GENEL BiLGiLER; 1914-1934 yılları arasında Konya Valiliği İl Özel İdaresi ne bağlı olarak Numune Çiftlik adı altında kurulan işletme, 23.06.1934-14.12.1984 tarihleri arasında ise Tarım Bakanlığı Veteriner İşleri Genel Müdürlüğüne bağlı Yetiştirme(Hara) ve araştırma (Zootekni) Kurumu şeklinde faaliyetine devam etmiştir. 14.12.1984-31.12.1986 tarihleri arasında TİGEM e bağlı Üretim İşletmesi, daha sonra da Ekonomik işler Yüksek Koordinasyon Kurulu nun kararı ile 01.01.1987 tarihinden itibaren aynı arazi üzerinde Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Bahri Dağdaş Milletlerarası Kışlık Hububat Araştırma Merkezi Müdürlüğü olarak iki Araştırma Enstitüsü şeklinde çalışmalarına devam etmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın 10.06.2002 tarihinde ki olurları ile iki enstitü birleştirilerek Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü adı altında çalışmalarını yürütmektedir. Uluslararası Görev Alanı: Başta Ortadoğu, Kafkasya, Orta Asya, Balkanlar, Kuzey ve Orta Afrika Ülkeleri olmak üzere tüm ülkeler. Bölgesel Görev Alanı: Orta Anadolu ve Güney Geçit Bölgesi. Konya, Aksaray, Karaman, Niğde, Nevşehir, Kayseri, Sivas, Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar, Isparta ve Burdur İlleri. Görev Konuları: Tahıllar, Endüstri Bitkileri, Yemeklik Tane Baklagiller, Tıbbi Aromatik Bitkiler, Çayır-Mera ve Yem Bitkileri, Meyvecilik, Sebzecilik, Biyolojik Çeşitlilik, Genetik Kaynaklar ve Hayvancılık. 2
GENERAL INFORMATION; In between the years 1914-1934, the establishment named as Demonstration Farm was founded depending on the Konya Exclusive Administration, and in between the dates 23.06.1934-14.12.1984, the service has continued its functions as A Breeding (Hara) and Research (Animal Science) Institution subordinated by Ministry of Agriculture Veterinary Department of General Directorate. The Production Business was runned depending on TİGEM in between the dates of 14.12.1984-31.12.1986, then with the decision of the Supreme Coordination Council of Economic Affairs taken on 01.01.1987, the service continued the functions as two Research Instutes with the names of Livestock Research Institute and Bahri Dağdaş International Winter Cereals Research Center, on the same land. On 10.06.2002, the Ministry of Agriculture and Rural Affairs merged the two institutions to work under the name of Bahri Dağdaş International Agricultural Research Institute. International Task Area: Particularly the Middle East, the Caucasus, Central Asia, the Balkans, North and Central African countries, including all countries. Regional Task Area: Central and South Transitional zone of. Konya, Provinces; Aksaray, Karaman, Nigde, Nevsehir, Kayseri, Sivas, Eskişehir, Kütahya, Afyon, Isparta and Burdur. Task Topics: Cereals, Industrial Plants, Grain Legumes, Medicinal and Aromatic Plants, Grassland and Fodder Crops, Fruit, Vegetable, Biodiversity, Genetic Resources and Livestock. 3
GÖREVLERİ; 1. Islah ve yetiştirme teknikleri ile pazar talepleri doğrultusunda yeni çeşit, hat, ırk, verim ve kaliteyi geliştirmek, hastalık, zararlı ve olumsuz çevre koşullarına dayanıklılığı artırmak, bu görevleri yaparken biyoteknoloji gibi yeni teknik ve teknolojileri kullanarak temel ve uygulamalı araştırmalar yapmak, 2. Tarımsal mekanizasyon ve bilgi teknolojileri, hassas tarım teknikleri veya erken uyarı sistemleri ile bitki besleme ve zirai mücadelede etkinliği artırmak, hasat ve hasat sonrası ürün kayıplarını azaltacak araştırmalar yapmak, 3. Islah çalışmaları sonucunda geliştirilen çeşit ve hatları tescil ettirmek, ıslah materyalinin devamlılığını sağlamak ve geliştirdiği çeşitlerin elit ve orijinal kademede tohumluk üretimini gerçekleştirmek, 4. Ürün çeşitliliğinin artırılması için alternatif ürün araştırmaları yapmak, 5. Ülkesel bazda Bitkisel Kuraklık Test Merkezi görevini yürütmek, 6. Görev alanında biyolojik çeşitliliğinin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması amacıyla, bitkisel genetik kaynakların toplanması, muhafazası, tanımlanması, gerekli görüldüğünde kültüre alınması ve ıslah programında kullanılması konularında çalışmalar yapmak, 7. Hayvancılıkta verimliliği ve üretimi artırmak/çeşitlendirmek amacıyla ıslah, yetiştirme teknikleri, tabii, suni tohumlama ve embriyo transferi konusunda araştırmalar yapmak, yaptırmak, 8. Hayvancılıkta bakım-besleme, hayvan refahı ve sürü idaresi teknikleri ile barındırma sistemleri konularında araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak, 9. Evcil hayvan genetik kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı konularında araştırmalar yürütmek, 10. Hayvancılık sektörü ile ilgili gelişmeleri izlemek, gözlem yapmak, rapor hazırlamak ve karar vericilere muhtemel krizleri önleyici önlemleri öngören ayrıntılı raporlar sunmak, 11. Görevli olduğu temel ürünlerde vejetasyonu izlemek, gözlem yapmak, gelişim ve hasat dönemlerinde rekolte tahminide içeren raporlar hazırlayarak karar vericilere, muhtemel krizleri önleyici önerilerde bulunmak. 4
DUTIES; 1-Improving new variety, line, race, yield, quality in accordance with breeding and cultivation techniques and market demands, enhancing the resistance against to disease, pests and unfavorable environmental effects, and while performing these tasks, it s another main duty to do basic and applied research by using new techniques and technologies such as biotechnology. 2-Increasing the efficiency of plant nutrition and pest control by using agricultural mechanization and information technology, precision farming techniques or early warning systems and conducting researches to reduce pre and postharvest losses. 3-Registering varieties and breeding lines improved as a result of breeding studies, maintaining the continuities of breeding materials and developing elite varieties and seed production in the original stage perform 4-Doing researches on alternative crops for increasing the sort of products 5-Performing the duty of the Crop Drought Testing Center serving national basis, 6-In order to conserve and maintain sustainibility of biological diversity in the land where the duties performed in, ensuring the collection of plant genetic resources, preservation, identification, cultivation, and usage in breeding programs at necessity. 7-Researching on the issues breeding, growing techniques, natural and artificial insemination and embryo transfer in order to improve the livestock productivity and production/diversify. 8-In animal husbandry, doing research and development activities on hosting systems using techniques care-nutrition, animal welfare and herd management. 9-Pet conservation and sustainable use of genetic resources to carry out research on issues 10-Monitoring developments related to the livestock sector, observation, reporting and providing detailed reports to decision-makers to foresee for prevention measures of potential crises. 11-Monitoring vegetation, making observations, through the growing and harvesting periods, preparing reports including the development and estimated harvest for decision makers, making prevention suggestions about potential crisis. 5
