HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 02 Temmuz 2012 / 27 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli ABD Kişisel Gelir ve Harcamalar Verisi Kişisel gelir, temel olarak ücret ve maaşları içermekle birlikte, bütün kaynaklardan elde edilen gelirlerin toplamıdır. Tüketim harcamaları ise tüketicinin dayanıklı- dayanıksız tüketim mallarına ve hizmetlere yaptığı harcamalardan oluşur. Bu veriler, kişilerin tasarruf eğilimi, ekonomide özel tüketimin ağırlığı ve yönelimi hakkında önemli bilgiler verir. Özel tüketim harcamalarının milli gelirin 2/3 ünden fazlasını teşkil ettiği ABD de son 20 yılda tasarruf eğilimi giderek azalmış, bireyler gelirlerinin daha büyük bölümünü harcamaya başlamışlardır. Tüketim harcamalarının ekonomideki ağırlığı, tüketimin yöneleceği veya azalacağı alanları ekonomi ve piyasalar için kritik hale getiriyor. Harcamaların azalması durgunluk anlamına gelirken, artması ise enflasyonist baskı oluşturuyor. Haftaya Bakış Geçen hafta yurtiçinde Mayıs ayı dış ticaret rakamları öne çıkarken, yurtdışında Euro Alanı liderler zirvesi yakından izlendi. Ayrıca ABD den gelen veri açıklamaları da piyasaların takibindeydi. TÜİK in açıkladığı dış ticaret verilerine göre Mayıs ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %20,3 artışla $13,2 milyar olurken, ithalat %3,1 yükselişle $21,8 milyar oldu. Buna göre aylık bazda dış ticaret açığı %15,5 gerileyerek $10,2 milyardan, $8,6 milyara gerilemiş oldu. İç taleple dış talebi dengelemek adına atılan adımlara bağlı olarak, ithalat artış hızının ihracatın epey altında kaldığı görülüyor. Ocak-Mayıs dönemleri itibarıyla değerlendirildiğinde ise ihracat 2012 yılında 2011 e göre %12,7 yükselerek $61 milyarın üzerine çıkarken, ithalat %1,4 geriledi ve $96,7 milyar düzeyinde gerçekleşti. Merakla beklenen Euro Alanı liderler zirvesi geçtiğimiz hafta gerçekleştirildi. Euro Alanı nın sorunlu ekonomilerinin geleceğine dair belirsizlik devam ederken, Bölge ekonomilerine ilişkin art arda gelen ve kaygıları pekiştiren haberler gerçekleştirilen toplantıyı önemli kılıyordu. Kamu borçlarının yanı sıra, özellikle son dönemde İspanyol bankacılık sistemine ilişkin artan kaygılarla Bölge ekonomilerinin ihtiyacı olan finansmana erişimlerini kolaylaştırmak adına ortaya atılan birçok önerinin gölgesinde yapıldı toplantı. Euro Alanı ekonomilerinin ortak tahvil çıkarması görüşüne Almanya Başbakanı Merkel in karşı çıkması nedeniyle bu önerinin hayat bulamadığı toplantıda, Euro Alanı ndaki finans kuruluşlarının denetimi için ortak bir yapı oluşturulması ve sorun yaşayan bankaların sermayelerinin güçlendirilmesi adına kurtarma fonlarına (ilk etapta Avrupa Finansal İstikrar Fonu-EFSF, ardından Avrupa İstikrar Mekanizması-ESM) doğrudan ulaşımlarının sağlanması yönünde karar alındı. Her ne kadar Bölge ekonomilerinin sorunlarının çözümü konusunda liderler arasında bir mutabakat sağlanmış olsa da, bunun nasıl gerçekleştirileceğine dair detaylar bilinmezliğini koruyor. Öne çıkan görüşlerden, EFSF nin, Bölge nin sorunlu ekonomilerinin talepleri doğrultusunda bu ülkelerin birincil ve ikincil tahvil piyasalarından alım yaparak finansman yoluna gitmesi, en olası görüş olarak değerlendiriliyor. