B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ

B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ ÜLKE RAPORU Samet ACAR

İÇİNDEKİLER Genel Bilgiler...1 Genel Ekonomik Durum 5 B.A.E Dış Ticareti..9 B.A.E-Türkiye Dış Ticareti.12 B.A.E Doğal Taş Sektörü 16 B.A.E-Türkiye Doğal Taş Ticareti.19 Doğal Taş İhracatına Uygulanan Vergi Oranları 21 B.A.E. Müteahhitlik ve İnşaat Sektörü.21 Pazar ile İlgili Bilgiler 23 İşadamlarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar 24 Önemli Fuarlar.26

Nüfus : Yüzölçümü : 7,5 milyon (EIU 2012 tahmin) 83.600km 2, Adalar hariç yüzölçümü 77.700 km 2, Topraklarının %97 si çöldür. Başkent : Abu Dhabi Kişi Başına Düşen Milli Gelir : 56.634 Dolar (2012 EIU tahmin, Satın Alma Gücü Paritesi) Döviz Kuru : 1 ABD $ = 3,67 Dh Başlıca Şehirler : Dubai, Abu Dhabi, Şarjah, Ras al-khamiah, Ajman, Fujairah, Umm al-qaiwain Telefon Kodu : +971 Genel Bilgiler Coğrafi Konum Birleşik Arap Emirlikleri Arap Körfezi'nin ortasında yer almaktadır. Kuzeyden Arap Körfezi, batıdan Katar ve Suudi Arabistan Krallığı, güneyden Umman Sultanlığı ve Suudi Arabistan Krallığı ve doğudan Umman Körfezi'ne sınır komşusudur. Siyasi ve İdari Yapı Başkenti Abu Dhabi olan Birleşik Arap Emirlikleri, yedi emirlikten meydana gelen bir federasyondur. (Abu Dhabi, Dubai, Şarjah, Ras al-khamiah, Ajman, Fujairah, Umm al- Qaiwain). Şeyh Khalifa bin Zayed al-nahyan, ülkenin kuruluş tarihi olan 1971 yılından beri yönetimde olan babası Şeyh Zayed bin Sultan al-nahyan ın ölümü üzerine 2004 yılından ülkenin ve Abu Dhabi nin başına geçmiştir. Ülkenin ikinci büyük Emirliği olan Dubai nin yöneticisi Şeyh Muhammed bin Rashid al-maktoum ise ülkenin Başbakanı konumundadır. Abu Dhabi Abu Dhabi Emirliği, yedi emirlik içerisinde en büyük olanıdır. Emirlik, ülke topraklarının yaklaşık %86 sını kaplamaktadır. BAE, 200'e yakın adayı ihtiva etmekte olup, Abu Dhabi de 1

bu adaların biri üzerine kurulmuştur. Ülke nüfusunun yaklaşık üçte biri Abu Dhabi de bulunmaktadır. Dubai BAE'nin ticaret ve turizm merkezi olan Dubai, yıllardır Doğulu ve Batılı iş adamları arasında bir bağlantı noktası olmuştur. Toplam alanı 3.885 km 2 olup, BAE topraklarının %5 ini oluşturmaktadır. Şehir 20 km uzunluğunda bir haliç ile ikiye ayrılmıştır. Burj Dubai tarafında Dubai idari ofisleri, büyük şirketlerin ofisleri, bankalar, gümrük ve liman idaresi bulunmaktadır. Dubai'nin kuzeyi ise Deira olarak adlandırılmakta olup, bu bölgede büyük ve irili ufaklı alışveriş merkezleri, okullar, marketler ve oteller bulunmaktadır. Dubai, BAE içindeki ikinci büyük emirliktir. Emirlik in büyük bir çoğunluğu oturulamaz durumda olan çöl iklimine sahip olmasına rağmen, Dubai şehri metropolitan bir yapıya sahiptir. Arapça resmi dil olup, İngilizce de yaygın biçimde konuşulmaktadır. Sheikh Rashed bin Saeed al-maktoum petrol sanayisini geride bırakacak şekilde ülkeyi ticarete açmayı başarmıştır. Hong Kong ve Singapur dan sonra bölgesel ve uluslararası arenada en önemli merkezlerden biri olma hedefi ile yola çıkan Dubai, bölgesel anlamda bu hedefini gerçekleştirmiş ve diğer Körfez ülkeleri arasında en önemli ticaret ve hizmet merkezi olarak öne çıkmayı başarmıştır. BAE nin ticaret sistemi reeksporta dayalı olup, kayıtlı reeksportun yaklaşık %85 i Dubai tarafından gerçekleştirilmektedir. 1985 yılında faaliyete geçen ve bölgenin en büyük serbest bölgesi olan Dubai deki Jebel Ali Serbest Bölgesi, dünyada ISO 9002 belgesini alan ilk serbest bölgedir. En modern ve gelişmiş haberleşme ve ulaşım ağlarının bulunduğu bölgede yatırımcılardan gelir vergisi ve servet vergisi alınmamakta, ayrıca kurumlara 50 yıl süreyle kurumlar vergisi muafiyeti uygulanmaktadır. Sharjah Sharjah, BAE'nin üçüncü büyük emirliğidir. Dubai'nin tam kuzeyinde yer alan ve Sheikh Sultan bin Mohammad al-oassimi tarafından yönetilen Sharjah ta İslami gelenekler sürdürülmektedir. Yakın zamanlarda Orta Doğu'nun kültür merkezi olma yolunda adımlar atılmakta, eğitim ve kültür alanında gelişmeler yaşanmaktadır. Ajman Ajman, BAE'nin en küçük emirliği olup, sadece 250 km 2 'lik bir alanı kaplamaktadır. Emirlik in büyük bir kısmı Basra Körfezi kıyısında ve Sharjah'ın hemen kuzeyinde yer almaktadır. Ajman da, içinde iki küçük yerleşim bölgesi bulunan Masfut ve Manama adı verilen adalar bulunmaktadır. Eski çağlardan beri yerleşime uygun topraklara sahip olan Ajman, yakın zamanda bir balıkçı köyü olarak ünlenmiştir. BAE ile birleşmesinden sonra Sharjah ve Dubai'deki gelişmelerden 2

burası da nasibini almıştır. Ajman doğal gaz ve petrol kaynakları açısından fazla zengin olmayan, ucuz ve sakin bir şehirdir. Ras al-khaimah MÖ 2000 yıllarında kurulan Ras al-kaimah, önemli bir liman kenti ve tarım merkezidir. Digdagga Khaimah'ta kurulan modern çiftlikte süt ürünleri üretilmekte, hayvancılık ve tavukçuluk yapılmakta, meyve ve sebze üretilmektedir. Ras al-kaimah tan çoğunlukla hammadde (inşaat taşları, patlayıcılar ve ilaçlar) ihracatı yapılmaktadır. Şehirde keşfedilen sınırlı sayıdaki petrol alanlarında yapılan üretim günlük 10.000 varile ulaşmıştır. Turistler için ise Ras al-kaimah'ta arkeoloji, etnoloji ve tarih müzesi bulunmaktadır. Umm al-quwain Kıyıdan devam eden kara yolu üzerinde bulunan Umm al-quwain, küçük bir Emirliktir. Petrol bulunmadan ve emirlikler birleşmeden önce izole edilmiş ve fakir bir Emirlik olan Umm al-ouwain'in altyapısında ve iş imkanlarında son yıllarda ilerleme kaydedilmiştir. Emirlik te bulunan Ahmet bin Rashid Limanı uluslararası standartlarda olup, 115 metreden 400 metreye kadar uzanan dört rıhtıma sahiptir. Umm al-ouwain de 1987 yılında kurulmuş olan bir serbest bölge de bulunmaktadır. Modern bir ulaşım ve telekomünikasyon sisteminin yanında modern bir hastane ve yerel radyo istasyonuna da sahip olan Emirlik in tarihi kuleleri, kaleleri, geleneksel at ve deve güreşleri turistlerin ilgisini çekmektedir. Fujairah Fujairah, Umman Körfezi nde yer alan tek emirliktir. Dağlık alanların eteğinde dar bir alanda yer alan Fujairah, bozulmamış plajları ile ünlüdür. Balıkçılık, atçılık ve dalış gibi aktiviteler yaygındır. Fujairah Limanı 1982 yılında inşa edilmiş olup, konteyner taşımacılığına ve Arap yarımadasının ihtiyacına yönelik olarak küçükbaş ve büyükbaş hayvan taşımacılığına uygundur. Emirlik içinde uluslararası bir havaalanı ve çok sayıda küçük sanayi yatırımı bulunmaktadır. Mermer, fayans, ayakkabı ve çimento fabrikaları bu işletmelerden bazılarıdır. Nüfus ve İşgücü Yapısı BAE nüfusu sürekli artış göstermektedir. 1980 yılında 1 milyon olan nüfus 2012 yılında 8,3 milyona ulaşmıştır. Nüfusun %39 u Abu Dhabi, % 29 u Dubai, % 18 i Sharja ve % 14 ü diğer emirliklerde yaşamaktadır. Ülkede orta yaş nüfus grubu (ortalama 32,6 yaş grubu) artmaktadır. Doğum oranı bölgesel ortalamanın altında olup sürekli olarak düşmektedir. 2011 yılında doğum oranı 1000 kişide % 9,9 dur. BAE nin toplam nüfusun %80 ini yabancılar oluşturmaktadır. Yabancı nüfus oranı sürekli artmaktadır. Ülkede çalışanların % 90 nı da yabancılardır. Yabancı nüfusun dağılımı Hintliler 3