ULUSLARARASI KIŞLIK BUĞDAY GELİŞTİRME PROGRAMI (IWWIP) Uluslararası Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP), Türkiye Cumhuriyeti, Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi (CIMMYT) ve Uluslararası Kuru Alanlar Araştırma Merkezinin (ICARDA) ortaklaşa yürüttüğü bir faaliyettir. Programın ana amacı Orta ve Batı Asya bölgeleri için kışlık/fakültatif buğday genetik materyalleri geliştirmektir. Buna ilave olarak IWWIP, Dünyadaki Islah Programları arasında kışlık buğday genetik materyalinin değişimini de sağlamaktadır. IWWIP 1980 lerin ortasında Türkiye ve CIMMYT tarafından kışlık buğday ıslah çalışmaları için kurulmuştur. 1991 yılında ise Suriye deki ICARDA fakültatif buğday ıslah çalışmaları kısmı için bu çalışmalara dâhil olmuştur. IWWIP in ana aktiviteleri ve sonuçları: IWWIP, Türkiye ve Suriye deki bölgenin farklı agroklimatik şartlarını kışlık/fakültatif buğday çeşitlerinin ıslahı için kullanmaktadır. Islah çalışmaları, Türkiye nin Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı na bağlı pek çok Araştırma Enstitüsünde ve Suriye deki ICARDA merkezinde yürütülmektedir. (WEB-IWWIPdescription.ppt.) (iwwip-website-info.pdf.) Genetik materyal geliştirme hedefleri hem sulu hem de kuru şartlar içindir. İleri ıslah hatları 50 den fazla ülkedeki, işbirliği yapılan 100 den fazla Islah Programlarına yıllık olarak dağıtılmaktadır (List of cooperators). Buna ilave olarak, ilgili ıslah programları kendi materyallerini uluslararası olarak IWWIP programı içinde test ettirebilmektedirler. (IWWIP-seed-shipmentrules.pdf). IWWIP, Türkiye deki performansına göre çeşitlerin yada ıslah hatlarının seçimi ve uluslararası dağıtım hakkına sahiptir. IWWIP te sunulan genetik materyaller uluslararası nörseriler içinde dağıtılmaktadır. İki farklı nörseri hazırlanmaktadır: Gözlem Bahçesi nörserileri küresel olarak dağıtılmakta ve yaklaşık 100 genotipten oluşmaktadır. Küçük miktarlardan (30 gr) oluşan setlerle tarlada tarla gözlemleri yapılabilmektedir. Verim denemeleri normal olarak bölgesel dağıtılmakta ve tekrarlamalı olarak verim ve diğer istenen verileri sağlamak için ekilmektedir. Uluslararası nörseriler isteğe bağlı olarak dağıtılmaktadır (IWWIP- IN-description-12-13.doc). IWWIP tarafından geliştirilen genetik materyaller melezleme için hem ebeveyn hem de direkt olarak çeşit geliştirmede de kullanılabilmektedir. IWWIP orijinli 42 den fazla çeşit Afganistan, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan, Özbekistan Tacikistan, Türkiye ve Türkmenistan da tescil ettirilmiştir (Cultivars_Reg_Trials_ IWWIP_10.xls). IWWIP nörserilerinin Kuzey ve Güney Amerika için çoğaltılması ve dağıtımı Oregon Eyalet Üniversitesi (OSU) tarafından yapılmaktadır. OSU daki kışlık buğday ıslah programı genetik materyalini Türkiye den sağlamakta, uluslararası nörseriler dağıtılmadan 1 yıl önce onları çoğaltmakta, ilgilenen katılımcılara dağıtmakta ve bölgedeki tohum dağıtımı ile ilgili olarak karşılaşılan zorlukları aşmada yardımcı olmaktadır. IWWIP; Türkiye, CIMMYT ve ICARDA tarafından müşterek olarak desteklenmektedir. Program 3 koordinatörden, Türkiye den (Bahri Dağdaş UTAE Müdürü Fatih Özdemir), CIMMYT ten ( Alex MORGOUNOV) VE ICARDA dan ( Mesut KESER) oluşan teknik bir ekip tarafından sevk ve idare edilmektedir. Çalışmalar, Ankara daki CIMMYT-ICARDA Ofisi ve Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından yönetilmektedir. ABD Oregon Eyalet Üniversitesinden Dr. Jim PETERSEN IWWIP nörserilerinin Amerika da çoğaltılması ve dağıtılmasını yönetmektedir.
INTERNATIONAL WINTER WHEAT IMPROVEMENT PROGRAM (IWWIP) International Winter Wheat Improvement Program (IWWIP) is a joint program between the Government of Turkey, International Maize and Wheat Improvement Center (CIMMYT) and International Center for Research in Dry Areas (ICARDA). The Program main objective is to develop winter/facultative wheat germplasm for the region of Central and West Asia. IWWIP also facilitates the winter wheat germplasm exchange for the global breeding community. IWWIP was established in the mid-1980s by Turkey and CIMMYT to breed wither wheat. ICARDA joined in 1991 integrating facultative wheat breeding activities in Syria. The main IWWIP activities and the outcomes are: IWWIP utilizes the diverse agro-climatic conditions of Turkey and Syria for breeding winter/facultative wheat varieties suitable for the region. The breeding activities are conducted at several research institutes of the Ministry of Agriculture and Rural Affairs of Turkey and at ICARDA-Syria (WEB-IWWIP-description. ppt.) (iwwip-website-info.pdf.) The germplasm development targets both irrigated and dryland conditions. The advanced breeding lines are annually distributed to more than 100 cooperators in more than 50 countries (List of cooperators). In addition, interested breeding programs submit their material to IWWIP for inclusion into international testing (IWWIP-seed-shipment-rules.pdf). IWWIP reserves the right to select the varieties or breeding lines for international distribution based on performance in Turkey. The IWWIP and introduced germplasm are distributed through International Nurseries. There are two types on nurseries: observation nurseries distributed globally and comprising more than around 100 entries each. Small amount of seed is supplied for each entry (30 gr.) allowing for visual selection. Yield trials are normally distributed regionally and planted as replicated trials to obtain yield and other relevant data. The International Nurseries are distributed on request (IWWIP-IN-description-12-13.doc). The germplasm developed by IWWIP has been utilized both as parents for crosses and directly as varieties. More than 42 varieties originating from IWWIP were released in Afghanistan, Armenia, Azerbaijan, Georgia, Iran, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Pakistan, Tajikistan, Turkey, Turkmenistan and Uzbekistan (Cultivars_Reg_Trials_IWWIP_13.xls). IWWIP international nursery multiplication and distribution for North and South America is conducted by Oregon State University. The Winter Wheat Breeding Program at OSU obtains the germplasm from Turkey one year before the international nurseries are distributed, multiplies it and sends to interested cooperators easing challenges associated with seed movement in the region. IWWIP is jointly supported by Turkey, CIMMYT and ICARDA. The program is governed by the Steering Committee. Three coordinators from Turkey (Mr. Fatih Özdemir), CIMMYT (Mr. Alex Morgounov) and ICARDA (Mr. Mesut Keser) provide technical leadership. The day-to-day operations are managed by CIMMYT- ICARDA office in Ankara.