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Yunan varlıklarından oluşan geniş portföyleri nedeniyle zor durumdaki bankalarının sermayesini desteklemek ve bütçe açıklarını finanse edebilmek adına Avrupa Birliği ne yardım için başvurdu. Değerlendirmeler, Bölge de yardım için başvuran beşinci ülke olan Güney Kıbrıs ın ihtiyacı olan desteğin 10 milyarı bulabileceği yönünde. Geçtiğimiz hafta ABD başta olmak üzere makroekonomik veri akışı açısından oldukça hareketliydi. ABD tarafında kişisel gelir ve harcamalar verisi ile dayanıklı tüketim malı siparişleri yakından izlendi. ABD ilk çeyrek GSYH verisi bir önceki açıklama paralelinde %1,9 olarak teyit edilerek nihaileşmiş oldu. Mayıs ayında ABD de kişisel gelirler bir önceki aya göre %0,2 yükselirken, harcamalar değişmedi. Otomotiv satışlarındaki düşüşün yanı sıra petrol fiyatlarındaki gerileme harcamalardaki zayıf seyirde belirleyici oldu. Diğer taraftan enerji fiyatlarındaki gerileme PCE fiyat endeksinin aylık bazda %0,2 düşmesini sağladı. Haziran ayında ABD tüketici güven endeksi beklentilerin altında kalarak 62 oldu. Kaydedilen düşüşte özel- KAPANIŞ VERİLERİ (29 Haziran) İMKB-100 : 62.543 / $ : 1,2658 USD : 1,8065 $ / : 79,77 EURO : 2,2742 Petrol ($/varil) : 96,98 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,58 Altın ($/ons) : 1.598,20
02 Temmuz 2012 Neden Önemli ABD Dayanıklı Tüketim Malları Siparişleri Üreticilerin önümüzdeki döneme ilişkin aldıkları siparişleri yansıtan veri, buzdolabı ve otomobil gibi tüketicilere yönelik kalemlerin yanı sıra makineler gibi üretime yönelik yatırım harcamalarını da kapsıyor. Verinin düşük olması, alt kalemlere de bağlı olarak yatırım ve tüketim malı talebinde daralmaya işaret ederken takip eden dönemde tüketimin azalacağı yönünde beklentileri kuvvetlendiriyor. Aynı zamanda üretim ve istihdam üzerinde de baskı yaratıyor. Verinin yüksek olması ise yatırım, tüketim ve istihdamda artış beklentilerini kuvvetlendirirken, diğer taraftan enflasyona ilişkin kaygılar doğurabiliyor. Haftaya Bakış likle gelecek 6 aya ilişkin ekonomik görünüme ilişkin beklentilerin bozulması öne çıkarken, yeni iş bulma konusunda da tüketici beklentilerinde zayıflama söz konusu. ABD Mayıs ayı dayanıklı tüketim malı siparişleri beklentileri hayli aşarak %1,1 artış kaydetti. Bunda ulaşım araçlarına özellikle de sivil hava taşıtlarına yönelik siparişlerin sırasıyla %2,7 ve %4,9 artması etkili oldu. Ulaşım araçları hariç dayanıklı tüketim malı siparişlerindeki artış ise, ana metaldeki gerilemeyle beklentilerin altında kaldı ve %0,4 olarak gerçekleşti. Diğer taraftan, ABD Mayıs ayı yeni konut satışları 350.000 adetlik beklentinin üzerine çıkarak 369.000 adet olarak gerçekleşti. 2 yıldır kaydedilen en yüksek aylık satış rakamının yakalandığı Mayıs ayında, mortgage faiz oranlarının geldiği seviye de ABD konut piyasasının seyrine ilişkin olumsuz değerlendirmelerin bir miktar yumuşamasını sağladı. Ancak, hem konut satış rakamları, hem de mortgage faiz oranları, ABD konut piyasasının toparlanmakta olduğuna dair net bir öngörü sağlamıyor. Bu hafta, yurtiçinde 1. çeyrek büyüme ile enflasyon verileri yakından izlenecek. Ayrıca, Euro Alanı na ilişkin yaşanacak gelişmelerin yanı sıra hafta ortasında yapılacak olan Avrupa Merkez Bankası (ECB) toplantısında alınacak kararlar ile ertesinde yapılacak açıklamaların da öne çıkması bekleniyor. Hafta sonuna doğru ise ABD Haziran ayı istihdam verileri izlenecek. 2
Tem.12 02 Temmuz 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 22.Haz 29.Haz Değişim İMKB-100 60.451 62.543 %3,46 İMKB-30 73.237 76.264 %4,13 Sınai 52.974 53.428 %0,86 Hizmetler 39.437 41.744 %5,85 Mali 86.539 89.459 %3,37 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 22.Haz 25.Haz 26.Haz 27.Haz 28.Haz 29.Haz İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 63.000 62.000 61.000 60.000 59.000 58.000 57.000 56.000 55.000 54.000 Suriye ile ilgili sorunların risk algısını olumsuz etkilemesi ile geçtiğimiz haftanın ilk işlem gününe negatif alanda başlayan İMKB, yurtdışında İspanya ekonomisine ilişkin endişelerin piyasaları baskılamasından da olumsuz etkilendi. İzleyen iki günde tepki alımlarının yanı sıra BDDK başkanının Basel II ye geçiş sürecinde