ANAKART Anakart Nedir? Anakart Birimleri Anakart Çalışma Yapısı Anakart Üzerindeki Portlar Anakartın Genişleme Yuvaları

ANAKART NEDİR? 2

ANAKART NEDİR? Donanım Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir. Fiberglastan (sert bir plastik türevi) yapılmış, üzerinde bakır yolların bulunduğu; genellikle koyu yeşil bir levhadır. Ana kart üzerinde, mikro işlemci yuvası, bellek, genişleme yuvaları, BIOS, diğer kartlar için genişletme yuvaları ve diğer yardımcı devreler (sistem saati, kontrol devreleri gibi) yer almaktadır. 4

ANAKART NEDİR? Donanım Bir PC'nin hangi özelliklere sahip olabileceğini belirleyen en önemli bileşendir. Çünkü ana kart üzerindeki elektronik bileşenler; bu PC'ye hangi tür işlemciler takılabileceğini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabileceğini, bazı bileşenlerin hangi hızlara çıkabileceğini, hangi yeni donanım teknolojilerini destekleyebileceğini belirliyor. 5

İLK ANAKART İlk anakart 1982 yılında IBM firmasının ürettiği PC lerde kullanıldı. Büyük devre elemanlarından oluşan bu kartın üzerinde Intel 8088 işlemci, Bios, bellek ve çeşitli kartların takılabileceği yuvalar bulunuyordu. Eğer bu bilgisayara disket sürücü, paralel çıkış veya başka bir şey takılmak istenirse ona uygun bir kart alınıp anakarta takılması gerekiyordu. Bu yöntemde öncülüğü parçaların takılıp çıkarılmasını çok kolaylaştırarak Apple II yaptı. Anakartların değiştirilebilir parçalardan oluşması kullanıcıların kendilerine ve ihtiyaçlarına özgü bilgisayarlar oluşturmalarını sağlamıştır. 6

İLK ANAKART Donanım 7

ANAKART ÇEŞİTLERİ 8

XT ANAKARTLAR Donanım İlk kişisel bilgisayarlarda kullanılan ana kartlardır. 8086 veya 8088 mikroişlemcileri üzerinde sabit olarak taşır bu durumda işlemcinin değiştirilmesi için anakartın değiştirilmesi gerekiyordu ana kartın ek donanım birimi sadece 8 bit olmalıdır. 9

AT ANAKARTLAR Donanım XT anakartlardan sonra günümüzde kullanılan ATX anakartlara benzeyen ama sadece 5 ve 12 volt güç alan anakartlardır.isa, PCI ve AGP veri yolları ile değiştirilebilir işlemci desteği sunar. Anakart üreticileri yıllarca IBM uyumlu anakartlar ürettiler. Bu standartların başında gelen AT modeli 1982 den itibaren kullanılmaktadır. 10

ATX ANAKARTLAR Donanım Pentium2 işlemci ile birlikte ilk kez piyasaya sunulmuş ATX standardı da sürekli olarak geliştirilerek günümüzde hala popüler olarak kullanılan standartlardır. 11

GÜNCEL ANAKART FİYATLARI ASUS : M5A97 R2.0 AMD 970/SB950 AM3+ DDR3 2133MHz (O.C.) USB 3.0 SATA 3.0 Anakart 262 TL MSI : X79A-GD45 (8D) Intel X79 Soket 2011 DDR3 2400MHz(O.C.) SATA 3.0 USB 3.0 Anakart 492 TL GIGABYTE : GA-78LMT-S2PT AMD 760G/SB710 AM3+ DDR3 1333MHz SATA 2.0 USB 2.0 VGA Anakart 131 TL 12

GÜNCEL ANAKART FİYATLARI ASUS : M5A78L-M LX V2 AMD 760G/SB710 AM3+ DDR3 1866MHz (O.C.) VGA Anakart 137 TL MSI : ZH77A-G41 Intel H77 Soket 1155 DDR3 2400 MHz(O.C.) SATA 3.0 USB 3.0 VGA Anakart 213 TL GIGABYTE : GA-Z77X-UP5 TH Intel Z77 Soket 1155 DDR3 1600MHz Thunderbolt Anakart 893 TL 13