(%29), Pakistanlılar (%20), Bangladeşliler (%13), Filipinliler (%10), diğer Araplar (%12), İranlılardan (%2) ve diğer yabancılardan (%4) oluşmaktadır. BAE de başlıca işgücü kaynağını oluşturan Asya kökenli göçmenler, başta inşaat olmak üzere emek yoğun sektörlerde düşük ücretler karşılığında işçi olarak çalışırken; Arap kökenliler kamu kurumlarında memur olarak istihdam edilmekte; Avrupalılar ise özel şirketlerde yönetici veya danışman kadrolarında görev almaktadırlar. Ülkede son yıllarda göçmen işçilerin yerini BAE vatandaşlarının alması fikrine giderek sıcak bakılmaktadır. Çalışan BAE vatandaşlarının %88 i kamu sektöründe istihdam edilmekte, bunların da %56 sı polis teşkilatında ya da askeri kuvvetlerde görev yapmaktadır. BAE nüfusunun yaklaşık %40 ının 21 yaş altı kişilerden oluştuğu dikkate alındığında, işsizliğin ilerleyen yıllarda BAE vatandaşları için önemli bir sorun teşkil etmesi muhtemel gözükmektedir. Doğal Kaynaklar ve Çevre Çöllerin ve deniz kıyılarının birleşimi sonucunda ülkede yazları sıcak ve nemli bir hava görülmektedir. Hava sıcaklığı yazın 46 dereceye kadar çıkabilmekte ve %100 nem hissedilebilmektedir. Kışları ise ülkeye ılıman iklim hakim olmakta ve sıcaklık 14-23 C arasında değişmektedir. Zaman zaman yaşanan kum fırtınalarının dışında sel, kasırga ve deprem gibi doğal afetlere rastlanmamaktadır. Su kıtlığı son yıllarda BAE için önemli bir sorun haline gelmiştir. Yeraltı sularının yetersizliği ve su talebinin karşılanmasındaki güçlükler nedeniyle, kullanılan suların %80 i deniz suyunu arıtma tesislerinden karşılanmaktadır. BAE de her emirlik kendi elektrik ve su sistemlerini işletmekte olup, son yıllarda elektrik şebekelerinin birleştirilmesi gündeme gelmiştir. BAE nin sahip olduğu en önemli kaynaklar olan petrolün ve doğalgazın %90 ından fazlası Abu Dhabi de çıkarılmaktadır. BAE deki doğal gaz ve petrol rezervleri, OPEC içindeki en büyük beşinci rezervlerdir. Ayrıca Fujairah ve Ras al-khaimah ta bakır, Abu Dhabi de magnezyum ve kuzeydeki emirliklerde manganez çıkarılmaktadır. BAE nin doğal gaz rezervleri ise 213 trilyon ft3 ile dünyadaki en büyük beşinci doğal gaz rezervidir. Ham petrol rezervleri ise 97,8 milyar varildir. Söz konusu miktarın % 94 ü Abu Dhabi dedir. Federal Hükümet, Ağustos 1998 de BAE nin ilk ulusal çevre yasasını onaylamıştır. Yeni yasa ile birlikte emisyon hacmi üzerine kısıtlamalar getirilmiş ve bunun gibi birçok önlem hayata geçirilmiştir. Son yıllarda Abu Dhabi li yetkililer çevre bilincinin artırılmasına yönelik kampanyalar yürütmektedir. Ayrıca, dünyanın ilk sıfır-karbonlu ve sıfır-atıklı şehrinin Abu Dhabi nin merkezinde kurulacağı açıklanmıştır. Şehrin içinde araştırma merkezleri, laboratuvarlar, şirketler için ayrılmış dükkanlar, hafif imalat fabrikaları, bilim müzesi ve eğlence merkezlerinin kurulması planlanmaktadır. Otomobil kullanımının yasak olacağı, tamamen yenilenebilir enerjinin kullanılacağı ve çevresindeki tarlalarla kendi kendine yetebilmesi düşünülen bu şehirde yatırım yapacak olan firmalara vergi muafiyetinin yanı sıra 4

%100 mülkiyet ve fikri mülkiyet hakkının korunması gibi imkanlar sunulması düşünülmektedir. Genel Ekonomik Durum Ekonomik Yapı Serbest piyasa ekonomisinin hâkim olduğu Birleşik Arap Emirlikleri nin (BAE) ekonomik zenginliği büyük ölçüde Gayri Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yaklaşık % 38 ini oluşturan petrol ve doğal gaz üretimine dayanır. Bu ürünlerin fiyatlarındaki dalgalanma ekonomiye de yansımaktadır. Ülkenin başlıca ihraç ürünleri ham petrol, doğal gaz ve kurutulmuş balık, başlıca ithalat ürünleri makine ve taşıt araçları, kimyasallar ve gıdadır. BAE dünyanın 7. büyük petrol rezervlerine sahip olup, bu rezervlerin 97,8 milyar varil civarında bulunduğu tahmin edilmektedir. BAE deki petrolün %90 nından fazlası Abu Dabi Emirliği nde üretilmektedir. BAE nin günlük petrol üretimi 2,28 milyon varil civarındadır. Gerçekleştirilen yatırımlarla söz konusu miktarın 2014 yılında 3,06 milyon varile çıkarılması hedeflenmektedir. Dünyanın en büyük yedinci doğalgaz kaynaklarına (6,43 trilyon m 3 ) sahiptir. Ülke rezervleri: Abu Dabi (196 Tcf), Sharjah (10,7 Tcf), Dubai (4,1 Tcf) ve Ras Al Khaimah (1,1 Tcf ) emirliklerinde yer almaktadır. BAE Yönetiminin, ekonominin petrol ve petrol yan ürünleriyle doğalgaza bağımlılığının azaltılması için hükümetin üretim ve yatırımların çeşitlendirilmesi çabaları olumlu karşılanmaktadır. Bu çerçevede, BAE hükümetinin özellikle turizm, inşaat, havacılık, hizmet sektörü, finans ve otomotiv gibi sektörlere yatırım yapmaya başladığı gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, Abu Dhabi 2030 Planı çerçevesinde 200 milyar dolar yatırım yapılması öngörülmektedir. BAE nin ülke gelir kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik devlet politikası ve özel sektörde yaşanan canlanma neticesinde petrol-dışı gelirlerin milli gelirdeki payı gittikçe artmaktadır. Ülke GSMH nin % 7,6 sını imalat sanayi üretimi oluşturmadır. Söz konusu üretimin 2025 yılına kadar GSMH nin % 25 ni oluşturması için yatırımlar devam etmektedir. BAE, Mart 2010 da ülkenin farklı ulaşım ağlarını birbirine bağlamayı planlayan bir demiryolu projesi tasarladığını açıklamıştır. 1500 km uzunluğunda olması öngörülen demiryolu projesinin Suudi Arabistan sınırındaki Ghuweifat ile Umman sınırındaki Al Ain ı birbirine bağlayarak KİK demiryolu ağının da bir parçasını oluşturması öngörülmektedir. BAE Bakanlar Kurulu, ülkenin 50. kuruluş yıldönümüne rastlayan 2021 yılı için hedeflerini ortaya koyan Milli Şart adlı bir belgeyi kabul etmiştir.. BAE ye bağlı emirliklerden birisi olan Dubai, bulunduğu coğrafyada ticaret, finans ve turizm merkezi olma stratejisi izlemektedir. Pazar olarak küçük olduğundan, dış ticareti reeksport a dayanmaktadır. Liman ve serbest ticaret bölgeleri alt yapı olarak gelişmiştir. Önde 5