DÜNYA DA IWWIP ÇEŞİTLERİ VE EKİLİŞ ALANLARI Ülke Tescil Yılı Çeşit Adı Tahmini Ekiliş Alanı, Ha Afganistan 1994 Pamir 94 15,000 Afganistan 1996 Gul 96 235,000 Afganistan 2002 Solh 02 185,000 Afganistan 1997 Ghazna 97 10,000 Afganistan 2013 Bamiyan-013 1 Ermenistan 2006 Armcim 20,000 Ermenistan 2006 ATGF35-12 5,000 Ermenistan 2006 ATGF35-16 5,000 Ermenistan 2006 ATGF35-17 5,000 Azerbaycan 2010 Tale-38 60,000 Azerbaycan Fatima 100 Azerbaycan Layagatli 80 5 Azerbaycan 2014 Gizil Bugda 1,000 Azerbaycan Mahmud 80 1 Gürcistan 2002 Mtshetskaya 1 0 Gürcistan 2010 Lomtagora-09 15,000 Gürcistan 2010 Lomtagora-123 15,000 Gürcistan 2012 Sauli 9 100 İran 1996 Zarrin 120,000 İran 2002 Tous 1,000 İran 2010 Zare 6,300 İran 2011 Rijaw 42,000 İran 2013 Tak-Ab 250 İran 2014 Baran 25 Kazakistan 2007 Egemen 1,000 Kazakistan 2011 Konditerskaya 1,000 Kırgızistan 2004 Azibrosh 30,000 Kırgızistan 2004 Zubkov 70,000 Kırgızistan 2005 Almira 5,000 Kırgızistan 2005 Djamin 50,000 Kırgızistan 2006 Zagadka 8000 Kırgızistan Hans 100 Kırgızistan 2011 Petr 100 Tacikistan 2007 Alex 5,000 Tacikistan 2007 Norman 5,000 Tacikistan 2008 Ormon 5,000 Tacikistan Tacicar 5,000 Tacikistan Iqbol 5,000 Tacikistan Shokiri 100 Tacikistan Faizbakhsh 100 Tacikistan Chumon 1 Tacikistan Nurbakhsh 10 Tacikistan Hisor-3000 1 Türkmenistan 2004 Bitarap 80,000 Özbekistan 2005 Dostlik 75,000 Özbekistan Grecum 2002 0 Özbekistan Ravat 0 Özbekistan Hazrati Basir 0 Özbekistan Elomon 0 Özbekistan Gozgon 0 Özbekistan Iftihor 0 Özbekistan Huma 0 Özbekistan Buniyodkor 0 Total 53 1,086,194 TÜRKIYE DE IWWIP ÇEŞİTLERİ VE EKİLİŞ ALANLARI Tescil Yılı Çeşit Adı Enstitü Ekiliş Alanı, Ha 1997 KINACI 97 Bahri Dağdaş UTAE- Konya 1,000 1999 GOKSU 99 Bahri Dağdaş UTAE- Konya 100 2002 BAGCI 02 Bahri Dağdaş UTAE- Konya 5,000 2004 EKİZ Bahri Dağdaş UTAE- Konya 100,000 2012 ERAYBEY Bahri Dağdaş UTAE- Konya 100 2002 SAKIN Karadeniz TAE- Samsun 5,000 2003 CANIK2003 Karadeniz TAE- Samsun 3,000 2004 OZCAN Karadeniz TAE- Samsun 500 1999 GÜN 91 Tarla Bitkileri MAE- Ankara 50,000 2000 AKSEL2000 Tarla Bitkileri MAE- Ankara 1 1990 KARASU 90 Doğu Anadolu TAE-Erzurum 5,000 2001 ALPASLAN Doğu Anadolu TAE-Erzurum 5,000 2001 NENEHATUN Doğu Anadolu TAE-Erzurum 3,000 2002 DAPHAN Doğu Anadolu TAE-Erzurum 3,000 2002 YILDIRIM Doğu Anadolu TAE-Erzurum 60,000 2011 AY YILDIZ Doğu Anadolu TAE-Erzurum 200 2007 BESKOPRU Mısır Araştırma İstasyonu- Adapazarı 500 2007 HANLI Mısır Araştırma İstasyonu- Adapazarı 1,000 1995 SULTAN 95 Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 25,000 1998 YILDIZ 98 Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 5,000 2000 CETINEL 2000 Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 1,000 2001 ALPU 2001 Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 50,000 2001 IZGI Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 1,000 2001 SONMEZ Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 900,000 2002 SOYER Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 1,000 2006 MÜFİTBEY Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 50,000 2008 NACIBEY Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 1,000 BBVD19-2012 Trakya TAE- Edirne 0 BBVD16-2013 Trakya TAE- Edirne 0 BBVD22-2013 Trakya TAE- Edirne 0 DATAE B1 Doğu Anadolu TAE-Erzurum 0 Geçit Kuşağı TAE- Eskişehir 0 BVD-kıs1 Mısır Araştırma İstasyonu- Adapazarı 0 BVD-kıs-12 Mısır Araştırma İstasyonu- Adapazarı 0 1,276,401 Toplam Buğday Alanı* Kışlık/Fakültatif Buğday IWWIP Kaynaklı Çeşitler Ülke x 1000 Ha. x 1000 Ha. x 1000 Ha. % Afganistan 2,512 445 445 100.0 Ermenistan 93 93 35 37.6 Azerbaycan 687 419 61 14.6 Gürcistan 46 46 30 65.2 İran 7,000 3,700 170 4.6 Kazakistan 600 550 2 0.4 Kırgızistan 323 250 165 66.0 Tacikistan 344 306 25 8.2 Türkiye 7,530 5,500 1,276 23.2 Türkmenistan 700 700 80 11.4 Özbekistan 1,396 1,200 75 6.3 Toplam 21,231 13,209 2,364 17.9
DOĞRUDAN EKİM Doğrudan ek daha fazla kar et Masraflarını azalt Verimi yükselt Toprakları iyileştir Doğrudan ekimde, ekim öncesinde toprak işleme yapılmaz Toprak işlenmesi yapılmamış tarlaya özel mibzer ile doğrudan ekim yapılır. İç Anadolu Bölgesinde Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü nün yapmış olduğu çalışmalara göre uygulanabilir bir yöntemdir. DOĞRUDAN EKİMİN ÜSTÜNLÜKLERİ I. Üretim maliyetini düşürür Ekim öncesinde toprak işlemesi olmadığı için, yakıttan ve işgücünden tasarruf sağlanır, II. Verimler artar Toprakların organik madde içeriği artar, Toprakta daha fazla su bulunur, Topraktaki bitki besin maddesi kaybı daha az olur, Toprakların biyolojik yapısı gelişir, Ekim istenilen zamanda yapılabilir, Bitki çıkışları daha kısa zamanda gerçekleşir, Ekimden sonra bitki çıkışını güçleştiren ve yüzey akışına neden olan kaymak tabakası oluşmaz. Zaman içerisinde kazanılan bu özellikler verim artışını sağlar Böylece topraklarımızın gelecek nesillere daha verimli şekilde bırakılmasını sağlar. Doğrudan Ekimde Olması Gerekenler Ekim yapabilecek makinaya gereksinim vardır. ÜST ÜSTE AYNI BİTKİ EKİLMEMELİDİR Ekim nöbeti uygulanmalıdır. ANIZ YAKILMAMALIDIR Hasat sonrasında toprak yüzeyinde bitki artıklarının (anız) olması gerekir. Doğrudan Ekimde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yabancı otlar, değişik kimyasal ilaçlar kullanmayı gerektirebilir. Hastalık ve zararlılar takip edilmeli ve gerekli kontrol yöntemleri uygulanmalıdır. Daha az masrafla, Daha fazla ürün ve kar elde etmek, Topraklarımıza da sahip çıkmak için DOĞRUDAN EKİM III. Topraklarımızı korur Yüzeyde kalan bitki artıkları rüzgar ve eğimli alanlarda su erozyonunu engeller. Topraklar işlenmediği için teksel yapıya dönüşmesini engeller.