BAŞLICA ANAKART ÜRETİCİLERİ Intel Dell Asus ECS MSI Gigabyte Foxcon Biostar EPoX Asrock 14

1 2 3 4 5 6 15

1-PS/2 Donanım Klavye ve mouse bağlamak için kullanılan portlara PS/2 denir. ATX anakartlarda iki adet bulunur. Şekil ve pin sayıları aynıdır. Bu nedenle renkleri farklıdır. Mouse, yeşil olan PS/2 portuna, klavye mor olan PS/2 portuna takılır. Kabloların üzerinde mouse ve klavye sembolleri vardır. 16

2-PARALEL PORT Donanım Paralel port genellikle tarayıcı ve yazıcı bağlantısı için kullanılır. Eski tip anakartlarda kullanılmaktadır. Yeni anakartlarda bu port yerine USB portlar kullanılmaktadır. 17

3-COM VE DİSPLAY PORTU Donanım 1) COM(Communications) Portu: Fare ve harici modem bağlantıları için kullanılır. USB ve PS/2 portunun kullanılmaya başlamasıyla bu port önemini yitirmiştir. 2) Display Connector: Monitorü bağlamak için anakart üzerinde onboard olarak bulunan porttur. Genelde harici olanlar tercih edilir. 1 2 18

4-USB (Universel Serial Bus-Evrensel Seri Veriyolu) USB; IBM, Intel, Microsoft, Compaq gibi birçok firma tarafından üretilen bir veri yoludur. Bu porta birçok aygıt bağlanılabilir ve sistemin yeniden başlatılmasına gerek kalmadan bu aygıtlar kullanılabilir. Yeni tip anakartlarda fare ve mouse da USB porta takılır. 19

5-LAN (RJ-45) PORTU Donanım Yerel alan ağlarında ağa bağlanmak için kullanılır. 8 pinli olan bu konnektör telefon kablosunun uç yapısına benzemektedir. 20

6-SES PORTLARI Donanım Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar ya da diğer ses kaynakları bağlanabilir. Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör takılabilir. Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon takılabilir. 21

Gigabyte Fabrika Turu Donanım 22

ANAKARTIN İNCELENMESİ Donanım 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 23

1-PCI (Peripheral Component Interconnect Çevresel Bileşen Ara Bağlantısı) Intel tarafından 1993 yılında geliştirilmiştir. 64 bitlik veri yolu olarak üretilmiştir fakat uyum sorunu nedeniyle 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 MHz veya 66 MHz veri aktarım hızı vardır. Beyaz renktedir. Bu portlara; ses kartı, TV kartı ve ethernet kartı bağlanmaktadır. 24

2- PCI Express Donanım Bu portlar PCI portunun yerini almak için tasarlanmıştır. Veri transfer hızları ve ergonomisi sebebiyle PCI ile kıyaslanamaz derecede güçlüdür. PCI serisinde max. 533 Mbps ve PCI-X serisinde max. 4266 Mbps seviyesine çıkan bant genişliği, PCI-e ile 8000 Mbps seviyesine ulaşmaktadır. Bu porta PCI portuna da takıldığı gibi ses kartı, TV kartı, Ethernet kartı takılmaktadır. 25

3- PCI Express X16 Portu Bu port ise AGP ye alternatif olarak üretilmiştir. Temelde PCI-e mantığını kullanmaktadır. Ekran kartı bu porta takılmaktadır. 26

3- PCI Express X16 Portu AGP (Accelerated Graphics Port- Hızlandırılmış Grafik Yuvası) Intel tarafından 1997 de sadece ekran kartları için geliştirilmiş veri yoludur. Windows işletim sisteminin getirdiği grafik uygulamalarının ihtiyaç duyduğu yüksek hızı sunabilir. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. AGP yuvası beyaz renkli ve PCI yuvalarından kısadır. 27