gelen mal tedarikçileri Çin ve Japonya, başlıca satış yaptığı pazarlar ise İran, Irak, Hindistan, Doğu Afrika ve KİK ülkeleridir. BAE Hükümeti son dönemde elde ettiği deneyim ve sermaye birikimi sayesinde dış pazarlarda yatırıma yönelmiştir. Hükümet sahip olduğu kamu şirketleri aracılığıyla çeşitli ülkelerde telekom ve sanayi şirketleri ile bankalar satın almaktadır. Ayrıca, bahse konu kamu şirketlerinin liman, serbest bölge işletme, turizm ve gayrimenkul geliştirme gibi projeler aracılığıyla gelişmekte olan ülkelere yatırım yapmaya yöneldiği dikkati çekmektedir. Ekonomik Performans Ülkede petrolün çıkarılmaya başlandığı 1958 yılından bu yana Birleşik Arap Emirlikleri nin ekonomik performansı petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara göre değişiklik göstermiş; sanayi üretimi ve ihracat bu dalgalanmalardan doğrudan etkilenirken, harcamalar ve faiz oranları dolaylı biçimde etkilenmiştir. Ekonomideki genişlemede, ihracat gelirlerindeki artışın yanı sıra yatırımlardaki ve özel tüketimdeki artışın da etkisi olmuştur. Böylece, ülkede yaşayanların refahı artmış, kredi olanaklarından yararlanma kapasitesi yükselmiş, hızlı nüfus artışının etkisiyle tüketimde de hızlı bir artış meydana gelmiştir. BAE hükümetinin, yeni projelere yönelik harcamaları artırmasıyla birlikte 2013 ve 2014 yılları GSMH büyüme hedeflerinin %3,7 ve %4,7 gibi daha yüksek oranlarda gerçekleşmesi beklenmektedir. 2014 yılından sonra ise 2015 ve 2017 yılları arasında, petrol dışı sektörlerde hızlanan faaliyetler nedeniyle ekonomik büyümenin %5,2 ve %6,3 gibi yüksek oranlarda gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2012 yılında günlük petrol üretiminin ortalama 2,65 milyon varil olduğu tahmin edilmekte olup; 2016 ve 2017 yıllarında üretimin daha fazla artması ve 2017 yılında günde ortalama 3,15 milyon varile ulaşması beklenmektedir. Petrol üretimindeki artışın, ülkenin yatırım kapasitesini büyütmesiyle birlikte takip eden yılarda BAE nin ihracat hacminin de büyümesi beklenmektedir. Diğer taraftan hizmet sektöründe özellikle turizm alanında yeni pazarların ve yeni ürünlerin devreye sokulmasıyla BAE turizm sektöründe büyüme artacaktır. Ülke havayollarının yeni uçaklar satın alması ve uluslararası havayolları şirketleriyle yapacakları işbirliklerinin turizm sektörüne büyük katkı yapması söz konusudur. 6

Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler 2011a 2012b 2013c 2014c GSYİH (Nominal, milyar ABD $) 338.644 392.168 454.920 514.647 Reel GSYH deki artış (%) 4,2 3 3,7 4,7 Tüketici Fiyat Enflasyonu (orta) 0,9 1,1 2,2 2,8 İhracat fob (milyar ABD $ ) 281,6 302,3 320,1 349,6 İthalat fob (milyar ABD $) 202,1 220,3 237,9 261,7 Döviz Kuru KD: US$ (av) 3,67 3,67 3,67 3,67 Kaynak: Economist Intelligence Unit, UAE Country Forecast 2013 a (gerçekleşen), b (tahmin), c (öngörü) 2011 yılında reel GSMH %4,2 büyümüş olup; 2012 yılında GSMH nin %3 oranında büyümüş olduğu tahmin edilmektedir. 2013 yılında ise %3,7 oranında büyüme beklenmektedir. Turizm, lojistik ve imalat sanayi gibi petrol dışı sektörlerde, 2012 yılında %3,5 reel büyüme gerçekleşmiştir. 2012 yılında, Abu Dhabi ekonomisi %4 büyürken, Dubai %5 gibi büyük bir oranda büyüme kaydetmiştir. Kuzeydeki ekonomisi zayıf olan emirliklere yapılan kamu harcamaları artmıştır. Resmi rakamlara göre 2011 yılında %4,5 olan işsizlik oranının 2012 yılında %4,2 ye düştüğü tahmin edilmektedir. Resmi olmayan kaynaklar ise emirlik vatandaşları arasında %14 lük işsizlik olduğu ve özellikle kuzey emirliklerinde bu durumun ağırlıklı olarak hissedildiğini belirtmektedir. Hükümet ekonomiyi farklılaştırma çalışmalarını uzun dönemde önemli oranda gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. 2030 yılında, GSMH nın %64 nün petrol dışı sektörlerden oluşacağı tahmin edilmektedir. Dubai deki finans krizi: Ekonomisi çoğunlukla re-export, emlak, inşaat ve turizme dayalı olan Dubai Emirliği yaşanan son küresel krizden etkilenmiştir. Mega projelerin finansmanının yabancı sermaye ve uluslararası piyasalardan borçlanma yoluyla sağlanması Dubai nin 2008 mali krizinden doğrudan etkilenmesine yol açmıştır. Mali krizin etkisiyle ticari işlemlerin azalması, kriz öncesinde başlatılan projelere ilişkin anlaşmaların kriz nedeniyle uygulanamaz hale gelmesi ve vadesi gelen yüksek düzeydeki borçların finansmanında yaşanan zorluklar Dubai yi mali destek arayışına itmiştir. 7

Dubai Emirliği 25 Kasım 2009 günü yaptığı bir açıklamayla kamuya ait en büyük şirket olan Dubai World ile yan şirketi Nakheel in borçlarını ödemeyi 6 ay ertelemeyi planladığını belirterek, finansman sağlayan tüm kurum ve kişilerden finansman vadelerini 30 Mayıs 2010 tarihine kadar ertelemelerini talep etmiştir. Açıklamadan sonra Dubai World (DW) şirketinin mali tablosunun net olarak açıklanmaması, borçların yeniden yapılandırılması sürecine ilişkin yetersiz bilgi akışı, şirketin borçlarının hükümet garantisi kapsamında olmadığına dair açıklamalar alacaklılar ve uluslararası piyasalar nezdinde tedirginliğe yol açmış, bölge ülkelerinin borsalarında düşüşler yaşanmıştır. Bunun üzerine, Dubai ve Abu Dhabi den piyasaları teskin etmeye yönelik açıklamalar gelmiş, nakit sıkıntısını aşmaya yönelik girişimlerde bulunulmuştur. Bu kapsamda, Dubai World bünyesindeki şirketlerden biri olan uluslararası liman işletmecisi DP World şirketinin ve Jebel Ali Serbest Ticaret Bölgesinin yeniden yapılandırılma kapsamında olmadığı ve Dubai World şirketinin ertelenmesi planlanan borçlarının sadece 26 milyar dolar olduğu açıklanmıştır. Abu Dhabi merkezli iki bankadan 5 milyar dolar kredi sağlanmıştır. Bu açıklamalar ve girişimler mali piyasalarda rahatlama sağlamıştır. Ayrıca BAE Merkez Bankası, yerli bankalar ve ülkede şubesi bulunan yabancı bankalara likidite sorununa karşı destek vereceğini ve bu amaçla bir fon kurduğunu açıklamıştır. Abu Dhabi Emirliği, Nakheel şirketinin 3,5 milyar dolar tutarındaki borcunun vadesinin dolduğu 14 Aralık günü Dubai Emirliğine 10 milyar dolarlık bir kaynak daha aktarmıştır. Nisan 2010 itibariyle DW ün borçlarının yeniden yapılandırılması süreci yaklaşık %90 oranında tamamlanmıştır. Enflasyon BAE de, 2012 yılında enflasyonun %1 civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. 2013 yılından itibaren, petrol dışındaki ürün fiyatlarındaki artış nedeniyle enflasyon oranının yükseleceği tahmin edilmektedir. 2014 2017 döneminde ortalama %2,9 enflasyon oranı beklenmektedir. Para Politikaları BAE nin resmi para birimi olan Dirhem, 1980 li yılların ortalarından bu yana ABD Doları na 1 ABD $ = 3,67 Dirhem değişim oranı üzerinden sabitlenmiştir. BAE merkez bankası oranın korunmasında kararlı olup, bunu enflasyon karşısında bir koruyucu ve istikrar için gerekli bir unsur olarak görmektedir. BAE, Körfez İşbirliği Konseyi üyesidir. KİK üyesi 6 ülke arasında 1 Ocak 2003 itibariyle Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir. KİK üyesi ülkelerin aralarında oluşturulan Ortak Pazar 1 Ocak 2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir. Örgüt üyesi ülkeler arasındaki ortak para birimine geçişin ise 2010 yılında gerçekleştirilmesi öngörülmekte iken Umman ın ardından BAE de ortak para birimine katılmayacağını ilan etmiştir. Söz konusu kararın, BAE de herhangi bir KİK kuruluşu bulunmaması ve son olarak KİK Merkez Bankası nın da Riyad da kurulmasına bir tepki olarak alındığı değerlendirilmektedir. 8