KURAKLIK TEST MERKEZİ Küresel ısınmaya bağlı olarak görülen iklimsel değişiklikler ve buna bağlı olarak oluşan Tarımsal Kuraklıkların son yıllarda insan beslenmesini tehdit edecek boyuta ulaştığı bilinmektedir. Özellikle son 10 yılda Türkiye de de bu kuraklığın etkileri bariz şekilde gözlemlenmiştir. Türk insanının hububat ağırlıklı beslenmesi, Türkiye Tarım alanlarının ortalama 13 milyon ha lık bir kısmında Buğday ve arpa yetiştiriciliğinde kullanılıyor olması ve bu alanların yaklaşık yarısının kuraklık riskiyle karşı karşıya kalması nedeniyle kuraklığa toleranslı yeni çeşit geliştirme çalışmalarının önemi giderek artmaktadır. Kuraklığa toleranslı yeni çeşit ıslah çalışmalarında kullanılacak materyalin kuraklık açısından bir ön taramadan geçirilebileceği bir Kuraklık Test Merkezinin kurulması gündeme gelmiş ve bu amaçla 2010 yılında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü tarafından enstitümüz bünyesinde Kuraklık Test Merkezi kurulmuştur. Misyonumuz: Kuraklık çalışmalarında nitelikli bilimsel araştırmalar yapmak bu konudaki çalışmalara öneriler, politikalar ve çözümler üreterek yol gösterici olmaktır. Vizyonumuz: Kuraklıkla mücadele kapsamında oluşturulan bu merkezde, Türkiye de yetiştirilen tarla bitkileri türlerinin tamamında, bitkilerde su kullanım kapasitesi ve etkinliği belirlenecektir. Kuraklığa dayanıklılık seviyeleri erken jenerasyonlar da tespit edilecek ve ayrıca kuraklığa toleranslı çeşitlerin geliştirilmesinde genetik kaynak olarak kullanılacak bitki materyali geliştirilecektir. Çeşit geliştirmede test süreleri kısaltılarak etkinlik artırılacaktır. Kuraklığa tolerant çeşit geliştirmede zaman kazanılacak ve genetik materyallerin, çeşit adaylarının ve çeşitlerin kuraklığa tolerans dereceleri bilimsel verilerle ortaya konulabilecek ve kullanılabilecektir. 10 Amacımız: Ülkemizde kuraklığın en yoğun yaşandığı bölgelerden biri Orta Anadolu Bölgesi (OAB), Konya ovası ise OAB nin küresel iklim değişikliği ve kuraklığın en fazla etkilemeye başladığı ve etkisini devam ettireceği yer olarak tespit edilmesi, kuraklık konusunda ileri düzeyde çalışmaları gerektirmekte, Kuraklık Test Merkezi kapsamında, başlangıç olarak ülkesel ekmeklik ve makarnalık buğday ve arpa çeşit geliştirme programlarının ıslah materyallerinin sera, laboratuar ve tarla koşullarında kuraklığa dayanıklılık parametreleri dikkate alınarak taramak, Kuraklığa toleranslı buğday, arpa ıslah materyalleri ıslah programlarına entegre edilecek ve çeşit geliştirme çalışmalarında kullanmak, Kuraklıkla mücadele kapsamında oluşturulan bu merkezde, Türkiye de yetiştirilen tarla bitkileri türlerinin tamamında, bitkilerde su kullanım kapasitesi ve etkinliği belirlemek, Kuraklığa toleranslılık seviyeleri erken jenerasyonlarda tespit etmek ve ayrıca kuraklığa toleranslı çeşitlerin geliştirilmesinde genetik kaynak olarak kullanılacak bitki materyali geliştirmek. Çeşit geliştirme de test süreleri kısaltılarak etkinlik arttırmak. Kuraklığa dayanıklı çeşit geliştirmede zaman kazanmak ve genetik materyallerin, çeşit adaylarının ve çeşitlerin kuraklığa tolerans derecelerini bilimsel verilerle ortaya koymak ve kullanılabilmesini sağlamaktır. Merkez 3 alt bölümden oluşmaktadır. Kuraklık Test Merkezi Bitki fizyolojisi, bitki sağlığı ve kalite laboratuarları şeklinde 3 alt laboratuardan oluşmaktadır. Bitki fizyolojisi laboratuarında, bitkilere kuraklılığı yaşatacak şekilde fizyolojik testler uygulanmaktadır. Poli etilen glukol (PEG), absisik asit gibi kimyasallar uygulanarak serin iklim tahıllarının erken dönem kuraklık stresinde fizyolojik tepkileri ölçülmeye çalışılmaktadır.
Kuraklık Test Merkezi Seraları: Her biri 115 m 2 olmak üzere toplam 345 m 2 lik 3 alt seradan oluşmakta ve her bir alt serada 3 er tane deney masası bulunmaktadır. Serada 3. masa kök çalışmalarında kullanılmak üzere modifiye edilmiştir. Seraların tümünde aydınlanma, havalandırma, sulama, ısıtma ve soğutma otomasyon sistemi sayesinde yapılmaktadır. Kuraklık Test Merkezi Yağmur Korunağı: Bitki örtü sıcaklığı, stoma iletkenliği, klorofil fluorosens, fotosentez kapasitesi gibi önemli fizyolojik parametreler belirlenmesi, Kalite laboratuvarında, kuraklık testlerinden başarılı olan genotiplerde dane kalitesi analizleri yapılması. Protein oranı, hamur özellikleri, sedimantasyon değeri ve glüten özellikleri belirlenmesi, Bitki sağlığı laboratuarında fizyolojik ve kalite laboratuarlarıyla birlikte hastalıklar yönüyle incelemeler yapmak. Tohumlara patolojik testlere tabii tutmak, Ülkesel serin iklim tahılları ıslah programlarının ileri kademelerdeki tüm ıslah materyalini test merkezi seralarda aynı anda kuraklığa tolerans yönüyle test etmek, Kuraklık test merkezi faaliyetleri kapsamında 200 da lık alanda damla sulama yöntemi uygulayarak ileri kademedeki ekmeklik buğday ve makarnalık buğday genotipleri kuraklık testine tabii tutulacaktır. Tüm seralarda 800 tane ileri kademelerdeki hatları terminal kuraklık stresine toleranslılığını test etmek, Seralarda; serin iklim tahıllarında erken dönem fide kuraklık testleri, kök yoğunluğı ve koleoptil uzunlukları ve hastalıklara tolerans düzeylerinin belirlenmesi gibi çalışmalar yapılmakta, Yağmur korunağında ülkesel ekmelik buğday ıslah programlarında geliştirilen ve ileri kademedeki hatların ilkbahar kuraklığına tolerans yönüyle taranması yapılacaktır. Türkiye deki tam otomatik kontrollü ilk yağmur korunağıdır. Sistemin kapalı alanı 450 m 2 dir. Sistem, yağmur sensörleri tarafından idare edilmektedir. Yağmur korunağı yağmurun yağmaya başlamasıyla birlikte ray üzerinde otomatik olarak hareket ederek deney alanını kapatmakta ve yağmur duruncaya kadar deney alanının üzerinde beklemektedir. Yağmur korunağı gerçek tarla şartlarında, farklı dönem kuraklık streslerinin kontrollü olarak oluşturulmasında çok büyük bir önem arz etmektedir. Bilhassa bölgemizde en sık görülen İlkbahar kuraklıklarının çalışılmasında büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu merkezde yürüyen ya da yürütülecek olan çalışmalar ile;
