derin su kütlesi. 2.Deniz: Yer kabuğunun çukur bölümlerini kaplayan, birbirleriyle bağlantılı, tuzlu su kütlesi. 3.Göl: Kapalı havzalarda yer alan geniģ, durgun su kütlesi. 4.Akarsu: Yerin altında ya da üstünde, kıyıları az çok belirgin bir yatak içinde akan su kütlesi. SU NEDEN ÖNEMLİ? Susuz yaşam mümkün değildir. İnsan gıda almadan haftalarca yaşayabilir fakat su içmeden, birkaç gün yaşamını sürdürebilir. 1. Su, vücudu içten temizler. Saç, deri, tırnaklar bunların hepsinin sağlıklı ve temiz olması için suya ihtiyacımız vardır. 2. Su iyi bir çözücüdür. Bu sebeple birçok biyolojik tepkime sulu ortamlarda gerçekleģir. 3. Su temizleyicidir. Annelerimizin temizlik yaparken suyu kullanması bundandır.suyun binlerce faydası vardır