Dış Ticaret Genel Durum Toplam ithalatın yaklaşık %50'sini tüketim malları oluşturmaktadır. Çoğunlukla yüksek gelirli vatandaşların talep ettiği yüksek maliyetli ürünler ve BAE'de yetiştirilmeyen temel ürünler (özellikle gıda maddeleri) en fazla ithalatı yapılan ürün gruplarıdır. BAE, başta Dubai Emirliği olmak üzere, reeksport ağırlıklı bir ticari yapıya sahiptir. Çeşitli ülkelerden gelen mallar, BAE üzerinden farklı pazarlara ulaştırılmaktadır. Reeksportta en büyük pazarı Hint Yarımadası ve Körfez ülkeleri oluşturmaktadır. İran, Hindistan, Irak, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Pakistan reeksportta ilk sıraları paylaşmaktadır. Reeksport yoluyla satışı yapılan başlıca ürünler; makineler, ses kaydediciler, inci, mücevherat, tekstil ürünleri, taşıt araçları, kimyasal ürünler ve gıda ürünleri ve içeceklerdir. Ülkenin Dış Ticareti Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 İHRACAT 112,5 162,7 102,0 158,9 214,7 192,7 İTHALAT 137,2 171,3 137,0 157,2 192,5 202,1 Kaynak: Trademap İhracatında Başlıca Ürünler İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1.000 Dolar) GTİP Ürün Adı 2010 2011 2012 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 61 653 003 91 563 376 101 324 115 17 668 503 25 698 675 22 922 415 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 10 032 265 13 895 016 14 582 604 2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 7 907 037 11 635 389 13 250 910 7102 Elmaslar 15 452 749 13 871 716 9 671 015 7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası 1 092 061 1 523 861 5 595 890 9

7601 İşlenmemiş alüminyum 2 738 528 4 414 870 3 969 248 3901 Etilen polimerleri (ilk şekillerde) 1 037 278 1 794 243 1 621 926 8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar 957 382 1 135 079 1 495 535 9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 1 314 160 1 638 075 1 237 029 Kaynak: Trademap 2012 yılı itibariyle ülkenin ihracatındaki başlıca ürünler ham petrol ve petrol yağları, elmaslar, altın, petrol gazları, işlenmemiş alüminyumdur. İthalatında Başlıca Ürünler İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTİP Ürün Adı 2010 2011 2012 7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası 9 906 093 15 881 211 21 339 465 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 10 281 869 10 696 921 9 494 378 8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 6 412 192 7 083 110 9 260 705 9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler 5 054 491 8 348 460 8 808 276 8517 Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar 5 512 040 8 635 001 8 239 897 7102 Elmaslar 10 557 472 13 373 000 8 220 364 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 2 186 390 2 954 659 8 164 545 8471 Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri 4 028 532 4 969 553 6 248 246 Kaynak: Trademap En fazla ithal edilen ürünler kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası, elmaslar, petrol yağları, otomobiller, steyşın vagonlar, telli telefon için elektrikli cihazlar, elmaslar, altın, otomatik bilgi işlem makineleri ve diğer hava taşıtlarıdır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar) Ülkeler 2010 2011 2012 Toplam 158 903 511 214 765 761 192 782 569 Japonya 29 336 752 42 863 623 43 991 705 Hindistan 30 907 472 35 471 580 37 799 115 Singapur 6 383 486 11 574 069 15 686 213 Tayland 8 654 886 14 468 790 15 645 229 10

Kore Cum. 12 170 134 14 759 366 1 510 0647 Çin 4 451 552 8 306 606 10 816 254 Pakistan 5 247 779 6 818 753 7 210 795 Hong Kong 2 319 978 3 707 119 4 757 133 Tayvan 3 527 418 4 280 670 4 664 767 Malezya 2 356 876 2 676 915 4 012 210 Türkiye 698 421 1 649 456 3 596 546 Kaynak: Trademap BAE nin başlıca ihraç pazarları arasında Japonya, Hindistan, Singapur, Tayland, Güney Kore, Çin, Pakistan, Hong Kong, Tayvan, Malezya ve Türkiye bulunmaktadır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar) Ülkeler 2010 2011 2012 Toplam 157 045 403 192 147 830 200 669 561 Hindistan 27 412 253 37 369 375 35 781 394 Çin 21 235 461 26 812 848 29 549 999 Amerika 11 636 612 15 885 883 22 563 327 Almanya 10 047 190 10 754 193 12 722 856 Japonya 7 340 579 7 438 035 8 964 863 İngiltere 6 017 595 7 559 317 8 247 371 Türkiye 3 337 660 3 706 760 8 175 541 İtalya 4 847 329 6 534 768 6 982 613 Kaynak: Trademap BAE ye ihracat yapan pazarlar, birçok ürün grubunun ithal edilmesinden kaynaklanan bir biçimde çeşitlilik arz etmektedir. BAE ye en fazla ihracat yapan ülkeler Hindistan, Çin, ABD, Almanya, İngiltere, Japonya, Türkiye, İtalya, Kore Cum., Singapur ve Hong Kong dur. 11

B.A.E - Türkiye Arasındaki Ticaret Genel Durum Birleşik Arap Emirlikleri, Ekonomi Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ın uygun görüşü ve Müsteşarlık Makamının 13.04.2012 tarih ve 2012/365 sayılı Onayı ile 2012-2013 döneminde öncelikli ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir. Türkiye - BAE Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar) Yıl İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Hacmi 2000 315 39 276 355 2001 380 65 315 445 2002 457 100 356 558 2003 702 113 589 816 2004 1 143 183 960 1 327 2005 1 675 205 1 469 1 880 2006 1 985 352 1 633 2 337 2007 3 240 470 2 770 3 711 2008 7 975 691 7 284 8 666 2009 2 896 667 2 229 3 563 2010 3 332 698 2 634 4 030 2011 3 706 1 649 2 057 5 355 2012 8 707 4 040 4 667 12 747 12

Türkiye'nin BAE'ye İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar) GTİP Ürünler 2010 2011 2012 7108 Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) 378 840 279 618 4 600 083 7113 Kıymetli Metaller Ve Kaplama Mücevherci Eşyası 558 902 697 729 1 005 015 2710 Petrol Yağları Ve Bitümenli Mineralle Elde Edilen Yağlar 7214 Demir/Çelik Çubuklar (Sıcak Haddeli, Dövülmüş, Burulmuş, Çekilmiş) 390 639 793 795 749 200 663 097 774 079 608 560 7207 Demir/Alaşımsız Çelikten Yarı Mamuller 467 806 91 252 57 049 5702 Dokunmuş Halılar, Yer Kaplamaları (Kilim, Sumak, Karaman Vb) 22 931 35 006 54 419 7216 Demir/Alaşımsız Çelikten Profil 46 832 41 861 52 769 6802 Yontulmaya, İnşaata Elverişli İşlenmiş Taşlar (Kayagan Hariç) 21 712 29 023 41 329 8802 Diğer Hava Taşıtları, Uzay Araçları 0 4 000 28 950 6204 Kadın/Kız Çocuk İçin Takım, Takım Elbise, Ceket Vs. 2402 Tütün/Tütün Yerine Geçen Maddelerden Purolar, Sigarillolar 13 926 18 719 27 038 6 883 12 714 26 900 7106 Gümüş (Ham/Yarı Islenmıs, Pudra Halinde) 4 532 51 369 22 842 8901 Yolcu Gemileri, Gezinti Gemileri, Feribotlar, Yük Gemileri, Mavnalar 1806 Çikolata Ve Kakao İçeren Diğer Gıda Müstahzarları 8544 İzole Edilmiş Tel, Kablo; Diğer İzole Edilmiş Elektrik İletkenleri; Fiber Optik K 535 775 19 020 13 581 17 988 18 925 19 764 18 898 18 839 7308 Demir/Çelikten İnşaat Ve Aksamı 14 620 16 761 18 329 6109 Tişört, Fanila, Diğer İç Giyim Eşyası (Örme) 8 714 11 512 17 273 Kaynak: Trademap 13