KIŞLIK HUBUBAT TARIMI Burada bölgemiz koşullarında kışlık hububat (buğday, arpa, çavdar yulaf ve tritikale) tarımını verimli ve kaliteli bir şekilde yürütülmesi amacıyla çiftçilerimize yönelik bilgiler verilmesi amaçlanmıştır. Bölgemizde bu ürünlerin tarımını temelde iki ayrı şekilde incelemek gerekir. Bunlardan birincisi kuru (yağışa dayalı) alanlarda ikincisi ise sulanabilen koşullarda yapılan kışlık hububat tarımıdır. Her ne kadar yetiştirme tekniklerinde bazı farklılıklar görünse de uygulamaların ortak amaç ve içerikleri birbirine benzemektedir. Bu nedenle konu bir bütünlük içerisinde ele alınarak ayrışmaya giden hususlara ilgili konu içerisinde yer verilmiştir. Toprak İşleme Toprakta nem biriktirmek, önceki üründen kalan bitki artıklarını toprağa gömmek, mevcut yabancı otları öldürmek, iyi bir tohum yatağı oluşturmak ve ekilecek tohumların çimlenme ve çıkışlarını temin etmek için toprak işleme yapılmaktadır. Bölgemiz koşullarında nadas uygulanan ve sulanabilen alanlarda yapılması gereken toprak işlemeleri ise şöyledir; Nadas Dönemi: Nadasa bırakılarak hububat yetiştirilen alanlarda nadas döneminde yapılan toprak işlemeleri en az ekili dönemde yapılan uygulamalar kadar etkilidir. Nadasın bir sonraki yıl ekilecek hububata toprakta nem biriktirmeye yönelik bir işlem olduğu unutulmamalıdır. Dolayısı ile hasat edilen hububatın anızları kesinlikle yakılmamalı ve gelen kış yağışlarının toprağa daha iyi işleyebilmesi için tarlada olduğu gibi bırakılmalıdır. Nadasta İlk Toprak İşleme (Anız Bozma): Kış döneminden sonra tarlanın tava geldiği en erken zamanda yapılmalıdır. Toprak tavlı iken yapılan anız bozma kesek oluşumunu önleyecek ve sonradan yapılacak işlemlerin daha kolay yapılmasını sağlayacaktır. Anız bozma soklu pullukla 18 20 cm derinlikte yapılmalı ve diskli aletlerin kullanımından kaçınılmalıdır. Kış öncesinde toprak işleme yapılmaması gerekir. Çünkü kış öncesinde yapılan toprak işleme ile tarlada bulunan anızlar toprağa karıştırılacak, çıplak kalan tarla yüzeyinde, özellikle meyilli arazilerde yağışlar yüzey akışlarına geçerek hem toprağa daha az nem girişine hem de erozyona neden olacaktır. Bunun yanında kışın esen sert rüzgârlar toprakların daha fazla taşınmasına yol açacaktır. Ayrıca bu alanların baharda tekrar işlenmesi gerekeceğinden maliyet artışına yol açacaktır. Nadasta İkinci Toprak İşleme (İkileme): Anızı bozulan tarlaların otlanma ve kaymak bağlama durumlarına göre ilk işlemeden yaklaşık 4-6 hafta sonra kazayağı+tırmık kombinasyonu ile 8-10 cm derinliğinde ikinci toprak işleme (ikileme) yapılır. Böylece iyi bir yabancı ot kontrolünün yanı sıra yetişen otların toprak suyunu tüketmeleri engellenmiş ve yüzeyde oluşturulan toprak malçı ile derinlerde bulunan nemin buharlaşarak kaybolmasının önüne geçilmiş olur. İkilemede kazayağı+tırmık kombinasyonu dışında kalan özellikle toprağı devirerek işleyen aletlerle ve daha derin yapılan toprak işlemenin uygun olmadığı, işlemin amacına ulaşmasına engel olduğu bilinmelidir. İkileme yapılan tarlalarda otlanma görülür veya kaymak tabakası oluşursa yaylı tırmık veya kazayağı+tırmık ikilisi ile 8-10 cm derinliğinde üçleme yapılmalıdır. Sulanabilen Koşullarda Toprak İşleme: Hasat edilen üründen sonra tarlanın hububat ekim zamanına kadar kalan süre içerisinde ekime uygun şekilde hazırlanması amaçlanmalıdır. Bu amaca ulaşmak için değişik alet ve ekipmanlar kullanılabilir. Örneğin sap parçalayıcılar, yatay ya da düşey milli toprak frezeleri, diskli pulluklar gibi. Kullanılacak alet çeşidi seçiminde, işleme sayısında ve işleme zamanına hasat edilen ön bitkinin bıraktığı tarla koşulları etkilidir. Ön bitkinin aynı türden olması ise istenmeyen bir uygulama olup hastalık, zararlı ve yabancı ot yoğunluğunu artıran bir uygulamadır. Dolayısı ile ekim nöbeti uygulanması sayılan bu olumsuzlukları gidermesi yanında toprakların farklı katmanlarında bulunan bitki besin elementlerinden yararlanmayı da sağlar. Ekim Ekimin iyi bir tohum yatağına yapılması gerekir. İyi bir tohum yatağı kavramı tarlanın otlu, anızlı, fazla kesekli veya çok gevşek (un gibi) olmamasını ve granül (bayat ekmek içi gibi) yapıda olması ifade etmektedir. Ekim Zamanı: İyi bir kışlık hububat yetiştirmek için bitkilerin 3-4 yapraklı olarak kışa girmesi ve soğuk sezonu bu şekilde
geçirmesi arzu edilir. Bu isteğin yerine getirilmesi Bölgemiz koşullarında genelde ekim ayının ilk yarısında yapılan ekilişlerle sağlanabilmektedir. Ekimlerin önce yapılması halinde hububatlar kışa bol yapraklı ve yeşil aksamlı girdiği için kar örtüsüz sert geçen kış aylarında soğuktan zarar görebilmekte veya kar örtüsü altında ise hastalıklar görülebilir. Ekimin geciktirilmesi halinde, çimlenme ve çıkışlar düşen hava sıcaklıklarının etkisiyle bahara kalmakta, bu durumda kardeşlenme olumsuz etkilemekte ve kısalan bitki gelişim periyodu verim ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Ekim derinliği: 5-6 cm olmalıdır. Derin ekimler çıkış oranlarını azaltmaktadır. Yüzeysel ekimler kış zararlarını arttırmakta ayrıca daha yüzeysel kök oluşmasına neden olarak derinlerde bulunan su ve besin maddelerinden faydalanmayı azaltır. Her iki durumda da çiftçiler kayıpları telafi etmek için daha fazla tohum kullanmak zorunda kalmaktadır. Kullanılacak Tohumluk Miktarı: Uygun tohumluk miktarı çeşide ve tohumluk kalitesine göre değişmektedir. Bu yüzden bölgenin iklim ve çevre şartlarına uygun sertifikalı tohumluk kullanımına özen gösterilmelidir. Sertifikalı tohumluk temin edilemiyor ise kullanılacak tohumluk mutlak suretle selektörden geçirilerek cılız ve kırık taneler ayrılmalı ve hastalık ve zararlılara karşı ilaçlanmalıdır. Uygun tohumlukla, iyi hazırlanmış tarlada ve zamanında yapılacak ekimlerde kullanılacak tohumluk miktarı ortalama 20-22 kg/da arasında olmalıdır. Arpa ve tritikale yetiştiricileri bu miktarı 1-2 kg daha arttırabilir. Elde olmayan nedenlerden dolayı ekilişlerin gecikmesi halinde tohum miktarını birkaç kilo arttırmakta fayda vardır. Gübreleme Gübrelemede yetiştirilen bitkinin verim ve kalitesini en üst noktaya taşıyacak besin maddesinin eksik olan kısmının verilmesi gerekir. Bu nedenle gübreleme konusunda doğru olan ekimden önce toprak analizi yaptırarak raporda belirtilen tavsiyelere uygun olarak gübreleme yapılmasıdır. Bununla birlikte bölgemizde hububat tarımının genelde azot ve fosfor gübrelemesi esasına dayanmaktadır. Bununla birlikte Çinko eksikliği belirlenen alanlara çinkolu gübreleme yapılmalıdır. Verilecek gübre miktarı: Toprakta bulunan bitki besin maddesi içeriğine, toprak özelliklerine, alınan yağışa, ekilen çeşidin verim potansiyeline ve kullanılan gübrenin içeriğine bağlıdır. Gübrelerin içerdikleri saf madde miktarı farklılık göstermektedir. Bunu gübre çuvalları üzerinde peş peşe yazan rakamlardan görebiliriz. Örneğin