4- IDE- ATA Portu IDE (Integrated Drive Electronics-Dahili Sürücü Elektroniği) portu bilgisayarımıza CD-ROM, CD-RW, DVD-ROM, IDE destekli hard diskleri bağlamak için kullanılmaktadır. 28

5- SATA ve SATA 2 Portları SATA (Serial Advanced Technology Attachment-Seri İleri Teknoloji Bağlantısı) portu bilgisayarımıza CD-ROM, DVD- ROM ve hard diskleri bağlamak için kullanılmaktadır. ATA nın yetersiz kalması üzerine geliştirilmiştir. 29

6- Disket Sürücü Bağlantı Portu Bu porta disket sürücüler bağlanılmaktadır. Son derece sınırlı bir transfer hızına sahiptir ve kullanışlı değildir. Yeni nesil bilgisayarlarda bu port artık kullanılmamaktadır. 30

7- Güç Bağlantı Portu Kasada bulunan güç kaynağından anakarta gerekli olan gücü sağlamak için kullanılan porttur. Sağlam bir şekilde karta monteli olup kart için gerekli olan +5v, -5v, +12v güçleri buradan sağlanmaktadır. 31

8- BELLEKLER/ İLK RAM Üretilen ilk yazılabilir RAM olan "Manyetik Çekirdek Hafıza" 1951'de Harvard Üniversitesi MIT laboratuvarlarında tasarlandı. Bilgileri etrafı kablolarla sarılı, küçük manyetik seramik halkalar arasındaki kutuplaşma aracılığıyla kaydediyordu. Bugünün aksine güç kaynağı kapatılsa bile bilgiler hafızada tutuluyordu. Silikon RAM çiplerinin üretildiği 1970'lere kadar kullanıldı. 32

8- BELLEKLER/RAM (Random Access Memory-Rastgele Erişimli Bellek) Bilgisayarımızda o an çalışan programların, gerekli bilgilerinin saklandığı daha sonra gerektiğinde kullanım için geri çağırdığı bir alandır. Diğer bir deyişle geçici bellek görevindedir. Bilgisayar kapatıldığında bu bilgiler silinir. Bilgileri uzun ömürlü saklamak istiyorsak HDD ye kaydederiz. 33

8- BELLEKLER/RAM ÇEŞİTLERİ 1.Boyutuna Göre RAM Bellekler: 30 Pinli SIMM Bellek: Eski bilgisayarlarda kullanılır Ram belleğin anakarta bağlandığı yerdeki pin sayısı oldukça ufaktı ve küçük boyutta bir bellek tipiydi. 72 Pinli SIMM Bellek: Önce 1995 yılında Pentium I ile kullanılmaya başlandı ancak Pentium II lerle birlikte kullanımdan kalktı. Anakarta bağlandığı yerdeki pin sayısı 72 ydi. 168 Pin DIMM Bellek: Pentium III anakartlarda bu 168 dişli bellekler kullanılır. EDO ve SDRAM bellek modellerinde bu boyut kullanıldı. 184 Pin R-DIMM Bellek: Günümüz Pentium IV anakartlarında kullanılan DDR-RAM ve RD-RAM bellek modellerinde bu boyut kullanılır. 34

8- BELLEKLER/RAM ÇEŞİTLERİ 2. Üzerindeki Yongalara Göre RAM Bellekler: Standart RAM Bellek: Günümüzde artık kullanımdan kalkmıştır. EDO-RAM Bellek: DRAM lerden daha hızlıdır. Yeni Pentium II ve Pentium III anakartlarda EDO-RAM için bir yuva yoktur. SDRAM Bellek: 10-12 ns hızında ve 66 MHz veri yolu hızlarında piyasaya girmiştir. DDR-SDRAM Bellek: Bu bellekler SDRAM belleğin sunduğu bant genişliğin iki katını sunar. 2.5 amper akım çeker. 35