2012 yılında Türkiye nin BAE ye ihraç ettiği ürünlerin başında, toplam ihracat içindeki %53 pay ile ham ve yarı işlenmiş altın ve %11,5 pay ile kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası gelmektedir. BAE nin Türkiye den ithal ettiği diğer başlıca ürünler ise petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar, demir çelik çubuklar, demir ve alaşımsız çelikten yarı mamuller, dokunmuş halılar, demir çelikten profiller, yontulmaya elverişli taşlardır. Türkiye'nin BAE'den İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar) GTİP Ürün Adı 2010 2011 2012 7108 Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) 426 099 1 162 681 3 107 420 7113 Kıymetli Metaller Ve Kaplamalarından Mücevherci Eşyası 51 802 70 491 126 495 7601 İşlenmemiş Alüminyum 65 054 101 466 96 616 7106 Gümüş (Ham/Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) 12 77 842 87 728 3902 Propilen Ve Diğer Olefinlerin Polimerleri 540 7 850 30 687 2901 Asıklık Hidrokarbonlar 0 0 26 716 3901 Etilen Polimerleri 460 3 640 14 734 3920 Plastikten Diğer Levha, Yaprak, Pelikül Ve Lamlar 3907 Poliasetaller, Diğer Polieterler, Epoksit-Alkid Reçineler Vb (İlk Şekilde) 8 595 12 115 13 640 21 723 36 772 11 023 4102 Koyun Ve Kuzuların Ham Derileri 2 299 11 325 7 249 5404 Sentetik Monofilamentler (67 Desiteks/Daha Fazla) 2710 Petrol Yağları ve Bitümenli Mineral. Elde Edilen Yağlar 1 477 4 007 6 807 45 830 1 703 6 715 7102 Elmaslar 5 412 5 294 4 499 5208 Pamuk 5 537 6 632 4 474 Kaynak: Trademap Türkiye nin 2012 yılında, BAE'den gerçekleştirdiği ithalatın, %77 sini ham ve yarı işlenmiş altın, %3 nü kıymetli metallerden mücevherci eşyası oluşturmaktadır. İşlenmemiş 14

alüminyum, ham ve yarı işlenmiş gümüş, petrol yağları, kimyasal maddeler ise ithal edilen diğer başlıca ürünlerdir. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Ülkemiz ile BAE arasında 1984 yılında Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması, 1993 yılında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması yapılmış olup, KİK ülkeleri ile birlikte serbest ticaret anlaşması yapılması yolunda çalışmalar devam etmektedir. İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve Protokoller Anlaşma Adı İmza/Onay Tarihi VIII. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı 10.02.2011 VII. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı 15.02.2008 YKTK 28.09.2005/24.07.2011 Küresel Taahhüt ve Hizmet Kuruluşu (TRICON) ve KOSGEB Arasında Anlaşma 31.10.2003 Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması 29.01.1993/27.12.1994 Türkiye Birleşik Arap Emirlikleri Hava Ulaştırma Anlaşması 26.10.1986 Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 09.08.1984 BDDK ile BAE Merkez Bankası Arasında Teknik İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı 17.02.2009 İş Konseyi Çoğunluğu Dubai de olmak üzere, BAE de yaklaşık 150 Türk firması (şirket, şube, temsilcilik ofisi kapsamında) faaliyet göstermektedir. Ülkede faaliyet gösteren Türk işadamları ve profesyonellerinin oluşturduğu Türk İş Konseyi 2005 yılı Şubat ayında Dubai Ticaret ve Sanayi Odası nın himayesinde ve gözetiminde seçimlerini yapmış, 21 Mart 2005 tarihinde de anılan odaya tescil edilmiştir. İş Konseyi Türk tarafı eş başkanı Korhan Kurdoğlu, BAE tarafı eş başkanı Salah Omar Shamsi dir. Son Türk-BAE İş Forumu, Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül ün ziyaretleri esnasında 2012 yılı Ocak ayında, Dubai de yapılmıştır. Buna ilaveten, Ticaret Odası na bağlı olarak Dubai ve Kuzey Emirlikleri Türk İş Konseyi ile Abu Dhabi Türk İş Konseyi bulunmaktadır. 15

B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ B.A.E nin Dünya Doğal Taş Ticaretindeki Yeri (1.000 USD) Aşağıdaki tablodan anlaşıldığı üzere, 2012 yılında global doğal taş ticareti yaklaşık olarak 18 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Birleşik Arap Emirlikleri ise 2012 yılında yaklaşık olarak 350 milyon USD ile dünyada en çok doğal taş ithalatı yapan 13. ülke konumundadır. Zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarını ekonomisi içerisinde doğru değerlendiren ve birçok alt ve üst yapı yatırımı gerçekleştirmekte olan B.A.E nin, doğal taş ithalatı noktasında göstermiş olduğu performansı önümüzdeki yıllarda artırması beklenmektedir. İthalatçı Ülke 2008 2009 2010 2011 2012 Dünya 17.304.026 13.839.127 15.888.616 17.085.610 17.648.512 1 A.B.D. 3.378.477 2.149.248 2.386.500 2.452.785 2.706.312 2 Çin 1.543.359 1.451.412 2.257.594 2.484.761 2.642.940 3 Japonya 863.989 790.350 792.448 873.906 960.789 4 G. Kore 884.049 815.735 841.189 816.027 765.716 5 Almanya 805.504 674.479 689.308 785.326 742.807 6 Fransa 725.972 574.571 634.929 649.621 627.144 7 S. Arabistan 134.077 146.499 233.752 312.779 617.490 8 İngiltere 818.849 590.946 609.397 610.232 575.928 9 İtalya 776.924 515.780 573.264 579.247 503.499 10 Kanada 339.903 290.260 364.036 374.519 406.341 13 B.A.E. 383.355 362.369 358.571 333.998 350.349 Kaynak: Trademap B.A.E nin Ülkeler Bazında Doğal Taş İthalatı (1.000 USD) B.A.E nin 2012 yılı içerisinde gerçekleştirmiş olduğu 350 milyon USD lik doğal taş ithalatının yaklaşık %30 luk kısmını Çin sağlamaktadır. Çin den sonra ise İtalya, Hindistan, Türkiye ve İspanya yaklaşık pazar payları ile ilk 5 ülkeyi oluşturmaktadırlar. Türkiye 2012 yılında B.A.E ye gerçekleştirdiği 42 milyon USD lik ihracat ile %12 pay almış ve de en çok ihracat yapan 4. ülke olmuştur. 16

İthalatçı Ülke 2008 2009 2010 2011 2012 Toplam 398.149 362.369 358.571 333.998 350.349 1 Çin 75.488 85.663 103.223 115.908 112.431 2 İtalya 88.405 77.533 69.636 42.778 56.710 3 Hindistan 57.439 54.963 48.498 48.277 50.721 4 Türkiye 46.127 26.014 22.180 29.281 42.202 5 İspanya 59.341 33.002 34.436 36.592 39.590 6 Umman 29.146 36.244 19.553 18.046 21.708 7 Yunanistan 3.979 4.539 10.195 8.823 8.028 8 Mısır 10.062 10.942 9.222 8.304 6.852 9 Brezilya 3.559 2.591 2.855 1.964 3.463 10 Portekiz 3.093 3.248 4.773 2.749 2.731 Kaynak: Trademap B.A.E nin Mal Grupları Bazında Doğal Taş İthalatı (1.000 USD) B.A.E nin gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ithalatının 103 milyon USD değerle yaklaşık %53 lük kısmını işlenmiş mermer ve traverten oluşturmaktadır. GTIP ÜRÜN 2008 2009 2010 2011 2012 Doğal Taşlar 383.355 362.369 358.571 333.998 350.349 '680291 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri 53.119 89.549 106.736 97.892 103.590 (İşlenmiş Veya Yontulmamış) '680221 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri 136.480 70.075 78.902 64.160 82.186 (Yontulmaya Veya İnşaata Elverişli) '680293 Granit 23.096 62.633 47.188 58.052 49.352 '680223 Granit (Yontulmaya Veya İnşaata 78.911 38.195 35.279 37.165 46.463 Elverişli) '251512 Mermer - Traverten. Dörtgen Blok / 12.515 34.220 18.693 19.669 20.339 Kalın Dilim. '251511 Mermer Ve Traverten; Ham Veya 5.929 8.390 17.192 10.984 13.512 Kabaca Yontulmuş '961000 Kayağan taşından "arduvaz" veya 2.134 3.849 5.340 5.826 7.922 diğer maddelerden yazı veya resim tahtaları (çerçeveli olsun olmasın) '680292 Diğer Kalkerli Taşlar 1.009 11.572 10.150 8.902 6.982 '680300 İşlenmiş kayagan taşı ve kayagan 2.401 1.876 4.973 3.600 3.991 taşından veya aglomere kayagan taşından eşya '680299 Diğer Taşlar 7.900 7.153 9.939 3.393 3.792 Kaynak: Trademap 17