Üre gübresi çuvallarında 46-0-0 ifadesi yer alırken 15-15-15 olarak bilinen kompoze gübrede ilk verilen rakamlar yüzde olarak saf Azot, ikinci rakamlar saf Fosfor ve üçüncü rakamlar ise saf Potasyum içeriğini göstermektedir. Dolayısıyla her bir gübre çeşidine göre dekara verilecek gübre miktarı değişmektedir. Ancak bölgemiz için bir rakam vermek gerekirse; kuru şartlarda saf madde olarak dekara yaklaşık 7-9 kg azot ve 7-8 kg fosfor hububatın bir yıllık besin elementi tüketimini karşılamaktadır. Verilecek gübre miktarı zayıf tarlalarda azaltılmalıdır. Sulanan şartlarda ise verilecek su miktarına ve ekilen çeşidin verim potansiyeline bağlı olarak dekara yaklaşık 14-16 kg saf azot ve 9 10 kg saf fosfor verilebilir. Gübreleme Zamanı: Bitkinin ihtiyaç duyacağı fosforun tamamı, azotun ise bir kısmı ekimle birlikte, geri kalan kısmı da ilkbaharda verilmelidir. Ekimde Gübreleme: Ekimde fosfor kaynağı olarak sadece fosfor içeren Triple Süper Fosfat (TSP) gübresi kullanılacaksa Amonyum Sülfat gübresi ilave edilerek azot ihtiyacının bir kısmı karşılanmalıdır. Ancak Diamonyum Fosfat (DAP) kullanılması ekonomik ve pratiklik açısından yararlıdır. DAP gübresinin ekimde dekara 15 kg olarak verilmesi halinde ile 6.9 kg fosfor verilirken 2.7 kg azot toprağa verilmiş olacaktır. Ekimde 20-20-0 vb kompoze gübreler tercih edilmek isteniyorsa mutlaka ihtiva ettikleri fosfor üzerinden hesaplama yapılmalı ve aynı zamanda dekara 4-5 kg dan daha fazla azot tohum yatağına veriliyorsa çimlenme ve çıkışlarda sorun olabileceği bilinmeli ve başka gübre kullanma yoluna gidilmelidir. Üst Gübreleme: Bitkiye verilecek toplam azot miktarının ekimde verilemeyen kısmı sapa kalkma döneminden önce tamamlanmalıdır. Gübrelemede ÜRE kullanılıyorsa kışın sonuna doğru karlı ve buzlu havaların hüküm sürdüğü dönemde yapılmalıdır. Devam eden daha sonraki dönmelerde Amonyum Sülfat (Şeker) tercih edilmeli havalar ısınmış ise Amonyum Nitrat kullanılmalıdır. Bu gübrelerin yağış öncesinde uygulanması yararlıdır. Gübrelemenin sapa kalkma döneminde daha sonraki
bir zamanda yapılması halinde bitkiler çiğnenmeden dolayı zarar görecek, nem yetersizliği olması durumunda istenilen başarı yakalanmayacaktır. Sulama imkânı olan yerlerde üst gübrelemenin iki ayrı dönemde yapılması daha yararlıdır. Yağmurlama sulama yapılıyor ise gübre uygulama tankları kullanılarak azotlu gübreler rahatlıkla verilebilir. Gübre tankına koyulacak gübre miktarı bir defada sulanan alana göre hesaplanmalıdır. Protein miktarını belirleyen en önemli faktör azot su dengesidir. Yağış ve sulama suyu miktarı arttıkça verilecek azotlu gübre miktarının da arttırılması gerekmektedir. Azot yetersiz kaldığında özellikle yüksek verimli ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda protein oranı düşmektedir. Makarnalık buğdaylarda aranan camsılık özelliği kaybolmakta ve dönme adı verilen problem ortaya çıkmaktadır. Çinkolu (Zn) Gübreleme: Çinko noksanlığı bölgemiz topraklarında oldukça yaygındır. Toprak analizleri sonucunda çinko noksanlığı belirlenmiş ise mutlaka çinkolu gübreleme yapılmalıdır. En iyi çinkolu gübreleme yöntemi ekimden önce dekara 3 kg hesabıyla çinko sülfat eritilir, pülverizatörin yarısı su ile doldurulur ve eritilen çinko sülfat boşaltılır. Pülverizatörün tamamı su ile doldurularak tarlaya uygulanır. Bu işlemden sonra karıştırmak amacıyla toprak işleme yapılması gerektiği için herhangi bir toprak işlemeden önce yapılması daha ekonomik olacaktır. Çinkolu gübrelemenin her yıl yapılmasına gerek olmayıp 4-5 yılda bir toprak analiz yaptırılarak uygulanması yararlıdır. Çinko sülfat uygulaması tohuma veya gübreye karıştırılarak da yapılabilir. Fakat çinko sülfatın yapısından dolayı tarlaya yeknesak ve yeterli miktarda verilmesi zor olacaktır. İkinci etkili yol ise gübre fabrikaları tarafından üretimi yapılan çinko katkılı gübrelerin kullanılmasıdır. Bazen toprakta eksikliği görülmese bile gelişen iklim koşullarından dolayı bitkilerde çinko noksanlığı görülebilmektedir. Böylesi durumda çinko ilkbaharda 200 litre su içerisinde 1 kg çinko sülfat ve 3 kg üre hesabıyla eritilerek yabancı ot ilaçları ile birlikte yaprak gübresi şeklinde de verilebilir. Bildirilen üre ve çinko miktarı kesinlikle artırılmamalı ve ilaçla karıştırılarak uygulanacaksa ilacın çinko sülfat ile karışıma uygun olduğu bilgisi mutlaka gerekli yerlerden teyit edilmelidir. 14 Sulama Sulamanın yağış, sıcaklık, toprak yapısı ve ekilen hububat tür ve çeşit özellikleri dikkate alınarak yapılması gerekir. Bölgemizde sulama ekim döneminde ve ilkbaharda yapılan sulamalar olarak temelde ikiye ayrılır. Sonbaharda ekim sezonunda yeterli yağışların alınamadığı koşullarda çimlenme ve çıkış için ekim döneminde sulama yapılmalıdır. Bu dönemde yapılacak sulamada fazla su vermekten kaçınılmalıdır. Verilen fazla su hem toprak yüzeyinin kaymak bağlamasına, hem de tohumların havasız kalarak ölmesine neden olması yanında maliyet artışı getirmektedir. Şayet tarla yüzeyi kaymak bağlar ise, çim kınının toprak yüzeyine yaklaştığı bir anda toprak yüzeyini yumuşatmak amacıyla tekrar az miktarda bir sulama daha yapılması uygundur. İlkbaharda kardeşlenme, sapa kalkma ve dane doldurma dönemlerinde toprak neminin yeterli olması arzu edilir. Bu dönemlerde yağış, sıcaklık ve topraktaki nem durumuna bağlı olarak gerekli hallerde ve ihtiyaç oranında sulama yapılması faydalıdır. Yabancı Ot Mücadelesi Toprak işleme döneminde ve ekimden itibaren ekilen bitki dışında kalan her türlü bitkinin yabancı ot olarak adlandırılır. Yabancı otların almak istediğimiz ürünün suyuna ve besin maddesine ortak olarak veriminde ve kalitesinde düşüşlere neden olduğunu bilmemiz gerekir. Bu nedenle yabancı ot mücadelesinin bir bütünlük içerisinde yapılması yararlıdır. Tarlanın boş olduğu dönemde toprak işleme ile kontrol altında tutmaya çalışılan yabancı otlar ekili dönemde kimyasal yolla baskılanmaktadır. Yabancı ot ilaçlamasını hububatın kardeşlenme döneminden sonra sapa kalkma döneminden önceki devrede tamamlanması gerekir. Bu devrede genelde yabancı otlar 2 6 yapraklıdır. Yapılan ilaçlama ile yabancı otların ölmesi ve hububatın gelişmesinin yolu açılacaktır. Daha sonraki dönemde ise gelişen hububat yabancı ot gelişime izin vermeyecek kadar gelişmiş olacaktır. Kullanılacak yabancı ot ilacının tarlada bulunan geniş ya da dar yapraklı oluşuna göre, farklı ilaçların üretici önerilerine göre kullanılması gerekir.