8- BELLEKLER/RAM ÇEŞİTLERİ DDR2 SDRAM: Bilgisayarlarda ana bellek olarak kullanılır. Hızları 400 MHz ile 1066 MHz arası değişir. DDR bellek teknolojisinin bir ileri kuşağıdır. Bu teknolojide daha fazla hız, yüksek bant genişlikleri, düşük güç tüketimi ve iyileştirilmiş ısı davranışı özellekleri kazandırılmıştır. Hız olarak DDR ın iki katıdır. 1.8 v akım çeker. 36

8- BELLEKLER/RAM ÇEŞİTLERİ DDR3 SDRAM: Bir bilgisayarın verileri yüksek hızlı biçimde saklamasında kullanılan bir RAM teknolojisidir. SDRAM ailesinden gelen DDR3 SDRAM, DDR2 SDRAM in gelişmiş halidir.1.5 v akım çeker. 37

8- BELLEKLER/RAM ÇEŞİTLERİ Donanım 3.Özelliklerine Göre RAM Bellekler: Pariteli RAM Bellek: Bilgi 0 ve 1 ler halinde belleğe ulaştığında fazladan bir yonga ikili sayılar üzerinde hesap yapıp toplam rakam yanlış gelirse veriyi geri gönderip tekrar hesap yapılmasını sağlar. Hata Düzeltmeli RAM Bellek: Yanlış bilgiyi anladığında hatanın hangi 0 ve 1 de olduğunu bulup düzeltir. SPD li RAM Bellek: 100 ve 133 MHz veri yolunu kullanan sistemlerde bellekteki yongaya giderek durumunu sorgular; yonganın hız ve özelliklerini öğrenir. Anakart bunu desteklerse gerekli bilgileri kullanarak komşu RAM lerle arabuluculuk yapar. 38

8- BELLEKLER/ROM (Read Only Memory-Sadece Okunabilir Bellek) Temel olarak sadece okunabilir bir bellek türü olan ROM un üzerindeki bilgiler kalıcıdır ve genelde çok gerekli olan bilgiler saklanır. Bios gibi bilgisayar için önemli bilgilerin tutulduğu bir entegre bellek yapısında, ROM kullanılır. Merkezi işlemcinin bu tür belleklere doğrudan bilgi yazması söz konusu değildir. 39

8- BELLEKLER/ROM ÇEŞİTLERİ ROM: Bilgiler değiştirilemez kalıcıdır. ROM lara biz kullanıcılar bilgi yazamayız yalnızca üretici firmalar tarafından bilgiler yazılır. PROM (Programmable ROM- Programlanabilir ROM): PROM lar boş olarak üretilir ve kullanıcı tarafından isteğe uygun olarak sadece bir kere programlanabilir. 40

8- BELLEKLER/ROM ÇEŞİTLERİ EPROM ( Erasable Programmable ROM- Silinebilir Programlanabilir ROM): Bu çeşit ROM lar ultraviyole ışığı ile silinebiliyor bu sayede ROM a tekrar yazılabilme özelliği sağlanılıyor. EPROM un silinmesi ve programlanmasında bir sınırlama yoktur. 41

8- BELLEKLER/ROM ÇEŞİTLERİ EEPROM ( Electrically Erasable Programmable ROM-Elektrikle Silinebilir Programlanabilir ROM): Bios yapısında kullanılan ROM tipi EEPROM dur. EPROM a benzer olarak EEPROM da silinebilir ve yazılabilir. Bu silme işi elektriksel olarak yapılır. 42

8- BELLEKLER/ROM ÇEŞİTLERİ FLASH ROMLAR 43

9- CHIPSET (Yonga Seti) Anakartın beynini oluşturan entegre devrelere chipset denir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz ; işlemci, önbellek, sistem veri yolları, çevre birimleri; kısaca donanımlar arasındaki veri akışını denetler. Günümüzde yonga seti Intel, AMD, VIA, SIS gibi belli başlı firmalar üretmektedir. 44