B.A.E. nin Gerçekleştirdiği Doğal Taş İhracatı B.A.E nin gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ihracatı, yıllık bir kaç milyon USD ile ihmal edilebilir düzeydedir. Bu ihracatın büyük bir kısmı da çevre ülkelere yapılmaktadır. B.A.E. nin Gerçekleştirdiği İşlenmiş Mermer ve Traverten İthalatı (1000 USD) B.A.E. nin doğal taş ihracatının yaklaşık %52 lık kısmı 680291 ve 680221 GTİP li işlenmiş mermer ve traverten ihracatı olarak gerçekleştirilmektedir. Ülkemizin dünya doğal taş ticaretinde blok mermer-traverten ile birlikte en güçlü olduğu bu alanın Katar doğal taş ithalatının da en önemli kalemlerinden olması ihracatımız için bir avantaj oluşturmaktadır. GTIP ÜRÜN 2008 2009 2010 2011 2012 İşlenmiş Mermer Traverten '680291 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (İşlenmiş Veya Yontulmamış) '680221 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (Yontulmaya Veya İnşaata Elverişli) Kaynak: Trademap 189.599 159.624 185.638 192.147 200.669 53.119 89.549 106.736 97.892 103.590 13.648 70.075 78.902 64.160 82.186 B.A.E. nin İşlenmiş Mermer-Traverten İthalatında Ülkelere Göre Ortalama Alış Fiyatı B.A.E tarafından ithal edilen işlenmiş mermer-traverten ortalama fiyatları ülkeler göre farklılık arz etmektedir. İspanya dan ithal edilen mermer-traverten ortalama fiyatı 1500 USD nin üstünde gerçekleşerek en yüksek fiyatı oluşturmaktadır. Türkiye nin B.A.E. ye gerçekleştirdiği işlenmiş mermer-traverten ihracat ortalama fiyatı, dünya ortalaması olan 675 USD nin altında, 625 USD olarak gerçekleşmiştir. 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 675 717 Ortalama Fiyat ($/Ton) 1.501 829 885 625 268 304 706 754 Kaynak: Trademap 18

Aşağıda bulunan tablo, B.A.E. ye işlenmiş mermer ve traverten ihracatı yapan ülkelerin ortalama ton fiyatlarını göstermektedir. Sıralama değerde en fazla işlemiş mermer ve traverten ihracatı yapan ülkeden en az yapana doğru sıralanmıştır. İtalya dünya ortalamasının çok üstünde bir rakama sahipken, en düşük fiyat Umman a aittir. Diğer taraftan Türkiye son beş sene içerisinde sürekli olarak dünya ortalama fiyatının altında ihracat yapmıştır. İthalatçı Ülke 2008 2009 2010 2011 2012* Dünya Ortalaması 892 734 777 699 675 1 Çin 658 575 748 691 717 2 Türkiye 816 524 503 549 625 3 İtalya 1.193 1.399 1.516 1.465 1.501 4 Umman 1.015 753 358 423 268 5 İspanya 968 886 776 860 829 6 Yunanistan 903 892 1.372 1.205 885 7 Hindistan 521 355 693 451 304 8 Mısır 679 679 454 1.312 706 9 Portekiz 896 969 785 791 754 10 Makedonya 2.585 1.761 Kaynak: Trademap *Sıralama değerde en fazla ihracat yapan ülkeden en az ihracat yapana doğrudur. B.A.E - Türkiye Doğal Taş Ticareti B.A.E nin Türkiye Doğal Taş İhracatındaki Payı Türkiye, 2012 yılında toplam 1.903.116.787 USD lik doğal taş ihracatı gerçekleştirmiştir. 2011 senesine göre miktarda % 8,60, değerde ise % 13,68 lik artışla bir rekora imza atan Türk doğal taş sektörü, bu artış oranlarıyla ürünlerine katma değer katarak ihracatını artırmıştır. Tüm doğal taş sektörü ihracatında dünya 3. sü olan ülkemiz, mermer-traverten ihracatında ise dünyanın 1 numaralı ülkesidir. Aşağıda yer alan tabloda, Türkiye nin 2011 ve 2012 senelerinde ülkelere göre gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ihracat rakamları yer almaktadır. Tablodan anlaşıldığı üzere, Çin doğal taş ihracatımızda yaklaşık % 40 lık payı ile ilk sırada yer alırken, onu A.B.D.ve Irak takip etmektedir. B.A.E. ise yaklaşık 42 milyon USD ile 8. sırada yer almaktadır. 2011 senesine göre miktarda % 26,95, değerde % 41,99 artış gösteren B.A.E ye ihracatımız, 2012 senesinde toplam ihracatımız içerisinde değerde %2,2 pay sahibidir. 19

'OCAK - ARALIK 2011 'OCAK - ARALIK 2012 % DEĞİŞİM ÜLKE MİKTAR DEĞER MİKTAR DEĞER (KG) (USD) (KG) (USD) MİKTAR DEĞER 1 ÇİN 3.580.309.533 638.746.882 4.172.377.906 782.595.967 16,54 22,52 2 A.B.D. 421.147.705 236.762.391 449.892.619 252.356.078 6,83 6,59 3 IRAK 312.488.874 83.576.465 360.099.177 100.994.983 15,24 20,84 4 S.ARABİSTAN 174.419.792 62.759.041 227.217.081 86.712.559 30,27 38,17 5 HİNDİSTAN 129.817.835 38.152.086 179.553.989 50.568.507 38,31 32,54 6 İNGİLTERE 70.216.534 46.474.533 66.848.390 45.458.666-4,80-2,19 7 FRANSA 78.638.922 42.631.686 83.785.689 42.077.045 6,54-1,30 8 B.A.E. 52.308.700 29.417.366 66.407.303 41.769.452 26,95 41,99 9 İSRAİL 94.974.021 35.269.033 227.509.550 37.723.545 139,55 6,96 10 KANADA 49.530.915 42.939.605 43.033.406 36.649.773-13,12-14,65 TOPLAM 7.281.936.463 1.674.121.880 7.908.430.888 1.903.116.787 8,60 13,68 Kaynak: İMMİB Türkiye nin B.A.E ye Mal Gruplarına Göre Doğal Taş İhracatı Türkiye, Katar a gerçekleştirmiş olduğu yaklaşık 42 milyon dolarlık ihracatın yaklaşık % 98 ini işlenmiş mermer ve traverten olarak gerçekleştirmektedir. Bu kısmında yaklaşık % 98 i işlenmiş mermerdir. B.A.E nin bu grupta gerçekleştirdiği yaklaşık 162 milyon USD lik ithalatın %25 ini Türkiye gerçekleştirmiştir. Türkiye nin elinin güçlü olduğu bu alanda ihracatını artırma potansiyeli bulunmaktadır. 2011 2012 % DEĞİŞİM Miktar Tutar Miktar Tutar Miktar Tutar MAL GRUBU (Kg) (USD) (Kg) (USD) (Kg) (USD) İŞLENMİŞ MERMER 45.485.155 25.195.116 61.245.265 38.657.870 34,65 53,43 İŞLENMİŞ TRAVERTEN 4.013.485 2.553.208 2.902.810 2.009.894-27,67-21,28 BLOK MERMER VE TRAVERTEN 425.010 121.581 1.664.944 745.624 291,74 513,27 İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER İŞLENMİŞ TAŞLAR 2.016.021 1.344.887 352.474 218.558-82,52-83,75 TABİİ TAŞLARDAN KALDIRIM VE DÖŞEME 163.627 84.198 214.803 112.088 31,28 33,13 TAŞLARI KAYAĞAN TAŞI - İŞLENMİŞ 2.800 20.513 26.364 17.913 841,50-12,67 TABİ TAŞLARDAN KARO, RANÜL, PARÇA VE TOZLARI Kaynak: İMMİB 86.913 67.348 603 7.500-99,31-88,86 20