Hastalık Mücadelesi Hububatta görülen hastalıklar ile en iyi mücadele şekli dayanıklı çeşit kullanmaktır. Ancak verim ve kalitesinin iyi olması nedeniyle bazı hastalıklara karşı hassas çeşit ekimi yapılıyorsa önleyici amaçla ilaç kullanılmaktadır. Bunun en iyi bilineni tohumluklarda sürme ve rastığa karşı yapılan ilaçlamadır. Son yıllarda özellikle sarı pas tehlikesinin oluşma ihtimali öncesi dönemde de ilaçlama yapılmaktadır. Bununla birlikte hastalığa yakalanmış bitkilerin ilaçla tedavi edilmesi günümüz koşullarında oldukça yüksek maliyet gerektiren bir uygulama olarak görüldüğü için yapılmamaktadır. Zararlı Mücadelesi Ekili alanların iyi şekilde gözlenmesi gerekir. Bu gözlemlerde ekim sonrasında zabrus ve tel kurtları, ilkbaharda zabrus, kımıl, sap arısı, yaprak biti, süne vb zararlıların tarlada olup olmadığına bakılmalı, olması halinde yoğunluğu dikkate alınarak gerekli mücadele yöntemi için teknik elemanların önerileri doğrultusunda hareket edilmelidir. Hasat Hasat hububatın tırnakla ezilemeyeceği sertliğe ulaştığı sırada yapılmalı, geç kalınması halinde tanelerin dökülebileceği unutulmamalıdır. Erken hasatta ise tanelerin yüksek oranda nem içermesi nedeniyle kızışmalar hatta çürümeler görülür. Hasat esnasında biçerdöverin dane dökmemesine özen gösterilmelidir. 15
KALİTE VE TEKNOLOJİ LABORATUVARI Ülkesel serin iklim tahılları projesi kapsamında yürütülen ekmeklik ve makarnalık buğday, arpa, tritikale, endüstri, yem ve baklagil bitkileri ıslah programlarda geliştirilen hatlarda fiziksel, kimyasal ve teknolojik özellikler belirlenmektedir. Kuraklık test merkezi kapsamında kuraklık-kalite-genotip ve çevre ilişkilerinin araştırılmasına yönelik projelere ait çalışmalar yapılmaktadır. Kalite analizleri ile; Kaliteli çeşit geliştirilmesine katkı sağlanması Islahı yapılan bitkilerin kullanım amacına uygunluğunun belirlenmesi Islah edilen çeşitlerin kalite yönüyle sınıflandırılması yapılmaktadır. AMACIMIZ Enstitümüz bünyesinde çalışılan bitki tür ve çeşitlerin son kullanıcı olan sanayicilerin ve tüketicilerin istedikleri özellikler doğrultusunda çeşit geliştirme çalışmaları yapmak, geliştirilen çeşitlerin de mevcut kalite potansiyellerini belirlemek ve çevre ve çeşidin kalite özelliklerine etkilerini, aynı zamanda stabilitelerini ortaya koymaktır. Elde edilen araştırma bulgularını Bilimsel toplantı, dergi, kongre ve sempozyum vb. ortamlarda sunmak ayrıca özel sektör ile işbirliği yapılarak kalite çalışmalarına katkı sağlanmasıdır. VİZYONUMUZ Mevcut laboratuvar tekniklerini ileri düzeyde kullanmak, dünyada yeni gelişmeleri takip etmek ve laboratuvar çalışmalarında uygulamaya aktarmak, laboratuvar teknikleri ve sonuçları konusunda oluşan bilgileri ilgili kişilere aktarmaktır.
ÇALIŞMALAR Kalite Özelliklerinin Belirlenmesinde Kullanılan Kriterler 1. Fiziksel Özellikler Fiziksel özellikler çeşidin dış görünüşü irilik, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, tane rengi gibi unsurları kapsamakta ve son ürün kalitesi üzerinde etkili olan faktörlerdir. 2. Kimyasal Özellikler Kimyasal özellikler denince çeşidin kimyasal bileşimi ön plana çıkmaktadır. Kimyasal bileşimler çoğu zaman çeşidin kullanım amacına doğrudan etki etmektedir. Örneğin; Buğdayda protein oranı ekmeklik buğdayda yüksek, bisküvilik buğdayda düşük olması arzulanır. Protein, yağ, amino asit bileşimi, selüloz, karbonhidrat çeşitleri (Nişasta şekerler vb.) kimyasal analizler konusunda çalışmalar yapmak. 3. Teknolojik ve Reolojik Özellikler Çeşidin sanayide kullanım aşamasında gösterdiği özelliklerdir. Un ve ekmek özellikleri ile reolojik özellikler arasında sıkı ilişkiler tespit edilmiştir. Örneğin unun su kaldırma kapasitesi, hamurun yoğrulmaya karşı direnci, elastikiyeti,uzayabilirliliği gibi özellikler bu gruba girmektedir. Hamurun reolojik özellikleri fırın ürünlerinin kalitesini doğrudan etkilemesi yanında hamur yapısı ve unun hamur özelliklerine uygunluğu hakkında bilgi vermesi nedeniyle oldukça önemlidir. EKMEKLİK BUĞDAY KALİTE DEĞERLERİ Hektolitre Ağırlığı > 77 kg /Hl Bin Tane Ağırlığı >35 g (KM) Sertlik (PSI-NIR) < 65 Protein oranı (%) >12 Zeleny sedimantasyon > 35 ml Un verimi (%) > 65 Enerji değeri (Alveograf W) > 200 joule Su Absorbsiyonu (%) > 55 Yumuşama Derecesi < 50 B.U Kalite İndeks (Farinograf) <100 Ekmek Hacmi > 420 Gluten İndeks > 60 Yaş Gluten Miktarı (%) > 27 Kuru Gluten Miktarı (%) > 9 Ekstensograf Enerji (cm2) > 120 Miksograf Gelişme Süresi (dak) >2.1 Miksograf Pik Yüksekliği(%) > 60 Miksolab beta açısı yüksek Miksolab retsogradosyonu düşük MAKARNALIK BUĞDAY KALİTE DEĞERLERİ Hektolitre Ağırlığı > 76 kg /Hl Bin Tane Ağırlığı >36 g Protein Oranı (%) >13 Camsı Tane Oranı (%) > 75 SDS sedimantasyon > 20 ml Renk (Sarılık değeri) >22 Kuru Gluten Miktarı (%) > 9 Yaş Gluten miktarı (%) Yüksek Gluten İndeks Yüksek
AHMET AĞA
EKMEKLİK BUĞDAY (Sulu Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Kurağa Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklılık Yatmaya Dayanıklılık Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny Sed.(ml) Yumuşama Değeri Enerji Değeri Absorbsiyon Değeri (%) Kullanım Alanı Genel Özellikleri Beyaz, Kılçıklı 80-100 Kırmızı 400-900 Alternatif Hassas Dayanıklı Dayanıklı Teknolojik Özellikler 12.9 33.4 79.4 41.7 95 200 65 Un Yapımı Hastalıklara Dayanıklılık Sarı pasa orta hassas Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Irrigated Areas) Spike Plant Height (cm) Kernel Yield (kg/ha) Type Susceptible to Drought Resistant to Cold Resistant to Lodging Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny Sed.(ml) Softening Energy Absorption(%) End-use General Characteristics White, Awned 80-100 Red 4000-9000 Alternative Quality 12.9 33.4 79.4 41.7 95 200 65 Flour Disease Resistance Moderately Resistant to Yellow Rust Recommended Regions Central Anatolian Plateau and Transitional Regions AHMET AĞA 19
BAĞCI-2002