yabancı para zorunlu karşılıkların risk ağırlığının %0 olarak tutulmaya devam edileceği ve bankaların sermaye yeterlilik rasyolarının minimum düzeyde etkileneceği yönündeki açıklamasına bağlı olarak bankacılık hisseleri eşliğinde yükseldi. Perşembe günü, AB Liderler Zirvesi öncesinde Euro Alanı borç sorununa yönelik endişelerin devam etmesi üzerine yönünü aşağıya çeviren İMKB, Fitch in Türkiye nin kredi notunu artırmak için erken olduğunu açıklaması nedeniyle kayıplarını artırdı. Ancak, haftanın son işlem gününde AB Liderler Zirvesi nden banka denetimi ve tahvil desteği konusunda anlaşma çıkması İMKB nin hızla yükselmesine neden oldu. Hafta boyunca dalgalı bir seyir izleyen İMKB-100 endeksi, haftayı %3,5 artışla 62.543 puandan kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 22.Haz 29.Haz (Puan) 08.08.2012 9,47 8,95-0,52 26.09.2012 9,58 9,20-0,38 07.11.2012 9,69 9,17-0,52 20.02.2013 9,59 9,18-0,41 15.05.2013 9,35 9,05-0,30 05.03.2014 8,92 8,58-0,34 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 137,74 134,48-3,26 %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) %1,99 Kaynak: İMKB Suriye ile yaşanan gerginlik geçtiğimiz haftanın ilk işlem gününde tahvil ve bono piyasasına satış getirdi. Salı günü Başbakan ın yaptığı konuşmada Suriye ye askeri müdahalenin şu anda gündemde olmadığını belirtmesi ile piyasaya alım geldi ve faizler bir miktar geriledi. İlerleyen günlerde faizler dalgalı ancak genel olarak aşağı yönlü seyrini sürdürdü. Perşembe günü, bir önceki hafta yapılan PPK toplantısına ilişkin özet raporunda düşen petrol fiyatları nedeniyle TCMB nin enflasyona karşı elinin güçlü olduğunu ifade etmesi, kısa vadede TCMB nin sıkılaştırmaya gitmeyeceği şeklinde yorumlandı. Haftanın son işlem gününde, AB Liderler Zirvesi nden çıkan olumlu sonuçların ardından küresel risk iştahının artması paralelinde tahvil ve bono piyasasında alımlar hız kazandı. Bu gelişmeler sonucunda 5 Mart 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 34 baz puan gerileyerek Cuma gününü %8,58 den kapattı. 3
Haz.11 Haz.11 02 Temmuz 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 22.Haz 29.Haz Değişim Dolar (¹) 1,7978 1,8065 %0,48 Euro (¹) 2,2550 2,2742 %0,85 Sepet (²) 2,0264 2,0404 %0,69 /$ Paritesi (³) 1,2568 1,2658 %0,72 $/Yen Paritesi (³) 80,40 79,77 -%0,78 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 /$ paritesi, geçen haftanın son işlem gününe kadar düşüş eğilimi sergilerken, Cuma günü AB Liderler Zirvesi nden gelen olumlu haberlerin etkisiyle artarak haftayı 1,2658 seviyesinden tamamladı. Avrupa bankalarının, kurtarma fonundan doğrudan yardım almasına ve ülkelerin tahvil piyasalarına müdahalede bulunmasına imkan veren anlaşma Euro ya destek sağladı. Geçen haftaya Suriye ile yaşanan sorunun ardından 1,82 seviyelerinde başlayan Dolar/TL, emtia fiyatlarındaki düşüşün enflasyonu azaltacağına ve Suriye ile sorunun diplomatik yollarla çözüleceğine ilişkin beklentiler ve Fitch'in Türkiye'nin kredi notunu artırabileceği yönündeki haberlerin yabancı girişlerini artırmasının etkisiyle geriledi. Ancak izleyen günlerde, Suriye ile gerginliğin sürmesi ve Fitch'in kısa vadede not artışına gitmeyeceği yönünde yorumlanan açıklamalarına ek olarak TCMB'nin enflasyon tahminini aşağı çekebilecek olmasının daha gevşek para politikası izlenebileceği şeklinde değerlendirilmesi sonucu, TL değer kaybetti. Cuma günü ise, AB tarafından gelen olumlu haberlerle TL, /$ paritesindeki gelişmelere paralel bir seyir izledi. Böylece haftayı Dolar/TL 1,8065, Euro/TL 2,2742 seviyesinden tamamladı. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 22.Haz 29.Haz (Puan) 45 EMBI+ Endeks 639,80 643,73 3,93 Spread 371 362-9 Türkiye Endeks 427,12 428,84 1,72 35 25 15 5 17,08 Spread 306 303-3 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta başında, Roma da gerçekleşen Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya liderleri toplantısında ortak tahvil gibi konularda uzlaşmaya varılamamış olması nedeniyle gelişmekte olan ülkelere ait eurotahvillerin risk primlerinde artış gözlendi. Takip eden günlerde nispeten yatay bir seyir izleyen piyasada, 28-29 Haziran da gerçekleştirilen Liderler Zirvesi nde AB liderlerinin Euro Alanı ndaki bankaların denetimi için yeni bir mekanizmanın oluşturulması ve bankaların, kurtarma fonlarına doğrudan erişimlerinin sağlanması hususunda anlaşmalarının etkisiyle Cuma günü olumlu bir seyir izlendi. Bu gelişmelerin etkisiyle, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 9 baz puan azalarak 362 ye, Türk eurotahvillerinin risk primi ise 3 baz puanlık düşüşle 303 seviyesine indi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz hafta boyunca 20 puan seviyesine yakın bir seyir izledikten sonra Cuma günü 17,08 e geriledi. 4
Haz.11 Haz.11 02 Temmuz 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.598,20 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 $/varil Petrol 96,98 Euro Alanı na ilişkin endişelerin devam etmesi nedeniyle oluşan güvenli liman talebine bağlı olarak geçtiğimiz haftaya yükselişle başlayan altın fiyatları, olumsuz makroekonomik verilerin yarattığı deflasyon beklentisi paralelinde tekrar geriledi. AB zirvesi öncesinde temkinli seyreden piyasalarda hacim düşük kalırken, dalgalı bir seyir hakim oldu. AB zirvesinde üzerinde anlaşma sağlanan detaylı çözüm planının piyasalarda olumlu algılanması ile birlikte altın fiyatlarında da haftanın sonunda hızlı bir artış yaşandı. Altın fiyatları bu gelişmeler sonucunda haftalık bazda %1,7 yükselerek $/ons 1.598,2 seviyesinden kapandı. Yılın ilk büyük fırtınasının Meksika Körfezi nde üretimi olumsuz etkilememesi nedeniyle petrol fiyatlarında geçen haftanın başında hafif bir gerileme yaşanırken, takip eden günlerde dünyanın sekizinci büyük petrol ihracatçısı olan Norveç te petrol işçilerinin grevine bağlı olarak fiyatların yükseldiği görüldü. AB zirvesi öncesinde, zirvenin başarısız olacağı tahminleriyle gelen satışlar paralelinde gerileyen petrol fiyatları, zirvede anlaşma sağlanması ve bu durumun piyasalarda yarattığı yaygın olumlu havanın etkisiyle haftanın son gününde çok hızlı bir şekilde yükseldi. Önceki haftalarda kayda değer ölçüde gerilemiş bulunan Brent türü petrolün spot fiyatı, %8,1 artışla geçen haftayı $/varil 96,98 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 2 Temmuz TÜİK I. Çeyrek Büyüme Verisi (Gerçekleşme: %3,2) ABD Haziran Ayı ISM İmalat Sanayi Endeksi (Piyasa Beklentisi: 52) Euro Alanı Mayıs Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %11,1) 3 Temmuz TÜİK Haziran Ayı Enflasyon Verileri (Tahminimiz TÜFE: %0,3 Azalış, ÜFE: %0,1 Azalış) ABD Mayıs Ayı Fabrika Siparişleri Verisi (Piyasa Beklentisi: %0,1 Artış) Euro Alanı Mayıs Ayı Üretici Fiyat Endeksi (IPP) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,2 Azalış) 4 Temmuz Hazine İç Borç Ödemesi (TL493 Milyon) Euro Alanı Mayıs Ayı Perakende Satışlar (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,2 Artış) 5 Temmuz ABD Haziran Ayı ISM İmalat Dışı Sektörler (Hizmetler) Endeksi (Piyasa Beklentisi: 53) Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Toplantısı ve Basın Açıklaması 6 Temmuz TCMB Temmuz Ayı I. Dönem Beklenti Anketi ABD Haziran Ayı Tarım Dışı İstihdam Verisi (Piyasa Beklentisi: 90 bin Kişilik Artış) ABD Haziran Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %8,2) Almanya Mayıs Ayı Sanayi Üretim Verisi 5
2 Temmuz 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6