B.A.E. NİN DOĞAL TAŞ İTHALATINA UYGULADIĞI VERGİ ORANLARI B.A.E Türkiye yi en çok gözetilen ulus tanımı içerisinde değerlendirip doğal taş ürünlerinden % 5 oranında gümrük vergisi almaktadır. GTİP VERGİ VERGİ GTİP ORANI % ORANI % 25140010 5 68022120 5 25151100 5 68022130 5 25151200 5 68022300 5 25152010 5 68022910 5 25161100 5 68022990 5 25161200 5 68029100 5 25162000 5 68029200 5 25169000 5 68029300 5 68010000 5 68029900 5 68021000 5 68030010 5 68022110 5 68030090 5 B.A.E. MÜTEAAHİTLİK HİZMETLERİ ve İNŞAAT SEKTÖRÜ Müteahhitlik Hizmetleri İnşaat ve emlak sektörü Birleşik Arap Emirlikleri ekonomisi içinde petrol ve ticaretten sonra, üçüncü büyük sektör konumundadır. İnşaat sektörü 2008 global finans krizinin etkilerinin yaşanmakta olduğu dönemde dahi GSYH içindeki %8 büyüklüğünü muhafaza etmiş, 2011 yılında ise inşaat sektörünün BAE milli geliri içindeki payı % 11,5 e yükselmiştir. 2011 2013 döneminde BAE inşaat sektörünün yıllık ortalama % 7 oranında bir büyüme göstermesi beklenmektedir. 2011 yılında, BAE körfez ülkeleri içinde 319,1 milyar ABD Doları ile en büyük emlak ve inşaat sektörü proje değerine sahip olan ülke olmuştur. Özellikle 2004 den başlayarak Körfez bölgesinin en büyük inşaat - emlak faaliyetlerine sahne olan BAE, 2008 yılındaki global finans krizinin inşaat sektörü üzerindeki etkilerini çok belirgin olarak yaşamıştır. 2010 ve 2011 yıllarında, krizin etkilerinin azalmaya başladığı görülmekle birlikte, başta Dubai olmak üzere bütün emirliklerde emlak kalemlerinde ortaya çıkan arz fazlaları, yeni projelere başlanmasını zorlaştırmakta ve müteahhitlerin kar oranlarına olumsuz baskı yapmaktadır. Arz fazlasının yanı sıra, Euro bölgesindeki kriz ve İran ekonomisinde yaşanan olumsuzluklar gibi etkenler de, BAE de yabancılara yönelik satış yapılan emlak projelerinin performanslarını olumsuz yönde etkilemektedir. 2011-2012 yıllarında BAE konut piyasası, 2008 krizi öncesi seviyesine dönme çabaları göstermiştir. Ancak, Euro bölgesi krizi ve dünya 21

ekonomisi genelinde gözlemlenen belirsizlikler, yatırımcıların konut satın alma planlarını ertelemelerine yol açtığı için özellikle Dubai olmak üzere BAE genelinde büyük çaplı konut projelerinin ertelenmesine ya da küçültülmesine sebep olmuştur. Dubai konut piyasasında, Orta Doğu daki diğer ülkelerde yaşanan istikrarsızlıklar sebebiyle, olumlu gelişmeler yaşansa da, BAE genelinde mevcut arz fazlası konut piyasasının ve konuta dayalı inşaat projelerinin gelişmesinin önündeki en önemli engel olarak bulunmaktadır. Dubai hükümetine bağlı şirketlerin yüksek borçları sebebiyle Dubai emirliğinde 2013 ve sonrası dönemde büyük ölçekli altyapı yatırımlarının ertelenmesi ya da iptal edilmesi beklenmektedir. Ancak, Dubai de 2012 2013 döneminde emlak geliştirme şirketlerince yaklaşık 35.000 ünite konutun Dubai konut stokuna eklenmesi muhtemel görünmektedir. Abu Dhabi de ise yine 2012 2013 döneminde yaklaşık 42.000 ünite konutun piyasaya arz edilmesi hesaplanmaktadır. Söz konusu yeni arz ile mevcut arz stoğunun Abu Dhabi de kısa vadede konut satış fiyatları ve kiralar üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturmaya devam edeceği beklenmektedir. Abu Dhabi emirliğinde 2012 sonrasında da etkisini göstermesi beklenen bir başka gelişme ise emirlikte inşa edilmekte olan alışveriş merkezlerinin tamamlanmasıyla 1000 kişi başına düşen kiralanabilir perakende alanının 2015 yılına kadar 1690 m 2 ye ulaşacak olmasıdır. Bu oran Avrupa Birliği nin 231 olan oranının çok üzerinde olmasının yanı sıra, 1028 olan ABD oranının da üzerindedir. Bu itibarla, ihale edilmiş ve inşa edilmekte olan alışveriş merkezleri göz önüne alındığında, orta ve kısa vadede Abu Dhabi emirliğinde yeni alışveriş merkezi yatırımına başlanmayacağı beklenmektedir. Dubai de zaten çok belirgin olan arz fazlası talep yetersizliği durumunun, Abu Dhabi emirliğindeki otel, konut, ofis vb. gayrimenkullerde de kısa vadede yaşanması beklenmektedir. Dubai emlak piyasasında yaşanan durgunluğun ardından, Dubai de faaliyet göstermekte olan müteahhit firmaların önemli bir bölümünün Abu Dhabi, Suudi Arabistan ve Katar a yöneldikleri gözlemlenmektedir. Diğer taraftan, Güney Koreli müteahhit firmaların agresif bir şekilde BAE müteahhitlik pazarından aldıkları payı artırdıkları tespit edilmektedir. Bu gelişmeler de BAE genelinde ve Abu Dhabi de müteahhitlik sektöründe Türk firmalarının ihale kazanmalarını zorlaştırmakta ve yeni projelerdeki kar marjlarını düşürmektedir. Ofis piyasasında ise yine hem Dubai de hem Abu Dhabi de mevcut olan arz fazlası sebebiyle yeni ofis inşaatı projeleri ertelenmekte, iptal edilmekte ya da küçültülmektedir. 2012 2013 döneminde Abu Dhabi de 1 milyon m 2 nin üzerinde bir ofis stoğunun arz edilmesi planlanmakta olup, bu durumun ofis kiraları ve fiyatları üzerindeki aşağı yönlü baskıyı devam ettireceği beklenmektedir. Diğer taraftan, Dubai de 2011 yılı Ocak ayı başından itibaren tüm konutlardan %5 oranında emlak vergisi tahsil edilmesinin yatırımcılar üzerinde olumsuz bir etki yaratması beklenmektedir. Hizmet bedeli adı altında ödenen vergilerin yanı sıra kiralanamayan konutlar için de bu verginin verilecek olması piyasaya sürülecek konutlar için yatırımcı ilgisini çekmeyi zorlaştırabilecektir. Buna ilaveten, gayrimenkul idarelerince tahsil edilen bakım ücretleri de zaman zaman gazetelere yansıyacak kadar yükselmekte ve tartışma konusu olmaktadır. 22

PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları BAE de telif hakları (copyrights), ticari marka (trademark) ve patent ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Firmaların ticari marka ve patent haklarını, taklit ve sahteciliğe karşı korunması için Federal Ekonomi Bakanlığı na tescil ettirmeleri gerekmektedir. Dağıtım Kanalları BAE ye ihraç edilen bir malın pazardaki başarısı, acenta veya distribütörün pazarlama ağının yaygınlığı ve etkinliği ile doğru orantılıdır. Bu yüzden acenta seçimi oldukça önemlidir. BAE de iş yapmak isteyen firmaların, pazarın koşullarını ve tüketicinin alışkanlıklarını bilen, yaygın bir dağıtım ağına ve sağlam ilişkilere sahip aracılar ile kuracakları ilişkiler pazardaki başarılarına büyük katkı sağlayabilecektir. Ülkedeki ticaret büyük ölçüde ticaret merkezleri, marketler ve mağazalarda gerçekleşmekte ve açık pazarlar ya da semt pazarları gibi ticaret alanları bulunmamaktadır. Dubai de genel olarak ürünler son kullanıcılara büyük ve gösterişli alışveriş merkezleri, daha küçük çarşılar ve sokak dükkanları aracılığıyla ulaşmaktadır. Büyük alışveriş merkezlerinde (city center gibi) oldukça kaliteli ürünler yüksek fiyatlarla alıcılarla buluşmaktadır. Diğer taraftan büyük alışveriş merkezlerinde yer alan hipermarketlerde ise gıda ürünlerinde beyaz eşyaya, kırtasiye ürünlerinden tekstil ürünlerine pek çok kalem ürün satılmaktadır. Küçük çarşılarda ve sokak dükkanlarında ise daha ziyade Araplar dışında nüfusa hitap eden nispeten kalitesiz ve düşük fiyatlı ürünlere rastlanmaktadır. Tüketici Tercihleri Ülkenin ticaret merkezi durumunda olan Dubai, rekabetin çok yoğun olduğu bir pazardır. Dubai ülke sınırlarını aşan bir boyutta, Körfez bölgesinden Orta Asya ve Uzak Doğu'ya kadar bir hitap alanı bulmaktadır. Ülkede ticari faaliyetler çok iyi organize olmuştur. Kayıt dışılık yaygın değildir. Ticaret resmi kurallar çerçevesinde yürütülmektedir. Ticari yaşam gittikçe büyük ve modern ticaret merkezlerine doğru kaymaktadır. Ticari hayatta büyük ölçüde dürüstlük hakimdir ve hileli ticarete izin verilmemektedir. Perakende alışverişlerde pazarlık usulü uygulanabilmektedir. BAE, bölgedeki diğer ülkelerin de önemli ölçüde mal ve hizmet tedarik ettiği bir ticaret merkezi konumundadır. Başta Amerikalı ve Avrupalı firmalar olmak üzere çok sayıda yabancı firma, özellikle Dubai'de temsilcilik açmak suretiyle BAE pazarının yanı sıra Suudi Arabistan, diğer Körfez ülkeleri ve yakın Afrika ülkelerine ait piyasaları buradan takip etmektedir. Ticari amaçların yanı sıra, ülkede katı dini kurallar uygulanmadığından dolayı diğer Arap ülkelerinde yaşayanlar da sıklıkla hafta sonu tatili ve eğlence amacıyla Dubai'yi ziyaret etmektedir. 23

Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler İhracatçılarımızın BAE pazarına girişte göz önünde bulundurmalarında fayda görülen hususlar şunlardır; - Piyasada rekabet çok yoğundur ve piyasada tutunabilmek için mutlaka çok ciddi rekabet üstünlüğüne sahip olunması gerekmektedir. - Ülkede yaşayan varlıklı kesim için ürün kalitesi çok önemlidir. Kalite, satış sonrası hizmet ve standartlara uygunluk gibi faktörlerin önemi göz ardı edilmemelidir. - Fiyat belirlenirken rakip ürünlerin fiyatları dikkate alınmalıdır. - Pazarda dürüstlük ve güven çok önemlidir. Piyasada güven kaybetmiş bir marka veya firmanın bu piyasada bir daha tutunabilmesi çok zordur. - Kişisel ilişki kurmaya (özellikle de üst düzey aile üyelerle) önem verilmelidir. Bu açıdan olabildiğince sık olarak yüz yüze görüşme zemini hazırlanmalıdır. Bundan dolayı müşterinin Türkiye'ye davet edilmesi, en az B.A.E ziyareti kadar önemlidir. - Nüfus yapısı ve tüketici özellikleri nedeniyle pazara ülke içi talepten ziyade ülke üzerinden sağlanacak dış talepleri yakalamak için girilmesi daha uygun görülmektedir. Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri İstanbul Dubai / Abu Dabi arası inşaat malzemeleri taşıması için 20 tona kadar nakliye komple TIR fiyatı 4 000 $ - 5 000 $ arasında değişim göstermektedir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler Arap iş kültürünün en önemli unsurlarından birisi tartışmaların asgari bir seviyede tutulması veya hiç yaşanmamasıdır. Bu yüzden bu ülkelerde aşırı derecede baskı uygulanan satış tekniklerinden uzak durulması tavsiye edilmektedir. İlk toplantıları tanışma toplantıları olup, konuya ve programa çok az sadık kalınmaktadır. Geleneksel selamlama şekilleri içerisinde sağ elin kalbe götürülerek samimiyet, içtenlik ve sıcaklık mesajları verilirken, modern Araplarda ise gevşek ancak uzun süreli bir el sıkışma takip edilmektedir. Ziyaretçinin bir odaya girerken ayakkabılarını çıkarması ve dışarıda bırakması uygun olacaktır. Çünkü halı üzerinde ibadet yapılmaktadır. Odaya girildiğinde ilk olarak en kıdemli kişinin eli sıkılır. Konuşmaya katılmadan önce odadaki herkesin eli sıkılmalıdır. Kartvizit kullanımı yaygındır. Eğer kullanılacaksa Arapça olması yararlı olacaktır. Yaygın bir şekli ise kartvizitin bir tarafının Arapça diğer tarafının da İngilizce olmasıdır. Eğer çok kaliteli 24

ve oymalı bir kartvizit tercih edilecekse, bir tarafında her iki dilin de kullanılması mümkün olabilir veya her dilde hazırlanmış ayrı ayrı kartvizit kullanılabilir. Broşür ve diğer promosyon malzemelerinin hem Arapça hem de İngilizcesinin olması önemlidir Randevu talep edilirken gün içindeki ibadet zamanlarına dikkat edilmesi ve yıl içindeki kutsal günlerin dikkate alınması gerekmektedir. İş görüşmeleri ağır bir tempoda ilerlemektedir. Arapların oldukça muhafazakâr bir yapıda oldukları görülmektedir. Duyguların dışa vurulması çok sık rastlanmaz. Hatta toplum içerisinde şakalaşma ve gülme bile kontrollü bir şekilde yapılmaktadır. Kişiler veya eşler arasındaki tartışmaların başka kişilere aktarılmasından bile rahatsızlık duyulmaktadır. Bu nedenlerden dolayı kişisel konulara odaklanmaktan uzak durulmalıdır. Arap kültürü detaylara odaklanmaktadır. Ahlak ve beklenen sosyal davranışların başını cömertlik, saygı ve sorumluluk almaktadır. Arap ataerkil aile kültürü erkeğe hakim rolü vermektedir. Bu olay beraberinde kadına saygıyı ve korumayı getirmektedir. Erkek evde önemli bir rol oynamakta ve evin reisi olarak kabul edilmektedir. Kadın ise daha geride aile işleri ile uğraşmaktadır. Halk içerisinde kadın erkeği takip etmektedir. Pasaport ve Vize İşlemleri Diplomatik, hizmet ve hususi pasaport hamilleri 90 güne kadar seyahatlerinde vizeden muaftır. Umuma mahsus pasaport hamilleri vizeye tabidir. Yabancı bir kişi, yerel ortak bulmaksızın BAE de şirket kuramamaktadır. Öte yandan, serbest bölgelerde Bölge İdaresi sponsor olduğu için yerel vatandaş / sponsor gereksinimi ortadan kalkmaktadır. Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri Cuma ve Cumartesi, hafta sonu resmi tatil günleridir. Kamu kurumları Cuma ve Cumartesi günleri tam gün tatil iken, özel sektör firmaları ve esnaf Cuma günü haricinde 08.00 13.00 ve 16.30 19.30 arasında faaliyet göstermektedir. Büyük alışveriş merkezlerinde yer alan mağazalar ise, Cumartesi günü tam gün açık olup, Cuma günü ise öğleden sonra (14.30) işe başlamaktadır. Bankalar, yalnızca Cuma günü kapalıdır. Resmi Tatiller (2013) 1 Ocak (Yılbaşı); 4 Kasım 2013 (İslami Yılbaşı); 24 Ocak 2013 (Hz. Muhammed in Doğumu); 6 Ağustos (Yalnızca Abu Dhabi de; Şeyh Zayed in yönetime geçmesi); 8 Ağustos 2013 (Eid al-fitr/ramazan Bayramı); 15 Ekim 2013 (Eid al- Adha/Kurban Bayramı); 2 Aralık (BAE Milli Günü). Yerel Saat BAE saati Türkiye saatinde 2 saat ileride bulunmaktadır. GMT den 4 saat ileridedir. Yerel Ölçü Birimleri Metrik ve İngiliz ölçü biriminin dışında yerel ölçü birimleri de kullanılmaktadır. 25