EKMEKLİK BUĞDAY (Sulu Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Kurağa Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklılık Yatmaya Dayanıklılık Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny Sed.(ml) Sertlik Kullanım Alanı Enerji (Alveograp) Absorbsiyon(%) Genel Özellikleri Beyaz, Kılçıklı 90-100 Kırmızı 400-700 Alternatif Hassas Orta Dayanıklı Dayanıklı Teknolojik Özellikler 11-13 33-42 76-81 35-41 Orta Sert Un Yapımı 242 64 Hastalıklara Dayanıklılık Sarı pasa hassas, Rastığa,Sürmeye ve Kök Çürüklüğüne Orta Dayanıklı Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Irrigated Areas) Spike Plant Height (cm) Kernel Yield (kg/ha) Type Susceptible to Drought Moderately Resistant to Cold Resistant to Lodging Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny Sed.(ml) Hardness End-use Enrgy (Alveo) Absorption(%) General Characteristics White, Awned 90-100 Red 4000-7000 Alternatif Quality 11-13 33-42 76-81 35-41 Semi Hard Flour 242 64 Disease Resistance Moderately Resistant to Smut,Bunt and RoodCrown Rot diseases Susceptible to Yellow Rust Recommended Regions Central Anatolian Plateau and Transitional Regions BAĞCI-2002 21
DAĞDAŞ-94
EKMEKLİK BUĞDAY (Kuru Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Kurağa Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklılık Yatmaya Dayanıklılık Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny Sed (ml) Sertlik Kullanım Alanı Enerji (Alveo) Absorbsiyon(%) Genel Özellikleri Beyaz Kılçıklı 100-110 Beyaz 200-500 Kışlık Dayanıklı Dayanıklı Dayanıklı Teknolojik Özellikler 10-14 36-42 77-82 28-38 Sert Bulgur Paçal Un Yapımı 199 60 Hastalıklara Dayanıklılık Rastığa Hassas, Sarı pasa orta kahve ve kara pasa dayanıklı, Sürmeye Dayanıklı Kök ve kök boğazı hastalıklarına toleranslı Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Rainfed Areas) Spike Plant Height (cm) Kemel Yield (kg/ha) Type Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny Sed (ml) Hardness End-use Enegy(Alveo) Absorption (%) General Characteristics White, Awned 100-110 White 2000-5000 Winter Wheat Quality 10-14 36-42 77-82 28-38 Hard Bulgur,Flour 199 66 Disease Resistance Susceptible to Smut, Resistans to Rusts Resistans To Bunt, Tolerant to Root and Crown Rot Disease Yetiştirilebilecek Bölgeler Central Anatolian Plateau and Transiti Regions DAĞDAŞ-94 23
EKİZ
EKMEKLİK BUĞDAY (Sulu Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Kurağa Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklılık Yatmaya Dayanıklılık Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny Sed (ml) Yumuşama Değeri Enerji Değeri Absorbsiyon Değeri (%) Kullanım Alanı Enerji (Alveo) Absorbsiyon (%) Genel Özellikleri Beyaz, Kılçıklı 80-100 Kırmızı 400-900 Kışlık Hassas Dayanıklı Dayanıklı Teknolojik Özellikler 13.3 36.4 78.2 40.4 150 115 66.4 Un Yapımı 211 60 Hastalıklara Dayanıklılık Sarı pasa orta dayanıklı Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Irrigated Areas) Spike Plant Height (cm) Kernel Yield (kg/ha) Type Susceptible to Drought Resistant to Cold Resistant to Lodging Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny (ml) Softening Energy Absorption(%) End-use Enegy (Alveo) Absorption (%) General Characteristics White, Awned 80-100 Red 4000-9000 Winter Quality 13.3 36.4 78.2 40.4 150 115 66.4 Flour 211 60 Disease Resistance Moderately Resistant to Yellow Rust Recommended Regions Central Anatolian Plateau and Transitional Regions EKİZ 25
ERAYBEY
EKMEKLİK BUĞDAY (Kuru Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Yatmaya Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklık Kullanım Alanı Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Toprak İsteği Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny Sed. (ml) Sertlik Un verimi (%) Enerji (Alveo) Absorbsiyon (%) Genel Özellikleri Beyaz, Uzun, Kılçıklı 100-120 Dayanıklı/Toleranslı Dayanıklı/Toleranslı Ekmeklik Kırmızı 200-775 Alternatif Taban, Yarı Taban Teknolojik Özellikler 13-16 30-41 78-82 30-70 Orta Sert 64-76 280 64,2 Hastalıklara Dayanıklılık Sarı pas ve sürmeye toleranslı Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu ve Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Rainfed Areas) Spike Plant Height (cm) Kernel Yield (kg/ha) Type Susceptible to Drought Resistant to Cold Resistant to Lodging Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny Sed. (ml) Hardness Flour Yield (%) Enerji (Alveo) Absorption (%) General Characteristics White, Awned 100-120 Red 2000-7750 Alternative Quality 13-16 30-41 78-82 30-70 Semi Hard 64-76 280 64,2 Disease Resistance Resistant to Bunt and Yellow Rust Recommended Regions Central Anatolian Plateau and Transitional Regions ERAYBEY 27
GÖKSU-99
EKMEKLİK BUĞDAY (Sulu Alanlara Tavsiye Edilir) Başak Özelliği Bitki boyu (cm) Dane Rengi Dane Verimi (kg/da) Gelişme Tabiatı Kurağa Dayanıklılık Soğuğa Dayanıklılık Yatmaya Dayanıklılık Protein Oranı (%) Bin Dane Ağırlığı (gr) Hektolitre Ağırlığı(kg) Zeleny sed. (ml) Sertlik Kullanım Alanı Enerji (Alveo) Absorbsiyon (%) Genel Özellikleri Beyaz, Kılçıklı 80-100 Beyaz 400-900 Alternatif Hassas Dayanıklı Dayanıklı Teknolojik Özellikler 10-13 30-36 75-80 28-39 Yumuşak Un Yapımı 199 61 Hastalıklara Dayanıklılık Paslara Toleranslı, Rastığa,Sürmeye ve Kök Çürüklüğüne Orta Dayanıklı Yetiştirilebilecek Bölgeler Orta Anadolu Geçit Bölgeleri BREAD WHEAT (Recommended for Irrigated Areas) Spike Plant Height (cm) Kernel Yield (kg/ha) Type Susceptible to Drought Resistant to Cold Resistant to Lodging Protein Ratio (%) Kernel Weight (g) Test Weight (kg) Zeleny Sed (ml) Hardness End-use Enegy (Alveo) Absorption (%) General Characteristics White, Awned 80-100 White 4000-9000 Alternative Quality 10-13 30-36 75-80 28-39 Soft Flour 199 61 Disease Resistance Tolerant to Rusts, Moderately Resistant To Bunt Smut and Rood Crown Rot Diseases Recommended Regions Central Anatolian Plateau and Transitional Regions GÖKSU-99 29