9- CHIPSET (Yonga Seti) 45

9- CHIPSET (Yonga Seti) Kuzey Köprüsü İşlemci, bellekler ve AGP- PCI Ekspres slotlarına en yakın olan çiptir. Kuzey köprüsünün görevi bu üçlünün (RAM,AGP- PCI Ekspres ve işlemci) aralarında iletişimi sağlamak kontrol etmektir. Güney Köprüsü Görevi IDE, USB, LAN, PCI ve ses yani bilgisayarın diğer çevre birimlerini denetlemektir. Güney köprüsüde çevre birimlerinin olduğu bölüme yakındır. 46

10- İşlemci İşlemci kendisine gelen komut ve bilgileri uygun şekilde işleyerek çıktıları ram ve diğer gereken parçalara aktarmaktadır. Bilgilerin büyük kısmı ram üzerinde toplanacağı için bu iki parça arasında çok fazla sayıda bağlantı vardır ve genellikle birbirine yakın pozisyonda tasarlanırlar. 47

10- İşlemci İşlemciler çalışırken ısı seviyeleri yükseldiği için soğutulmaya kesinlikle ihtiyaçları vardır. Hatta pasif değil fan montajı ile aktif olarak soğutulmaları gerekmektedir. Soğutucu bağlanabilmesi içinde yuva çevresinde belirli bir boşluk bulunmaktadır. Eğer üzerinde soğutucu yoksa işlemci 2-5 sn içerisinde çok ısınır sonucunda ya bilgisayar kapanır ya da işlemci yanar. 48

10- İşlemci Dünyanın ilk mikro işlemcisi (1971): Intel 4004 1971 yılının Kasım ayında Intel firması mühendisleri Federico Faggin, Ted Hoff ve Stan Mazor, dünyanın ilk mikro işlemcisini tanıttı. Bu buluşla birlikte, bilgisayarların boyutlarının büyük olmasına neden olan bütün işlemler, küçük bir çipin içine sıkıştırılmış oldu. 49

11- BIOS Pili BIOS pili bilgisayarda BIOS ta yapılan değişikliklerin hafızada kalmasını ve tarih- saat gibi olayların, bilgisayar kapatıldıktan sonra yeniden açılıncaya kadar hafızada kalmasını sağlar. Bilgisayarın gücü kesildiğinde saatin geri kalmamasının sebebi BIOS pilidir. 50

SORULAR 1. Yerel alan ağlarında ağa bağlanmak için kullanılan port RJ-45'tir. (D) (Y) 2. Sadece okunabilir belleğe RAM denir. (D) (Y) 3. BIOS'da yapılan değişiklerin hafıza kalmasını ve tarih/saat ayarlarının güncel kalmasını sağlayan yapı BIOS pilidir. (D) (Y) 4. Anakartın beynini oluşturan entegre devrelere chipset denir. (D) (Y) 51

SORULAR Donanım 1. İlk anakart 1982 yılında...tarafından üretilmiştir. 2. Anakart çeşitleri...anakartlardır. 3. Klavye ve mouse bağlamak için kullanılan portlara...denir. 4. AGP portuna...kartı takılır. 5. ROM çeşitleri...dir. 52

BULMACA 1.Mor renkli PS/2 portuna bağlanan giriş birimi nedir? 2.İnternete bağlanmak için kullanılan port nedir? 3.Elektrikle silinip programlanabilen ROM çeşiti nedir? 4.Anakartın beyni nedir? 5.Bilgisayarın trafik polisidir. 6.RAM, işlemci, AGP-PCI Express arasında iletişimi sağlayan sokettir? 7.Bir anakart üreticisi? 8.Tarih- saat ayarlarının güncel kalmasını sağlar? 9.Eski tip anakartlarda yazıcı bağlanılan port? 10.Ekran kartı bağlanılan veri yoludur? 53